ولی خدادادی حسن فرازمند سیده فاطمه طباطبایی

ژپو ه شاهی تج ر ب ی حسابدا ری سال س وم شماره 3 ز 1930 ص ص 36 30 تاثیر به موقع بودن و محافظهکاری بر محتوای اطالعاتی سود ولی خدادادی حسن فرازمند سیده فاطمه طباطبایی تاریخ دریافت: 92/19/29 تاریخ پذیرش: 91/12/15 چکیده اين تحقیق تاثیر به موقع بودن و محافظهکاری بر محتوای اطالعاتی سود را برای 636 شرکت پذيرفته شده در بورس تهران طی دوره زمانی 6351 تا 6355 بررسی کرده است. بدين منظور محافظهکاری بر مبنای مدل باسو )6339( و به موقع بودن با استفاده از مدل روآنیک )8114( برآورد شده است. محتوای اطالعاتی سود با روش گشتاورهای تعمیميافته بررسی شد. نتايج نشان داد شرکتهايی که در سطح بااليی از به موقع بودن سود قرار دارند از محتوای اطالعاتی سود باالتری برخوردارند در حالی که شرکتهايی که محافظه کاری بااليی را در سود لحاظ می کنند محتوای اطالعا یت سود پاي نی تری دارند. واژههای کلیدی: به موقع بودن سود محافظهکاری سود محتوای اطالعاتی سود روش گشتاورهای تعمیم يافته طبقهبندی موضوعی: N 25, M 4 )vkhodadadi@scu.ac.i )r دانشیار دانشگاه شهید چمران اهواز ایران )hfrazmand@yahoo.com( دانشیار دانشگاه شهید چمران اهواز ایران ) کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز ایرا ن )نویسنده مسئول( ) fatemah_taba@yahoo.com

تاثیر به موقع بودن و محافظهکاری بر محتوای... 91 مقدمه يکی از راه حلهای افزايش جذابیت بازار ايجاد محیطی با شفافیت مالی باالتر است. ارائه صورتهای مالی میاندورهای که با هدف گزارشگری به موقعتر اطالعدات انجدام مدیشدود میتواند به شفافیت بیشتر بازار سرمايه منجر شده از اين طريق باعث تصمیمگیری مطلوبتر استفادهکنندگان گزارشهای مالی از جمله سرمايهگذاران شود )کردستانی و مجدی 6355(. استاندارد حسابداری شماره 22 ايران تهیه صورتهای مالی میاندورهای- چده بده صدورت فشرده و چه به صورت کامل- را در صورتی که به موقع و قابل اتکا باشد مفید دانسته و بیان میدارد که اين گزارشها بايد اطالعات مفیدی را در رابطه با توان کسب سود ايجاد جريان هدای نقددی شدرايط مدالی و نقددينگی واحدد تجداری بدرای اسدتفادهکننددگان ارائده کندد )المئ 6358 (. از طرف ديگر حسابداری به عنوان فرآيند تولید اطالعات بايد اطالعات قابل اتکايی در اختیار کاربران قرار دهد تا آنان را نسبت به وضعیت مالی و عملکرد واحدد تجداری کامال آگاه و در نهايت بستر مناسبی را برای تصمیمگیری در اختیار آنان قراردهد. برای اينکه اطالعات قابل اتکا باشند نیز بايد کامل بوده بیطرفانه و محتاطانه و بیانیصادقانه و با رعايت رجحان محتوا بر شکل تهیه و ارائه شوند )اعتمادی و ياراحمدی 6358(. در ادبیات حسابداری دو ويژگی مهم محافظهکاری همواره مورد توجه همگان بدوده اسدت. نخست تمايل در ارائهی کمتر از واقع ارزش دفتری سدهام نسدبت بده ارزش بدازار کده توسدط ويلسن و اولسون در سال 6331 میالدی عنوان شد و دوم تمايل به سرعت بخشیدن در شناسايی زيانها و به تعويق انداختن شناسايی سودها است که توسط باسو در سال 6339 مدیالدی بدرای نخستین بار مطرح شد )رضازاده و آزاد 6359(. جهت بررسی میزان اطالعاتی که هر يک از اجزای صورتهای مالی در اختیار استفادهکنندگان قرار میدهد مطالعاتی تحت عنوان مطالعات محتوای اطالعاتی صورت میگیرد. عالوه بر اين که رقدم سدود گزارش شده برای سرمايهگذاران مهم است و بر تصمیمهای آنها تاثیر دارد ويژگیهای کیفی سود به عنوان يکی از ابعاد اطالعات سود مورد توجه خاص سرمايهگذاران است )کردستانی و خلیلی 6331(.

