Δήγματα & Τσιμπήματα Βόρεια Αυστραλία, 2008
Γενικά (1) Η προσέγγιση ενός πάσχοντα που έχει δεχθεί επίθεση από ζώο ή έντομο πρέπει να είναι πολύ προσεκτική Τις πρώτες 6 ώρες από το δήγμα ή το τσίμπημα αξιολογούνται η παρουσία σημαδιών από δόντια στην περιοχή της βλάβης, η παρουσία πόνου, η παρουσία και η έκταση του οιδήματος, το χρώμα του δέρματος και η παρουσία συστηματικών εκδηλώσεων
Γενικά (2) Η περιοχή της βλάβης πρέπει να καθαρίζεται πολύ καλά με νερό και αντισηπτικό, ενώ ξένα σώματα όπως είναι τα κεντριά πρέπει να αφαιρούνται Ο πόνος και το αίσθημα καύσου πρέπει να αντιμετωπίζονται με χρήση συνηθισμένων αναλγητικών Η προφύλαξη από τον τέτανο και τη λύσσα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, ενώ χρήσιμη είναι και η χορήγηση αντιβιοτικών αφού είναι πολύ πιθανό το ενδεχόμενο λοίμωξης από τη μικροβιακή χλωρίδα του δέρματος του πάσχοντος και του στόματος πολλών ζώων Η επίθεση ενός ζώου μπορεί να δημιουργήσει σοβαρό ψυχικό τραύμα στο θύμα με ό,τι αυτό συνεπάγεται (ταχυκαρδία, ταχύπνοια, ρίγος, διάρροια, ναυτία, έμετοι), συνεπώς συχνά απαιτείται καθησύχαση και χορήγηση αγχολυτικών.
Δήγματα από ζώα
Οι βλάβες από δήγματα ζώων αφορούν κυρίως σε σκύλους (80%), ενώ μικρότερα ποσοστά καταλαμβάνουν τα δήγματα από γάτες, ανθρώπους (για εγκληματικούς ή και για ψυχαγωγικούς λόγους) και άγρια ζώα Η επιθετικότητα του κατοικίδιου ζώου οφείλεται συνήθως σε προκλητική συμπεριφορά του ανθρώπου, ενώ του λυσσασμένου ζώου γίνεται συνήθως απρόκλητα (η λύσσα είναι ιογενής εγκεφαλομυελίτιδα που προκαλεί διαταραχές συμπεριφοράς) Η βλάβη που προκαλείται παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης. Τα μικρόβια που προέρχονται από τη στοματική κοιλότητα του σκύλου είναι κυρίως ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος και οι στρεπτόκοκκοι
Τα πιο επιθετικά σκυλιά Dachshund Chihuahua Chow Chow Cocker Spaniel Γερμανικός Ποιμενικός Rottweiler
Το πιο επιθετικό: Pit Bull
Αντιμετώπιση μικρού τραύματος Καθαρίζουμε την πληγή με νερό Πιέζουμε ελαφρά για να απελευθερωθεί περισσότερο αίμα (στην αρχή) Χρησιμοποιούμε αντισηπτικό Ασκούμε πίεση με αποστειρωμένη γάζα για να σταματήσει η αιμορραγία Χορηγούμε αντιφλεγμονώδη για έλεγχο του πόνου
Προληπτική αντιβίωση χορηγείται σε ανοσοκατασταλμένα άτομα ή σε περιπτώσεις βαθέων τραυμάτων Τα σαγόνια του σκύλου είναι ικανά να προκαλέσουν συντριπτικές βλάβες των ιστών, οπότε σε τέτοιες περιπτώσεις απαιτείται χειρουργική αφαίρεση των νεκρωμένων ιστών για λόγους ελάττωσης του κινδύνου λοίμωξης αλλά και αποκατάστασης της λειτουργικότητας και αισθητικής εμφάνισης του μέλους
Δήγμα σκύλου με επιμόλυνση μετά από 2 εβδομάδες
Σημεία ότι ένα δήγμα μπορεί να έχει μολυνθεί Το τραύμα γίνεται πιο επώδυνο Ερυθρότητα και οίδημα γύρω από το τραύμα Εκροή πύου ή άλλων υγρών Πυρετός >38ºC και ρίγος Πρησμένοι λεμφαδένες
