Η Οδηγία για τις Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές

Ευρωπαϊκή Επιτροπή Η Οδηγία για τις Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές Νέοι νόμοι για την παρεμπόδιση της αθέμιτης συμπεριφοράς προς τους καταναλωτές

Η Οδηγία για τις Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές Νέοι νόμοι για την παρεμπόδιση της αθέμιτης συμπεριφοράς προς τους καταναλωτές

Η Άμεση Ευρώπη είναι μια υπηρεσία που σας βοηθά να βρείτε απαντήσεις στα ερωτήματά σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση Αριθμός δωρεάν τηλεφωνικής κλήσης (*): 00 800 6 7 8 9 10 11 (*) Ορισμένες εταιρείες κινητής τηλεφωνίας δεν επιτρέπουν την πρόσβαση στους αριθμούς 00 800 ή οι κλήσεις αυτές μπορεί να χρεώνονται. Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το Διαδίκτυο μέσω του εξυπηρετητή Europa (http://europa.eu). Βιβλιογραφικό δελτίο υπάρχει στο τέλος του τεύχους. Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 2006 ISBN 92-79-02667-4 Ευρωπαϊκές Κοινότητες, 2006 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή με αναφορά της πηγής. Printed in Belgium TYΠΩMENO ΣE XAPTI ΛEYKAΣMENO XΩPIΣ XΛΩPIO

5 Π ί ν α κ α ς π ε ρ ι ε χ ο μ έ ν ω ν Πρόλογος.........................................................................7 1. Καιρός για ξεκάθαρη νομοθεσία.......................8 2. Αθέμιτες εμπορικές πρακτικές..........................10 3. Ποιους αφορά...........................................................16 4. Η Μαύρη Λίστα.........................................................20 5. Εφαρμογή της Οδηγίας.........................................26 Το εγχειρίδιο αυτό συντάχθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως οδηγός για τους μη ειδικούς. Δεν έχει νομική αξία και δε δεσμεύει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθ οιονδήποτε τρόπο.

Π ί ν α κ α ς π ε ρ ι ε χ ο μ έ ν ω ν 6 Πρόλογος..........................................................................................................................7 1. Καιρός για ξεκάθαρη νομοθεσία........................................................8 Γιατί είναι απαραίτητη μια Οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές; Ποιοι είναι οι στόχοι της Οδηγίας; 2. Αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.............................................................10 Η δομή της Οδηγίας Ο μέσος καταναλωτής Επιχείρηση προς επιχείρηση Παραπλανητικές ενέργειες στην εμπορική πρακτική Παραπλανητικές παραλείψεις στην εμπορική πρακτικ Επιθετικές εμπορικές πρακτικές Προσδιορισμός αθέμιτων εμπορικών πρακτικών 3. Ποιους αφορά........................................................................................................16 Πώς ωφελούνται οι διάφορες ομάδες; Προστασία ευάλωτων καταναλωτών Το εύρος της προστασίας 4. Η Μαύρη Λίστα.....................................................................................................20 Τι συμπεριλαμβάνεται; Σήματα trust και κώδικες Διαφήμιση «δόλωμα» «Δόλωμα και μεταστροφή» Περιορισμένες προσφορές: Ειδική προσφορά, μόνο σήμερα! Γλώσσα εξυπηρέτησης μετά την πώληση: Μάρκετινγκ στα ελληνικά, εξυπηρέτηση μετά την πώληση στα σουηδικά Διαφήμιση προϊόντων τα οποία δεν μπορούν να πωλούνται νόμιμα Παραπλανητική εντύπωση των δικαιωμάτων του καταναλωτή: «Ειδικά για εσάς» Κεκαλυμμένες διαφημίσεις: «Μεικτά μηνύματα» Η ασφάλεια ως επιχείρημα μάρκετινγκ: Αδικαιολόγητο παιχνίδι με το φόβο για κινδύνους ασφάλειας Παγίδα: «Γνωστή εταιρεία, ή μήπως όχι;» Πυραμιδωτά συστήματα Ψευδείς ισχυρισμοί σχετικά με μετακόμιση ή παύση της δραστηριότητας της επιχείρησης: «Τέλος εποχής! Εκποίηση!» Διευκόλυνση κέρδους: Πώς να κερδίσετε το λαχείο Ψευδείς ισχυρισμοί για θεραπευτικές ιδιότητες: «Το Trickium 24 θεραπεύει την ασθένεια» Πληροφορίες αγοράς Έπαθλα: «Συγχαρητήρια! Κερδίσατε!» Δημιουργία ψευδούς εντύπωσης για δωρεάν προσφορές: «Δωρεάν γυαλιά ηλίου» Προϊόντα που δεν έχουν παραγγελθεί Επαγγελματίας εμπορευόμενος υποδυόμενος τον καταναλωτή Εξυπηρέτηση μετά την πώληση : «Εγγυήσεις σε όλη την Ευρώπη» Πίεση κατά την πώληση: «Ναι, μπορείτε να αποχωρήσετε όταν συμπληρωθούν τα έντυπα» Επιθετική πώληση πόρτα-πόρτα: «Ναι, θα αποχωρήσω μόλις συμπληρωθούν τα έντυπα» Συνεχής και ανεπιθύμητη άγρα πελατών: «Με το τρίτο τηλεφώνημα μπορεί να συναφθεί κάποια σύμβαση» Αποζημίωση ασφάλειας: Δεν απαντά κανένας στο τηλέφωνο Άμεσες προσκλήσεις προς τα παιδιά: «Αγοράστε το βιβλίο!» Παροχή μη παραγγελθέντων Συναισθηματική πίεση Έπαθλα 5. Εφαρμογή της Οδηγίας................................................................................26 Από τη σύλληψη στην εφαρμογή Ευρωπαϊκή καθοδήγηση, εθνική δράση Εφαρμογή των νόμων Σπουδαιότητα της εναρμόνισης