99 2991 9 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره پاییز پیشینه تحقیق باسو (1997) محافظهکاری را الزام به داشتن درجه بااليی از تائیدپذيری بدرای شدناخت اخبار خوب مانند سود در مقابل شناخت اخبار بد مانند زيان تعريف مینمايد. برای محافظده کاری دو ديدگاه کامال متفاوت وجود دارد. برخی از محققان محافظهکاری را بدرای اسدتفاده کنندگان و تحلیلگران صورتهای مالی مفید میدانند و بدرای آن نقدش اطالعداتی قائدلاندد. برخی ديگر از محققان نه تنها برای آنها نقش اطالعاتی قائل نمیشدوند بلکده آن را بده زيدان استفادهکنندگان صورتهای مالی قلمداد میکنند و معتقدند محافظهکاری کیفیت اطالعات را کاهش میدهد. اسچرودر و همپژوهان )8115( معتقدند که بههنگام بدودن اطالعدات ويژگدی پشتیبانی کنندهای برای مربوط بدودن اطالعدات اسدت. خواجدوی و هدمپژوهدان )6353( تداثیر محافظهکاری بر پايداری سود را طی سالهای 6399 تا 6351 در 611 شرکت بررسدی کردندد. نتايج تحقیق آنها نشانداد که میان محافظهکداری و پايدداری سدود ارتبداط منفدی و معنداداری وجود دارد. نوروش و حسینی )6359( رابطه بین کیفیت افشای شرکتی )شامل قابلیت اتکداء و به موقع بودن( و مديريت سود را بررسی نمودند. يافتههای تحقیق نشان میدهد که بین کیفیت افشای شرکتی و مديريت سود رابطه منفدی معندیدار وجدود دارد. همچندین يافتدههدای تحقیدق حاکی از وجود رابطه منفی معنیدار بین به موقع بودن افشای شرکتی و مديريت سود میباشد. ونت )8161( در تحقیق خود رابطهی بین محافظهکاری و مربوط بودن سدود را بررسدی کدرد. وی برای اندازهگیری محافظهکاری از روش اقالم تعهدی بال و شیواکومار استفاده نمود. نتايج پژوهش وی از اين فرضیه کده شدرکتهدايی کده از روشهدای محافظدهکاراندهتدری اسدتفاده میکنند سودشان از مربوط بودن کمتری برخوردار است حمايت نکرد. ديمیتريوس و همپژوهان )8113( در پژوهشی به بررسی رابطه بین محافظهکاری و محتدوای اطالعاتی سود پرداختند. آنها شرکتها را بر اساس شاخص محافظهکاری به سده طبقده بداال متوسط و پايین طبقهبندی کردند. نتیجه تحقیق حاکی از ايدن بدود افدزايش در محافظدهکداری باعدث کداهش در قددرت توضدیحی اطالعدات حسدابداری )سدود( مدیگدردد. باالچانددران و موهانرام )8111( در تحقیق خود تاثیر محافظهکاری بر مربوط بدودن سدود را بررسدی کردندد. نتايج تحقیق آنها حاکی از اين بود در شرکتهايی که محافظدهکداری بیشدتر اسدت مربدوط بودن سود کمتر اسدت. احمددپور و احمددی )6359( بده بررسدی دو ويژگدی کیفدی اطالعدات

تاثیر به موقع بودن و محافظهکاری بر محتوای... 95 )مربوطبودن و قابلاتکاءبودن اطالعات( توام با يکديگر به عنوان معیاری برای ارزيابی کیفیت سود شرکتها پرداختهاند. نتايج تحقیق حاکی از اين امر بود که ضريبواکنش سود و قددرت توضیحی سود شرکتهای با پرتفوی مربوط بودن و قابل اتکاء باال به طور معنداداری بیشدتر از پرتفوی شرکتهايی با مربوطبودن و قابل اتکاء پايین میباشد. مهرانی و هدمپژوهدان )6355( عدم تقارن زمانی سود حسابداری و رابطه آن با اقالم تعهدی در بورس اوراق بهدادار تهدران را طی دوره زمانی 6391-6351 مورد بررسی قرار دادند. نتايج پژوهش آنها نشدان داد کده سدود حسابداری حدود 3.11 مرتبه نسبت به بازده منفی سهام حساس تر از بازده مثبدت سدهام اسدت. هوی و همپژوهان )8113( به بررسی تاثیر محافظهکاری بدر پدیشبیندی سدود در بدازهی زمدانی 6336 تا 8118 پرداختند. نتايج تحقیق آنها نشان داد میان محافظهکاری و خصوصیات مربدوط به سود )تناوب تشخیصدهندگی به موقعبودن( رابطه معکوس و معناداری وجود دارد. پنمن و ژانگ )8118( تاثیر محافظهکاری بر کیفیت سود و بازده سهام را بررسی کردندد. يافتدههدای آنها بیانگر اين است که حسابداری محافظدهکارانده کیفیدت پدايین سدود را موجدب مدیشدود. الندلهلم و مايرز )8118( در تحقیقی با عنوان»تاثیر میدزان افشدای اختیداری بدر رابطده بدازده- سودهای آتی«دريافتند که تفاوت در سطح افشا به میزان اخبار مربوط به سودهای آتی که در بازدههای جاری نهفته است بستگی دارد. يعنی شرکتهايی که افشای بیشتری انجام میدهندد اطالعات محرمانه بیشتری را افشا میکنند کده ايدن موضدوع بدر پدیش بیندیسدودهای آتدی اثدر میگذارد و اطالعات بیشتری از سودهای آتی در بازدههای جاری نهفتده اسدت و بدر عکدس. باروآ )8111( در مطالعه خود معیارهای اندازهگیری کیفیت سود را بررسی کرده است. وی دو بعد مربوط بودن و قابلیت اتکاء سود به اجزاء آن تفکیک کرده و هر يک از ابعاد کیفیت سود را بررسی نمود. نتايج نشان داد شرکتهايی بدا مربدوطبدودن و قابلیدت اتکداء بداالی سدود در مقايسه با شرکتهايی که مربوطبودن و قابلیت اتکاء سود آنها پايین اسدت ضدريب واکدنش سود و قدرت توضیحی رگرسیون قیمت سود باالتر دارند. متغیرها و فرضیههای تحقیق شاخص محتوای اطالعاتی سود در اين تحقیق به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است و با استفاده از مدل النلهم و مايرز )8116( اندازه گیری می شود. متغیرهای مستقل تحقیدق نیدز شاخص به موقع بودن سود و شاخص محافظهکداری اسدت کده بده ترتیدب بدا اسدتفاده از مددل

