ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ απόστολος Παύλος στην προς Γαλάτας Επιστολή του διακηρύσσει τη μοναδική και οικουμενική διάσταση του ευαγγελίου του Χριστού, το οποίο δεν χρειάζεται τον ιουδαϊκό νόμο, για να προσφέρει στον άνθρωπο τη δικαίωση και τη ζωή με τον αληθινό Θεό. Εκείνο που χρειάζεται είναι η πίστη στον Ιησού Χριστό, στον σταυρό και στην ανάστασή του, και η συμμετοχή στα μυστήρια του Πνεύματος, το οποίο έρχεται και εγκαθιδρύει το καθεστώς του καινούργιου λαού του Θεού, την εκκλησία. Μέσα στην κοινωνία των πιστών, στην εκκλησία, οι πιστοί, ανεξάρτητα από κάθε είδος ανθρώπινης διάκρισης μεταξύ τους, καθίστανται με τη χάρη του Πνεύματος όλοι υιοί του Θεού, αλλά και κάτι ακόμη περισσότερο και θαυμαστότερο: ενώνονται με τον Υιό του Θεού, τον Κύριο Ιησού Χριστό, και ζουν τη ζωή του. Ελευθερώνονται από τη δουλεία στα στοιχεία αυτού του κόσμου, από δεισιδαιμονίες και από τυπολατρίες, και βιώνουν από τώρα, με την πίστη, την ελπίδα και την αγάπη, τα αγαθά της αληθινής ζωής, που θα απολαύσουν ολοκληρωμένη στα έσχατα. Προσεγγίζοντας την προς Γαλάτας Επιστολή με τρόπους που επιλέξαμε από τον χώρο της Κοινωνιογλωσσολογίας, και ειδικότερα από τη Συστημική Λειτουργική Γραμματική, θεωρούμε ότι αναπαραστήσαμε ανάγλυφα το πεδίο των διαδραματιζομένων γεγονότων και των διαπροσωπικών σχέσεων, που εκτυλίσσονται μέσα στις γραμμές του κειμένου της. Με έναν λόγο θεόπνευστο αλλά και επιδέξιο, ο απόστολος Παύλος δημιουργεί νέα νοήματα από τα παλιά και δίνει φωνή και έκφραση σε καινοφανή και υπέρλογα βιώματα. Στην προς Γαλάτας Επιστολή καθορίζονται ξεκάθαρα τα χαρακτηριστικά του καινούργιου λαού του Θεού και προσδιορίζεται η καινούργια γλώσσα του. ΠΡΟΣ ΓΑΛΑΤΑΣ Ο ΝΕΟΣ ΛΑΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ VOL XV Η Κυριακούλα Παπαδημητρίου είναι καθηγήτρια της Καινής Διαθήκης με εξειδίκευση στη Γλώσσα, στην Ερμηνεία και στην Ερμηνευτική της, και διδάσκει στο Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Α.Π.Θ. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία και Θεολογία στο Α.Π.Θ., από όπου πήρε και το διδακτορικό της. Μεταπτυχιακές σπουδές έκανε στο Α.Π.Θ. και στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου. Οι επιστημονικές της έρευνες επικεντρώνονται στη μελέτη της γλώσσας της Καινής Διαθήκης, της Ελληνιστικής Κοινής, καθώς και της γλώσσας των Εβδομήκοντα, ως εργαλείου για την ερμηνεία των βιβλικών κειμένων. Επιπλέον, ερευνά, ιδιαίτερα, τον τρόπο με τον οποίο οι σύγχρονες γλωσσολογικές και γραμματολογικές θεωρίες μπορούν να υπηρετήσουν την ερμηνεία της Καινής Διαθήκης και να αναπτύξουν την ερμηνευτική της. ΠΡΟΣ ΓΑΛΑΤΑΣ Με πρωτοβουλία της ιδρύθηκε το Εργαστήριο Βιβλικών Σπουδών του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Α.Π.Θ., στο οποίο είναι διευθύντρια. Έχει δημοσιεύσει βιβλία και πλήθος άρθρων σχετικών με το γνωστικό της αντικείμενο σε έγκριτες επιστημονικές εκδόσεις της ημεδαπής και της αλλοδαπής, έχει μεταφράσει βιβλικά κείμενα στα νέα ελληνικά, και επιστημονικά έργα από τα αγγλικά και τα γαλλικά, και συμμετέχει σε διεθνή ερευνητικά προγράμματα για τη γλώσσα των Εβδομήκοντα και της Καινής Διαθήκης. Ο ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΣ ΛΑΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ VOL XV Στο εξώφυλλο: Ο απόστολος Παύλος συγγράφοντας, από τον Pier Francesco Sacchi (1485-1528), Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου (1520).

Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 11 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ...13 Κοινωνιογλωσσολογικές Θεωρίες... 14 Η παρούσα εφαρμογή της θεωρίας...20 Η μέθοδος της Συστημικής Λειτουργικής Γραμματικής...21 Η παρούσα εφαρμογή της μεθόδου...28 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΟΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΙΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΤΟ ΣΥΜΦΡΑΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Α. ΣΥΝΘΉΚΕΣ ΚΑΙ ΘΈΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΉΣ... 31 Α.1. Η γενική κατάσταση του ευαγγελικού κηρύγματος... 31 Α.2. Αφορμή, σκοπός και κύριο θέμα της Επιστολής...34 Α.3. Χώρος και χρόνος...35 Α.3.1. Οι Γαλάτες της Μικράς Ασίας...36 Α.3.2. Ποιά Γαλατία εννοεί ο Παύλος;...40 Β. ΤΟ ΕΊΔΟΣ ΚΑΙ Η ΔΟΜΉ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΉΣ...44 Β.1. Είδος, δομή και περιεχόμενο του κειμένου...44 Β.2 Η γλωσσική κατάσταση του Παύλου και των Γαλατών...48 Γ. ΤΑ ΠΡΌΣΩΠΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΉΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΧΈΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΎ ΤΟΥΣ...50 Γ.1. Ανάγνωση με καθρέπτη...50 Γ.2. Ο απόστολος Παύλος... 51 Γ.2.1. Απόστολος (Γαλ. 1:1)...52 Γ.2.2. Αυτοβιογραφία: ιστορία και αποκάλυψη (Γαλ. 1:11-2:14)...54 Γ.2.3. Τα ἐγώ -χωρία (Γαλ. 6:11.14-17)...65

Προς Γαλάτας. Ο καινούργιος λαός του Θεού Γ.2.4. Πηλίκοις γράμμασιν (Γαλ. 6:11)...67 Γ.2.5. Τὰ στίγματα τοῦ Ἰησοῦ (Γαλ. 6:17)...69 Γ.2.6. Πατέρας, μητέρα και αδελφός (Γαλ. 4:19-20)...73 Γ.3. Οι Γαλάτες της Επιστολής...75 Γ.3.1. Ταῖς ἐκκλησίαις τῆς Γαλατίας (Γαλ. 1:2)...77 Γ.3.2. Τεκνία, αδελφοί, αλλά και ανόητοι: τίς ὑμᾶς ἐβάσκανε; (Γαλ. 3:1α)...81 Γ.3.3. Ο μακαρισμός των Γαλατών (Γαλ. 4:12-17)...85 Γ.4. Οι ταράσσοντες...86 Γ.4.1. Ψευδάδελφοι και κατάσκοποι της ελευθερίας μας (Γαλ. 2:4)...89 Γ.4.2. Ταραξίες και επικίνδυνα στοιχεία (Γαλ. 5:7-9)...90 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΟΙ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩι ΠΙΣΤΕΩΣ ΤΟ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Α. Ο ΛΌΓΟΣ ΤΩΝ ΤΑΡΑΣΣΌΝΤΩΝ...95 Α.1. Θέλοντες μεταστρέψαι (Γαλ. 1:7-9)...98 Α.1.1. Ἀνάθεμα ἔστω (Γαλ. 1:8.9)...99 Α.2. Θέλουσιν ἐκκλεῖσαι (Γαλ. 4:17-18)... 101 Α.2.1. Ζηλοῦσιν ὑμᾶς (Γαλ. 4:17)...102 Α.3. Θέλουσιν εὐπροσωπῆσαι (Γαλ. 6:12-13)...107 Α.3.1. Τὸ σκάνδαλον τοῦ σταυροῦ (Γαλ. 5:11 πρβλ. Γαλ. 1:10)...109 Α.3.2. Ὄφελον καὶ ἀποκόψονται οἱ ἀναστατοῦντες ὑμᾶς (Γαλ. 5:10β.12)... 112 Β. Ο ΛΌΓΟΣ ΤΩΝ ΓΑΛΑΤΏΝ... 114 Β.1. Οὕτως ταχέως μετατίθεσθε (Γαλ. 1:6)... 115 Β.2. Πάλιν ἐπί τα ἀσθενῆ καί πτωχά στοιχεῖα (Γαλ. 4:8-16)... 