Π ρ ό λ ο γ ο ς Καθώς αναπτύσσεται η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι προοπτικές για την εσωτερική αγορά γίνονται ακόμη μεγαλύτερες. Πολλά εμπόδια για το διασυνοριακό εμπόριο έχουν ήδη καταρριφθεί και έχουν δημιουργηθεί νέες δυνατότητες για επιχειρήσεις και καταναλωτές. Ωστόσο πολλοί Ευρωπαίοι ακόμα διστάζουν όταν πρόκειται για διασυνοριακές συναλλαγές γιατί ανησυχούν ότι δεν θα τους εξασφαλίζεται το ίδιο επίπεδο προστασίας που έχουν στη χώρα τους ή γιατί είναι μπερδεμένοι με τους διαφορετικούς νόμους σε άλλα κράτη μέλη. Η Οδηγία για τις Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές υιοθετήθηκε ακριβώς για να ξεπεραστεί το εμπόδιο αυτό στην ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς εντός της Ευρώπης. Αντικαθιστώντας την πληθώρα των κανόνων σε διάφορες χώρες με μία κοινή νομοθεσία, η Οδηγία διευκρινίζει και απλοποιεί τη διαδικασία καθορισμού μίας αθέμιτης εμπορικής πρακτικής. Παρέχει στους καταναλωτές και τους εμπορευόμενους ένα μοναδικό ευρωπαϊκό σημείο αναφοράς, εξασφαλίζοντας τα δικαιώματά τους και διασαφηνίζοντας ποιες εμπορικές πρακτικές επιτρέπονται και ποιες όχι. Το φυλλάδιο αυτό παρουσιάζει την Οδηγία και εξηγεί τα περιεχόμενά της. Περιγράφει πώς η Οδηγία δημιουργήθηκε από την αρχή της διαδικασίας Διαβούλευσης το 2001 ως την υιοθέτησή της στις 11 Μαΐου 2005. Για να εξασφαλισθεί η καταλληλότητα των νέων νόμων, συμμετείχαν ενδιαφερόμενοι φορείς κάθε ομάδας καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Εφόσον είναι σημαντικό οι εμπορευόμενοι καθώς και οι καταναλωτές να γνωρίζουν τι αποτελεί αθέμιτη εμπορική πρακτική, το φυλλάδιο δίνει ακριβείς ορισμούς και καθημερινά παραδείγματα. Παρουσιάζεται επίσης η «Μαύρη Λίστα» των εμπορικών πρακτικών γι' αυτούς που δεν είναι ήδη ενήμεροι, και αποκαλύπτεται το περιεχόμενό της. Πιστεύω απόλυτα σ αυτή την Οδηγία καθώς σχεδιάστηκε για να ενισχύσει τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές σε όλη την Κοινότητα. Μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου 2007 όλα τα κράτη μέλη θα εφαρμόζουν τους νέους νόμους και οι πολίτες σε όλη την Ευρώπη θα απολαμβάνουν τα οφέλη. 7 Robert Madelin Γενικός Διευθυντής Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών

1 Η Καιρός για ξεκάθαρη νομοθεσία Οδηγία για τις Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές υιοθετήθηκε το Μάϊο του 2005. (1) Οι νέοι κανόνες που αναλύονται σε αυτή πρέπει να εφαρμοστούν στα κράτη μέλη μέχρι το Δεκέμβριο του 2007. Όμως τι είναι «αθέμιτη εμπορική πρακτική» και γιατί ήταν απαραίτητη η Οδηγία; 8 Η εμπορική πρακτική αναφέρεται σε δραστηριότητες που συνδέονται με την προώθηση, πώληση ή προμήθεια ενός προϊόντος σε καταναλωτές. Καλύπτει οποιαδήποτε πράξη, παράλειψη, τρόπο συμπεριφοράς, εκπροσώπηση, ή εμπορική επικοινωνία, συμπεριλαμβανομένης της διαφήμισης και του μάρκετινγκ που διεξάγει ένας εμπορευόμενος. Αν πρόκειται για αθέμιτη πρακτική, σημαίνει ότι θεωρείται απαράδεκτη ως προς τον καταναλωτή, σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια. Γιατί είναι απαραίτητη μια Οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές; Η Οδηγία εγκρίθηκε για να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων καταναλωτών στις διασυνοριακές συναλλαγές. Σύμφωνα με αποδεικτικά στοιχεία οι πολίτες ένοιωθαν αβέβαιοι αν τα δικαιώματά τους θα προστατεύονταν επαρκώς στις διεθνείς αγορές και επομένως δεν εκμεταλλεύονταν τα πλεονεκτήματα της Ευρωπαϊκής Εσωτερικής Αγοράς. (1) Οδηγία 2005/29/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11 ης Μαΐου 2005 για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές στην εσωτερική αγορά και για την τροποποίηση της οδηγίας 84/450/ΕΟΚ του Συμβουλίου, των οδηγιών 97/7/ΕΚ, 98/27/ΕΚ, 2002/65/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2006/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου ("Οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές"), ΕΕ L 149, 11.6.2005, σ. 22. Το κείμενο είναι διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/site/el/oj/2005/l_149/l_14920050611el00220039.pdf