93 2991 9 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره پاییز روآنیک )8114( و مدل باسو )6339( برآورد می شوند. دادههای مورد نیاز بدرای تخمدین هدر کدام از شاخصهای ذکر شده به صورت ساالنه طی دوره ی 6351-6355 به روش میدانی از ساي ت اي ن تر ن تی م ديري ت پ دژ و ه ش ت وس دع ه و مطا لع دات اس د المی س دازما ن ب د ورس ا ور اق ب هداد ار و نرمافزار تدبیرپرداز جمعآوری شد. به منظور انجام محاسبات و آماده کردن دادهها و اطالعات مورد نیاز تحقیق و همچنین تجزيه و تحلیل آن ها از نرمافزارهدای اکسدل و ايويدوز 1 اسدتفاده شده است. با توجه به هدف اصلی اين تحقیق فرضیههای تحقیق بده شدکل زيدر تددوين شدده است: است. است. فرضیه اول: در شرکتهايی که به موقع بودن سود باال باشد محتوای اطالعاتی سدود بداالتر فرضیه دوم: در شرکتهايی که محافظهکاری سود باال باشد محتوای اطالعاتی سود پايینتر روش تحقیق زمانی که دادههای ترکیبی مورد استفاده قرار میگیرند و متغیر وابسته به صورت وقفه دار در طرف راست ظاهر میشود برآوردهای روش حداقل مربعات معمدولی کدارا نیسدتند )هشدیائو آرالنو و بوند و بالتاجی )6331( ). نظر به اينکه تأثیر متغیرهای مستقل بدر سدود در ايدن گونده الگوها آثاری بیش از يکسال دارند الگوهای پويدا و دينامیدک بدرای بررسدی فرضدیههدا ارايده خواهد شد. الگوهای بلند مدت از اين ويژگدی برخوردارندد کده در بهتدری از روابدط بدین متغیرها در شرايط عدم تعادل ارائه میکنند و قادرند بین روابط کوتاه مدت و بلند مدت تمايز قايل شوند. الگوی اقتصاد سنجی عمومی برای بررسی چنین روابطی بده شدرح زيدر ارائده مدی- گردد: که در آن yit y X it 1 it uit i 1,..., N t 1,..., T y it منعکس کنندهی بدازده سدهام و X it بدردار متغیرهدای توضدیحی مدورد نظدر است. نظر به اينکه ماتیاس و سوستر استدالل می کنند که 2SLS ممکن است به دلیدل مشدکل انتخاب ابزارها واريانسهای بزرگ بدرای ضدرايب ارايده دهدد و برآوردهدا از لحداظ آمداری معنیدار نشوند برای رفع اين مشکل آرالنو و باندد روش گشدتاورهای تعمدیميافتده را پیشدنهاد

تاثیر به موقع بودن و محافظهکاری بر محتوای... 51 کردهاند )ياوری و اشرفزاده 6354(. اين روش برای رفع همبستگی متغیر وابسدته بدا وقفده و جمله خطا از وقفه متغیرها به عنوان ابزار به صورت دو مرحلهای استفاده میکند. از آنجدا کده سازگاری تخمین زنندهی GMM به معتبر بودن ابزارهای بکار رفتده بسدتگی دارد از آمدار یه سارگان آرالنو و بوند بلندل و بوند و آرالنو و باور برای بررسی اعتبار استفاده خواهد شد. اين آزمون اعتبار کل ابزارهای به کار رفته را میسنجد که در آن آزمون فرضیهی صدفر حداکی از عدم همبستگی ابزارها با اجزاء اخالل است )مهرآرا و رضايی 6353(. ارائه و برآورد الگوهای تحقیق آزمون پايايی متغیرها به منظور اطمینان از ساختگی نبودن مدل و نتايج نامطمئن ابتدا ايستايی متغیرها با استفاده از آزمون ايم پسران وشین )IPS( بررسی شده است. نتايج آن در نگاره )6( ارائه گرديده است: متغیرها سود قبل از مالیات و اقالم غیرمترقبه بازده ساالنه سهام نگاره )6( : نتايج آزمون ريشه واحد ايم پسران و شین نماد آماره آزمون سطح خطا 0/0132 0/0000-2/13460-9/30670 EY R )I نتايج در سطح خطای 1 درصد نشان می دهد که هر دو متغیر )سود و بازده( در سدطح )) (0 پايا هستند و ريشهی واحد ندارند. بخش اول: به موقع بودن سود حسابداری شاخص به موقع بودن سود هر شرکت با استفاده از الگوی روآنیدک )8114( بده شدرح زيدر ارائه میشود: EY = b 1 + b 2 * R i,t + e i,t در مدل مزبور 2 b شاخص به موقع بودن سود است. برای انتخاب روش مناسب برآورد ايدن معادله برای دادههای ترکیبی ابتدا ارائه شده است. آزمون چاو بررسی میشود. نتايج اين آزمدون در نگداره )8(

