28 + ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

28 + ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΞΑΝΘΙΠΠΗ ΣΚΑΡΠΙΑ-ΧΟΪΠΕΛ Οι εικόνες του βιβλίου είναι από το προσωπικό αρχείο της συγγραφέως. Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τµηµάτων του µε οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η µετάφραση ή διασκευή του ή εκµετάλλευσή του µε οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύµφωνα µε τις διατάξεις του ν.2121/1993 και της Διεθνούς Σύµβασης Βέρνης Παρισιού, που κυρώθηκε µε το ν.100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εµφάνισης του βιβλίου, µε φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες µεθόδους, σύµφωνα µε το άρθρο 51 του ν.2121/1993. IANOS, ΘEΣΣAΛONIKH, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2014 28 + ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΘEΣΣAΛONIKH Aριστοτέλους 7, TK 546 24 Tηλ: 2310 277 004 Fax: 2310 284 832 e-mail: info@ianos.gr AΘHNA Σταδίου 24, TK 105 64 Τηλ: 210 32 17 917 Fax: 210 32 17 686 e-mail: info.stadiou@ianos.gr www.ianos.gr ISBN:

Αφιερώνεται στην ομάδα υποστήριξης των παράλληλων εκδηλώσεων του Μουσείου: Άμποτ Φανή Αντωνίου Αλίκη Βλιούρα Λένα Γυιόκα Έλζα Γκατζώνη Βασιλική Δεληγιώργη Έλσα Καμάρα Κατερίνα Καραβιώτη Έλενα Καρέλλου Εύα Κατσάνου Λέλα Κατσαρά Ελένη Κάτσαρη Μαρία Κονταξάκη Τζίνη Κυριακοπούλου Χαρούλα Κωνσταντινίδου Λορέτα Μαλτσίδου Άσπου Μαρίδη Λήδα Μυλωνά Χάρη Μαυρίδου Κατερίνα Μπούρου Ελίνα Νικολέρη Σούζη Πανόγλου Όλγα Παπακυριαζή Λένα Πέτρου Έφη Σαμαρά Έφη Σιδέρη Έλλη Σίμογλου Σοφία Σταμπολή Νόρα Συμεωνίση Ρούλα Φυντανίδου Φώφη Χατζημιχαήλ Κατερίνα Χριστάκη Χριστίνα Χρυσανθοπούλου Καίτη Χρυσογονίδου Ανέτα Χόιπελ Φραντζέσκα

8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 28+ ΜΚΣΤ ΜΜΣΤ ΜΑΡΩ ΛΑΓΙΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΜΑΡΑ ΜΑΤΟΥΛΑ ΣΚΑΛΤΣΑ ΑΡΓΥΡΗΣ ΜΑΛΤΣΙΔΗΣ Ντένης Ζαχαρόπουλος ΕΚ ΒΑΘΕΩΝ Κώστας Τσόκλης Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Ιόλα Βλάσης Κανιάρης «Που είναι ο Βορράς και που ο Νότος» Max Ernst Βιβλία και χαρακτικά ΤΑΚΙS Ernst Barlach 1870-1938 Ιάσων Μολφέσης ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΒΑΪΜΑΡΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ BAUHAUS ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΚΕΔΟNIKO ΚΕΝΤΡΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ 1992: 13 χρόνια παρουσία ΖΑΠΠΕΙΟ ΜΕΓΑΡΟ Ιούνιος 1992 1992: ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΤΗΣ ΔΕΗ ΣΤΗ ΔΕΘ AUTOMATES ET ROBOTS Stephen Antonakos Αλέκος Φασιανός 1955-1993 Γιώργος Ζογγολόπουλος Από τη Μπιενάλε της Βενετίας στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης DIAGONAL: ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ Γιάννης Σπυρόπουλος Δημήτρης Μυταράς «Μια προσωπική αρχαιολογία της ζωγραφικής» Κωστής Τριανταφύλλου «Ενεργειακός λόγος η γραφή των κεραυνών» ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ 1996 Τμήμα εικαστικών και εφαρμοσμένων τεχνών Σχολή Καλών Τεχνών Α.Π.Θ. Vladimir Velickovic ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΕΙΔΩΛΟ Η νέα ελληνική φωτογραφία 1975-1995 ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΓΩΝ ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ Α.Π.Θ. - HΕΙΝEΚΕΝ ART ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ 1997 ΠΡΩΤΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ: ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΙΟΛΑ Pavlos ΝΕΑ ΑΠΟΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΜΜΣΤ 9

10 Νίκος Κεσσανλής Αλέξης Ακριθάκης ΜΟΝΑΧΙΚΟ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΟ Φιλόλαος ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΣΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΜΜΣΤ Κλέαρχος Λουκόπουλος Ο γλύπτης οικοδόμος ψήγματα πορείας Νίκος Οικονομόπουλος Οι Λιγνιτωρύχοι Δημήτρης Αληθεινός 88η κατάκρυψη Θεόδουλος TRANSFOMETAPHORES / ΤΡΟΧΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ Andy Warhol «Η ΔΙΚΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΤΛΟΝ» ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟΥ ΣΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Max Beckmann Μιχάλης Κατζουράκης Δημήτρης Περδικίδης Και η Τέχνη της Ισπανικής Πρωτοπορίας 2002: ΕΓΚΑΙΝΙΑ 2ης ΕΠΕΚΤΑΣΗΣ Herbert List ΜΕΛΙΝΑ Αφίσες από τις ταινίες της πολυαγαπημένης 322+1 ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ - ΔΩΡΗΤΕΣ PATHS OF EUROPE Κωνσταντίνος Ξενάκης Εκδήλωση δωρεάς έργου του στο ΜΜΣΤ EUROPE EXISTS Art Union Europe II ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΙ 2001-2003 Τμήμα εικαστικών και εφαρμοσμένων τεχνών Σχολή Καλών Τεχνών Α.Π.Θ. Stephen Αntonakos «Ταξίδι 1998» ένα έργο σε 72 ενότητες Χρόνης Μπότσογλου Προσωπική Νέκυα 1993 2003. Ένα προσωπικό δοκίμιο για τη μνήμη Δημήτρης Περδικίδης Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνα 2003 Γιάννης Μπουτέας Ρέουσες καταστάσεις ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα ΔΩΡΕΑ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΕΙΜΑΡΟΓΛΟΥ ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ 2003-2004 Τμήμα εικαστικών και εφαρμοσμένων τεχνών Σχολή Καλών Τεχνών Α.Π.Θ. social, intelectuar y chic ΕΛΛΑΔΑ-ΤΟΥΡΚΙΑ, ΣΗΜΕΙΟ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΤΕΧΝΗ Γιώργος Ζογγολόπουλος Αφιέρωμα στη μνήμη του. Από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης COSMOPOLIS ΔΩΡΕΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΙ ΔΩΡΟΘΕΑΣ ΞΥΔΗ Silvie & Cherif Defraoui INTERNATIONALE NEUE BAUKUNST (1997-2007) Τέτα Μακρή Dean Tavoularis Γιώργος Λαζόγκας Lazongas A4. Τα σχέδια του Λαζόγκα ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΜΠΟΥΤΑΡΗ ΣΤΟ ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ Helmut Middendorf Δημήτρης Λουκόπουλος ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ 2005-2006 Τμήμα εικαστικών και εφαρμοσμένων τεχνών Σχολή Καλών Τεχνών Α.Π.Θ. Η ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΗΣ ALPHA BANK ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΜΜΣΤ ΑΠΟ ΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΙ ΔΩΡΟΘΕΑΣ ΞΥΔΗ στη Σπάρτη Γιώργος Ξένος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟΠΟΣ Άλεξ ΜυλωνΑ στη Σίφνο ΤΟΠΟΣ: ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΕΞ ΜΥΛΩΝΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ William Klein Δημήτρης Κοντός ΑΠΟ-ΤΥΠΩΣΕΙΣ ΕΝ-ΤΥΠΩΣΕΙΣ Δράμα «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΞΥΔΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ» ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΦΙΛΟΤΕΧΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΗ ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΗ ΕΙΝΑΙ ΣΥΧΝΑ ΑΝΙΑΡΗ ΡΕΥΣΤΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΣΗΜΕΡΑ «ΜΕ ΚΟΚΚΙΝΟ Ή ΜΕ ΛΕΥΚΟ» ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΓΙΟΡΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΛΛΗΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΟΙ από τη συλλογή της Εθνικής Τράπεζας 100 JAHRE DEUTSCHER WERKBUND 1907 2007 imprint από τη συλλογή του Γιώργου Κήτη I would like to give you my heart FOEVER ZHTA-MI 1955-2010 ΖΗΤΑ-ΜΙ Σημείο Συνάντησης (Meeting Point) ELEMENTS II Μαρία Μυλωνά-Κυριακίδη Αυτοπροσωπογραφία BERLINER ZIMMER 11

12 Damien Hirst New religion H ΤΕΧΝΗ ΔΙΑΥΛΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ Εργαστήρι ζωγραφικής, φωτογραφίας και θεάτρου Designers United Work & Extensions ROAMING IMAGES 2011 15η ΜΠΙΕΝΑΛΕ ΝΕΩΝ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ 1η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής Θεσσαλονίκης Κάρολος Τσίζεκ Σχήμα καρδιάς Απόστολος Γεωργίου ΣΠΙΤΙ ΚΕΘΕΑ Γιώργος Τσακίρης INSPIRE The world is not enough Nan Goldin Skopophilia BEETROOT The Greek Monsters Θεσσαλονίκη 1912-2012 Η αρχιτεκτονική μιας εκατονταετίας ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΙΟΛΑ. Η ΖΩΗ ΜΟΥ Παρουσίαση βιβλίου Αλεξάνδρα Φλόκα-Μπουτάρη In memoriam Κώστας Κουλεντιανός Ο τελευταίος ακροβάτης του Μοντερνισμού Ingo Dunnenbier Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη ΕΝΕΡΓΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ Ο πολυδιάστατος ρόλος του ΜΜΣΤ 4η ΜΠΙΕΝΑΛΕ Η μεσογειακή εμπειρία: Η Μεσόγειος ως χωροταξικό παράδειγμα Διακίνησης ιδεών και λόγου 10 ΧΡΟΝΙΑ ΜΟΥΣΕΙΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΜΜΣΤ INSPIRE 2013 Μetamorphosis The desire of freedom Η τέχνη στην Ευρώπη μετά το 1945: πέρα από τα σύνορα 13