Μετά από μία εκτενή διαδικασία διαβούλευσης, συμφωνήθηκε η Οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές αντικαθιστώντας τους υπάρχοντες πολυάριθμους τόμους των εθνικών νομοθεσιών και δικαστικών αποφάσεων με ένα μόνο σύνολο κοινών κανόνων. Η ομοιογένεια και η διαφάνεια που αυτή φέρvει στην ΕΕ θα χρησιμεύσει για να καθησυχαστούν οι καταναλωτές για τις αγορές τους. Ποιοι είναι οι στόχοι της Οδηγίας; Η Οδηγία στοχεύει στη διευκρίνηση των δικαιωμάτων των καταναλωτών και την απλοποίηση του διασυνοριακού εμπορίου. Οι κοινοί κανόνες και αρχές θα δώσουν στους καταναλωτές την ίδια προστασία από τις αθέμιτες πρακτικές και τους ανειλικρινείς εμπορευόμενους είτε αγοράζουν από το μαγαζί της γειτονιάς είτε αγοράζουν από έναν ιστοχώρο που έχει τη βάση του στο εξωτερικό. Επίσης οι επιχειρήσεις θα έχουν τη δυνατότητα να διαφημίζουν και να εμπορεύονται προς το σύνολο των 450 εκατομμυρίων καταναλωτών εντός της ΕΕ, κατά τον ίδιο τρόπο όπως και προς τους εγχώριους πελάτες τους. Μέχρι την υιοθέτηση της Οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, κάθε κράτος μέλος είχε τους δικούς του ξεχωριστούς νόμους για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές που οδηγούσαν σε διαφορές μεταξύ των χωρών. Η Οδηγία επιφέρει εναρμόνιση και αμοιβαία αναγνώριση μεταξύ των κρατών, καταρρίπτοντας τα εμπόδια της εσωτερικής αγοράς. 1 Προώθηση ιρλανδικών προϊόντων ευεξίας στην ηπειρωτική Ευρώπη Η Aran Products, με τέσσερα άτομα προσωπικό, ειδικεύεται σε μια σειρά σπιτικών φυσικών προϊόντων ευεξίας (σαπούνια, λοσιόν, προϊόντα σπα, κεριά) με βάση εκχυλίσματα τοπικών φυτών. Η εταιρεία, που εδρεύει στη δυτική Ιρλανδία, είναι ιδιαίτερα δημοφιλής μεταξύ των Γάλλων και των Γερμανών τουριστών, οι οποίοι δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για τα προϊόντα αυτά και συχνά ζητούν να τους αποσταλούν περισσότερα. Ο διευθυντής θα ήθελε να εμπορεύεται τα προϊόντα του απευθείας στη Γαλλία και τη Γερμανία, ίσως αναπτύσσοντας την ιστοσελίδα του, αλλά δεν γνωρίζει τους εθνικούς νόμους σε αυτές τις χώρες και ανησυχεί για πιθανά νομικά προβλήματα. 9 Εισαγωγή της Οδηγίας Προς το παρόν, υπάρχουν διαφορές στους εθνικούς νόμους για τις πρακτικές του μάρκετινγκ και της διαφήμισης. Κάτι που είναι θεμιτό σε μία χώρα μπορεί να είναι αθέμιτο σε μία άλλη. Η Οδηγία θα εφαρμόσει ένα σύνολο κοινών κανόνων σε σχέση με το τι αποτελεί «αθέμιτη» εμπορική πρακτική. Αυτό σημαίνει ότι επιχειρήσεις όλων των μεγεθών θα μπορούν να δαπανούν λιγότερα χρήματα για νομικές συμβουλές για το πώς να συμμορφωθούν με άγνωστους κανόνες διαφήμισης και μάρκετινγκ και θα είναι σε θέση να εμπορεύονται τα προϊόντα τους σε όλη την Ευρώπη.

2 Στο Αθέμιτες εμπορικές πρακτικές παρελθόν η έννοια «αθέμιτη εμπορική πρακτική» παρουσίαζε μεγάλες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών. Τώρα οι πρακτικές σε όλη την Ευρώπη θα αξιολογούνται σύμφωνα με τα ίδια κριτήρια. Λοιπόν, ποια είναι η δομή της Οδηγίας και ποιες συμπεριφορές θα αποτρέπονται; Επιπλέον, περιγράφονται με περισσότερες λεπτομέρειες οι δύο βασικές κατηγορίες των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών «παραπλανητικές» και «επιθετικές» πρακτικές. Πράγματι, η συντριπτική πλειοψηφία των πρακτικών που θα θεωρούνταν αθέμιτες, εμπίπτουν σε αυτές τις διατάξεις. 10 Η δομή της Οδηγίας Η γενική ρήτρα περιλαμβάνει τη γενική απαγόρευση για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Η διάταξη αυτή θα αντικαταστήσει τις υφιστάμενες αποκλίνουσες γενικές ρήτρες των κρατών μελών και συνεπώς θα εξαλείψει τα εμπόδια στην εσωτερική αγορά. Γενικη ρητρα Παραπλανητικές πρακτικες ενεργειες ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ Επιθετικές πρακτικες Μαύρη λιστα Κατά την εφαρμογή των ανωτέρω διατάξεων, οι πρακτικές αξιολογούνται ανάλογα με την επίδραση που έχουν, ή είναι πιθανό να έχουν, στο μέσο καταναλωτή. Τέλος, η Μαύρη Λίστα περιλαμβάνει τον κατάλογο των πρακτικών αυτών, οι οποίες θα θεωρούνται σε κάθε περίπτωση αθέμιτες, και συνεπώς απαγορευμένες, χωρίς να εφαρμόζεται η δοκιμή του μέσου καταναλωτή. Ο μέσος καταναλωτής Αν μία εμπορική πρακτική απευθύνεται σε μία συγκεκριμένη ομάδα καταναλωτών, τότε ένα μέσο μέλος αυτής της ομάδας αποτελεί το σημείο αναφοράς. Συνεπώς το αν μία εμπορική πρακτική είναι θεμιτή ή αθέμιτη αξιολογείται σύμφωνα με αυτό το σημείο αναφοράς.