Το πρόβλημα της λύσσας Αν υπάρχει υποψία για λυσσασμένο ζώο θα πρέπει να ειδοποιούνται οι τοπικές υπηρεσίες υγείας και η αστυνομία, ενώ το ζώο παρακολουθείται, συλλαμβάνεται για εξετάσεις ή απομονώνεται στο σπίτι του Αν πρόκειται για άγριο ζώο θανατώνεται και εξετάζεται ο εγκέφαλός του με προσοχή
Προφύλαξη κατά της λύσσας ενδείκνυται σε κάθε περίπτωση δήγματος από σαρκοβόρα άγρια ζώα, νυχτερίδες και μη εμβολιασμένα κατοικίδια Το αντιλυσσικό εμβόλιο προκαλεί ανοσοποίηση που αρχίζει σε 7-10 ημέρες και διαρκεί τουλάχιστον για 2 χρόνια Ο αντιλυσσικός ορός έχει πιο γρήγορη έναρξη δράσης, αλλά διαρκεί για πολύ λιγότερο χρόνο
Εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα λύσσας στην Ελλάδα 10-2012 έως 1-2014 (Πηγή: ΚΕΕΛΠΝΟ) Περιοχή Είδος ζώου Πλήθος Θεσσαλονίκης Κόκκινη αλεπού 9 Σκύλος 1 Καστοριάς Σκύλος 1 Κιλκίς Κόκκινη αλεπού 16 Βοοειδές 2 Κοζάνης Κόκκινη αλεπού 2 Πέλλας Σκύλος 1 Κόκκινη αλεπού 8 Σερρών Σκύλος 1 Τρικάλων Γάτα 1 Κόκκινη αλεπού 2 Σύνολο 44
Δήγματα από φίδια
Τα φίδια ευθύνονται για περίπου 50,000 θανάτους ετησίως, αλλά το 75% από αυτούς γίνονται στις Ινδίες Στην Ελλάδα, από τα περίπου 70 είδη ερπετών που μπορεί να συναντήσει κανείς μόνο 7 φέρουν δηλητήριο και είναι όλα είδη φιδιών Τα 5 ανήκουν στην οικογένεια των Εχιδνιδών (οχιές) και έχουν σχετικά ισχυρό δηλητήριο, ενώ τα άλλα 2 στην οικογένεια των Κολουβρίδων με ασθενές δηλητήριο, ακίνδυνο για τον άνθρωπο Τα υπόλοιπα ερπετά της χώρας μας είναι απολύτως ακίνδυνα Μερικά αμφίβια (σαλαμάνδρες και βάτραχοι) μπορεί να εκκρίνουν τοξικές ουσίες ως άμυνα αν χειριστούν βίαια, αλλά είναι ακίνδυνες για το δέρμα κίνδυνος υπάρχει αν έρθουν σε επαφή με τα μάτια, με ανοιχτό τραύμα, ή στην ακραία περίπτωση της κατάποσης
Αστρίτης Κοινή οχιά Ο αστρίτης και η κοινή οχιά απαντούν σε όλη την Ελλάδα. Από τις υπόλοιπες δηλητηριώδεις οχιές, η Οθωμανική οχιά απαντάται μόνο νότια των νομών Έβρου και Ροδόπης (Σαμοθράκη, Λέσβος, Χίος, Πάτμος, Κως, Λέρος, Κάλυμνος), η οχιά της Μήλου στη Μήλο, την Κίμωλο και τη Σίφνο, και η Νανόχεντρα σε βουνά της Πίνδου με μεγάλο υψόμετρο
Το δήγμα από έχιδνα αφήνει δύο μικρές οπές στο δέρμα, διότι το δηλητήριό της εκχύεται μέσω δύο μακρών δοντιών Αν το δήγμα έχει αφήσει αποτύπωμα δοντιών σε σχήμα U σημαίνει πως πρόκειται για άλλο φίδι, μη-δηλητηριώδες Στη χώρα μας οι σοβαρές περιπτώσεις και οι θάνατοι είναι ελάχιστοι
Συμπτώματα Οι τοπικές εκδηλώσεις ξεκινούν με έντονο πόνο και οίδημα. Όταν το οίδημα είναι έντονο μπορεί να διαταράξει και την τοπική αιμάτωση και να απειλήσει τη βιωσιμότητα ενός μέλους. Παρατηρείται επίσης ερύθημα και φυσαλίδες. Οι συστηματικές εκδηλώσεις παρατηρούνται μετά από 30 λεπτά και αφορούν σε μεταλλική γεύση, εφιδρώσεις, πυρετό, κεφαλαλγία, ζάλη, ανησυχία, αδυναμία, ταχυκαρδία και υπόταση. Η παρουσία αυτών των εκδηλώσεων υποδηλώνει διασπορά του δηλητηρίου και χαρακτηρίζει τις βαρύτερες περιπτώσεις.