56 2991 9 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره پاییز فرضیه صفر نگاره )8( : نتايج آزمون چاو مقدار آماره ی چاو نتیجه آزمون P-value 0/4081 همسانی عرض از مبداءها 1/033921 فرضیه صفر رد نمیشود نظر به اينکه در سطح خطای 1 در صد فرض صفر رد نمیشود برای بدرآورد مددل از روش حداقل مربعات معمولی استفاده خواهد شد. سپس با استفاده از نتايج تخمین و بر اسداس روش ديمیتروپالز و آستريو )8115( چار اول و سوم سطح به موقع بودن سود شرکتها محاسدبه میشدود. )چدار اول 1/63531 و چدار سدوم 1/84131(. شدرکتهدايی در سدطح پدايین تعريف شدهاند که به موقع بودن سود آنها از 1/63531 کمتر بوده است. شدرکتهدايی دارای به موقع بدودن سدود متوسدط تعريدف شددهاندد کده نتدايجی بدین 1/63531 و 1/84131 بدسدت آوردهاند. و شرکتهايی که شاخص به موقع بودن آنها از 1/84131 بیشتر بود در سطح باالی به موقع بودن سود تعريف شدهاند. سپس محتوای اطالعاتی سود برای هر سه گروه شدرکتهدا بررسی گرديد. بدين منظور از معادلهی زير استفاده شد: در مدل مزبور: R i,t = α 1 + α 1 X i,t-1 + α 2 X i,t + α 3 X i,t+1 + α 4 R i,t+1 + U i,t R i, t بازده ساالنه سهام شرکت i در سال t α 1 عامل ثابت )عرض از مبداء( X t سدود قبدل از مالیات اقالم غیرمترقبه و عملیات متوقف شده سال جاری تقسدیم بدر ارزش بدازار شدرکت در ابتدای دوره i,t-1 X سود قبل از مالیات اقالم غیرمترقبه و عملیات متوقف شده سال قبل تقسدیم بر ارزش بازار شرکت در ابتدای دوره i,t+1 Xسود قبل از مالیدات اقدالم غیرمترقبده و عملیدات متوقف شده سال بعد تقسیم بر ارزش بازار شرکت در ابتدای دوره 1+t R i, بدازده سدال آتدی و αضريب 3 پاسخ سودهای آتی است که ارتباط میان بازدههای جاری و سودهای آتدی را نشدان میدهد و بیانگر میزان محتوای اطالعاتی سود است. برای انتخاب بهترين روش تخمین محتوای اطالعاتی سود برای اين الگو نیز آزمون چاو برای سه گروه شرکتها بررسدی گرديدد. نتدايج حاصل در جداول زير ارائه شده است: فرضیه صفر همسانی عرض از مبداءها نگاره )3( : نتايج آزمون چاو محتوای اطالعاتی سود سطح باالی به موقع بودن مقدار آماره چاو P-value 1/1166 8544493/ نتیجه آزمون فرضیه صفر رد شده است

تاثیر به موقع بودن و محافظهکاری بر محتوای... 58 نگاره )4( : نتايج آزمون چاو محتوای اطالعاتی سود سطح متوسط به موقع بودن P-value فرضیه صفر مقدار آماره چاو نتیجه آزمون 1/1131 3/336183 همسانی عرض از مبداءها فرضیه صفر رد شده است نگاره )1( : نتايج آزمون چاو محتوای اطالعاتی سود سطح پايین به موقع بودن P-value فرضیه صفر مقدار آماره چاو نتیجه آزمون 1/1116 1 /183863 همسانی عرض از مبداءها فرضیه صفر رد شده است همانطور که مشاهده میشود در هر سه سدطح خطدای آمدارهی چداو کدوچکتر از 1 درصدد است بنابراين در سطح اطمیندان 31 درصدد فدرض صدفر رد شدده و روش دادههدای ترکیبدی )پانل( پذيرفته شده است. نظر به اينکه در الگوهای پويا وقفهی متغیر وابسدته در سدمت راسدت قرار میگیرد روش اثرات ثابت يا تصادفی تورش دار و ناسازگار است. لذا برای تخمین الگو از روش گشتاورهای تعمیميافته استفاده میشود. سپس به منظور بررسدی معتبدر بدودن مداتريس ابزارها از آزمون سارگان استفاده خواهد شد. که در اين آزمون فرضیهی صفر حاکی از عددم همبسدتگی ابزارهدا بدا اجدزاء اخدالل مدیباشدد. در نگدارههدای زيدر Instrument rank و -J ststistic متغیرهای مورد نیاز جهت محاسبهی آزمون سارگان هستند نتايج تخمدین محتدوای اطالعاتی سود برای هر سه سطح بهموقع بودن سود به شرح زير است: نگاره )1( : نتايج تخمین محتوای اطالعاتی سود برای سطح باالی به موقع بودن احتمال آماره t خطای معیار ضرايب نماد EY i, t-i EY it EY i,t+1 1/344361 1/393331 1/345689 متغیرها سود قبل از مالیات و اقالم غیر مترقبه سال قبل سود قبل از مالیات و اقالم غیر مترقبه سال جاری سود قبل از مالیات و اقالم غیر مترقبه سال J-ststistic = Wald-test = R i,t+1-1/11515 12/190992 0/0001 آتی بازده سال آتی 1/196119 1/151598 1/194651 1/133313 Instrument rank Sargantest 4/563435 4/311811 4/133186-6/961963 =0/12999221 =12/000 1/1599