Τι θεωρείται μέσο μέλος Διαφήμιση σε περιοδικό εφήβων που υπόσχεται εξαιρετικές επαγγελματικές ευκαιρίες μετά από παρακολούθηση μίας σειράς επιμορφωτικών μαθημάτων. Αν η ομάδα στόχος είναι άνεργοι νέοι, το μέσο μέλος μίας τέτοιας ομάδας είναι το σημείο αναφοράς. 2 Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναφέρεται στο «μέσο καταναλωτή» στη νομολογία του. Ο μέσος καταναλωτής, κατά την ερμηνεία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, έχει «τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος», λαμβανομένων υπόψη των κοινωνικών, πολιτιστικών και γλωσσικών παραγόντων. Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, τα εθνικά δικαστήρια χρησιμοποιούν ήδη τη δοκιμή του μέσου καταναλωτή. Δεν αποτελεί στατιστική δοκιμή. Τα Εθνικά δικαστήρια και οι εθνικές αρχές θα πρέπει να χρησιμοποιούν τη δική τους κρίση, λαμβάνοντας υπόψη τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για να προσδιορίζουν την τυπική αντίδραση του μέσου καταναλωτή σε μια δεδομένη περίπτωση. Επιχείρηση προς επιχείρηση Η Οδηγία για την Παραπλανητική και Συγκριτική Διαφήμιση (2) θα παραμείνει εφαρμοστέα όμως το εύρος της θα περιοριστεί. Θα καλύπτει την παραπλανητική και συγκριτική διαφήμιση από επιχείρηση προς επιχείρηση η οποία μπορεί να βλάψει έναν ανταγωνιστή αλλά δεν προκαλεί άμεση ζημία στον καταναλωτή (π.χ. δυσφήμιση). Παραπλανητικές ενέργειες στην εμπορική πρακτική Ο όρος «ενέργειες» αναφέρεται στις δραστηριότητες που διεξάγουν οι εμπορευόμενοι για την προώθηση και τις πωλήσεις των προϊόντων τους. Μία εμπορική πρακτική είναι παραπλανητική όταν: Περιλαμβάνει εσφαλμένες πληροφορίες και είναι επομένως αναληθής ή με οποιονδήποτε τρόπο, συμπεριλαμβανομένης της συνολικής παρουσίασής της, εξαπατά ή ενδέχεται να εξαπατήσει το μέσο καταναλωτή, ακόμα και εάν οι πληροφορίες είναι ορθές και τον οδηγεί ή ενδέχεται να τον οδηγήσει να λάβει απόφαση συναλλαγής την οποία, διαφορετικά, δεν θα ελάμβανε. Τα κριτήρια είναι αντικειμενικά ούτως ώστε να μην υπάρχει η ανάγκη να αποδειχθεί ότι ο καταναλωτής παραπλανήθηκε πραγματικά. Η πιθανότητα εξαπάτησης και μόνο μπορεί να 11 (2) Οδηγία του Συμβουλίου της 10 ης Σεπτεμβρίου 1984 σχετικά με τη διαδικασία προσέγγισης των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών όσον αφορά την παραπλανητική διαφήμιση (84/450/ΕΟΚ), EE L 250, 19.9.1984, σ. 17, όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 97/55/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 6 ης Οκτωβρίου 1997 για την τροποποίηση της οδηγίας 84/450/ΕΟΚ σχετικά με την παραπλανητική διαφήμιση προκειμένου να συμπεριληφθεί η συγκριτική διαφήμιση, EE L 290, 23.10.1997, σ. 18.

2 Άχρηστο προϊόν για τα μαλλιά Ο κος Vinci λαμβάνει έναν ταχυδρομικό φάκελο από μία εταιρεία σε μία άλλη χώρα που πουλάει ένα προϊόν που βοηθά τα μαλλιά του να ξαναφυτρώσουν μέσα σε τρεις εβδομάδες. Στην αλληλογραφία έγραφε ότι το προϊόν είναι "δοκιμασμένο και ελεγμένο". Όμως το προϊόν δεν έχει αποτελέσματα. Εφαρμογή της Οδηγίας Η Οδηγία απευθύνεται ειδικά σε εταιρείες οι οποίες προβαίνουν σε ψευδείς ισχυρισμούς για τα αποτελέσματα ενός προϊόντος. Ένας εμπορευόμενος που προβαίνει σε ισχυρισμούς για τα αποτελέσματα ενός προϊόντος θα πρέπει να είναι σε θέση να τους αποδείξει, οπουδήποτε στην ΕΕ κι αν βρίσκεται η βάση του. 12 θεωρηθεί παραπλάνηση, αν υπάρχουν και τα άλλα στοιχεία. Δε χρειάζεται να αποδειχθεί η οικονομική απώλεια. Παραπλανητικές παραλείψεις στην εμπορική πρακτική Οι παραλείψεις αναφέρονται στο γεγονός ότι οι καταναλωτές χρειάζονται πληροφορίες για να κάνουν τεκμηριωμένες επιλογές. Ένας εμπορευόμενος πρέπει να παρέχει τις ουσιώδεις πληροφορίες που χρειάζεται ο μέσος καταναλωτής. Η πρακτική είναι παραπλανητική όταν: παραλείπει ουσιώδεις πληροφορίες που χρειάζεται ο μέσος καταναλωτής, ανάλογα με το συγκεκριμένο πλαίσιο, για να λάβει τεκμηριωμένη απόφαση συναλλαγής αποκρύπτει ουσιώδεις πληροφορίες ή τις παρέχει κατά τρόπο ασαφή, ακατάληπτο, διφορούμενο ή εκτός χρόνου δεν προσδιορίζει την εμπορική επιδίωξη της εμπορικής πρακτικής, εφόσον αυτή δεν είναι ήδη προφανής από το συγκεκριμένο πλαίσιο.