Αντιμετώπιση Παραμένουμε ψύχραιμοι. Έχουμε αρκετές ώρες στη διάθεσή μας για να αναζητήσουμε ιατρική φροντίδα Αφαιρούμε όποιο αντικείμενο θα μπορούσε να σφίξει το μέλος καθώς αυτό πρήζεται (δαχτυλίδια, ρολόγια κλπ) Το θύμα πρέπει να παραμένει όσο το δυνατόν ακίνητο για να ελαττωθεί η διασπορά του δηλητηρίου, ιδιαίτερα το πάσχον μέλος Μεταβαίνουμε στο πλησιέστερο κέντρο υγείας Μία χαλαρή περίδεση μπορεί να καθυστερήσει κι άλλο τη διασπορά αν η μεταφορά είναι πολύωρη, αλλά ο επίδεσμος πρέπει να λύνεται και να ξαναδένεται κάθε 15-20 λεπτά πάντως δεν είναι και απαραίτητο
Στο κέντρο υγείας χορηγούνται συνήθως αντιβιοτικά ή και αδρεναλίνη, αν ο ιατρός κρίνει ότι είναι απαραίτητο Μπορεί ακόμα να χορηγηθούν ενδοφλέβια υγρά για την αντιμετώπιση της υποογκαιμίας Υπάρχει επίσης αντιοφικός ορός, ο οποίος περιέχει αντισώματα για τα εχιδνοειδή που απαντούν στη χώρα μας. Μπορεί όμως να προκαλέσει αλλεργικό shock κι έτσι πλέον χορηγείται μόνο σε πολύ κρίσιμες περιπτώσεις
Τι να μην κάνουμε Δεν κόβουμε την περιοχή γύρω από το δήγμα για να τρέξει αίμα Δεν προσπαθούμε να ρουφήξουμε το δηλητήριο Δεν ανασηκώνουμε το δαγκωμένο μέλος πάνω από το επίπεδο της καρδιάς Δεν τοποθετούμε πάγο στην περιοχή Δεν χορηγούμε παυσίπονα Δεν δίνουμε στο θύμα να φάει ή να πιει
Τσιμπήματα εντόμων
Τα έντομα που τσιμπούν ανήκουν στο γένος των Υμενόπτερων και διακρίνονται σε δύο κατηγορίες, τα vespids και τα anthophila, αλλά εμείς μπορούμε απλά να θυμόμαστε τις σφήκες από την πρώτη κατηγορία και τις μέλισσες από τη δεύτερη Τα περισσότερα τσιμπήματα συμβαίνουν τέλος καλοκαιριού και αρχές φθινοπώρου Τα έντομα έλκονται από τα ρούχα με φωτεινά χρώματα, τα κοσμήματα, τα αρώματα και τα γλυκίσματα. Για την αποφυγή τους είναι κατάλληλα τα ήπια χρώματα, τα λευκά, μπεζ και χακί. Τα φαρδιά ρούχα πρέπει να αποφεύγονται στην εξοχή
Συμπτώματα Η αντίδραση του ανθρώπου στο δηλητήριο των εντόμων ποικίλει από απλή τοπική εκδήλωση σε βαριά αναφυλακτική αντίδραση Τα τοπικά συμπτώματα διαρκούν λίγες ώρες και περιλαμβάνουν κνησμό, πόνο, ερύθημα, αίσθημα καύσου και οίδημα Σε περίπτωση πολλαπλών τσιμπημάτων παρουσιάζεται γενικευμένο οίδημα, υπνηλία, πυρετός, λιποθυμία και σπασμοί Οι αλλεργικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν ναυτία, εμέτους, ανησυχία, βρογχόσπασμο και υπόταση.