28+ ΜΚΣΤ ΜΜΣΤ 14 Η σύνταξη αυτού του Λευκώματος των Αναμνήσεων ξεκίνησε στις πρωτοχρονιάτικες διακοπές του 2010. Ξεφυλλίζοντας τον Επετειακό Τόμο του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, έκδοση 2009, και ανακαλώντας στο νου κάποια γεγονότα που συνέβησαν στο διάστημα της εθελοντικής θητείας μου, ως μέλους του Δ.Σ. του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης (ΜΚΣΤ) και ως προέδρου του ΜΚΣΤ και του Ιδρύματος Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΜΜΣΤ). Ακόμα, θαρρώ πως μπορεί και να με συνεπήραν, λειτουργώντας ως ιστορικές αλλά και ως συναισθηματικές στιγμές, σε τέτοιο βαθμό, ώστε να καταφύγω στην ανάγνωση των αρχειακών μου σημειώσεων. Ξαναδιαβάζοντας τα μικρά κείμενα των χαιρετισμών, των ευχαριστιών και των συνεντεύξεων, αλλά και τις σύντομες τοποθετήσεις σε προλόγους καταλόγων, που αφορούσαν πολλές σημαντικές καλλιτεχνικές φυσιογνωμίες, πέρασα μέσα σε μιαν έντονη αναρρίπιση της θύμησης και της νοσταλγίας και έτσι υπέκυψα στη συναισθηματική ανάγκη της γραπτής διάσωσης των σημειώσεών μου. Στην πάροδο των χρόνων και έχοντας βαθιά το συναίσθημα της χρονικής πληρότητας, όταν θα υπάρχουν μόνο οι ανθρώπινες σκιές, μπορεί αυτό το λεύκωμα να αποκτήσει και κάποια αξία, αρχειακής πληροφόρησης, επειδή δεν αποτελεί περιτειχισμένο κείμενο με αθέατα συμβάντα, αφού πρόκειται για ανοικτό συνοπτικό λόγο, που απευθύνεται στο ευρύ κοινό και όχι αποκλειστικά σε ειδήμονες. Γραπτός και προφορικός λόγος, ιδιαίτερα λιτός, γι αυτό και δύσκολος, λόγω της περιληπτικής του ιδιότητας, αφού δεν πρέπει να πιάνει παραπάνω από μισή σελίδα, άντε το πολύ μια, καθώς κανείς δεν θέλει να ακούει όρθιος πολλά λόγια, πέραν, φυσικά, αυτών των εξειδικευμένων επιμελητών. Ωστόσο, όλες αυτές οι επαναφερόμενες μνήμες της φιλικής συντροφικής και αγωνιστικής μου συνύπαρξης, στο ΜΜΣΤ, δεν θα ήταν εκδοτικά εφικτές, αν δεν υπήρχε η επίμονη και η καταλυτικής σημασίας προτροπή του συντρόφου μου Μιχάλη Αντωνόπουλου, ο οποίος μου πρόσφερε απλόχερα το συνολικό δημιουργικό της εκδοτικής προετοιμασίας. 15

ΜΑΡΩ ΛΑΓΙΑ 16 17

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΜΑΡΑ 18 19

20 21

ΜΑΤΟΥΛΑ ΣΚΑΛΤΣΑ 22 Όταν πρόκειται για συνόψεις πορείας, μακράς επιπλέον, ανθρώπων τόσο κοντινών σου με τους οποίους διάνυσες και κοινούς δρόμους για μακρό χρόνο, όσο και η πορεία που συνοψίζεις, νιώθεις περίεργα. Γιατί η σύνοψη σε αφορά, γιατί η σύνοψη σε χρίζει συνένοχο, γιατί η σύνοψη απολαμβάνει τη συγγνώμη που χαρίζει η απόσταση. Με την Ξανθίππη διασταυρωθήκαμε στο πανεπιστήμιο και στο μουσείο, και στη σχόλη. Για πολλά χρόνια τόσα όσα. Στο πανεπιστήμιο, κοντινός τόπος υπήρξε η Μουσειολογία, στο μεταπτυχιακό της Συντήρησης που εκείνη ίδρυσε, τόπος, ο οποίος έγινε κοινός, στο μουσείο που εκείνη διηύθυνε. Η σχόλη μάς βρήκε μαζί στην ξηρά και στα κύματα. Εκρηκτική, αποφασιστική και εργατική στον υπερθετικό βαθμό. Με ανεξάντλητη επιμονή, ακόμα και όταν το εγχείρημα έδειχνε ουτοπικό ή το παιχνίδι χαμένο, εκείνη κέρδιζε το στοίχημα. Πείθοντας, με όπλο, πολλές φορές, μόνο την επιμονή και την πίστη της. Συνάμα ένας ρεαλισμός, που, συνδυασμένος με την επιδίωξη του κάθε φορά ουτοπικά αδύνατου, τον έκανε να φαντάζει ανεδαφικός. Όμως εκείνη αποδεικνυόταν τελικά η ρεαλίστρια, αφού ο αρχικά ουτοπικός στόχος γινόταν τόπος. Τόπος έγινε η μετακίνηση του μουσείου στη ΔΕΘ, τόπος η κατακύρωσή του στο περίπτερο της ΔΕΗ, τόπος η πρώτη επέκταση, τόπος η δεύτερη και μεγαλύτερη, τόπος η ιδρυματική του θεσμοθέτηση, τόπος η προγραμματική σύμβαση με το Υπουργείο Πολιτισμού, τόπος η ανάπτυξη, τόπος η επιβίωση. Τόπος έγινε η ίδρυση του μεταπτυχιακού, τόπος η χρηματοδότησή του, τόπος το κτίριο για τη στέγασή του, αυτού και άλλων της Πολυτεχνικής. Τόπος η διατριβή της και η υφηγεσία της, τόπος τα ερευνητικά της. 23

ΑΡΓΥΡΗΣ ΜΑΛΤΣΙΔΗΣ ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΙΑ ΑΤΕΛΙΩΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ 24 Αγαπητή Ξανθίππη, Το να πω λίγα λόγια για τα 23 χρόνια που είσαι πρόεδρος του ΜΚΣΤ και του ΜΜΣΤ είναι σαν να θέλεις να πεις δυο λόγια για την Οδύσσεια. Έχω την χαρά και την τιμή όλα αυτά τα χρόνια να είμαι δίπλα σου, είτε ως Γενικός Γραμματέας, είτε ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου. Έχω ζήσει τις αγωνίες και τις προσπάθειές σου για την εξασφάλιση των οικονομικών πόρων, γνωρίζω τις διοικητικές ικανότητές σου και έχω εκτιμήσει την ανεκτίμητη προσφορά του χρόνου σου και όχι μόνο. Ό,τι έργο, ό,τι κτίσμα έχει γίνει, η μελέτη του είναι προσφορά δική σου και έχει την σφραγίδα σου. Η έγκριση, η χρηματοδότηση και η κατασκευή, τόσο τις τριώροφης πτέρυγας από τον οργανισμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης «Θεσσαλονίκη 97», όσο και η χρηματοδότηση και η προσθήκη της νέας τριώροφης πτέρυγας το 1998 από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα είναι επιτεύγματα που οφείλονται σε σένα. Κοντά στα άλλα σου χαρίσματα, δυο νομίζω πως έχουν επηρεάσει την όλη διαδρομή του Μουσείου. Το πρώτο είναι, ότι καταφέρνεις να ενθουσιάζεις τους συνεργάτες σου και να τους πείθεις να προσφέρουν εθελοντικά, χρόνο, χρήμα ή ότι χρειάζεται για την επίτευξη του στόχου. Έτσι και εγώ πείστηκα να επιβλέψω εθελοντικά και σύμφωνα με την επαγγελματική μου ιδιότητα τα έργα του ΜΜΣΤ που έγιναν στη ΔΕΘ, έτσι πείστηκαν επιχειρήσεις και τράπεζες να ενισχύσουν οικονομικά το έργο και τις δραστηριότητες του Μουσείου, καθώς και πολλά μέλη του ΜΚΣΤ να δραστηριοποηθούν βοηθώντας στη πραγματοποίηση διαφόρων εκδηλώσεων (bazaar, matinces, διαλέξεις κ.λπ.). Το δεύτερο είναι, το ανήσυχο μυαλό σου που σκέπτεται και προτείνει σχέδια για το καλό και την προοπτική του Μουσείου. Μια πρότασή σου που καθόρισε το μέλλον του Μουσείου και την οποία υποστήριξες με επιμονή ήταν να καταφέρουμε να στεγαστούμε μέσα στην ΔΕΘ απορρίπτοντας τις άλλες προτάσεις. Η προσθήκη της «Αρχιτεκτονικής και του Βιομηχανικού Σχεδιασμού» στο καταστατικό του ΜΚΣΤ η συνεργασία με το Goethe, με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και η συνεργασία των 5 Μουσείων της Θεσσαλονίκης είναι μερικές από τις τελευταίες προτάσεις σου που υλοποιήθηκαν. Αγαπητή Ξανθίππη, η σημερινή οικονομική κατάσταση της πατρίδας μας είναι δύσκολη και προμηνύονται φουρτούνες στη ζωή του Μουσείου μας. Πιστεύω στις ικανότητές σου. Εύχομαι να είσαι γερή και με την βοήθειά σου να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να οδηγηθούμε ξανά σε ήρεμο και ασφαλές λιμάνι. 25 ΑΡΓΥΡΗΣ ΜΑΛΤΣΙΔΗΣ ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΜΚΣΤ

Ντένης Ζαχαρόπουλος 26 Σε γενικές γραμμές ο ρόλος ενός προέδρου είναι να κατοχυρώνει το θεσμικό πλαίσιο και να επιτρέπει την ομαλή λειτουργία του θεσμού του οποίου προεδρεύει. Στα είκοσι έξι χρόνια προεδρίας της Ξανθίππης Heupel το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης απέκτησε τη θεσμική του υπόσταση και τους επαρκείς όρους λειτουργίας που του επέτρεψαν σταδιακά, όχι μόνο να εξασφαλίζει την ομαλή του λειτουργία, αλλά να αποκτήσει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να μπορεί να λειτουργήσει ως ολοκληρωμένο μουσείο και όχι μόνο ως συλλογή. Ως καλλιτεχνικός διευθυντής του μουσείου, οφείλω να ομολογήσω πως ο φυσικός χώρος ενός μουσείου συντελεί σημαντικά και στην ανάδειξη των συλλογών του αλλά και στον πολυσύνθετο χαρακτήρα των αναγκών και των λειτουργιών ενός θεσμού που φέρει το όνομα μουσείο. Δεν είναι τυχαίο ότι και ιστορικά ακόμα ο όρος μουσείο εμφανίζεται από τη στιγμή που οι συλλογές αποκτούν τον ιδιαίτερό τους χώρο για να μπορούν να παρουσιαστούν στο κοινό, να αναδειχτούν, να ανανεωθούν και να συντηρηθούν. Οι συλλογές του Φρειδερίκου του 2ου της Έσσης θα μεταφερθούν το 1779 από τα διάφορα ανάκτορα στο Museum Fredericianum στο Κάσσελ, δημόσιο κτίριο που κτίζεται γι αυτόν και μόνο τον λόγο και δεν έχει άλλη λειτουργία παρά μόνο να παρουσιάζει τις συλλογές και τα νέα αποκτήματα δημόσια. Η Ξανθίππη Heupel από την αρχή της προεδρίας της θα μεριμνήσει συστηματικά για την ανεύρεση χώρου όπου η συλλογή του μουσείου να μπορεί πλέον να μη φιλοξενείται απλώς ή να παρουσιάζεται αποσπασματικά, αλλά να βρει ίδιον χώρο για να μπορεί να αναπτυχθεί όπως οφείλει να συμβαίνει σε κάθε μουσείο. Η επιλογή των χώρων της ΔΕΘ και η προοπτική να φέρει το νέο μουσείο στην πόλη της Θεσσαλονίκης, στην περιοχή όπου συνυπάρχουν ήδη το Αρχαιολογικό, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και το Τελλόγλειο είναι εξ ολοκλήρου όραμα και θέση της Ξανθίππης Heupel, που θα επιβεβαιωθεί μέσα στο χρόνο και από τις συνεχείς της προσπάθειες και την πρότασή της στο τέλος να ολοκληρωθεί αυτό της το όραμα μέσα από τη συνεργασία των μουσείων που προκαλεί την από κοινού «κίνηση των πέντε μουσείων». Εντωμεταξύ έχει κατορθώσει παίρνοντας κατ αρχάς το περίπτερο της ΔΕΗ και στη συνέχεια διάφορους άλλους γειτονικούς χώρους, να θέσει στην υπηρεσία του μουσείου πέρα από το συνολικό όραμά της, την τέχνη του αρχιτέκτονα, που είναι και το καθαυτό της επάγγελμα, σχεδιάζοντας, και δωρίζοντας τη μελέτη, ενώνει κομμάτι κομμάτι το κτίριο που θα εγκαινιάσει συνολικά ως ένα πλέον ενιαίο κτίσμα το 2002, αφού κατάφερε να κερδίσει την επιχορήγηση του Οργανισμού Πολιτιστικής της Θεσσαλονίκης 97 και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, που επιτρέπει την ολοκλήρωση του σημαντικού αυτού αρχιτεκτονικού έργου, ώστε το μουσείο να λειτουργεί ως πραγματικός τόπος ανάδειξης, ανάπτυξης, συντήρησης, μελέτης και διάδοσης των συλλογών μας και της σύγχρονης τέχνης. 27

28 Πρέπει να επισημάνει κανείς πως από την αρχή και πάλι, η Ξανθίππη Heupel, πάντοτε σε καθημερινή και οργανική συνεργασία με τα ιδρυτικά μέλη του μουσείου, τη δράση της καλλιτεχνικής επιτροπής και την πλαισίωση του διοικητικού συμβουλίου, θα πετύχει μια όλο και πιο συστηματική συνεργασία με διάφορα ινστιτούτα ξένων χωρών και διεθνείς οργανισμούς όπως το Ινστιτούτο Goethe και το Γαλλικό Ινστιτούτο, που θα επιτρέψουν να αναπτυχθεί μια όλο μεγαλύτερη εκθεσιακή δραστηριότητα που διεθνοποιεί τον προγραμματισμό του μουσείου. Στη λογική αυτή η Ξανθίππη Heupel θα αναπτύξει και τις σχέσεις με το πανεπιστήμιο και θα ιδρύσει το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Συντήρηση, Αναστήλωση Μνημείων και Έργων Πολιτισμού», στην Αρχιτεκτονική Σχολή, το οποίο θα σημάνει την προοπτική μιας πρωτότυπης και ουσιαστικής επιστημονικής και επαγγελματικής κατάρτισης μοναδική στην Ελλάδα. Παράλληλα ανοίγεται και η προοπτική συνεργασίας και με πολλά άλλα τμήματα του Πανεπιστημίου, που θα διευρύνουν όλο και περισσότερο τον πνευματικό, επιστημονικό, πολιτιστικό και παιδαγωγικό ορίζοντα και το φάσμα δραστηριοτήτων του μουσείου με τρόπο μοναδικό, τα χρόνια εκείνα, για το σύνολο των μουσείων στην Ελλάδα. Μέσα από αυτή τη λογική που συνεχίζει το όραμα των ιδρυτών σαν κοινωνία των πολιτών και σαν καταλύτη του πολιτισμού και της δημοκρατίας, του κοινού και της παιδείας, της τέχνης και της ευαισθησίας που ο εθελοντισμός και η συμμετοχική δράση θεμελίωσαν από την ίδρυση του Μουσείου, με την Ξανθίππη Heupel βρίσκουν την επιτελική τους διάσταση που επιτρέπει την υλοποίηση και την ανάπτυξη ενός συγκροτημένου και σύνθετου προγράμματος και οργανισμού ανοιχτού στην κοινωνία. Με αυτό τον τρόπο θα βρεθούν αρκετές χορηγίες ούτως ώστε να ιδρυθεί η βιβλιοθήκη του μουσείου, σημαντικό εργαλείο για τη συνεχή επιμόρφωση και την εμβάθυνση της αντίληψης και της γνώσης πάνω στην τέχνη που συμπληρώνει την πρακτική της Μουσειολογίας η οποία με τη σειρά της θα ιδρύσει τα παιδαγωγικά προγράμματα για τα μικρά παιδιά αλλά και για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Έτσι λοιπόν νομίζω ότι δικαιολογημένα μπορεί να πει κανείς πως η Ξανθίππη Heupel, παραλαμβάνοντας ως πρόεδρος το όραμα των ιδρυτών που ο Πέτρος Καμάρας είχε υλοποιήσει μέσα από την ίδρυση του Κέντρου-Μουσείου ως συλλογή, έρχεται να δώσει με τη σειρά της τόπο και μορφή στο μουσείο ως κτίριο και οργανισμό, που επιτρέπουν την ανάπτυξη των συλλογών, των εκθεσιακών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων σαν μια οργανική σχέση με το κοινό. Το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης γίνεται δημόσιος χώρος στην καρδιά της Θεσσαλονίκης. Υπό αυτές τις συνθήκες το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης μαζί με το θεσμικό του πλαίσιο αποκτά και το υλικό του πλαίσιο και σχεδιασμό που επιτρέπουν την ομαλή λειτουργία του και που προσφέρουν την οργανική και σύνθετη διάσταση ενός σύγχρονου μουσείου. Τέλος, αφού πλέον το μουσείο έχει ίδιους χώρους και λειτουργεί ομαλά, το διοικητικό συμβούλιο συνεχίζει να συμβάλλει συλλογικά στις δραστηριότητες και τη ζωή του μουσείου, έχουν δημιουργηθεί πλέον οι προϋποθέσεις ώστε να υπάρχει εξειδικευμένο προσωπικό, οι συλλογές έχουν περάσει από τα πρώτα 50 έργα σε πάνω από 1.950, προτείνεται επί της προεδρίας της Ξανθίππης Heupel, σε αντικατοπτρισμό του ρόλου και της σημασία του διοικητικού συμβουλίου και της καλλιτεχνικής επιτροπής, να ανοίξει ένα νέος κύκλος στην πορεία του μουσείου με την πρόσκληση ενός επαγγελματία καλλιτεχνικού διευθυντή που αναλαμβάνει, σε συνεργασία με το εξειδικευμένο προσωπικό, την καλλιτεχνική επιτροπή και το διοικητικό συμβούλιο, να ολοκληρώσει το όραμα ενός μουσείου που λειτουργεί μέσα από ένα συγκροτημένο θεσμικό πλαίσιο, ένα σχεδιασμένο υλικό και πνευματικό χώρο δραστηριοτήτων και με ένα πλέον εξειδικευμένο οργανόγραμμα, όπως κάθε ανάλογος οργανισμός στην Ευρώπη. Η πρωτοβουλία για τη δημιουργία της κίνησης των πέντε μουσείων δείχνει το ευρύτερο πολιτιστικό όραμα της Ξανθίππης Heupel, που συνεχίζει ακούραστα το 26ετή αγώνα, ολοκληρώνοντας τη θέσπιση του πρώτου Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στην Ελλάδα και την παραδειγματική του πορεία για 35 χρόνια. Μάθημα για κάθε άλλο θεσμό, το Μακεδονικό Μουσείο, με όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει και παρ όλη την κρατική αδιαφορία και την έλλειψη πολιτιστικής πολιτικής, καταφέρνει μέσα από μια άρτια και ουσιαστική διοίκηση, προγραμματισμό, ανάπτυξη και ακάματη δράση, με την συνεχή παρουσία φυσικών ατόμων και πολιτών, να αναδειχτεί ως μοναδικό δείγμα θεσμού που λειτουργεί υποδειγματικά, χάρη στην εσωτερική του συνοχή και την αρμονική και απρόσκοπτη σχέση ανάμεσα στη διοίκηση, την καλλιτεχνική διεύθυνση, τις παράλληλες δράσεις και εκδηλώσεις, την οργανική συμμετοχή των μελών, των φίλων και του Δ.Σ., και της Προεδρίας της Ξανθίππης Heupel. 29

