ύο ορισµοί για την παγκοσµιοποίηση

1 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΚΘΕΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ύο ορισµοί για την παγκοσµιοποίηση 1 Για τους αρχαίους Ρωµαίους, ο ελληνικής καταγωγής θεός Ιανός συµβόλιζε την είσοδο, το ξεκίνηµα και το τέλος. Την είσοδο, γιατί κάθε καινούρια εµπειρία αποτελεί και ένα πέρασµα, το ξεκίνηµα, γιατί κάθε πέρασµα µας φέρνει µπροστά σε µία νέα πραγµατικότητα και το τέλος, γιατί κάθε νέα πραγµατικότητα προϋποθέτει τη ρήξη µε το παρελθόν και το θάνατο του παλαιού. 2 Ο Ιανός όµως είναι περισσότερο γνωστός, επειδή απεικονίζονταν πάντοτε µε δύο πρόσωπα που κοιτούσαν προς αντίθετες κατευθύνσεις, ίσως για να υποδηλώσουν ότι το µέλλον µας παρουσιάζεται συνήθως µε δύο τελείως διαφορετικά πρόσωπα (ένα θετικό και ένα αρνητικό). 3 Αναγνωρίζοντας λοιπόν τη σοφία των αρχαίων, ακολουθώ και εγώ το παράδειγµά τους παραθέτοντας σας δύο αντίθετες προτάσεις για την παγκοσµιοποίηση. Η πρώτη είναι πολύ αισιόδοξη και εναρµονίζεται πλήρως µε τις αρχές της οικονοµικής επιστήµης. Η δεύτερη περιέχει όσα επιχειρήµατα θα ακούγαµε από τους πολέµιους της παγκοσµιοποίησης, αν φρόντιζαν να φωνάζουν λιγότερο και αφιέρωναν περισσότερο χρόνο στο διάβασµα, την αναζήτηση πληροφοριών και την ψύχραιµη ανάλυση των γεγονότων. 4 Πολλά θεωρητικά και εµπειρικά παραδείγµατα έχουν αποδείξει ότι όσο λιγότερα εµπόδια υπάρχουν στο εµπόριο τόσο αυξάνεται ο ανταγωνισµός και τόσο καλύτερα ή φθηνότερα προϊόντα απολαµβάνει ο καταναλωτής. Μακροπρόθεσµα η παγκοσµιοποίηση κάνει τον κόσµο πλουσιότερο, παραγωγικότερο και δικαιότερο αφού «κερδίζουν» όσοι παράγουν περισσότερο ή καλύτερα και όχι εκείνοι που ενισχύονται από το κράτος µε χαριστικές συµβάσεις, ειδικούς προστατευτικούς δασµούς και επιδοτήσεις. 5 Αν και συχνά η παγκοσµιοποίηση παρουσιάζεται ως µία συνωµοσία των πλουσίων και ισχυρών, στην πραγµατικότητα αποτελεί µία φυσική συνέπεια της τεχνολογικής προόδου. Χάρη στην εξέλιξη των µεταφορών και των τηλεπικοινωνιών οι άνθρωποι σήµερα επικοινωνούν και ταξιδεύουν πολύ περισσότερο από πριν. Εµπορεύονται λοιπόν περισσότερο και η ιστορία µάς έχει διδάξει ότι το εµπόριο υπήρξε πάντοτε µία επαναστατική και προοδευτική δύναµη, καθώς όσοι ταξιδεύουν γνωρίζουν διαφορετικούς ανθρώπους, διδάσκονται καινούριες τεχνικές και µαθαίνουν να σέβονται τους άλλους πολιτισµούς. 1