Κατά την αξιολόγηση των πρακτικών για παραλείψεις, λαμβάνονται υπόψη τα ακόλουθα στοιχεία: Αυτό που έχει σημασία είναι η επίπτωση της εμπορικής πρακτικής στο σύνολό της, συμπεριλαμβανομένης της παρουσίασης. Οι πληροφορίες πρέπει να εμφανίζονται ευκρινώς: ασαφής παρουσίαση ισοδυναμεί με παράλειψη πληροφόρησης. Η Οδηγία δεν περιλαμβάνει κατάλογο όλων των ουσιωδών πληροφοριών. Οι αρχές προστασίας του καταναλωτή και τα δικαστήρια θα ορίζουν, λαμβάνοντας υπόψη το συγκεκριμένο πλαίσιο, για κάθε περίπτωση ξεχωριστά, ποια πληροφορία είναι ουσιώδης την οποία χρειάζεται ο μέσος καταναλωτής. Οι απαιτήσεις πληροφόρησης που έχουν θεσπιστεί σε άλλες Οδηγίες της ΕΕ ισοδυναμούν με ουσιώδεις πληροφορίες. Ένας ενδεικτικός κατάλογος στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας περιλαμβάνει κοινοτικές διατάξεις που περιέχουν απαιτήσεις ουσιώδους πληροφόρησης (π.χ. η Οδηγία σχετικά με την εξ αποστάσεως εμπορία υποχρεώνει τον εμπορευόμενο να παρέχει προγενέστερες πληροφορίες και έγγραφη επιβεβαίωση αυτών). Το μέσο που χρησιμοποιείται για να ανακοινώνονται οι εμπορικές πρακτικές μπορεί να επιβάλει περιορισμούς χώρου ή χρόνου. Τέτοιοι περιορισμοί, καθώς και οποιαδήποτε μέτρα λαμβάνονται από τον εμπορευόμενο για να διατίθενται οι πληροφορίες στον καταναλωτή με άλλα μέσα, θα λαμβάνονται υπόψη. Απαιτείται περιορισμένος αριθμός βασικών πληροφοριών για «προσκλήσεις αγοράς» (π.χ. τα κύρια χαρακτηριστικά του προϊόντος, 2 13 To φυτό κήπου μαράθηκε Ένα μικρό κέντρο κηπουρικής άνοιξε τις πόρτες του και πουλά ξένα είδη φυτών και θάμνων για κήπους. Ο κος Dunne αγόρασε ένα συγκεκριμένο είδος φυτού το Μάρτιο το οποίο μαράθηκε μετά από μία εβδομάδα. Τότε έμαθε ότι το είδος του φυτού ήταν στην ουσία φυτό σπιτιού το οποίο δεν έπρεπε να φυτευτεί στον κήπο. Όταν επέστρεψε στο κέντρο κηπουρικής για να ζητήσει αποζημίωση του είπαν ότι ήταν δικό του λάθος που το φυτό είχε μαραθεί και ότι θα έπρεπε να είχε καταλάβει τι είδος φυτού ήταν. Εφαρμογή της Οδηγίας Το κέντρο κηπουρικής θα πρέπει να δώσει στον καταναλωτή τις βασικές πληροφορίες που είναι απαραίτητες για να γίνει η συναλλαγή εκτός αν είναι προφανείς από το συγκεκριμένο πλαίσιο. Στην προκειμένη περίπτωση που πουλήθηκε το φυτό, ο καταναλωτής παραπλανήθηκε για το προϊόν (π.χ. ένα φυτό σπιτιού πουλήθηκε ως φυτό κήπου).

14 2 η γεωγραφική διεύθυνση και η ταυτότητα του εμπορευόμενου και η τιμή, συμπεριλαμβανομένων των φόρων). Το γενικό εμπορικό σήμα ή το μάρκετινγκ γνωστοποίησης προϊόντος δεν είναι απαραίτητο να περιέχουν αυτές τις πληροφορίες. Επιθετικές εμπορικές πρακτικές Η ρύθμιση των επιθετικών εμπορικών πρακτικών είναι νέα σε επίπεδο ΕΕ. Μία πρακτική θεωρείται επιθετική αν περιορίζει σημαντικά την ελευθερία επιλογής ή συμπεριφοράς του μέσου καταναλωτή. Η Οδηγία περιλαμβάνει έναν κατάλογο με τα κριτήρια καθορισμού αν μία εμπορική πρακτική χρησιμοποιεί παρενόχληση, καταναγκασμό συμπεριλαμβανομένης της χρήσης σωματικής βίας, ή κατάχρηση επιρροής. «Κατάχρηση επιρροής» σημαίνει «εκμετάλλευση της θέσης ισχύος σε σχέση με τον καταναλωτή για την Κατάχρηση επιρροής; ΝΑΙ: Αν ένας καταναλωτής είναι ήδη χρεωμένος σε έναν εμπορευόμενο και έχει μείνει πίσω στις πληρωμές, ο εμπορευόμενος θα ασκούσε κατάχρηση επιρροής αν έλεγε ότι θα επαναπρογραμμάτιζε το χρέος υπό την προϋπόθεση ότι ο καταναλωτής θα αγόραζε ένα ακόμη προϊόν. άσκηση πίεσης, ακόμα και χωρίς τη χρήση ή την απειλή σωματικής βίας, με τρόπο που περιορίζει σημαντικά την ικανότητα του καταναλωτή να λάβει τεκμηριωμένη απόφαση». Προσδιορισμός αθέμιτων εμπορικών πρακτικών Η γενική ρήτρα στην Οδηγία θα αντικαταστήσει τις τρέχουσες, αποκλίνουσες γενικές ρήτρες που υφίστανται σε διάφορα κράτη μέλη και θα βελτιώσει τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Ορισμένες πρακτικές μπορεί να εμφανιστούν στο μέλλον,οι οποίες δεν θα εμπίπτουν στα κριτήρια «παραπλανητική» ή «επιθετική» παρότι είναι αθέμιτες. Η γενική ρήτρα θα εξασφαλίσει την αντοχή της νέας νομοθεσίας στη δοκιμασία του χρόνου. Χρησιμοποιούνται δύο κριτήρια καθορισμού για τον προσδιορισμό μίας αθέμιτης εμπορικής πρακτικής η οποία δεν εμπίπτει στα χαρακτηριστικά των παραπλανητικών ή επιθετικών πρακτικών. Σ αυτή την περίπτωση, μία εμπορική πρακτική θεωρείται αθέμιτη και απαγορευμένη αν συγκεντρώνει τα ακόλουθα δύο, σωρευτικά κριτήρια: 1. Η πρακτική είναι αντίθετη προς τις απαιτήσεις επαγγελματικής ευσυνειδησίας ΟΧΙ: Η προσφορά κινήτρου σε έναν καταναλωτή, όπως δωρεάν λεωφορεία για ένα μαγαζί που βρίσκεται εκτός της πόλης ή αναψυκτικά όσο ψωνίζει, δεν αποτελεί κατάχρηση επιρροής. Η ικανότητα του καταναλωτή να λάβει μία τεκμηριωμένη απόφαση συναλλαγής δεν περιορίζεται. Κατά τον ίδιο τρόπο, είναι αποδεκτή η προώθηση πωλήσεων. Επαγγελματική ευσυνειδησία είναι «η ειδική τεχνική ικανότητα και μέριμνα που ευλόγως αναμένεται να επιδεικνύει ένας εμπορευόμενος, κατ αναλογία προς την έντιμη πρακτική της αγοράς και/ή τη γενική αρχή της καλή πίστης, στον τομέα δραστηριοτήτων του εμπορευόμενου.»