53 2991 9 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره پاییز نگاره )9( : نتايج تخمین محتوای اطالعاتی سود برای سطح متوسط به موقع بودن احتمال آماره t خطای معیار ضرایب نماد EY i, t-i EY it EY i,t+1 R i,t+1 متغیرها سود قبل از مالیات و اقالم غیر مترقبه سال قبل سود قبل از مالیات و اقالم غیر مترقبه سال جاری سود قبل از مالیات و اقالم غیر مترقبه سال آتی بازده سهام سال آتی J-ststistic Wald-test = 40/4222 = 0/000-0/613926-9/662963-0/139163 0/061961 0/92122 0/22960 0/20260 0/06031 Instrument rank Sargan-test -1/022219 99/26366-1/699960 2/090619 = 12/000 = 0/221611 *0/0211 *0/000 *0/000 0/9033 * معناداری در سطح خطای 2 درصد نگاره )5( : نتايج تخمین محتوای اطالعاتی سود برای سطح پايین به موقع بودن احتمال آماره t خطای معیار ضرایب نماد متغیرها سود قبل از مالیات و اقالم غیر مترقبه سال قبل EY i, t-i -2/293133 0/026316-11/1902 *0/000 سود قبل از مالیات و اقالم غیر مترقبه سال جاری EY it 0/362926 0/022019 10/9996 *0/000 سود قبل از مالیات و اقالم غیر مترقبه سال آتی EY i,t+1-0/211099 0/060029-6/0113 *0/000 بازده سهام سال آتی R i,t+1 J-ststistic Wald-test -0/022191 =16/2169 =0/0000 0/000629 Instrument rank Sargan-test -21/60110 = 84/111 =0/2909 *0/000 * معناداری در سطح خطای 6 درصد نتايج آزمون سارگان حکايت از معتبر بودن ابزارهای انتخابی دارد به طوری کده هدیچگونده همبستگی معنی داری بین اجزاء خطا و ابزارهای بکارگرفته شده وجود ندارد. همچنین براساس نتايج آزمون والد که از توزيع 2 با درجات آزادی معادل تعداد متغیرهای توضیحی منهدای جزء ثابت برخوردار است فرضیهی صفر مبنی بر صفر بدودن تمدام ضدرايب در سدطح خطدای يک درصد رد میشود که نشان میدهد تمام متغیرهای توضیحی ضريب غیر صفر داشدته و بدر متغیر وابسته )بازده( اثر گذار هستند. در سطح باال متوسط و پايین میزان محتوای اطالعاتی به ترتیب 0/348127 و 0/5892- و 0/422099- اسدت کده از لحداظ آمداری نیدز در سدطح 6 درصد معنادار هستند. بنابراين تجزيه و تحلیل نتايج آماری در بخش اول تحقیق نشان میدهد شرکتهايی که سطح به موقع بودن سود بداالتری دارندد از محتدوای اطالعداتی سدود بداالتری برخوردارند.

تاثیر به موقع بودن و محافظهکاری بر محتوای... 54 بخش دوم تحقیق: محافظهکاری شاخص محافظهکاری سود با استفاده از الگوی باسو )6339( به شرح زير ارائه می شود: در مدل مزبور EY EY = β1 + β2 Ri,t +β3di,t + β4ri,t*di,t + ei,t س ود ق بل از ما ل ی دات و اق د ال م غ ی در م ترق ب د ه ت ق س د یم ب در ارزش ب داز ار حقد وق صاحبان سهام در اول دوره مالی R بازده ساالنه سهام شرکت i در سال t β2 واکنش سود به اخبار خوب )بازدههای مثبت( β4 ضريب عدم تقارن زمانی سود )شاخص محافظهکاری(. D متغیر دامی )مجازی( است برای شرکتهايی که بازده منفی )اخبدار ناخوشدايند( دارندد برابدر يک و در ساير موارد برابر صفر در نظر گرفته شده است. برای انتخاب روش مناسدب بدرآورد اين معادله برای دادههای ترکیبی ابتدا آزمون چاو بررسی میشود. نتايج اين آزمدون در نگداره )3( ارائه شده است: فرضیه صفر نگاره )3( : نتايج آزمون چاو مقدار آماره چاو P-value نتیجه آزمون 1/1338 8/135441 همسانی عرض از مبداءها )تلفیقی( فرضیه صفر رد می شود نظر به اينکه در سطح خطای 1 در ص د ف در ض صد فر رد م دی شد ود ب در ا ی ب در آ ورد مد د ل ر وش دادههای ترکیبی پذيرفته میشود. برای تعیین اين که رابطه را در قالدب اثدر ثابدت يدا تصدادفی بررسی کنیم الزم است آزمون هاسمن انجام شود. از آنجا که تعداد ضرايبی که در اين حالت تخمین زده می شود از تعداد مقاطع بیشتر است مطابق آزمون هاسمن بدرای بدراورد از روش تصادفی نمیتوان استفاده کرد )2007 II, )EViews 6 Users Guide. بنابراين مدل بده روش اثر ثابت تخمین زده شد. سپس با استفاده از نتايج تخمین بر اسداس روش ديمیتدروپالز و آستريو )8115( چار اول و سدوم شداخص محافظدهکداری شدرکتهدا محاسدبه شدده اسدت )چار اول 1/3316 -و چار سوم 1/64159-(. بر اين اساس شرکتهايی در سدطح پدايین تعريف شدهاند که محافظهکاری آن ها از 1/3316 -کمتدر بدوده اسدت. شدرکتهدايی متوسدط تعريف شدهاند کده نتدايجی بدین 1/3316- و 1/64159 -بدسدت آوردهاندد. شدرکتهدايی کده شاخص محافظهکاری آن ها از 1/64159- بیشتر شدد در سدطح بداالی محافظدهکداری تعريدف شدهاند. سپس محتوای اطالعاتی سود برای هر سه گروه شرکتها بررسی گرديد. قبل از ايدن