116 Β.3. Τοσαῦτα ἐπάθετε εἰκῇ; (Γαλ. 3:1-5)...122 Γ. Ο ΛΌΓΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΌΛΟΥ ΠΑΎΛΟΥ...128 Γ.1. Το λυτρωτικό έργο του Ιησού Χριστού...128 Γ.1.1. Νόμος και πίστη: ο Αβραάμ (Γαλ. 2:16 Γαλ. 3:6-13 Γαλ. 3:15-23)...129 Γ.1.1.α. Η αλήθεια του ευαγγελίου (Γαλ. 2:5 5:7 Γαλ. 3:7-9)...132 Γ.1.1.β. Η σύσταση του καινούργιου λαού του Θεού (Γαλ. 3:8-9)...133 Γ.1.2. Νόμος, πίστη και δικαίωση...136 Γ.1.3. Η υιοθεσία (Γαλ. 3:26-29 4:4-7)... 141 Γ.1.4 Νόμος και διαθήκη... 147 Γ.1.5. Πίστις Χριστού...150 Γ.1.6. Νόμος και έργα νόμου: παλαιά και νέα προοπτική... 151 8

Περιεχόμενα Γ.1.6.α. Οι προγραμματικές δηλώσεις του Παύλου και η αντιπαράθεση με τον Πέτρο (Γαλ. 2:16-19 Γαλ. 3:10-11.17...158 Γ.1.7. Η νέα προοπτική για τον νόμο (Γαλ. 2:19 Γαλ. 3:19 Γαλ. 5:14 Γαλ. 6:2)... 161 Γ.1.8. Νόμος και ελευθερία: η Σάρρα και η Άγαρ (Γαλ. 4:21-31)...165 Γ.2. Το έργο του Πνεύματος...169 Γ.2.1. Τα γνωρίσματα και το καθεστώς του Πνεύματος (Γαλ. 3:5 Γαλ. 4:6 Γαλ. 5:5)... 171 Γ.2.2. Το βάπτισμα και οι διακρίσεις (Γαλ. 3:2-3. 5 Γαλ. 3:26-29 Γαλ. 4:6-7 Γαλ. 5:6 Γαλ. 6:15)... 174 Γ.2.3. Ελευθερία και αγάπη (Γαλ. 5:13-17)...177 Γ.2.4. Ο καρπός του Πνεύματος (Γαλ. 5:19-26 Γαλ. 6:1-10)...179 Γ.2.5. Το εσχατολογικό γεγονός (Γαλ. 5:24 Γαλ. 6:7-10.14 πρβλ. 2:20)...183 Γ.2.6. Ο καινούργιος λαός του Θεού (Γαλ. 3:29 6:15γ-16)...185 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ Η ΛΑΤΡΕΥΟΥΣΑ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Α. ΛΑΤΡΕΊΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΓΑΛΆΤΑΣ ΕΠΙΣΤΟΛΉ...189 Β. ΔΕΊΚΤΕΣ ΤΗΣ ΕΝ ΧΡΙΣΤΏ ΛΑΤΡΕΊΑΣ...192 Β.1. Γλωσσικοί δείκτες...193 Β.1.1. Λατρευτικές φόρμουλες...193 Β.1.1.α. Προπαύλεια χρήση...193 Β.1.2. Ευχές και προσευχές...195 Β.2. Κοινωνιογλωσσικοί δείκτες...196 Β.2.1. Ιδιώματα λατρείας...196 Β.2.2. Εικόνες και μεταφορές...198 Β.2.2.α. Αναφορά στη σταυρική θυσία του Χριστού...198 Β.2.2.β. Αναφορά στην παρουσία του Πνεύματος...199 Γ. ΤΡΌΠΟΣ ΚΑΙ ΣΚΟΠΌΣ ΧΡΉΣΗΣ ΤΩΝ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΏΝ ΔΕΙΚΤΏΝ...200 Γ.1. Η δομική αναφορά της εν Πνεύματι ζωής...200 Γ.2. Η μυστηριακή εμπειρία ως επιχείρημα...202 Γ.2.1. Το μυστήριο της πνευματικής μεταμόρφωσης και αναδημιουργίας...205 9

Προς Γαλάτας. Ο καινούργιος λαός του Θεού ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ...207 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...209 Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ὑπόμνημα εἰς τὴν πρὸς Γαλάτας Ἐπιστολὴν τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Ελεύθερη απόδοση στη Νέα Ελληνική...209 ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ...261 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...263 ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ...281 ΧΑΡΤΕΣ... 289 10