ΠΡΟΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Προεγχειρητική Περιεγχειρητική Διεγχειρητική Μετεγχειρητική Οι χειρουργικές επεμβάσεις συνήθως προγραμματίζονται συχνά όμως παρίσταται ανάγκη να γίνει επέμβαση επειγόντως σε ειδικές περιπτώσεις που κρίνεται αναγκαίο. Είδη επεμβάσεων Υπερεπείγουσα (άμεσα) Επείγουσα (εντός 24-28h) Ρήξη ανευρύσματος αορτής Επισκληρίδιο αιμάτωμα Περιτονίτιδα Λιθίαση νεφρού ή ουρητήρα με απόφραξη Αναγκαία - προγραμματισμένη (εντός εβδομάδων ή μηνών) Χολολιθίαση Θυρεοειδεκτομή Σκοπός Διαγνωστικός (ερευνητική λαπαροτομία, βιοψία μάζας μαστού) Αφαιρετικός (ακρωτηριασμός, αφαίρεση σκωληκοειδούς απόφυσης) Παρηγορητικός (εκτομή νευρικών ριζών) Αποκατάστασης (αποκατάσταση ουλών) Μεταμοσχευτικός (μεταμόσχευση καρδιάς, νεφρού, κερατοειδούς) Αναδομητικός (επέμβαση διόρθωσης της σχισμής της υπερώας σε λυκόστομα) Αισθητικός (ρινοπλαστική, αποκατάσταση μαστών μετά από μαστεκτομή). Εργαστήριο Βασικές Αρχές Νοσηλευτικής Β εξάμηνο 1
Παθήσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο κατά την χειρουργική επέμβαση Αιμορραγικές διαταραχές Σακχαρώδης διαβήτης Καρδιακές παθήσεις Υπέρταση Νεφρική νόσο Ηπατική νόσο Πυρετός Λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού Χρόνια νόσος του αναπνευστικού Διαταραχές του ανοσοποιητικού Κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών (σε ασθενείς με χρόνιο πόνο) Ηλεκτρολυτικές διαταραχές ΣΚΟΠΟΙ ΠΡΟΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗΣ ΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ 1. Καλύτερη δυνατή εξασφάλιση ψυχολογικής, σωματικής και φυσικής προεγχειρητικής κατάστασης αρρώστου. 2. Ελάττωση κινδύνου λοιμώξεων με τη μείωση πηγών μόλυνσης και ενίσχυση της αντίστασης του οργανισμού του αρρώστου. 3. Πρόληψη επιπλοκών μετεγχειρητικών. 4. Επιτάχυνση ανάρρωσης και αποκατάστασης του αρρώστου. ΣΤΑΔΙΑ ΠΡΟΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗΣ ΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ α) Γενική β) Την προηγουμένη της επέμβασης γ) Τελική (την ημέρα της επέμβασης) ΓΕΝΙΚΗ ΠΡΟΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ 1. Ψυχολογική - κοινωνική εκτίμηση (ψυχολογική κατάσταση του ασθενή, οικογενειακή υποστήριξη, γονείς, σύζυγος, παιδιά πιθανή παρουσία τους κατά την χειρουργική επέμβαση) 2. Γραπτή συγκατάθεση Εργαστήριο Βασικές Αρχές Νοσηλευτικής Β εξάμηνο 2