51 2991 9 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره پاییز تخمین برای انتخاب بهترين روش برای الگوی محتوای اطالعاتی سود نیز آزمدون چداو بدرای هر سه گروه شرکتها بررسی گرديد. نتايج حاصل در نگارههای زير ارائه شده است: نگاره )61( : نتايج آزمون چاو محتوای اطالعاتی سود سطح باالی محافظه کاری P-value فرضیه صفر مقدار آماره چاو نتیجه آزمون 1/1111 4/619688 همسانی عرض از مبداءها فرضیه صفر رد شده است نگاره )66( : نتايج آزمون چاو محتوای اطالعاتی سود سطح متوسط محافظه کاری P-value فرضیه صفر همسانی عرض از مبداءها مقدار آماره چاو نتیجه آزمون فرضیه صفر رد شده است 0/0641 4/760411 نگاره )68( : نتايج آزمون چاو محتوای اطالعاتی سود سطح پايین محافظه کاری P-value فرضیه صفر مقدار آماره چاو نتیجه آزمون 1/1116 1/13113 همسانی عرض از مبداءها فرضیه صفر رد شده است همانطور که مشاهده میشود در سطح خطای 1 درصدد فدرض صدفر رد و روش دادههدای ترکیبی )پانل( پذيرفته میشود. نطر به اينکه در الگدوی پويدا وقفدهی متغیدر وابسدته در سدمت راست قرار مدیگیدرد تخمدین الگدو بدا اسدتفاده از روش اثدر ثابدت يدا تصدادفی تدورشدار و ناسازگار است. لذا برای تخمدین الگدو از روش گشدتاورهای تعمدیم يافتده )GMM( اسدتفاده میشود. نتايج تخمین محتوای اطالعاتی سود برای هر سه سدطح محافظدهکداری بده شدرح زيدر است:

تاثیر به موقع بودن و محافظهکاری بر محتوای... 51 نگاره )63( : نتايج تخمین محتوای اطالعاتی سود برای سطح باالی محافظه کاری احتمال آماره t خطای معیار ضرايب نماد متغیرها سود قبل از مالیات و اقالم غیرمترقبه سال قبل EY i, t-i -1/111198 1/311311-8/619356 **1/1383 سود قبل از مالیات و اقالم غیرمترقبه سال جاری EY it 8/631391 1/696133 68/91333 سود قبل از مالیات و اقالم غیرمترقبه سال آتی EY i,t+1-1/118513 1/131583-1/849451 J-ststistic R i,t+1 1/318316 = 83/14641 1/113461 Instrumentrank بازده ساالنه سهام سال آتی 1/953341 =84/111 Wald-test =1/1111 Sargan-test =1/815419 ** و * معناداری در سطح خطای 1 درصد و 2 درصد نگاره )64( : نتايج تخمین محتوای اطالعاتی سود برای سطح متوسط محافظه کاری احتمال آماره t خطای معیار ضرايب نماد متغیرها سود قبل از مالیات و اقالم غیرمترقبه سال قبل EY i, t-i -1/134811 1/111513-6/513113 1/1113 سود قبل ازمالیات واقالم غیرمترقبه سال جاری EY it 1/331319 1/131153 66/63319 سود قبل از مالیات و اقالم غیرمترقبه سال آتی EY i,t+1 1/331341 1/191535 1/645344 i,t+1 R بازده ساالنه سهام سال آتی -1/149331 1/11191-13/34385 J-ststistic =81/88163 Instrumentrank =84/111 Wald-test =1/1111 Sargan-test =1/638364