ΕΚ ΒΑΘΕΩΝ 30 Από τον επετειακό τόμο 2009 Και τι δεν μπορεί να γράψει κανείς για μια μουσειακή ενότητα, που κλείνει τριάντα επιτυχημένα χρόνια λειτουργίας, ειδικότερα όταν έχει χρηματίσει δύο χρόνια μέλος του Δ.Σ. του Κέντρου ΜΚΣΤ και είκοσι τρία χρόνια Πρόεδρός του και Πρόεδρος του Μουσείου ΜΜΣΤ. Πολλές θύμησες, πολλά βιώματα, που τείνουν να μοιάσουν σε μυθιστορηματικό πλέγμα. Και είναι φυσικό αυτό, γιατί όσο πιο μπροστά πηγαίνει κανείς στον χρόνο, τόσο περισσότερο βυθίζεται στο παρελθόν. Στη μνήμη μου μένουν χαραγμένες στιγμές, γεγονότα χαράς, μεγάλης ευχαρίστησης, αλλά και αγωνίας και πικρής απογοήτευσης. Το κείμενο αυτό αποτελεί μια προσωπική ενδοσκοπική προσέγγιση, ένα πύκνωμα αντηχήσεων της μνήμης, μια ανοικτή εκμυστήρευση, ρίχνοντας μια βαθιά ματιά στη ζωή του μουσείου και ανατρέχοντας παράλληλα στα στενά συνυφασμένα, με πολλές εκφάνσεις, προσωπικά βιώματα. Έντονα βιώματα και χίλιες θεματικές αναζητήσεις μπορούν να καταγραφούν, αν αναφερθώ στο πάθος για τα κοινά και στο όραμα για την ανάδειξη της σύγχρονης τέχνης, σε μια πόλη με τεράστια πολιτιστική ιστορία. Μιας πόλης, μιας χώρας, που, ώς τις αρχές της δεκαετίας του 80, δεν είχε ανταποκριθεί στην πρόσκληση των καιρών για δημιουργία μουσείου σύγχρονης τέχνης. Η γραφή αυτή προϋποθέτει έναν ιδιαίτερο αφηγηματικό ρυθμό, αφού συχνά θα εναλλάσσεται το «εγώ» με το «εμείς», επειδή πρόκειται για μια προσωπική αποτύπωση συναισθημάτων και γεγονότων, συνοδευόμενη από τη συλλογική δημιουργική παρουσία, προδρόμων, συνοδοιπόρων και μελών. Αυτής δηλαδή της μικρής πρωταγωνιστικής ομάδας που διασφάλισε, μέσα από τη συντροφική ενότητα, την ανάπτυξη και την πολυλειτουργικότητα του ΜΚΣΤ και ΜΜΣΤ. Πρόκειται για μια αποτύπωση που απορρέει από τη συλλογική συνείδηση της ιδεολογίας του εθελοντισμού, στη διάρκεια της χρονικής μας ωρίμανσης, από τη μια περίοδο στην άλλη, από την οργανική ανάπτυξη ενός μικρού αλλά σημαντικού κέντρου, που οδήγησε στην τελική γένεση ενός μουσείου. Όλη η προσέγγιση δείχνει την ανάδυση της ψυχικής παρουσίας και της σημασίας της ανθρώπινης υπόστασης του «εμείς», που εμπλέκεται και προσδιορίζεται στο συγκεκριμένο κείμενο μέσα και από το πρίσμα του «εγώ». Όταν το όνειρο συνάντησε την πραγματικότητα, η συνολική ανταπόκριση υπήρξε μοναδική. Η ομαδική βούληση αναδύθηκε μέσα από ένα υπολανθάνoν πολιτιστικό ρεύμα, επενδύοντας ένα ισχυρό κεφάλαιο στο εικαστικό πεπρωμένο της πόλης. Μας κυρίευσε όλους, προσωπικά και εμένα με ιδιαίτερη έμφαση, επιμονή και πείσμα, το όραμα μιας σύγχρονης εικαστικής σκηνής, ενός προοδευτικού τοπίου τέχνης. Αυτός ο καλώς εννοούμενος μεγαλοϊδεολογικός συναισθηματισμός της εθελοντικής προσφοράς, που δοκιμάστηκε από τις δύσκολες κατά καιρούς επικρατούσες συνθήκες, οδήγησε στην παράκαμψη των τυποποιημένων αντιλήψεων «περί μουσειακών εκθεμάτων και χώρων ανάδειξής τους». Το ξεκίνημα του ΜΚΣΤ, με την πραγματικά ιδιαίτερης σημασίας δωρεά του Α. Ιόλα, μέσα από την αξεπέραστη υποκίνηση της Μάρως Λάγια και η εγκατάστασή του στον εργοστασιακό χώρο της ΦίλκεραμΤζόνσον, 31