Απαιτείται πριν την επέμβαση γραπτή συγκατάθεση του αρρώστου ή των συγγενών του, αφού ενημερωθούν από το γιατρό. Σε επείγουσες επεμβάσεις, όπου κρίνεται η ζωή του αρρώστου, η εγχείρηση γίνεται χωρίς άδεια. 3. Φυσιολογική εκτίμηση Απαιτείται λήψη ιστορικού ή κλινική εξέταση. Ηλικία αρρώστου Φύλο Επάγγελμα Ιατρικό ιστορικό του ασθενή (χειρουργικές επεμβάσεις, χρόνια νοσήματα) Φαρμακευτική αγωγή Αλλεργίες Καπνιστικές συνήθειες Αλκοολισμός και χρήση ουσιών Ισοζύγιο ύδατος και ηλεκτρολυτών Θρέψη (παχύσαρκος, ισχνός) 4. Διαγνωστικές εξετάσεις Σε όλους, γενικώς, τους αρρώστους γίνονται οι παρακάτω εξετάσεις. Αυτές είναι: Γενική αίματος (Ht, Hb, αριθ. ερυθρών, λευκών και αιμοπεταλίων λευκοκυτταρικός τύπος) Γενική ούρων Ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) Χρόνος προθρομβίνης (PT), χρόνος μερικής θρομβοπλαστίνης (aptt), INR Ομάδα αίματος, Rhesus Βιοχημικές εξετάσεις αίματος: σάκχαρο, ουρία, κρεατινίνη, ηλεκτρολύτες, τρανσαμινάσες, χοληστερόλη, τριγλυκερίδια. Wassermann VDRL HIV Συλλογή αίματος για αυτομετάγγιση Ηλεκτροκαρδιογράφημα και καρδιολογική εκτίμηση Ακτινογραφία θώρακος Ανάλογα με τη συγκεκριμένη περίπτωση ακολουθεί και σειρά ειδικών εξετάσεων π.χ. σε πρόβλημα στομάχου, θα γίνει ακτινογραφία στομάχου με λήψη βαρίου, γαστροσκόπηση. Επίσης, μπορεί να χρειαστούν u/s (υπέρηχοι) καρδιάς, test κοπώσεως, σπιρομέτρηση, έλεγχος θυρεοειδικών ορμονών. 5. Διδασκαλία αρρώστου. Εργαστήριο Βασικές Αρχές Νοσηλευτικής Β εξάμηνο 3
Ασκήσεις προστασίας από τον βήχα: Συμπλέκει τα δάχτυλα του και να τοποθετεί τα χέρια πάνω στην τομή με στόχο την προστασία της κατά την διάρκεια του βήχα. Επιπλέον, να σκύβει μπροστά όταν είναι σε καθιστή θέση προκειμένου να μειώσει τον πόνο και να προστατεύσει την χειρουργική τομή. Ασκήσεις αναπνοής: Τεχνική διαφραγματικής αναπνοής: σκοπός της είναι η ισχυροποίηση του διαφράγματος (μεγαλύτερος αναπνευστικός μυς). Ασκήσεις κάτω άκρων: Εκπαίδευση στον τρόπο αλλαγής θέσης: γίνονται για τη βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος και την πρόληψη θρομβοφλεβίτιδας και μόνιμων μυϊκών συσπάσεων. ΠΡΟΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΗΜΕΡΑΣ 1. Κένωση του εντέρου. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με καθαρτικό υποκλυσμό, είτε με χορήγηση υπακτικών από το στόμα ανάλογα με την κλινική εικόνα του ασθενή. Γίνονται συνήθως δύο υποκλυσμοί, ένας το απόγευμα και ένα το πρωί 6-8 h πριν το χειρουργείο. Αν δεν απαλλαγεί το έντερο από το περιεχόμενό του είναι δυνατόν με την νάρκωση, η οποία προκαλεί μυϊκή χάλαση, να έχει ακούσια κένωση στο χειρουργικό τραπέζι. Επίσης βοηθά στην πρόληψη συλλογής αερίων και μετεγχειρητικής διάτασης του εντέρου. 