Η έννοια αυτή αντιστοιχεί σε καλή επιχειρηματική συμπεριφορά που συναντάται σε πολλά νομικά συστήματα στα κράτη μέλη. Η έννοια της επαγγελματικής ευσυνειδησίας αντικατοπτρίζει την έννοια της έντιμης πρακτικής της αγοράς και της καλή πίστης. 2. Η πρακτική στρεβλώνει ουσιωδώς ή ενδέχεται να στρεβλώσει ουσιωδώς την οικονομική συμπεριφορά του μέσου καταναλωτή. Το κριτήριο «ουσιώδης στρέβλωση της οικονομικής συμπεριφοράς των καταναλωτών» είναι η χρήση μίας εμπορικής πρακτικής με σκοπό τη σημαντική μείωση της ικανότητας του καταναλωτή να λάβει τεκμηριωμένη απόφαση, με επακόλουθο ο καταναλωτής να λάβει μία απόφαση συναλλαγής που διαφορετικά δεν θα ελάμβανε. 2 Η απάτη του oυστού Ο κος και η κα Rosenow είναι σε διακοπές στο εξωτερικό. Τους δόθηκε ένα oυστό που έλεγε ότι κέρδισαν ένα έπαθλο και συμφώνησαν να πάνε με τον εμπορευόμενο να το παραλάβουν. Οδηγήθηκαν σε ένα απομακρυσμένο κτήριο και δεν είχαν μέσο μεταφοράς για να επιστρέψουν στην πόλη όπου διέμεναν. Υποχρεώθηκαν να παρακολουθήσουν μία μεγάλη παρουσίαση για ένα κλαμπ διακοπών και πιέστηκαν να καταβάλουν μία προκαταβολή, μετά από την οποία τους οδήγησαν πίσω στο διαμέρισμά τους. 15 Εφαρμογή της Οδηγίας Η υπάρχουσα Οδηγία για Χρονομεριστική Μίσθωση αρχικά προστατεύει τους καταναλωτές οι οποίοι αγοράζουν μία Χρονομεριστική Μίσθωση, αλλά δεν καλύπτει τα κλαμπ διακοπών. Και δυνάμει της Οδηγίας για τις Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές, η πρακτική αυτή θα θεωρούνταν επιθετική, και επομένως αθέμιτη, ακόμα και αν ο κος και η κα Rosenow δεν ενέδιδαν και δεν πλήρωvαν. Επιθετικός υδραυλικός Ο κος Sepe προσέλαβε έναν υδραυλικό για να διορθώσει ένα ελαττωματικό καλοριφέρ. Ο υδραυλικός τού είπε αρχικά ότι η εργασία θα κόστιζε 80. Ωστόσο, αντί γι' αυτό ο λογαριασμός ανήλθε σε 450,90. Όταν ο κος Sepe αρνήθηκε να πληρώσει το επιπλέον ποσό, ο υδραυλικός αποσυνέδεσε την παροχή ζεστού νερού. Εφαρμογή της Οδηγίας Σύμφωνα με την Οδηγία, αυτή η συμπεριφορά θα θεωρούνταν επιθετική πρακτική. Ο υδραυλικός κάνει κατάχρηση επιρροής για να εκμεταλλευτεί τη θέση ισχύος του σε σχέση με τον καταναλωτή.

3 Ποιους αφορά; Η Οδηγία θα εφαρμοστεί σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σκοπός της είναι να ρυθμίσει τις εμπορικές πρακτικές και να φέρει σημαντική βελτίωση στη ζωή των πολιτών. Αλλά ποιοι θα επηρεαστούν από τη νέα νομοθεσία και πώς θα ωφεληθούν; 16 Η Οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές ισχύει σχεδόν για όλους τους τομείς, εξαιρουμένων ορισμένων ειδικών τομέων. Είναι τεχνολογικά ουδέτερη και συνεπώς εφαρμοστέα στην αθέμιτη διαφήμιση σε όλα τα μέσα. Ωστόσο, αν συγκεκριμένες πτυχές αθέμιτων εμπορικών πρακτικών ρυθμίζονται από άλλους κοινοτικούς κανόνες, επικρατούν οι κανόνες του συγκεκριμένου τομέα. (3) Πώς ωφελούνται οι διάφορες ομάδες; Οι καταναλωτές θα αισθάνονται πιο ασφαλείς ψωνίζοντας πέρα από τα σύνορα, με τη γνώση ότι διατηρείται το ίδιο επίπεδο προστασίας σε όλη την ΕΕ. Οι εμπορευόμενοι ωφελούνται από την απλότητα του να ακολουθούν ένα σύνολο κανόνων σε όλη την Ευρώπη αντί να υποχρεούνται να λάβουν υπόψη 25 αποκλινοντα εθνικά καθεστώτα. Η εναρμόνιση θα αυξήσει σημαντικά τη βεβαιότητα και θα μειώσει το νομικό κόστος. Επιπλέον, ο επαρκής έλεγχος των αδίστακτων εμπορευόμενων θα είναι επίσης πλεονέκτημα για νόμιμες επιχειρήσεις. Προστασία ευάλωτων καταναλωτών Η Οδηγία περιλαμβάνει διατάξεις που στοχεύουν στην αποτροπή εκμετάλλευσης ευάλωτων καταναλωτών. Ο ορισμός ενός «ευάλωτου» καταναλωτή εξαρτάται από την εν λόγω εμπορική πρακτική. Οι καταναλωτές μπορεί να είναι ευάλωτοι στην πρακτική λόγω (3) Π.χ. η Οδηγία για την Επισήμανση περιλαμβάνει ειδική διάταξη για την παραπλανητική διαφήμιση τροφίμων. Η Οδηγία 2000/13/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20 ης Μαρτίου 2000, για προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την επισήμανση, την παρουσίαση και τη διαφήμιση των τροφίμων, EE L 109, 6.5.2000, σ. 29.