2 6 Παγκοσµιοποίηση λοιπόν σηµαίνει ευηµερία, λιγότερο µίσος, εξαφάνιση του πολέµου και κατάργηση των διακρίσεων. Είναι αλήθεια ότι αυτή η προσέγγιση γεννά τον κίνδυνο µιας πλανητικής οµοιοµορφίας. Για πρώτη φορά στην ιστορία όµως µπορούµε να ελπίζουµε σε µία παγκόσµια γνώση, αλληλεγγύη και κατανόηση. Σε πράγµατα δηλαδή που αξίζουν οποιοδήποτε τίµηµα και πρέπει να γίνουν κτήµα όλης της ανθρωπότητας. 7 Θεωρητικά οι αποφάσεις για την ενίσχυση της παγκοσµιοποίησης λαµβάνονται από όλα τα κράτη του κόσµου σε διεθνείς διασκέψεις και οργανισµούς όπως ο ΠΟΕ (Παγκόσµιος Οργανισµός Εµπορίου). Έτσι, παρέχεται σε κάθε χώρα η δυνατότητα να υπερασπίσει τα συµφέροντά της εκφράζοντας τις απόψεις της και επηρεάζοντας τη λήψη των αποφάσεων. 8 Οι συζητήσεις όµως δεν είναι τόσο δηµοκρατικές όσο φαίνονται και η τράπουλα είναι πάντοτε σηµαδεµένη εκ των προτέρων. Για παράδειγµα, η Παγκόσµια Τράπεζα και το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο διοικούνται από την οµάδα των πιο αναπτυγµένων χωρών του κόσµου. Έτσι οι <<αµερόληπτες τεχνοκρατικές αποφάσεις τους>> στην πραγµατικότητα αποτελούν απλώς έκφραση των συµφερόντων των ήδη πλουσίων χωρών και αδιαφορούν πλήρως για τις κοινωνικές επιπτώσεις τους στον υπόλοιπο κόσµο. 9 Παγκοσµιοποίηση λοιπόν σηµαίνει παράκαµψη της εθνικής κυριαρχίας και των δηµοκρατικών διαδικασιών µέσα από τη µυστική λειτουργία διεθνών οργανισµών µε διοικήσεις διορισµένες από τις πλουσιότερες χώρες του κόσµου! 10 Το να είσαι υπέρ ή κατά της παγκοσµιοποίησης, είναι το ίδιο άτοπο όσο και να το υποστηρίζεις ότι είσαι υπέρ ή κατά της βροχής. Πρόκειται για ένα φυσικό φαινόµενο που δηµιούργησε η τεχνολογία και δεν πρόκειται να φύγει µόνο και µόνο επειδή δεν µας αρέσει ή δεν µας εξυπηρετεί. Πρέπει όµως να αγωνιστούµε υπέρ µιας δίκαιης παγκοσµιοποίησης που θα πραγµατοποιηθεί για το καλό των λαών και όχι για τα συµφέροντα των επιχειρήσεων. ( ιασκευή άρθρου του Γιώργου Επιτήδειου) 2

3 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Α. Να παρουσιάσετε στην τάξη σας την περίληψη του κειµένου σε 100 120 λέξεις. Μ 25 Β1. «Παγκοσµιοποίηση σηµαίνει ευηµερία, λιγότερο µίσος, εξαφάνιση του πολέµου και κατάργηση των διακρίσεων». Να αναλύσετε την παραπάνω άποψη σε µία παράγραφο 80-100 λέξεων. Β2. Με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται η όγδοη παράγραφος του κειµένου («Οι συζητήσεις κόσµο»); Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Β3. Το κείµενο που διαβάσατε ανήκει στο δίκαιο λόγο. Να εντοπίσετε τα χαρακτηριστικά του στις παρακάτω προτάσεις σηµειώνοντας την ένδειξη Σωστό ή Λάθος. Στη συνέχεια να αιτιολογήσετε τις σωστές απαντήσεις σας µε την παράθεση ενδεικτικών χωρίων του κειµένου (από ένα σε κάθε περίπτωση). α. Στο κείµενο παρουσιάζεται η ορθότητα των εκπεµπόµενων µηνυµάτων ως αυτονόητη και αυταπόδεικτη. β. Στο κείµενο χρησιµοποιούνται λέξεις-αξίες που προκαλούν µεγάλη συναισθηµατική φόρτιση για να συγκαλυφθεί η έλλειψη επιχειρηµάτων και τεκµηρίων. γ. Ο συγγραφέας απευθύνεται στη λογική του αναγνώστη, χρησιµοποιώντας τεκµηριωµένη επιχειρηµατολογία. δ. Ο συγγραφέας επιχειρεί έναν κατευθυνόµενο µονόλογο, καλλιεργώντας την αοριστία, τη γενικότητα και την ασάφεια. ε. Ο λόγος του κειµένου είναι βαθύς, πυκνός, ουσιαστικός, καθώς συσχετίζει, αντιπαραθέτει και συγκρίνει ποικίλα νοήµατα. στ. Ο συγγραφέας εξωραΐζει την πραγµατικότητα, παραπλανεί και παραπληροφορεί. ζ. Στο κείµενο γίνεται ευρύτατη χρήση ουσιαστικών, ενώ οι ρηµατικοί τύποι περιορίζονται, µε σκοπό να ενισχυθεί ο δογµατισµός. η. Στο κείµενο χρησιµοποιείται υποταγµένος λόγος (δευτερεύουσες προτάσεις), για να αποδοθούν αίτια και αποτελέσµατα. Μ 6 Β4. Να εντοπίσετε τις διαρθρωτικές λέξεις που συνδέουν τις έξι πρώτες παραγράφους του κειµένου, όπου υπάρχουν, και να παρουσιάσετε τη νοηµατική σχέση που δηλώνουν. Β5. Να γράψετε ένα συνώνυµο για κάθε µία από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: συνωµοσία, κατάργηση, τίµηµα, υπερασπίσει, αµερόληπτες. Μ 5 Μ 5 Μ 4 Μ 5 3