59 2991 9 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره پاییز احتمال نگاره )61( : نتايج تخمین محتوای اطالعاتی سود برای سطح پايین محافظه کاری آماره t 68/18386 خطای معیار 1/194356 ضرايب 1/341116 نماد EYi, t-i EYit EYi,t+1 =81/151 Ri,t+1 1/351936 6/688164 1/138911 Instrumenrank 11148 1/116463 1/161196 64/33131 86/53165 1/645945 =84/1111 متغیرها سود قبل از مالیات و اقالم غیرمترقبه سال قبل سود قبل از مالیات و اقالم غیرمترقبه سال جاری سود قبل از مالیات و اقالم غیرمترقبه سال آتی بازده ساالنه سهام سال آتی J-ststistic Wald-test =1/1111 Sargan-test =1/6131 * معناداری در سطح خطای 6 درصد نتايج آزمون سارگان برای سه سطح محافظهکاری نشانگر معتبر بودن ابزارهای انتخابی دارد بطوری که هیچگونه همبستگی معنی داری بین اجزاء خطا و ابزارهای بکار گرفته شدده وجدود ندارد. براساس نتايج آزمون والد فرضیهی صدفر بدودن تمدام ضدرايب در سدطح خطدای يدک درصد رد میشود بنابراين نشان میدهد تمام متغیرهای توضیحی ضريب غیر صفر داشدته و بدر متغیر وابسته )بازده( اثر گذار هستند. به عالوه شاخص محتدوای اطالعداتی در سده سدطح بداال متوسط و پايین محافظدهکداری بده ترتیدب 1/1185-1/3313 و 6/6881 از لحداظ آمداری در سطح خطای 6 درصد معنادار هستند. نتايج اين بخش نشان میدهدد شدرکتهدايی کده سدطح محافظهکاری بااليی را در سود خود لحاظ میکنند محتوای اطالعاتی سود کمتری دارند. نتیجهگیری در اين پژوهش اثر بهموقعبودن و محافظهکاری بر محتوای اطالعاتی سود بررسدی گرديدده است. تجزيه و تحلیل نتايج آماری در بخش اول تحقیق نشان میدهد شرکتهايی کده سدطح بهموقعبودن سود باالتری دارند از محتوای اطالعاتی سود بیشتری برخوردارند. بنابراين فرضدیه اول تحقیق رد نشد و اين نتیجه مطابق با تئوری و يافتههای گلب و زارووين )8118( و دينگ و استولوی )8111( است. همچنین از نتايج آماری بخش دوم تحقیدق چندین نتیجدهگیدری شدد شرکتهايی که میزان محافظهکاری بااليی را در سود خود لحاظ میکنند محتوای اطالعداتی سود کمتری دارند. بنابراين فرضیه دوم تحقیق نیز رد نشد. نتیجهی اين بخش مطابق با تئوری و

تاثیر به موقع بودن و محافظهکاری بر محتوای... 55 يافتههای باالچاندران و موهانرام )8111( ديمیتريوس و هدمپژوهدان )8113( و ديمیتدروپالز و آستريو )8115( است. انجام اين تحقیق با محدوديتهايی نیز همراه بود برای مثال حذف برخی از شرکتهدا بده دلیل توقف طوالنی در معامالت سهام آنها و عدم استفاده از اطالعات مالی شرکتهدايی کده پايان سال مالی آنها منتهی به 83 اسفند ماه نبوده است. مورد ديگر حجم کدم نمونده تحقیدق است..به علت محدوديتهای متفاوتی که جهت افزايش قدرت تحقیق و قابلیدت مقايسده و تعمیم آن بر شرکتهای پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهدران تحمیدل گرديدد حجدم نمونه کاهش يافت. اين مورد در عین حال کده روايدی دروندی مددل را افدزايش مدیدهدد موجب کاهش روايی بیرونی میگردد. به محققان آتی پیشنهاد میشود: از آنجايی که تغییرات شاخص عمومی قیمتها باعث تغییر برخی اقدالم صدورتهدای مدالی میشود پیشدنهاد مدیگدردد تحقیقدی مشدابه تحقیدق حاضدر بدا اسدتفاده از صدورتهدای مدالی تعديلشده بر اساس سطح عمومی قیمتها انجام گیرد. از آنجايیکه هیچگونه توافقی بر روی مدلهای اندازهگیری محافظهکداری و بدهموقدعبدودن سود وجود ندارد پیشنهاد میشود در تحقیق های آتی برای کمتر شدن خطاهای اندازهگیری از چند مدل برای اندازهگیری محافظهکاری و بهموقعبودن استفاده شود. پیشنهاد میشود تحقیق حاضر در مورد صنايع مختلف به تفکیک صنعت خاص انجام پذيرد. بررسدی تداثیر ويژگدیهدای ديگدر قابلیدت اتکدا )بدیطرفدی بیدانصدادقانه( و مربدوطبدودن )تايیدکنندگی و پیشبینیکنندگی( بر محتوای اطالعاتی سود. بررسددی تددرجیح سددهامداران در بددازار بددورس اوراق بهددادار نسددبت بدده بدده موقددعبددودن و محافظهکارانه بودن اطالعات. بررسدی مقايسدهای تداثیر محافظدهکداری بدا اسدتفاده از روشهدای گونداگون انددازهگیدری محافظهکاری )ترازنامهای و سود و زيانی( بر محتوای اطالعاتی سود.