3 Επίδραση στους ευάλωτους Οι απάτες με λαχνούς στοχεύουν στους καταναλωτές γενικά, αλλά στην ουσία επηρεάζουν μόνο μία ομάδα ευάλωτων καταναλωτών. Η διαφήμιση μαγνητικών βραχιολιών που μπορούν να απομακρύνουν τον πόνο μπορεί να στοχεύει στο γενικό κοινό, όμως μόνο οι ευάλωτοι καταναλωτές επηρεάζονται από αυτήν. πνευματικής ή σωματικής αναπηρίας, ηλικίας ή ευπιστίας, όπως τα παιδιά ή οι ηλικιωμένοι, με τέτοιο τρόπο ώστε ο εμπορευόμενος να μπορεί ευλόγως να το προβλέψει. Σύμφωνα με την Οδηγία, απαγορεύονται ορισμένες εμπορικές πρακτικές εφόσον θεωρούνται αθέμιτες και είναι πιθανό να επηρεάσουν ιδιαίτερα τους ευάλωτους καταναλωτές σε αυτή την περίπτωση. Παραδείγματα τέτοιων πρακτικών περιλαμβάνουν: ισχυρισμό ότι τα προϊόντα μπορούν να διευκολύνουν το κέρδος σε τυχερά παιχνίδια, αναληθή ισχυρισμό ότι ένα προϊόν είναι ικανό να θεραπεύσει ασθένειες, δυσλειτουργίες ή δυσμορφίες, ένταξη σε μία διαφήμιση μιας άμεσης πρόσκλησης προς τα παιδιά να αγοράσουν ή να πείσουν τους γονείς τους ή άλλους ενήλικες να τους αγοράσουν διαφημιζόμενα προϊόντα («μάρκετινγκ μέσω των παιδιών»). Υπάρχει μία «ρήτρα διασφαλίσεως» στην Οδηγία για να προστατεύει ιδιαίτερα ευάλωτους καταναλωτές: οι εμπορευόμενοι δεν μπορούν να αποφύγουν τους κανόνες για την αθεμιτότητα μέσω συγκεκριμένων πρακτικών που θα μπορούσαν να ξεγελάσουν μόνο ιδιαίτερα ευάλωτους καταναλωτές, ακόμα κι αν δεν μπορεί να αποδειχθεί ότι αυτές οι πρακτικές στοχεύουν σε αυτή την ομάδα. Οι ευάλωτοι καταναλωτές μπορούν να επωφεληθούν από τη δοκιμή του σημείου αναφοράς μέσου 17

3 καταναλωτή. Οι εμπορικές πρακτικές, οι οποίες ενδέχεται να στρεβλώσουν ουσιωδώς την οικονομική συμπεριφορά μόνο μίας σαφώς προσδιοριζόμενης ομάδας καταναλωτών που είναι ιδιαιτέρως ευάλωτοι ως προς την πρακτική ή το προϊόν λόγω πνευματικής ή σωματικής αναπηρίας, ηλικίας ή ευπιστίας με τέτοιο τρόπο ώστε ο εμπορευόμενος να μπορεί ευλόγως να το προβλέψει, εκτιμώνται από την οπτική γωνία του μέσου μέλους της ομάδας αυτής. Αυτό ισχύει υπό την επιφύλαξη της κοινής και θεμιτής διαφημιστικής πρακτικής της διατύπωσης δηλώσεων που ενέχουν υπερβολές ή που δεν αναμένεται να εκληφθούν κυριολεκτικά («υπερβολική διαφήμιση»). Το εύρος της προστασίας Η Οδηγία προστατεύει μόνο το οικονομικό συμφέρον του καταναλωτή και όχι άλλα συμφέροντα όπως η υγεία ή η ασφάλεια. Επιπλέον, η καλαισθησία και η ευπρέπεια βρίσκονται εκτός του εύρους εφαρμογής της Οδηγίας. Ενέργειες, οι οποίες αποτελούν αθέμιτο ανταγωνισμό σε κάποια κράτη μέλη αλλά που δεν βλάπτουν άμεσα το οικονομικό συμφέρον των καταναλωτών, όπως η μίμηση (αντιγραφή χωρίς την πιθανότητα σύγχυσης του καταναλωτή) και δυσφήμηση ενός ανταγωνιστή βρίσκονται εκτός του εύρους της Οδηγίας αυτής. Εξακολουθούν να 18 Πτυχές δημόσιας υγείας Η Οδηγία δε στοχεύει στην ενίσχυση εθνικών περιορισμών για τη διαφήμιση των αλκοολούχων ποτών, που βασίζονται στο ενδιαφέρον για την υγεία και είναι αναλογικοί. Ισχύει το ίδιο για τους περιορισμούς στη διαφήμιση τροφίμων με υψηλό ποσοστό λίπους, ζάχαρης ή αλατιού για τα παιδιά.