32 χορηγία Γ. Φιλίππου, ήταν για τα χρονικά δεδομένα έξω και πέρα από τα συμβατικά όρια. Δίχως το απόρρητο της προσωπικής ταυτότητας, ενώ μέχρι τις αρχές του 1986 παρακολουθούσα με εξαιρετικό ενδιαφέρον, αλλά επικουρικά ως ιδρυτικό μέλος, τις πρώτες γενναίες φάσεις του ταξιδιού, η επίσκεψη του Πέτρου Καμάρα, (πρώτου προέδρου ΜΚΣΤ) στη λεωφόρο Νίκης 41 (ιδιωτικό μου γραφείο) και η πρότασή του να αναλάβω τη διεύθυνση του κέντρου, με έβαλε στη θέση ενός ουσιαστικού δρομέα συμμετοχής. Αυτή η συνάντηση του πρωτεργάτη Μύστη, που θα μου καταδείξει ένα υπάρχον λειτουργικό διάκενο, θα παραμείνει ένα ενσυνείδητο, και για τούτο αξέχαστο, βίωμα. Ήταν η γενεσιουργός στιγμή της επιλογής, των καλών αλλά και των δύσκολων γεγονότων, της διπολικής αντίθεσης, στη χρονική διαδρομή μου. Θαρρείς ήταν το μπόλιασμα της αγάπης, του πάθους, της έγνοιας, της φροντίδας, για την ποιοτική ύπαρξη και την επιβίωση του κέντρου. Ήταν αυτό που έφερε τη ραγδαία μεταβολή στις προσωπικές μου επιλογές και δεν ήταν λίγες οι χρονικές στιγμές που ανακρίνοντας τον εαυτό μου αναρωτήθηκα «Μα σε τι μπελά δέχτηκα και μπήκα». Γιατί δεν είναι εύκολο να προβείς σε ενέργειες που δεν τις έχεις κάνει ποτέ, ούτε τις έχεις πουθενά διδαχθεί. «Όμως οι μόνες μάχες που είναι χαμένες εκ των προτέρων είναι οι μάχες που δεν δίνονται ποτέ». Άλλωστε, σιγά, σιγά, είχα ήδη διαποτιστεί από μεγάλες δόσεις συναισθήματος, και χωρίς να μπορώ να πω με σιγουριά ότι ήταν αυθυποβολή, η δημιουργική εικαστική ατμόσφαιρα ασκεί μια παράξενη γοητεία. Γιατί είναι επίσης σίγουρο ότι η ιστορία του ΜΚΣΤ και ΜΜΣΤ δεν μοιάζει με την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων, εννοιολογικά, περισσότερο προσομοιάζει θα έλεγε κανείς σε σύγχρονη Οδύσσεια. Μια ιστορία που, πέρα από την επιφυλακτική αντιμετώπιση της κοινωνικής διάθεσης προς τη συγκεκριμένη sui generis ομάδα, έχει να γράψει πολλά για την μετωπική θέση με τους οικονομικούς Λαιστρυγόνες. Εδώ, χωρίς την χορηγική διάθεση του Γιάννη Μπουτάρη, παρ όλη την φυσική και την ψυχική κινητοποίηση του «είναι» όλων μας, το ΜΚΣΤ θα αντιμετώπιζε την πενιχρή πραγματικότητα. Στο πλέγμα των υποχρεωτικών πλέον διαδρομών, αναφέρομαι και στην ιδιαίτερης σημασίας συμφωνία μου με τη Μ. Λάγια. Μια συμφωνία που σφραγίζεται ως μυστική σπονδή για μια ακατάπαυστη εγρήγορση των δυνάμεών μας, που στόχευε αφενός στην αύξηση της αρχικής συλλογής, από τη δική της θέση, και αφετέρου στην επίμονη και κυρίαρχη δράση για τη δημιουργία ενός μόνιμου κτιριακού εκθεσιακού κελύφους, από τη δική μου. Αυτές οι δύο παράμετροι, μαζί με τον ποιοτικό προγραμματισμό, που αφορούσε την ενεργό συμμετοχή όλων των μελών του Δ.Σ., μπόρεσαν να σηματοδοτήσουν, ως ενοποιός δύναμη, την πολιτιστική πολιτική του Κέντρου, ενισχύοντας τη θέση του και εξασφαλίζοντας στη συνέχεια την περιουσία του Ιδρύματος. Το ταξίδι της κατάκτησης του χώρου είχε λοιπόν ξεκινήσει, με όλους του πιθανούς κινδύνους, αλλά και τους απίθανους ανέμους ελευθερίας, προκειμένου να σχηματιστεί μια ενιαία μουσειακή ενότητα, με ολική αντίληψη της σύγχρονης εικαστικής ζωής. Ξεκίνησε μέσα από τη σταδιακή συνειδητοποίηση και την αντικειμενική γνώση του καλλιτεχνικού τοπίου, αποτέλεσμα της συνεκτικής λειτουργίας της καλλιτεχνικής επιτροπής για δυόμιση δεκαετίες, μέχρι την προσέλευση του Ντένη Ζαχαρόπουλου, (τωρινού καλλιτεχνικού Διευθυντή). Η προσωπική συμμετοχή, στο μακρινό αυτό ταξίδι, συνίσταται στην επιλογή μου να θέσω σε ενέργεια και δράση όλες μου τις δυνάμεις, αξιοποιώντας την αρχιτεκτονική γνώση, τη διοικητική εμπειρία, την ένταση της κοινωνικής και εθελοντικής μου αντοχής, υποβοηθούμενη πάντα και από το πανεπιστημιακό μου Status. Στην πράξη, αυτά μεταφράστηκαν σε έναν αγώνα δρόμου με στόχο τη συμμετοχή μας στις εξελίξεις και στις προσφορές των οικονομικών και πολιτιστικών δρώμενων, όπως το Β και το Γ επιχειρησιακό πρόγραμμα, το «Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα Ευρώπης», και το «ΕFTA», πολιτιστικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Η σπονδυλωτή διάταξη των κτιριακών ενοτήτων του ΜΜΣΤ φανερώνει, από μόνης της, τον κατασκευαστικό αγώνα στον οποίο, ως συμμαχητής, έδρασε το ιδρυτικό μέλος, και ο επί μακρόν Γ. Γραμματέας, συνοδοιπόρος και μέχρι σήμερα συνεργάτης, επίτιμος Πρόεδρος του ΜΚΣΤ, Αργύρης Μαλτσίδης. Το στοιχείο, άλλωστε, που διασφάλισε την ανάπτυξη και την ενότητα του ΜΚΣΤ & ΜΜΣΤ είναι η συνεχής παρουσία, σε πρωταγωνιστικό βαθμό, ολίγων μελών μιας μεγαλύτερης ομάδας, που τα τελευταία χρόνια έχει εξαιρετικά διευρυνθεί. Έτσι, ευρισκόμενοι υπό την επήρεια μιας εσωτερικευμένης έντασης, ενός ας πούμε ελεγχόμενου πάθους, παρόλο που σε πολλούς αυτό είναι αναγνωρίσιμο οδηγήσαμε το Κέντρο και το Μουσείο σε ένα κεντρικό σημείο σύγχρονης εικαστικής αναφοράς για τη Θεσσαλονίκη, αλλά και για τις άλλες ελληνικές πόλεις, για την Ελλάδα. Γιατί, σε όλους μας υπερίσχυσε τελικά η πίστη στο πολιτιστικό όραμα της συγκρότησης μιας ειδικής πολιτιστικής ταυτότητας, μέσα από τη συλλογικότητα, χωρίς αποκλεισμούς. Βέβαια, οι δυσκολότερες τομές είναι αυτές που διακρίνουν τις ανθρώπινες σχέσεις, προπάντων στη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού, πολύ περισσότερο όταν όλες οι ενέργειες και οι δράσεις παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Προσωπικά αγαπώ αυτό που κάνω και τους στενά κοντινούς αλλά και μακρινούς συνεργάτες μου. Στη λήθη ρίχνουμε τις διενέξεις, τις αντιφάσεις, η πλήξη δεν μας επισκέπτεται ποτέ. Είναι καθαρά ζήτημα ισορροπίας, το οποίο αποτελεί τελικά προϊόν ψυχικής διεργασίας. Να κρατάς, δηλαδή, για σένα την αγάπη και να σηκώνεις ασπίδα στα τόσο πολλά που προσλαμβάνεις, ιδιαίτερα να αντέχεις στα δύσκολα οικονομικά προβλήματα. Έτσι η αρμονική λειτουργία του Κέντρου και του Μουσείου πραγματοποιείται με πολύ δυναμισμό, αλλά και πολύ κόπο και διατηρείται με άλλο τόσο, επειδή το όραμα δεν σβήνει ποτέ. Στη δεκαετία του 70 και 80 η χώρα μας έβγαλε σπουδαίους καλλιτέχνες, αλλά δεν υπήρχε, πέρα από τις λίγες γκαλερί, κανένας κατάλληλος μηχανισμός για την ανάδειξή τους. Εδώ υπεισέρχεται και η αξία της ύπαρξης ενός Κέντρου και ενός Μουσείου, γιατί μέσω αυτών ασκήθηκε ένας διμέτωπος υπαρξιακός, κοινωνικά και οικονομικά, αγώνας για την εμπέδωση και τη διάχυση της σύγχρονης εικαστικής τέχνης στο ευρύτερο κοινό. Ο εθελοντικός μας στόχος δεν ήταν να κάνουμε τους επισκέπτες «δυνατότερους, ούτε ισχυρότερους, ούτε πλουσιότερους, αλλά μεγαλύτερους, έτσι που να υπάρχει χώρος εντός μας», για να δεχτούμε τα πολιτιστικά πλούτη της σύγχρονης εικαστικής κοινωνίας, δίνοντας έμφαση στη μόρφωση και την ψυχαγωγία, κυρίως στα νέα παιδιά της Α βάθμιας και Β βάθμιας εκπαίδευσης. Γι αυτό όλοι δουλέψαμε, κινητοποιώντας το είναι μας σε μια φυσική και ψυχική έκρηξη, για ένα κεντρικό σημείο μουσειακής αναφοράς, που να παρουσιάζει την αισθητική και τη δημιουργική αξία του εθελοντισμού, το ήθος της εικαστικής επιλογής και της ελευθερίας του Λόγου των Τεχνών. Αυτά είναι τα αποκτήματα του ΜΚΣΤ & ΜΜΣΤ. Αυτά μπορεί να παρουσιάσει, πέρα από την προίκα του Ιόλα και των άλλων δωρητών, συλλεκτών και καλλιτεχνών. Αυτή είναι η δική μας προσωπική δωρεά στους τότε και στους σημερινούς δύσκολους καιρούς. Το ΜΚΣΤ & ΜΜΣΤ δείχνει να πατάει πλέον ως στέρεα ριζομένος κορμός, αρχίζοντας από το Χθες και συνεχίζοντας στο Σήμερα και το Αύριο. Ήταν μια εκμυστήρευση, γι αυτά που έζησα αλλά και για την προσμονή μου και την εμπιστοσύνη μου στους συνεργάτες και συνοδοιπόρους, ελπίζοντας για ένα ακόμα καλύτερο αύριο. Ευχαριστίες σε όλα τα διοικητικά στελέχη, τα μέλη, τους φίλους και τις φίλες που μοιράστηκαν και εξακολουθούν να μοιράζονται, μαζί μας, τις πίκρες και τις χαρές της εικαστικής δημιουργίας. Το όνειρο είναι κτήμα όλων... 33