Τσίμπημα σφήκας
Τσίμπημα μέλισσας
Αλλεργικές αντιδράσεις
Πριν από όλα, αν το τσίμπημα έχει προκληθεί από μέλισσα, το κεντρί πρέπει να αφαιρεθεί αμέσως Αντιμετώπιση
Διαφορές σφήκας μέλισσας Με το κέντρισμα η μέλισσα δεν μπορεί να βγάλει το κεντρί από το δέρμα του θύματος, το οποίο μένει πίσω μαζί με τα σπλάγχνα της, και το έντομο πεθαίνει Αυτό δεν συμβαίνει με τις σφήκες (το κεντρί τους έχει πολύ λιγότερα τριχίδια με κατεύθυνση προς τα πίσω και βγαίνει ευκολότερα) κι έτσι μπορούν να τσιμπούν πολλές φορές
Αφαίρεση κεντριού Για να περιοριστούν τα συμπτώματα (ή η αλλεργική αντίδραση) είναι σημαντικό να αφαιρείται αμέσως το κεντρί, ώστε να σταματήσει η ροή της τοξίνης Η μέθοδος δεν είναι τόσο σημαντική όσο η ταχύτητα μπορεί να χρησιμοποιηθεί τσιμπιδάκι, πιστωτική κάρτα, ή και τα νύχια
Έπειτα συνίσταται τοπικός καθαρισμός, τοποθέτηση ψυχρών επιθεμάτων και ίσως αντιϊσταμινικών και κορτιζονούχων αλοιφών (για ανακούφιση των συμπτωμάτων), καθώς και η ακινησία του μέλους Αν εκδηλωθεί αναφυλακτική αντίδραση χορηγούνται ενδοφλέβια υγρά, οξυγόνο και αδρεναλίνη, και οι ασθενείς παρακολουθούνται για 24 ώρες Υπάρχουν και έτοιμες συσκευασίες στο εμπόριο που περιέχουν δόσεις αδρεναλίνης για να τις έχουν μαζί τους τα άτομα με γνωστή αλλεργία
Ανοσοθεραπεία Οι μελισσοκόμοι δέχονται πότε-πότε τσιμπήματα από μέλισσες και ο οργανισμός τους εμφανίζει ανοχή στην τοξίνη Ο αλλεργιολόγος μπορεί να δημιουργήσει ανοχή με πιο επιστημονικό τρόπο
Τσίμπημα σκορπιού
Οι σκορπιοί είναι νυκτόβια ζώα, συγγενικά με τα ασπόνδυλα οστρακόδερμα (γαρίδες, καραβίδες και αστακοί) και διαθέτουν μία μακριά τμηματική ουρά που καταλήγει σε ένα κεντρί Στη χώρα μας υπάρχουν δύο είδη με δηλητήριο (ξανθοί και μαύροι) και δεν είναι θανατηφόροι Το δήγµα των µη θανατηφόρων σκορπιών µοιάζει µε αυτό της σφήκας αν και είναι κάπως πιο οδυνηρό, ενώ πρέπει να αντιμετωπίζεται κατά τον ίδιο τρόπo
Το δηλητήριο του σκορπιού προκαλεί συνήθως τοπικό ερεθισμό και σπάνια συστηματικές εκδηλώσεις Ο έντονος πόνος κυριαρχεί των τοπικών εκδηλώσεων, ενώ μπορεί να συνυπάρχει ελαφρύ οίδημα και ερύθημα, που διαρκούν το πολύ για 24 ώρες Οι συστηματικές εκδηλώσεις παρουσιάζονται σε μία ώρα και περιλαμβάνουν ανησυχία, δακρύρροια, σιελόρροια, νυσταγμό και σύγχυση Ειδικός ορός στην Ελλάδα δεν υπάρχει και προσπάθειες για αφαίρεση του δηλητηρίου είναι άχρηστες. Συνίσταται τοπικός καθαρισμός, εφαρμογή ψυχρών επιθεμάτων και ακινητοποίηση για ανακούφιση από τον πόνο.