53 2991 9 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره پاییز منابع احمد پور احمد و احمدی احمد )6359( "استفاده از ويژگیهای کیفی اطالعات در ارزيابی کیفیت سود شرکتها" بررسیهای حسابداری و حسابرسی ش 18. اعتمادی حسین و اکرم يارمحمدی )6358( "بررسی عوامل مؤثر بر گزارشگری میان دوره ای به موقع در شرکت های پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار دانشگاه شیراز. دوره نوزدهم شماره دوم. صص 33-59. تهران" مجله علوم اجتماعی انسانی بولو قاسم مهام کیهان گودرزی اسماعیل. )6353(. "تغییر حسابرس مستقل و شفافیت اطالعاتی شرکت های پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران". دانش حسابداری. صص 631-666. چیت سازان الهام و ويدا مجتهد زاده )6354(."بررسی کفايت محتوای اطالعاتی گزارش های مالی میان دوره ای تهیه شده بر مبنای استاندارد حسابداری شماره 22 در جهت تاثیر بر تصمیم گیری های استفاده کنندگان". دانش و پژوهش حسابداری سال اول ش 8 صص 81-83 حساس يگانه يحیی شهرياری علیرضا. )6353(. "بررسی رابطه بین تمرکز مالکیت و محافظه کاری در بورس اوراق بهادار تهران" مجله ی پژوهش های حسابداری مالی. ش 8. صص 34-99. حقیقت حمید رايگان احسان. "نقش هموارسازی سود بر محتوای اطالعاتی سودها در خصوص پیش بینی سودهای آتی". بررسی های حسابداری و حسابرس. 14. 41-33. رضازاده جواد آزاد عبداهلل. )6359(. "رابطه بین عدم تقارن اطالعاتی و محافظه کاری در گزارشگری مالی". بررسی های حسابداری و حسابرسی 13-51 13. رهنمای رودپشتی فريدون طالب نیا قدرت اهلل ولی پور هاشم. )6353(. " محتوای اطالعاتی سود و چرخه نوسانات سود و جريان های سرهنگی همت. نقدی". تحقیقات حسابداری و حسابرسی. )6351( "بررسی عوامل مؤثر بر به موقع بودن گزارشگری مالی سالیانه شرکت ها در بازارهای سرمايه )بورس اوراق بهادار تهران( طی سال های دوره کارشناسی ارشد حسابداری دانشگاه تربیت مدرس تهران. 1374 الی 1378 ". پايان نامه شورورزی محمدرضا زرگرخاندوزی عابدين. )6355(. " نبود تقارن اطالعاتی و نقش محافظه کاری." حسابدار 861 11-13 : کردستانی غالمرضا خلیلی مهدی )6331(. "تاثیر محافظه کاری بر محتوای اطالعاتی تفاضلی جريان های نقدی و اقالم تعهدی". مجله دانش حسابداری ش 4. صص 53-614. کردستانی غالمرضا مجدی ضیاءالدين )6355( "بررسی رابطه بین ويژگی های کیفی سود و هزينه سهام عادی". بررسی های حسابداری و حسابرسی ش 51-614. 45

تاثیر به موقع بودن و محافظهکاری بر محتوای... 31 المئی بی بی فاطمه. )6358(. "بررسی میزان کفايت افشای اقالم افشا شده در گزارش های مالی میان دوره ای ارائه شده به بورس اوراق بهادار تهران و درجه اهمیت هر يک از اين اقالم از ديدگاه خريداران سهام ". پايان نامه کارشناسی ارشد حسابداری دانشکده مديريت دانشگاه تهران. مرادی مهدی پورحسینی سیدمهدی )6355( "بررسی رابطه بین برخی ويژگی های مالی و غیرمالی و مدت زمان اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی در شرکت های پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران". تحقیقات حسابداری: 615-651. نوروش ايرج حسینی سید علی. )6355(. "بررسی رابطه بین کیفیت افشا )قابلیت اتکا و به موقع بودن( و مديريت سود". بررسی های حسابداری و حسابرسی ش. 11. صص 634-669. Barth M. W.Beaver and W.Landsman, (2001)," The relevance of the value relevance literature for financial accounting standard setting: Another view", journal of accounting and economics, No.31, pp 77-104 Barua, A (2006), " Using the FASB s qualitative characteristics in earning quality measurement ", ProQuest Information and Learning Company, UMI Number : 320814. Basu, S. (1997), The Conservatism Principle and the Asymmetric Timeliness of Earnings, Journal of Accounting and Economics, Vol. 24 (1), pp. 3 37. Dechow, P.M. (1994). Accounting earnings and cash flows as measures of firm performance: The role of accounting accruals. Journal of Accounting and Economics 18, 3 42. Haasbroek, Filistea (2002), Dissemination of annual report information on the internet by South Africa companies,university of Johannesburg. Hui, K. W., Matsunag, S. & Morse, D. (2009). " The impact of conservatism on management earnings forecasts". Journal of Accounting and Economics, 47: 192 207. Jennifer, Francis& Ryan, Lafond& Per, Olsson & Katherine, Schipper, (2003) "Cost capital and earning attributes" Duke University of Wisconsin, Working paper. Lundholm, R; Myers, L.A. (2002). Bringing the future forward : the effect of disclosure on the return earning relation. Journal of Accounting Research, Vol 40: 809-39 M.J.H.Wendt. (2010). the effect of accounting conservatism on value relevance of financial accounting working paper, Erasmus University Rotterdam (EUR).

36 2991 9 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره پاییز Panagiotis E. Dimitropoulosb, Dimitrios Asterioua. (2008). Timeliness, conservatism and financial transparent firms under the Greek accounting setting. Review of Accounting and Finance.Vol. 7 No. 3, 2008.pp. 252-269. Penman, S., and Zhang,X., (2002), "Accounting conservatism, The Quality of Earnings, and Stock Return", The Accounting Review, 77:237-264 Sudhakar Balachandran, Partha Mohanram. (2005). Is the decline in the value relevance of accounting driven by increased conservatism? Review of accounting Studies, Forthcoming. Schroeder, Richard G.; Clark Myrtle W. And Jack M. Cathey (2008). Financial Accounting Theory and Analysis: Text and Cases, 9th Edition, John Wiley & Sons.