2. Ετοιμασία δέρματος (ευπρεπισμός) εγχειρητικού πεδίου: γίνεται αποτρίχωση (με ηλεκτρική ξυριστική μηχανή, αποφεύγεται η χρήση ξυριστικής μηχανής ξυράφι ή κρέμας αποτρίχωσης για την αποφυγή ερεθισμού του δέρματος). Ο ευπρεπισμός πρέπει να γίνεται όσο πιο κοντά χρονικά στον χρόνο του χειρουργείου (συνίσταται δε να γίνεται και την ημέρα του χειρουργείου αν αυτό είναι δυνατόν) για την μείωση του κινδύνου εμφάνισης μετεγχειρητικών λοιμώξεων ως αποτέλεσμα τραυματισμού του δέρματος κατά το ξύρισμα. Στις νευροχειρουργικές επεμβάσεις το ξύρισμα συνηθίζεται να γίνεται από τον ίδιο τον χειρουργό ενώ έχει κοιμηθεί ο ασθενής, για καλύτερο καθορισμό της περιοχής του χειρουργικού πεδίου. 3. Ατομική υγιεινή: περιλαμβάνει λουτρό καθαριότητας ή και λούσιμο κεφαλής με την χρήση ενός κατάλληλου βακτηριοκτόνου σαπουνιού. Καθαρίζεται το δέρμα και προκαλείται συγχρόνως μυϊκή χάλαση, η οποία διευκολύνει την επέλευση του ύπνου. 4. Διατροφή: την προηγούμενη μέρα ο άρρωστος παίρνει ελαφρά τροφή και 8 ώρες πριν την επέμβαση τίποτα από το στόμα. Σε περιπτώσεις χειρουργικών επεμβάσεων του εντέρου προτείνεται η δίαιτα χωρίς υπόλειμμα για δύο έως τέσσερα 24ωρα πριν. Το άδειο στομάχι μειώνει την πιθανότητα διάτασής του και εισρόφησης κατά και μετά την αναισθησία. Νερό Εργαστήριο Βασικές Αρχές Νοσηλευτικής Β εξάμηνο 4
μπορεί να πιεί ο ασθενής μέχρι και 4 ώρες πριν το χειρουργείο. Αν χρειάζεται επιπλέον υγρά, χορηγούνται ενδοφλεβίως. 5. Ανάπαυση ύπνος: η έλλειψή τους προκαλεί κόπωση και ψυχική ένταση. Το προηγούμενο βράδυ χορηγείται ηρεμιστικό υπνωτικό φάρμακο. Επίσης λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα όπως πρόληψη θορύβων, μείωση φωτός, απομάκρυνση επισκεπτηρίου. ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ (ΗΜΕΡΑ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ) Υλικά Δίσκος με: Πιεσόμετρο, θερμόμετρο, οξύμετρο Γάντια μίας χρήσεως Κάψα με τολύπια Ασετόν Ενδυμασία χειρουργείου (χειρουργικό πουκάμισο, κάλυμμα κεφαλής) Σκωραμίδα Αντιεμβολικές κάλτσες (προαιρετικά) Ταυτότητα χεριού Νεφροειδές Φάρμακα προνάρκωσης Σύριγγα 5ml Αλκοολούχο διάλυμα Ατομική κάρτα φαρμάκων Προεγχειρητικό δελτίο Σειρά εργασίας 1. Επιβεβαιώστε την ταυτότητα του ασθενή, εξηγήστε του τη διαδικασία και εξασφαλίστε τη συναίνεσή του. Παρέχετε ιδιωτικότητα με το παραβάν ή τραβώντας την κουρτίνα 2. Εκτελέστε υγιεινή των χεριών και φορέστε γάντια μιας χρήσεως. Εργαστήριο Βασικές Αρχές Νοσηλευτικής Β εξάμηνο 5
3. Πραγματοποιήστε λήψη ζωτικών σημείων. Σημείωση: Σε περίπτωση π.χ. πυρετού, αναφέρεται στο γιατρό και μπορεί να είναι κριτήριο αναβολής της επέμβασης. 4. Τοποθετήστε ταυτότητα χεριού όπου αναγράφονται το ονοματεπώνυμο του ασθενή, πατρώνυμο και κλινική. 