ρυθμίζονται από την Οδηγία για την Παραπλανητική και Συγκριτική Διαφήμιση. Ωστόσο, εμπορικές πρακτικές οι οποίες βλάπτουν το οικονομικό συμφέρον των καταναλωτών, όπως το μάρκετινγκ σύγχυσης, βρίσκονται εντός του εύρους της. Η Οδηγία δεν ασχολείται με τη νομοθεσία για τον ανταγωνισμό, όπως συμφωνίες κατά του ανταγωνισμού, κατάχρηση κυρίαρχης θέσης, συγχωνεύσεις και εξαγορές. Το συμβατικό δίκαιο βρίσκεται πέρα από τη σφαίρα επιρροής της Οδηγίας και επομένως δεν ασχολείται με τις συνθήκες διαμόρφωσης, εγκυρότητας ή ισχύος της σύμβασης. Η Οδηγία ισχύει μόνο για τις εμπορικές πρακτικές - μεταξύ επιχειρήσεων και τελικών καταναλωτών (B2C) - και συνεπώς δεν καλύπτει τις εμπορικές πρακτικές μεταξύ επιχειρήσεων, όπως μποϊκοτάζ και άρνηση προσφοράς. Η Οδηγία θα ισχύει όπου δεν υπάρχει ρύθμιση συγκεκριμένων διατάξεων για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στη νομοθεσία για ένα συγκεκριμένο τομέα. Όπου υπάρχουν τέτοιες συγκεκριμένες διατάξεις, αυτές υπερισχύουν της Οδηγίας. Όπου η νομοθεσία ρυθμίζει για ένα συγκεκριμένο τομέα μόνο κάποιες πτυχές των εμπορικών πρακτικών, για παράδειγμα το περιεχόμενο απαιτήσεων παροχής πληροφοριών, η Οδηγία θα ισχύει για άλλα στοιχεία, για παράδειγμα, αν οι απαιτούμενες πληροφορίες στη νομοθεσία ενός συγκεκριμένου τομέα παρουσιάζονται κατά τρόπο παραπλανητικό. 3 19 Καλαισθησία και ευπρέπεια Η διαφήμιση με γυμνόστηθες γυναίκες μπορεί να απαγορεύεται σε κάποιες χώρες για άλλους λόγους από την προστασία του οικονομικού συμφέροντος των καταναλωτών (ανθρώπινη αξιοπρέπεια, καλαισθησία και ευπρέπεια). Το ζήτημα δεν εμπίπτει στην Οδηγία. Επομένως, τέτοιες διαφημίσεις μπορεί να απαγορεύονται σε ένα κράτος μέλος και να επιτρέπονται σε ένα άλλο. Ζητήματα καλαισθησίας και ευπρέπειας δεν εναρμονίζονται στην ΕΕ και μπορεί να παραμείνουν κάποιες διαφορές.

4 Η Μαύρη Λίστα 20 Ορισμένες εμπορικές πρακτικές στην Ευρώπη απαγορεύονται πλήρως δυνάμει της Οδηγίας. Για να εξασφαλιστεί ότι οι εμπορευόμενοι, οι επαγγελματίες μάρκετινγκ και οι πελάτες γνωρίζουν σαφώς τι είναι απαγορευμένο, συντάχθηκε μία Μαύρη Λίστα αθέμιτων πρακτικών. Ποια είδη εμπορικών πρακτικών καλύπτει; Οι εμπορικές πρακτικές στη Μαύρη Λίστα είναι αθέμιτες υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και δεν απαιτείται κατά περίπτωση αξιολόγηση έναντι άλλων διατάξεων της Οδηγίας. Η λίστα μπορεί να τροποποιηθεί μόνο σε επίπεδο ΕΕ, μέσω αναθεώρησης της Οδηγίας με τη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (αντιπροσώπων από τα κράτη μέλη). Τι συμπεριλαμβάνεται; Σήματα trust και κώδικες «Ισχυρισμός ότι πρόκειται για συμβαλλόμενο σε κώδικα συμπεριφοράς ενώ ο εμπορευόμενος δεν είναι συμβαλλόμενος.» «Χρησιμοποίηση σήματος trust, ποιοτικού σήματος ή αντίστοιχου διακριτικού χωρίς την αντίστοιχη άδεια.» «Ισχυρισμός ότι ένας κώδικας συμπεριφοράς έχει την έγκριση δημόσιου ή άλλου φορέα ενώ δεν την έχει.» «Ισχυρισμός ότι ο εμπορευόμενος (συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών πρακτικών του) ή ένα προϊόν έχει την έγκριση, την επικύρωση ή την άδεια δημόσιου ή ιδιωτικού φορέα ενώ δεν την έχει, ή παρόμοιος ισχυρισμός, ο οποίος δεν ανταποκρίνεται στους όρους της έγκρισης, της επικύρωσης ή της άδειας.» Διαφήμιση «δόλωμα» «Πρόσκληση για αγορά προϊόντων σε μία καθορισμένη τιμή, χωρίς να γίνεται γνωστή η ύπαρξη οποιωνδήποτε εύλογων λόγων που μπορεί να έχει ο εμπορευόμενος για να πιστεύει ότι δεν θα μπορέσει να προμηθεύσει ή να αναθέσει σε άλλο εμπορευόμενο να προμηθεύσει τα προϊόντα αυτά ή ισοδύναμά τους στην τιμή αυτή μέσα σε εύλογο διάστημα και σε εύλογες ποσότητες, λαμβανομένου υπόψη του προϊόντος, της κλίμακας διαφήμισης του προϊόντος και της τιμή που προσφέρεται.» Τα αποθέματα δεν διαρκούν Διαφήμιση ενός κινητού τηλεφώνου σε πολύ χαμηλή τιμή σε σύγκριση με άλλες προσφορές της αγοράς, χωρίς να υπάρχουν επαρκή αποθέματα ενώπιον της ζήτησης που θα αναμενόταν χάρη στη διαφήμιση.