Η ποινικοποίηση της διαφθοράς στον ιδιωτικό τομέα: Το διεθνές νομικό πλαίσιο και το παράδειγμα της Ελλάδας ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΑΤΖΗΚΩΣΤΑΣ, ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΝΟΜΙΚΉΣ ΣΧΟΛΗΣ Α.Π.Θ.
Ι. Εισαγωγή
Η ιστορία του εγκλήματος Σε αντίθεση με τις αντίστοιχες συμπεριφορές στο δημόσιο τομέα, η δωροληψία και η ενεργητική δωροδοκία στον ιδιωτικό τομέα μέχρι πρόσφατα όχι αξιόποινες στην ελληνική έννομη τάξη.
Η ιστορία του εγκλήματος Οι συμπεριφορές αυτές για πρώτη φορά αξιόποινες με το ν. 3560/2007 (άρθρο πέμπτο). Με το ν. 4254/2014 τα εγκλήματα της δωροδοκίας στον ιδιωτικό τομέα, με μικρές τροποποιήσεις, μεταφέρθηκαν στον Ποινικό Κώδικα (στο άρθρο 237Β ).
Η ιστορία του εγκλήματος Το έγκλημα της δωροδοκίας στον ιδιωτικό τομέα προστέθηκε στον Ποινικό Κώδικα, προκειμένου να είναι πιο «ορατό» στον εφαρμοστή του δικαίου. Προς το παρόν πάντως είναι ελάχιστες οι σχετικές αποφάσεις των ποινικών δικαστηρίων.
Το έγκλημα της δωροληψίας (παθητικής δωροδοκίας) «1. Με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους, τιμωρείται όποιος εργάζεται ή παρέχει υπηρεσίες με οποιαδήποτε ιδιότητα ή σχέση στον ιδιωτικό τομέα και, κατά την άσκηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, ζητεί ή λαμβάνει, άμεσα ή έμμεσα, οποιασδήποτε φύσης αθέμιτο ωφέλημα για τον ίδιο ή για άλλον ή δέχεται υπόσχεση τέτοιου ωφελήματος
Το έγκλημα της δωροληψίας (παθητικής δωροδοκίας) «ως αντάλλαγμα για ενέργεια ή παράλειψη του κατά παράβαση των καθηκόντων του, όπως αυτά διαγράφονται από το νόμο, τη σύμβαση εργασίας, τους εσωτερικούς κανονισμούς, τις εντολές ή οδηγίες των προϊσταμένων του ή προκύπτουν από τη φύση της θέσης ή της υπηρεσίας του.»
Το έγκλημα της ενεργητικής δωροδοκίας «2. Με την ίδια ποινή τιμωρείται και όποιος, κατά την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας, υπόσχεται, προσφέρει ή παρέχει, άμεσα ή έμμεσα, οποιασδήποτε φύσης αθέμιτο ωφέλημα σε πρόσωπο που εργάζεται ή παρέχει υπηρεσίες με οποιαδήποτε ιδιότητα στον ιδιωτικό τομέα, για το ίδιο ή για τρίτον, για ενέργεια ή για παράλειψη κατά παράβαση των ως άνω καθηκόντων του.»
ΙΙ. Το διεθνές νομικό πλαίσιο
Το διεθνές νομικό πλαίσιο Είναι ζητούμενο, αν οι συμπεριφορές διαφθοράς στον ιδιωτικό τομέα είναι σκόπιμο να αντιμετωπίζονται με τα μέσα του ποινικού δικαίου. Η Ελλάδα δεσμευόταν ωστόσο για την ποινικοποίηση πράξεων δωροδοκίας στον ιδιωτικό τομέα από διεθνή κείμενα, και συγκεκριμένα
Το διεθνές νομικό πλαίσιο 1. Τα κείμενα διεθνών Συμβάσεων για τη διαφθορά που έχει υπογράψει: a. Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη διαφθορά (27/1/99) β. Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη διαφθορά (31/10/2003) 2. Την Απόφαση πλαίσιο 2003/568/ΔΕΥ της Ε.Ε.
Το διεθνές νομικό πλαίσιο Η Απόφαση πλαίσιο δεσμεύει τα κράτη μέλη ως προς την υιοθέτηση ποινικών κυρώσεων, προβλέποντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα να περιορίσουν το αξιόποινο «σε εκείνες τις πράξεις που συνεπάγονται ή μπορούν να συνεπάγονται στρέβλωση του ανταγωνισμού σε συνάρτηση με την αγορά αγαθών ή εμπορικών υπηρεσιών» - η Ελλάδα δεν έκανε χρήση της δυνατότητας αυτής.
Το διεθνές νομικό πλαίσιο Η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης και η Σύμβαση του Ο.Η.Ε. για τη διαφθορά δεν δεσμεύουν τα κράτη-μέρη ως προς την ποινικοποίηση αυτών των συμπεριφορών.