Κώστας Τσόκλης Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Ιόλα Στη Filkeram Johnson. Από τα εγκαίνια 25.05.1988 έως 30.06.1988 Φίλες και Φίλοι, σήμερα το Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης τιμά τον μεγάλο δωρητή του, Aλέξανδρο Ιόλα, ένα χρόνο μετά τον θάνατό του, μέσα από την επετειακή έκθεση ενός καταξιωμένου Έλληνα καλλιτέχνη, του Κώστα Τσόκλη. Κυρίες και κύριοι, επιτρέψτε μου να ξεκινήσω τον χαιρετισμό μου, αναφερόμενη στην σχέση του Τσόκλη με τη Θεσσαλονίκη και φυσικά στην ιδιαίτερη επαφή του με το Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης και με τον γκαλερίστα του. 1974, 1975, 1981, ο Τσόκλης παρουσιάζει ζωγραφικά έργα του στη αίθουσα ΖΗΤΑΜΙ, στην πρώτη Γκαλερί της Θεσσαλονίκης, που είναι ένας μικρός αλλά σημαντικός τόπος, για πρωτοποριακές παρουσιάσεις εικαστικών έργων. Και μετά έρχεται το 1984, εδώ, στο εργοστάσιο της Φίλκεραμ Τζόνσον, για να γιορτάσουμε τα εγκαίνια του χώρου μας, εγώ ως απλό ιδρυτικό μέλος τότε, με την έκθεση γλυπτικής και ζωγραφικής, σε συνεργασία με τον Αλέξανδρο Ιόλα και τη Μάρω Λάγια. Τα έργα της έκθεσης: 34 «Η ΜΑΝΔΡΑ», έργο του 75 παρουσιασμένο σε Βαρσοβία και Βουδαπέστη. «Οι ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ», έργο του 72 παρουσιασμένο στο Βερολίνο, στο Ντύσσελντορφ και στην Γκαλερί Ιόλα, στο Παρίσι. «Το ΑΣΠΡΟΓΚΡΙΖΟΜΑΥΡΟ», έργο του 77 στην Γκαλερί Ιόλα Νέα Υόρκη, στο Άαχεν της Γερμανίας. «Οι 100 ΒΡΥΣΕΣ που στάζουν σε 100 ΓΟΥΒΑΔΕΣ». «Τα ΔΕΝΔΡΑ», ένα έργο μοναδικό για την ονειρικά ιδιόρρυθμη εννοιολογική προβολή του. «H ΘΑΛΑΣΣΑ όπως την ΘΥΜΑΜΑΙ» και τέλος, «Οι ΠΕΤΡΕΣ», ένα έργο in Situ 10,5 μ. με πέτρες διαλεγμένες από νταμάρι μαρμάρων, ένα μαγικό έργο, ένας τοίχος του ονείρου, όπου το υλικό του κυριαρχούσε σε όλο τον εκθεσιακό χώρο, μαγνητίζοντας όλους μας με τη στιβαρή παρουσία του και αιχμαλωτίζοντας με την αμεσότητά του τη σκέψη μας. Αυτή ακριβώς η έκθεση έγραψε ακόμα μια ισχυρή εικαστική σελίδα στην ιστορία του ΜΚΣΤ, αλλά και στα καλλιτεχνικά δρώμενα της πόλης. Σήμερα με τα δύο μεγάλα έργα του ο Τσόκλης τιμά τον γκαλερίστα του και εμάς φυσικά. Είναι αυτό το μνημειακής γλυπτικής μορφής έργο, που μας ανέβασε την πίεση στα ουράνια. Ο τεράστιος κορμός δένδρου που καταπλακώνεται από το ογκώδες παραλληλόγραμμο, επενδυμένο με μολύβι, πάνω στο οποίο έχει χαράξει κείμενο από το κεφάλαιο 13 της Αποκάλυψης του Ιωάννη. Αυτός ο κορμός, και εδώ αναφέρομαι στην Μάρω Λάγια, κόστισε αφάνταστες προσπάθειες, που κατέβαλε με τις διάφορες υπηρεσίες, ένα απίθανο παρακαλετό και ατέλειωτες γραφειοκρατικές διαδικασίες. Χώρια βέβαια που έπρεπε να γκρεμιστεί και ένα μέρος της τοιχοποιίας για να περάσει μέσα στον εκθεσιακό χώρο. Το άλλο έργο είναι μια βιντεοπροβολή, πάνω σε ένα φυσικού μεγέθους ζωγραφισμένο πίνακα του Ιόλα. Με την ρίψη της προβολής, αυτός φαίνεται να ζωντανεύει και να μας παρακολουθεί στη σημερινή τιμητική δράση του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης. Είναι, για τούτο, εύλογη η σημερινή φόρτιση όλων μας, στη μνήμη του δωρητή και στην ατυχία του ΜΚΣΤ, να χάσει έναν παγκοσμίου φήμης υποστηρικτή του. Περισσότερο, νομίζω, από όλους ο ίδιος ο καλλιτέχνης, που αποφάσισε, στη μνήμη Ιόλα και στη δική μας αγάπη, να δωρίσει τα έργα αυτά στη συλλογή μας. Ευχαριστίες. 35

Βλάσης Κανιάρης 36 «Πού είναι ο Βορράς και πού ο Νότος» Στο Γενί Τζαμί από τα εγκαίνια 24.10.1988 έως 13.11.1988 Κύριε Δήμαρχε, Κυρίες και Κύριοι, αγαπητοί φίλοι, σε συνεργασία με το Δήμο Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της γιορτής των Δημητρίων, με ιδιαίτερη ικανοποίηση σας παρουσιάζουμε εδώ στο Γενί Τζαμί τις δημιουργίες του γλύπτη Βλάση Κανιάρη, «Πού είναι ο Βορράς και πού ο Νότος». Η έκθεση αυτή εντάσσεται σε ένα γενικότερο πρόγραμμα του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, να παρουσιάζει στην πόλη μας τα έργα των εκάστοτε καλλιτεχνών, που εκπροσωπούν την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας. Όπως είναι γνωστό, ο Βλάσης Κανιάρης και ο Νίκος Κεσσανλής είναι οι φετινοί μας εκπρόσωποι. Αλλά και παλιότερα, το 1964, οι δύο καλλιτέχνες μαζί με τον Δανιήλ έκαναν μια σημαντική εικαστική εμφάνιση στη Βενετία, στο Θέατρο La Fenice, ως νεοανερχόμενοι και πολλά υποσχόμενοι πρωτοποριακοί Έλληνες καλλιτέχνες, με θέμα 3 Propositions pour une Nouvelle Sculpture Grecque. Εκεί, ο Κανιάρης πρωτοπαρουσίασε τους δικούς του ανθρώπους, αντικείμενα που έμοιαζαν με σκιάχτρα της ελληνικής υπαίθρου. Η εξέλιξη του θέματος, που τα επόμενα χρόνια εμπλουτισμένo επανεκτίθεται, τον τοποθετεί ως κύριο μέτοχο στην ομάδα των οπαδών της ρεαλιστικά πτωχής τέχνης. Πολιτικοποιημένος καλλιτέχνης ο Κανιάρης, ήδη από την εποχή της δικτατορίας, με έργα του που μηνούσαν, που φώναζαν, για τις χαμένες ελευθερίες, όπως αυτό με τα κόκκινα γαρίφαλα, θα ασχοληθεί με το θέμα της μετανάστευσης, τους λεγόμενους «φιλοξενούμενους εργάτες». Με τους Έλληνες μετανάστες της δεκαετίας του 50, 60 και 70, της Γερμανίας, του Βελγίου και πιο πριν της Αμερικής και της Αυστραλίας. Άλλωστε και πολλοί καλλιτέχνες, που έμεναν στη Ρώμη, στο Παρίσι και στο Βερολίνο, αισθάνονταν φιλοξενούμενοι. Προσωπικά ακόμα και εγώ, ως φοιτήτρια στο διάστημα των σπουδών μου τα έτη 59-65, ένιωθα την ευγενή, καθόλα, φιλοξενία που προσφέρονταν στους εργαζόμενους. Ο Κανιάρης την ένιωσε περισσότερο από όλους, αφού έζησε πολλά χρόνια και στις τρεις πόλεις. Την ένιωσε και την απέδωσε μέσα από τις εύγλωττες καλλιτεχνικές του δημιουργίες. Τα μοναχικά ανθρωπάκια, ανδρείκελα μιας δύσκολης πολιτικά εποχής, που κινούνται ευέλικτα με τον συρματοπλεγμένο κορμό τους, ακέφαλα αλλά όχι νοητικά ανεγκέφαλα, που στέκονται με καρτερικά σταυρωμένα τα χέρια ή κάθονται πάνω σε ξύλινα κιβώτια με το ένα χέρι να στηρίζει το συλλογισμένο απρόσωπο κεφάλι ή με τη βαλίτσα τη δεμένη με χοντρό σπάγκο, έτοιμα για το ταξίδι χωρίς επιστροφή, είναι οι μαρκαρισμένες γλυπτικές του φόρμες. Ένας δυνατός εικαστικός λόγος, με κοινωνικά μηνύματα, που στο πέρασμα των χρόνων θα αποκτήσουν ιστορική μνήμη. Κύριε Δήμαρχε, δεχτείτε τις θερμές μας ευχαριστίες. Επίσης ευχαριστώ τον καλλιτέχνη για τη στενή συνεργασία του στο στήσιμο της έκθεσης, την Αντιπρόεδρο του ΜΚΣΤ και φίλη, κ. Μάρω Λάγια και τη Γραμματέα Αταλάντη Σιάγα, για την απρόσκοπτη συνεργασία μας. 37