Τσιμπήματα στη θάλασσα
Τα επικίνδυνα ψάρια στην Ελλάδα είναι η σμέρνα, η σκορπίνα και η δράκαινα. Η σμέρνα δαγκώνει, ενώ η σκορπίνα και η δράκαινα τσιμπάνε απελευθερώνοντας τοξίνες Τα συμπτώματα είναι συνήθως τοπικά με επώδυνο οίδημα, ενώ σπάνια παρατηρούνται συστηματικές εκδηλώσεις όπως έμετοι, παραισθήσεις, αδυναμία, σπασμοί, πυρετός και αρρυθμίες Επειδή η τοξίνη είναι θερμοευαίσθητη συνίσταται βύθιση του μέλους σε ζεστό νερό (όσο ζεστό μπορεί να το ανεχτεί το θύμα) για μία ώρα Σε έντονο πόνο χορηγούνται αναλγητικά και ξυλοκαΐνη τοπικά
Μέδουσες
Τρία βασικά είδη μεδουσών συναντώνται συχνότερα στο Αιγαίο Η πρώτη είναι το μωβ κεντρί ή πελαγία (pelagia noctiluca) που τσιμπάει. Εχει οκτώ απλά πλοκάμια και τέσσερα παχύτερα γύρω από τη στοματική κοιλότητα Η δεύτερη είναι η μεσογειακή ή τηγανητό αυγό (λόγω του σχήματός της). Μπορεί να τσιμπάει αλλά το τσίμπημά της έχει μικρή έως μηδαμινή επιρροή στον ανθρώπινο οργανισμό Η τρίτη, την οποία συναντάμε αρκετά συχνά στο Αιγαίο, είναι η τσούχτρα moon jelly. Αναγνωρίζεται εύκολα από τους τέσσερις γεννητικούς αδένες σε σχήμα πετάλου που βρίσκονται πάνω στο σώμα της
Αίσθημα καύσου Κνησμός Ερύθημα Φυσαλίδες Οίδημα Συμπτώματα
Αντιμετώπιση Απαιτείται άμεση αφαίρεση των πλοκαμιών από το δέρμα του πάσχοντα χρησιμοποιώντας πετσέτα (ποτέ με γυμνά χέρια, γιατί θα κολλήσουν και θα μεταφερθεί ο ερεθισμός εκεί) Στη συνέχεια το δέρμα ξεπλένεται με θαλασσινό νερό. Δε θα πρέπει να χρησιμοποιείται φρέσκο νερό, γιατί η αλλαγή της ωσμωτικής τονικότητας μπορεί να απελευθερώσει επιπλέον δηλητήριο. Για τον ίδιο λόγο θα πρέπει να αποφεύγεται ο κνησμός του τραύματος, η χρήση οινοπνεύματος, αμμωνίας και παρόμοιων ουσιών. Στο σημείο τσιμπήματος μπορεί να τοποθετηθεί πάγος για περιορισμό των τοπικών φαινομένων Μία κρέμα κορτιζόνης περιορίζει την τοπική φλεγμονώδη αντίδραση και ανακουφίζει γρήγορα από το τσούξιμο και την φαγούρα. Αν δεν υπάρχει τέτοια κρέμα, χρησιμοποιούμε κομπρέσες με ξυδόνερο (1 μέρος ξύδι και 3 νερό)