5. Αφαιρέστε φακούς επαφής, γυαλιά, ακουστικά βαρηκοΐας. Αφαιρέστε τα κοσμήματα, καταγράψτε τα και παραδώστε τα στους οικείους ή στον προϊστάμενο του τμήματος. Αφαιρέστε τεχνητά δόντια και οδοντοστοιχίες. Φυλάξτε τα σε ατομικό δοχείο με το ονοματεπώνυμο του ασθενή. Σημείωση: Τα κοσμήματα καθώς και τα τσιμπιδάκια και οι φουρκέτες αφαιρούνται για πρόληψη εγκαύματος από τη διαθερμία σε περίπτωση επαφής με το μεταλλικό πλαίσιο της χειρουργικής τράπεζας. Τα τεχνητά δόντια και οδοντοστοιχίες, γιατί λόγω της μυϊκής χάλασης από τη νάρκωση, είναι δυνατόν να μετακινηθούν και να αποφράξουν την αναπνευστική οδό με σοβαρές συνέπειες ασφυξίας ή θανάτου. Φυλάσσονται σε ατομικό δοχείο με το όνομα του αρρώστου. 6. Αφαιρέστε μακιγιάζ και ξεβάψτε τα νύχια με το ασετόν. Σημείωση: Η αφαίρεση τους συντελεί στον έλεγχο της οξυγόνωσης του αρρώστου καθώς η κυάνωση των νυχιών και των χειλιών είναι κριτήριο κακής οξυγόνωσης. 7. Παροτρύνετε τον ασθενή να ουρήσει. Εάν δεν μπορεί να πάει στην τουαλέτα τοποθετήστε σκωραμίδα. Σημείωση: Μια γεμάτη κύστη μπορεί να κενωθεί στο χειρουργικό τραπέζι λόγω μυϊκής χάλασής της από τη νάρκωση ή να τρωθεί κατά την επέμβαση. Σε ειδικές περιπτώσεις π.χ. γυναικολογικές επεμβάσεις, τοποθετείται προεγχειρητικά ουροκαθετήρας, για τον κίνδυνο τρώσης της διατεταμένης κύστης, κατά την εγχείρηση γειτονικών οργάνων και σε μικρά παιδιά που δεν συνεργάζονται. 8. Αφαιρέστε τα γάντια και απορρίψτε κατάλληλα. Πραγματοποιήστε υγιεινή των χεριών. 9. Βοηθήστε τον ασθενή να φορέσει την ενδυμασία του χειρουργείου καθώς και τις αντιεμβολικές κάλτσες αν ενδείκνυται. 10. Πραγματοποιήστε υγιεινή των χεριών και φορέστε καθαρά γάντια μίας χρήσεως. 11. Προχωρήστε στη χορήγηση της προνάρκωσης σύμφωνα με την καρτέλα φαρμάκων. Σημείωση: Χορηγείται ενδομυϊκά (ΙΜ) ½-1 h πριν τη μεταφορά του αρρώστου στο χειρουργείο. Περιλαμβάνει τη χορήγηση ½ amp πεθιδίνης (0,05gr) για νάρκωση και αναλγησία και ½ amp ατροπίνης για την καταστολή των εκκρίσεων που προκαλούνται λόγω Εργαστήριο Βασικές Αρχές Νοσηλευτικής Β εξάμηνο 6
της πεθιδίνης. Σκοπός της προνάρκωσης είναι η μείωση του άγχους του ασθενή, η ελάττωση των εκκρίσεων, η αντιεμετική δράση η καταστολή του αυτόνομου νευρικού συστήματος Προσοχή: Ενημερώστε τον ασθενή να μη σηκωθεί από το κρεβάτι. 12. Πραγματοποιήστε εκ νέου λήψη ζωτικών σημείων. 13. Αφαιρέστε τα γάντια και απορρίψτε κατάλληλα. Πραγματοποιήστε υγιεινή των χεριών. 14. Ενημερώστε το προεγχειρητικό δελτίο και το θερμομετρικό διάγραμμα. Τοποθετείστε διάγραμμα μετεγχειρητικής παρακολούθησης. 15. Συνοδεύστε εάν είναι εφικτό τον ασθενή έως την αίθουσα του χειρουργείου. Κομοδίνο χειρουργημένου ασθενούς Σε αυτό τοποθετούνται: Νεφροειδές (για τον εμετό) Ποτήρι με νερό Ποτήρι με pοrt cotton Σύριγγα Levin (εάν χρειάζεται) Χάρτινη σακούλα για τα άχρηστα και κολλητική ταινία Εργαστήριο Βασικές Αρχές Νοσηλευτικής Β εξάμηνο 7