Max Ernst Βιβλία και χαρακτικά Χαιρετισμός μιας έκθεσης που δεν διαβάστηκε ποτέ, αφού τα εγκαίνιά της ματαιώθηκαν. Το πυκνό χιόνι του έτους 1988 εμπόδισε τους επισκέπτες να βρουν το δρόμο προς το εργοστάσιο της Φίλκεραμ Τζόνσον, όπου στεγαζόταν το Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης. 38 Από τα εγκαίνια στη Filkeram Johnson 10.12.1988 έως 28.12.1988 Ο Μαχ Εrnst, που σήμερα παρουσιάζεται στους χώρους του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά εικαστικά γεγονότα της χρονιάς που τελειώνει. Ο διεθνούς φήμης καλλιτέχνης, τα έργα του οποίου κοσμούν τις αίθουσες μεγάλων μουσείων του κόσμου, υπήρξε και προσωπικός φίλος του δωρητή μας Αλέξανδρου Ιόλα. Ο μεγάλος αυτός γκαλερίστας, τον είχε πολλές φορές παρουσιάσει στις αίθουσες των γκαλερί του και είναι σίγουρο ότι η έκθεση των εικονογραφημένων βιβλίων και χαρακτικών θα τον χαροποιούσε ιδιαίτερα και θα την εμπλούτιζε και με δικά του έργα. Ένα χρόνο από το θάνατό του, συνδιοργανώνουμε με το Ινστιτούτο Goethe και το Ινστιτούτο Fur Auslandsbeziehungen, της Στουτγάρδης, τη σημερινή έκθεση, που μας δίνει μια ιδέα του μορφολογικού ύφους και των δημιουργικών απόψεων του εκκεντρικού Γερμανού καλλιτέχνη, ενός από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους του Σουρεαλισμού. Ο Max Ernst θα σχηματίσει, από τις φιλοσοφικές σπουδές του στη Βόννη, που τις διέκοψε για να αφοσιωθεί στην τέχνη, ένα θεωρητικό υπόβαθρο, στο οποίο θα στηρίζεται και θα ανταποκρίνεται μεταφορικά, σε όλες του τις δημιουργίες. Αυτό θα του επιτρέψει να μετατοπίζεται με άνεση και καλλιτεχνική σιγουριά από τη μια τεχνοτροπική θέση, σε μια άλλη. Από το 1911 και έπειτα, αρχίζει να εκθέτει σε γερμανικές γκαλερί και θα συνεχίσει να ζωγραφίζει και καθ όλη τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας. Μετά τον Πόλεμο θα γίνει ενεργό μέλος της ομάδας των ντανταϊστών της Κολωνίας, όπου θα ξεκινήσει τα πρώτα του κολάζ, με ευτελή υλικά από εικονογραφημένα αστυνομικά μυθιστορήματα και επιστημονικά έντυπα. Κύρια θέματα της δουλειάς του είναι ο έρωτας, ο θάνατος και η απώλεια της προσωπικής ταυτότητας. Αργότερα, στο Παρίσι, θα μεταφέρει τις εικαστικές απόψεις του ντανταϊσμού στο σουρεαλιστικό τοπίο και θα γνωριστεί με τον Ζαn Arp. Εκεί, το 1921, θα παρουσιάσει έργα του και θα ασχοληθεί με τις δημιουργίες των μεγάλων ιερών τεράτων της τέχνης, όπως ο Πικάσο. Ταυτόχρονα, συμμετέχει ενεργά στο κίνημα των Γάλλων Σουρεαλιστών, που πρέσβευαν με το Μανιφέστο του Andre Breton (1924) την ανανέωση των ηθικών και των πνευματικών αξιών και ότι η τέχνη των εικόνων πηγάζει από το υποσυνείδητο. Στο διάστημα αυτό θα συνεργαστεί μαζί με τον Πωλ Ελυάρ και τον Χουάν Μιρό. Στα έργα του, ο Max Ernst μυθοποιεί με εξαιρετική μαεστρία τις θεματικές του ενότητες. Δημιουργεί μυστικιστικούς πίνακες με μια πολυπλοκότητα που πείθει για τη δεξιοτεχνία του και την αχαλίνωτη φαντασία του. Φιγούρες, σώματα ακέφαλα ή με κεφάλια ζώων και πουλιών, απεικονίζονται ως υπάρξεις της Αποκάλυψης. Σε όλη τη δουλειά του δεσπόζει η ανάμειξη πραγματικών και ονειρικών καταστάσεων, με έντονα μεταφυσική και ταυτόχρονα εξπρεσιονιστική διάθεση. Στην Αμερική θα καταφύγει διωκόμενος από τους ναζιστές και θα παραμείνει μέχρι και το 1950, ενώ επιστρέφοντας μερικά χρόνια αργότερα, το 1954, θα βραβευτεί στην Μπιενάλε της Βενετίας. Μετά από εννέα χρόνια διεθνούς καταξίωσης, το Guggenheim μουσείο της Νέας Υόρκης θα οργανώσει μεγάλη αναδρομική του έκθεση. Είμαστε λοιπόν στη σειρά των μεγάλων πόλεων... Παρίσι... Ζυρίχη... Κολωνία... Νέα Υόρκη... Θεσσαλονίκη... 39

Δημοσθένης ΚοΚκινίδης 40 Aπό τα εγκαίνια στη Filkeram Johnson και στο Γενί Τζαμί 7.11.1989 έως 7.1.1990 Μετά τις μεγάλες αναδρομικές εκθέσεις Θεόφιλου, Τσαρούχη και Κόντογλου, κυρίες και κύριοι και αγαπητοί φίλοι του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, σας παρουσιάζουμε την αναδρομική έκθεση ενός πραγματικά μεγάλου ζωγράφου και δάσκαλου της σύγχρονης ζωγραφικής τέχνης, του Δημοσθένη Κοκκινίδη. Ο Πειραιώτης καλλιτέχνης, τελειώνοντας την Α.Σ.Κ.Τ, απασχολήθηκε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα στο καλλιτεχνικό τμήμα του Ελληνικού Οργανισμού Χειροτεχνίας και έτσι γνωρίστηκε με τους Σιφνιώτες αγγειοπλάστες, τους οποίους προτρέπει να υιοθετήσουν πιο σύγχρονες μεθόδους και φόρμες. Στη Θεσσαλονίκη, ο Κοκκινίδης εξέθεσε έργα του το 1972 στην Γκαλερί ΖΗΤΑ ΜΙ, αλλά αυτά που συμπεριλαμβάνει στην αναδρομική του παρουσίαση, όπως μας είπε ο ίδιος, δεν τα έχει δείξει σε καμιά από τις μέχρι τώρα εκθεσιακές του δραστηριότητες. Στην έκθεση, που εκτείνεται και στο παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο και που συνοδεύεται από ένα τεκμηριωμένο, με εξονυχιστικά ερευνητικό τρόπο, κατάλογο, από την Ματούλα Σκαλτσά, σε συνεργασία με την Αγγελική Σαχίνη, θα δείτε δημιουργίες με λάδια, ακρυλικά και αυγοτέμπερες, από το 1958 έως το 1986. Μέχρι το 1962 ο καλλιτέχνης αντλεί τη θεματογραφία του από τις αστικές περιοχές της Αθήνας, από όπου δημιουργούνται οι ενότητες «Προσφυγικά» και «Σφαγεία», αλλά και από σκηνές ζωής και καθημερινότητας του χώρου των Κυκλάδων, από όπου και το ομώνυμο έργο «Κυκλάδες». Μετά το 1964, ο Κοκκινίδης αρχίζει ένα νέο κύκλο ζωγραφικών θεμάτων. Επικεντρώνει την προσοχή του στην έννοια, στην ιδέα, στο μήνυμα των έργων, όλα αυτά που θα του δώσουν τη δυνατότητα να εκφράσει τις απόψεις του και τη θέση του ως ενεργού εικαστικού πολίτη, μέσα στον ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό χώρο του κόσμου. Σε αυτήν την περίοδο κατατάσσεται η ενότητα των πινάκων με κύριο θέμα τον τραγικό πόλεμο του Βιετνάμ. Στους πίνακες αυτούς θα αποθέσει, χωρίς κραυγαλέες χειρονομίες, τη δική του κριτική θεώρηση για την απάνθρωπη, την καταστροφική πολεμική περίοδο του δράματος ενός λαού, που συγκλόνισε παγκόσμια τις κοινωνίες. Και αργότερα θα επανέλθει με τις θεματικές, «των δε κακών μνήμη» και εντείνοντας έτσι την καταγγελτική του διάθεση ή καλύτερα, την υποκειμενική θέση του, ως Έλληνα, καλλιτέχνη-πολίτη, που ενδιαφέρεται για τις ατομικές ελευθερίες και που επιχειρεί να διαμαρτυρηθεί με τον δικό του τρόπο, για την βίαιη ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος της ελληνικής κοινωνίας. Ως κεντρικός άξονας στο έργο του Κοκκινίδη μπορεί να θεωρηθεί η ανθρωποκεντρική διάσταση, η οποία διατρέχει όλες τις ζωγραφικές ενότητες και λειτουργεί ως ένα ενοποιητικό στοιχείο, προβαλλόμενο μπρος από χρωματικά λαμπερά φόντα και υπόβαθρα, που τα χειρίζεται με μαγευτική μαεστρία. Αυτά τα φόντα, άλλοτε συμπτύσσονται ή διαχέονται μαζί με τις ανθρώπινες μορφές, κάτι από αναπαραστατική και αφαιρετική μίξη και άλλοτε σηματοδοτούν τον εσωτερικό χώρο του πίνακα, είτε με έναν τοίχο ριγωτής χρωματικής διάταξης, είτε με την κάσα ή το παντζούρι ενός παραθύρου ή με μια λάμπα πετρελαίου ακουμπισμένη στο τραπέζι ή κρεμασμένη στον τοίχο. Αυτά, λοιπόν, σε ένα σύντομο χαιρετισμό, είναι τα έργα του Κοκκινίδη, ενός από τους πιο αξιόλογους ζωγράφους της εποχής μας, ενός καλλιτέχνη που, με τις παραμορφωμένες αλλά βαθιά ανθρώπινες φυσιογνωμίες των δημιουργιών του, επιχειρεί να εκφράσει πλειάδα συναισθημάτων, όπως αυτά της γυναικείας φιγούρας μέσα στο νερό ή σε κατάκλιση ή αυτά της γλυκοφιλούσας μάνας με το παιδί, ή αυτά με τις ερμητικά κλειστές μορφές των διανοούμενων. Όλα τα αποδίδει σε διαβαθμίσεις ανάμικτων θερμών και ψυχρών χρωμάτων που απλώνονται αριστοτεχνικά πάνω στο τελάρο, με την πρόθεση να βγάλουν τα συναισθήματα που κυριαρχούν στα πρόσωπα των έργων και να μεταπηδήσουν κατευθείαν στην ψυχή του θεατή. Θα κλείσω, όπως είπα, τον σύντομο χαιρετισμό μου, με ευχαριστίες στην ομάδα διοργάνωσης της έκθεσης, για την άψογη παρουσίασή της και ιδιαίτερα στην Τίτη Παπαδοπούλου, για την εικαστική επιμέλεια και τον πραγματικά ευφυή τρόπο χρήσης των στρατσόχαρτων. 41