ΙΙΙ. Η δωροδοκία στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα
Η δωροδοκία στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα Θα πρέπει να υπάρχει ενιαία ποινική ρύθμιση για τη δωροδοκία στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα; Αυτό ισχύει λ.χ. στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Σουηδία - όχι στον γερμανικό Ποινικό Κώδικα.
Η δωροδοκία στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα Οι υπέρμαχοι της ενιαίας ρύθμισης επικαλούνται τη σημασία των επιχειρήσεων για την οικονομία, αλλά και τον κίνδυνο δημιουργίας μιας γενικότερης κουλτούρας διαφθοράς από συμπεριφορές δωροδοκίας στον ιδιωτικό τομέα. Εξάλλου τα εγκλήματα δωροδοκίας στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα έχουν την ίδια δομή
Η ενιαία δομή των εγκλημάτων δωροδοκίας στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα
Η δωροδοκία στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα Όμως τα συμφέροντα που προσβάλλουν οι συμπεριφορές δωροδοκίας στον ιδιωτικό τομέα (ανταγωνισμός-οικονομικά συμφέροντα της ιδ. επιχείρησης και των καταναλωτών) ήσσονος σημασίας σε σχέση με την καλή (αχρημάτιστη) λειτουργία της δημόσιας υπηρεσίας.
Η δωροδοκία στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα Αυτό ισχύει ιδίως στην περίπτωση των εγκλημάτων του άρθρου 237Β ΠΚ το πεδίο εφαρμογής τους ευρύτατο ουσιαστικά προστατεύεται η υποχρέωση πίστης του εργαζόμενου έναντι του εργοδότη.
Η δωροδοκία στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα Ορθές επιλογές, συνεπώς η τιμώρηση συναλλαγών δωροδοκίας που έχουν ως αντικείμενο αποκλειστικά μια πράξη του ιδ. υπαλλήλου αντίθετη με τα καθήκοντά του (στα αντίστοιχα εγκλήματα του δημόσιου τομέα αντικείμενο πώλησης/εξαγοράς μια νόμιμη ή παράνομη υπηρεσιακή ενέργεια του δημ. Υπαλλήλου. η απειλή ηπιότερων ποινικών κυρώσεων σε σχέση με τη δωροδοκία στο δημόσιο τομέα.
ΙV. Τα εγκλήματα του άρθρου 237Β ΠΚ
Στον πυρήνα των εγκλημάτων δωροδοκίας βρίσκεται μια παράνομη συναλλαγή.
Τα μέρη της παράνομης συναλλαγής 1. Ο ιδιωτικός υπάλληλος(δράστης του εγκλήματος δωροληψίας - άρθρο 237Β παρ. 1 ΠΚ) πρόσωπο ενταγμένο στην ιεραρχία του ιδιωτικού φορέα ή και εντολοδόχος 2. Ο τρίτος (δράστης του εγκλήματος ενεργητικής δωροδοκίας άρθρο 237Β παρ. 2 ΠΚ)
και η συμπεριφορά τους Ο ιδιωτικός υπάλληλος στο πλαίσιο της επιχειρηματικής δραστηριότητας ζητεί λαμβάνει αθέμιτο ωφέλημα οποιαδήποτε φύσης ή αποδέχεται την υπόσχεσή του σε αντάλλαγμα για Ο τρίτος στο πλαίσιο της επιχειρηματικής δραστηριότητας υπόσχεται προσφέρει παρέχει αθέμιτο ωφέλημα οποιαδήποτε φύσης σε ιδιωτικό υπάλληλο σε αντάλλαγμα για
Τι πωλείται/εξαγοράζεται μια μελλοντική ενέργεια/παράλειψη του ιδιωτικού υπαλλήλου κατά παράβαση των καθηκόντων του.
Το αξιόποινο της δωροληψίας δεν προϋποθέτει αξιόποινη πράξη ενεργητικής δωροδοκίας.
Το αξιόποινο της ενεργητικής δωροδοκίας δεν προϋποθέτει αξιόποινη πράξη δωροληψίας.
Τα προβλήματα της διάταξης του άρθρου 237Β ΠΚ Τα καθήκοντα του υπαλλήλου προσδιορίζονται «από το νόμο, τη σύμβαση εργασίας, τους εσωτερικούς κανονισμούς, τις εντολές ή οδηγίες των προϊσταμένων του ή προκύπτουν από τη φύση της θέσης ή της υπηρεσίας του» - αμφίβολο αν η διάταξη είναι επαρκώς ορισμένη. Το ευρύ πεδίο εφαρμογής της διάταξης.
Σας ευχαριστώ πολύ!