42 ΤΑΚΙS Από τα εγκαίνια στο Γενί Τζαμί 25.10.1990 έως 20.11.1990 Κύριε Δήμαρχε, Κυρίες και κύριοι, η έκθεση των κινητικών έργων του Taki, που για πρώτη φορά θα δουν οι επισκέπτες της Θεσσαλονίκης, και ιδιαίτερα, μέσα στον ιστορικό παραδοσιακό χώρο Γενί Τζαμί, αποτελεί από μόνη της ένα πρωτότυπο εκθεσιακό θέμα σύγχρονης τέχνης. Με μεγάλη χαρά και ικανοποίηση, σε συνεργασία με την Αντιδημαρχία Πολιτισμού, στο πλαίσιο των Δημητρίων και τον Σταύρο Μιχαλαριά, σας παρουσιάζουμε, από τη δική του συλλογή, 50 έργα του διεθνούς φήμης Ελληνα καλλιτέχνη Τaki. Ο Τakis ο γλύπτης, από νωρίς ξεκίνησε να ασχολείται με τη ζωγραφική, αλλά τελικά τον κέρδισε η γλυπτική και μάλιστα το ρεύμα της κινητικής τέχνης. Μιας τέχνης, που αρχικά δεν βρήκε μεγάλη απήχηση μεταξύ των τεχνοκριτικών αφού την είχαν κατατάξει στα ψυχαγωγικά σχήματα, δηλαδή, μιας τέχνης στερούμενης θεωρητικού υπόβαθρου, όπως π.χ. έχει η εννοιολογική. Με την πάροδο του χρόνου, η κινητική τέχνη κέρδισε το δικό της κοινό, κυρίως αυτό που είναι φίλα κείμενο με την τεχνολογία, γιατί απέδειξε ότι, συγκριτικά με άλλα ρεύματα, πέρα από το όποιο, σοβαρό θεωρητικό υπόβαθρο, διαθέτει μια ισχυρή επιστημονική τεχνογνωσία. Και το λέω αυτό, γιατί είναι αρκετά δύσκολο να κατανοήσει κανείς την καλλιτεχνική φυσιογνωμία των έργων της κινητικής τέχνης, αναλύοντας τα ιδιαίτερα κατασκευαστικά στοιχεία που συγκροτούν την ταυτότητα αυτού του καλλιτεχνικού ρεύματος. Σήμερα, στα μεγάλα μουσεία του κόσμου, θα βρει κανείς δημιουργίες των εκπροσώπων του, όπως του Tinguely, του Duchamp, του Calder, του Taki, ενώ στην Ελλάδα σπανίζουν, επειδή δεν υπάρχει μουσείο σύγχρονης τέχνης. Το Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, μέσω της δωρεάς του Ιόλα, είναι το μοναδικό που έχει στη συλλογή του έργα του Taki. Ο Takis για πολλά χρόνια έζησε και δούλεψε στην Αμερική και όταν γύρισε στη Ευρώπη, διάλεξε το Παρίσι, την πόλη του Φωτός για να εγκατασταθεί, ενώ στην Ελλάδα έχει ανακαλύψει και εμπνέεται από το αττικό τοπίο της Πάρνηθας. Η Ελλάδα εκπροσωπείται, στο διεθνές εικαστικό τοπίο, με έναν πολίτη της διασποράς, μια ιδιόμορφη καλλιτεχνική φυσιογνωμία, ένα ανήσυχο, ευρηματικό άτομο και προπαντός έναν πολυπαραγωγικό ερευνητή. Στην έκθεση θα δείτε το μεγάλο εύρος της δουλειάς του, από τα Τηλεφώτα 1962, τα Σινιάλα (1976), ώς τα Μαγνητικά Γλυπτά (1980), Το Ερωτικό Γλυπτό (1980) και την Ηλέκτρα (1983) (Αγαμέμνων, Ηλέκτρα, Κλυταιμνήστρα, Απόλλων, σήμα του Δία, Πέλεκυς), σκηνικά για την ομώνυμη τραγωδία, όλα σε ένα διαφορετικό είδος μορφής και κίνησης. Οι δημιουργίες του αυτές είναι αποτέλεσμα της επισταμένης τεχνολογικής έρευνας, μέσω της οποίας ο καλλιτέχνης επιχειρεί να αποδώσει τη θεατρική έννοια του ανθρώπινου δράματος. Ο Takis μεταπλάθει τα φυσικά υλικά και τους δίνει νέα καλλιτεχνική πνοή, μέσα από τη δυναμική χρήση των φυσικών δυνάμεων, του ήχου, του φωτός, αλλά και την έμπειρη γνώση του ηλεκτρικού και μαγνητικού πεδίου. Για την φρέσκια καθοριστικής σημασίας, τεχνολογική του άποψη, το 1960 το Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας του απονέμει για τα έργα, τηλεγλυπτό (Telesculpture) και ηλεκτρομανητικό τηλεγλυπτό (Telesculpture Elecromagnetique), το δίπλωμα της ευρεσιτεχνίας, ενώ ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Φρανσουά Μιτεράν, τον βραβεύει με την τιμητική διάκριση του Ταξιάρχη των Γραμμάτων και των Τεχνών. Τα μέλη του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, είναι ιδιαίτερα υπερήφανα για τη σημερινή παρουσίαση των δημιουργιών του Taki, που οφείλεται στην συνεργασία της Αντιπροέδρου του Κέντρου κ. Μάρως Λάγια με τον Σταύρο Μιχαλαριά. Της χρωστάμε άλλωστε και την υπέροχη φωτογράφιση των έργων του καταλόγου, όχι γιατί είναι η ίδια φωτογράφος, αλλά γιατί επέλεξε με ιδιαίτερη ευαισθησία και εικαστική διαίσθηση τον τόπο της φωτογράφισής τους, το αττικό τοπίο του Μαρκόπουλου. Ευχαριστίες. 43

Ernst Barlach (1870-1938) 44 Από τον κατάλογο, και τα εγκαίνια στο Αρχαιολογικό Μουσείο 09.01.1991 έως 27.01.1991 Στην ήδη μακρόχρονη συνεργασία, σε θέματα πολιτισμού, μεταξύ του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης και του Ινστιτούτου Goethe της Θεσσαλονίκης, έρχεται να προστεθεί και η σημερινή έκθεση χαρακτικών έργων του μεγάλου Γερμανού γλύπτη και χαράκτη Ernst Barlach, ενός από τους πιο αντιπροσωπευτικούς καλλιτέχνες του γερμανικού εξπρεσιονισμού. Με σπουδές σε Αμβούργο, Δρέσδη και Παρίσι, ο Βarlach ξεκινά την καλλιτεχνική του σταδιοδρομία στο Αμβούργο το 1895-6, σε μια περίοδο που επικρατούσε το ρεύμα του Αrt Neuvaux και του Συμβολισμού. Ταξιδεύοντας σε Ρωσία και Ουκρανία, γνωρίζει τη λαϊκή τέχνη, που του διευρύνει τους ορίζοντές του, ενώ τη χρονιά 1907-8 επιχειρεί να δοκιμαστεί και στη συγγραφή λογοτεχνικών έργων, αναλαμβάνοντας μάλιστα και ως υπεύθυνος του πρωτοποριακού περιοδικού Simplicissimus. Επιστρέφοντας από τη Φλωρεντία το 1910, όπου είχε πάει με υποτροφία, υιοθετεί τις αρχές του εξπρεσιονισμού και του κυβισμού και καθιερώνεται στο καλλιτεχνικό γερμανικό εικαστικό στερέωμα δημιουργώντας μορφές που εκφράζουν τα απλά, τα ανθρώπινα συναισθήματα. Μετά τη λήξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου, όπου και υπηρέτησε, ο Βarlach δημιουργεί έργα συμβολικού περιεχομένου. Αν και πολυβραβευμένος καλλιτέχνης, επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Μονάχου, δοκιμάζεται ιδιαίτερα με την άγρια απαγόρευση των έργων του, από τους Ναζί. Το γλυπτό έργο του για τους πεσόντες στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, Καθεδρικός Ναός του Gϋstrow, πολτοποιήθηκε επειδή θεωρήθηκε εκφυλισμένη τέχνη. Γι αυτήν τη δημιουργία οι κριτικοί της τέχνης θα γράψουν διθυράμβους, «...δεν έχει υπόσταση σωματική, αναπαριστά το πνεύμα του πόνου και του θρήνου, είναι η αποπνευμάτωση της ύλης, της ζωής και του θανάτου [...] τιμή στους πεσόντες». Οι δημιουργίες του Barlach, λιθογραφίες, ξυλογραφίες, που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη, είναι επεξεργασμένες σύμφωνα με το μορφολογικό πλαίσιο της αφαιρετικότητας και του νατουραλισμού, βασισμένες πάντα στο ιερό τρίπτυχο των μεσοπολεμικά καπηλευμένων εννοιών πατρίδας, θρησκείας και οικογένειας. Tόσο η θεματική των έργων, όσο και η δυναμική κίνησή τους, σηματοδοτούν ένα ελεύθερο καλλιτεχνικό λόγο, με έμμεσες αναφορές στα γεγονότα της μεσοπολεμικής ζωής της Γερμανίας. Η σημασία της συνεργασίας του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης και του Ινστιτούτου Goethe, για την πολιτιστική ζωή της Θεσσαλονίκης έχει γίνει, νομίζουμε, τόσο ιδιαίτερα αισθητή, όσο αυτονόητα απαραίτητη, έτσι ώστε να μην χρειάζεται να επισημανθεί εδώ ξανά. Ακριβώς όμως αυτή η διαπίστωση του αυτονόητου σηματοδοτεί ένα ελπιδοφόρο αίσθημα, που προκύπτει από τη συνειδητοποίηση της ενότητας του ευρωπαϊκού πολιτιστικού χώρου, του στερεότερου θεμελίου για όποια άλλη ενοποίηση, που προχωρά σε επίπεδο όχι μόνο προθέσεων και διακηρύξεων, αλλά και καθημερινής πολιτιστικής πρακτικής. Ευχαριστίες. 45