4 Γ. Σε ένα άρθρο που θα δηµοσιευτεί στη σχολική εφηµερίδα να επισηµάνετε τους κινδύνους που ενέχει η παγκοσµιοποίηση για τους λαούς και τα εφόδια µε τα οποία χρειάζεται να εξοπλιστούν οι νέοι της χώρας µας προκειµένου να αξιοποιήσουν τις θετικές πλευρές της. (500 600 λέξεις). Μ 50 4

1 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΚΘΕΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αγαπητοί συµµαθητές, ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Το άρθρο του Γιώργου Επιτήδειου παραθέτει τις δύο αντίθετες εκδοχές της παγκοσµιοποίησης. Από τη µια πλευρά, η παγκοσµιοποίηση ενθαρρύνει τον εµπορικό ανταγωνισµό ενισχύοντας την παραγωγικότητα των ικανότερων επιχειρήσεων. Επιπλέον, αξιοποιώντας τις σύγχρονες τεχνολογικές δυνατότητες διευκολύνει την επικοινωνία των λαών και διασφαλίζει την ειρήνη παραµερίζοντας εθνικές προκαταλήψεις. Στα πλαίσιά της πραγµατώνεται η διακρατική συνεργασία µέσω των διεθνών οργανισµών που δίνει σε κάθε χώρα το δικαίωµα να υποστηρίζει τα δίκαιά της. Από την άλλη πλευρά, οι διεθνείς οργανισµοί προωθούν τα συµφέροντα των ισχυρών κρατών σε βάρος των εθνικών επιδιώξεων και της δηµοκρατίας. Η παγκοσµιοποίηση, λοιπόν, κατά τον αρθρογράφο, αν και επακόλουθο της τεχνολογικής προόδου, χρειάζεται να είναι δίκαιη για όλους τους λαούς. (112 λέξεις) Β1. Η παγκοσµιοποίηση σύµφωνα µε τους οραµατιστές της επεδίωκε την αναβάθµιση του βιοτικού επιπέδου των λαών, την ειρηνική διευθέτηση των όποιων διαφορών µεταξύ των κρατών και την εµπέδωση της ισότητας. Με την προϋπόθεση ότι η τεχνολογική εξέλιξη παρέχει διευρυµένες δυνατότητες για την αύξηση της παραγωγής και την άµεση διάδοση των προϊόντων του υλικού και πνευµατικού πολιτισµού, η παγκοσµιοποίηση επιτρέπει και προάγει την ευηµερία όλων των λαών και τη συνεργασία για την επίλυση των διαφορών. Επιπλέον, η επαφή των λαών καταργεί τις προκαταλήψεις, προωθώντας την ανοχή και την αλληλεγγύη που αποτελούν προϋποθέσεις για τις πολιτισµικές ανταλλαγές, αλλά και για την κατάργηση των διακρίσεων µεταξύ αναπτυγµένων και αναπτυσσόµενων χωρών. Η παγκοσµιοποίηση, λοιπόν, αν υπάρξει καλή προαίρεση, αποσκοπεί σε µια δικαιότερη οργάνωση του κόσµου βασισµένη στις αρχές της δηµοκρατίας και της ισότητας. Β2. Η όγδοη παράγραφος του κειµένου αναπτύσσεται µε παραγωγική συλλογιστική πορεία, εφόσον ξεκινά από τη γενική διαπίστωση (<<πάντοτε σηµαδεµένη εκ των προτέρων>>) ότι οι συζητήσεις σε διακρατικό επίπεδο δεν είναι ποτέ στην ουσία δηµοκρατικές πράγµα που επιβεβαιώνεται ακολούθως από την ειδικότερη θέση ότι η παγκόσµια τράπεζα και το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο εξυπηρετούν τα συµφέροντα των ισχυρών κρατών. 1

2 Β3. α. Λάθος β. Λάθος γ. Σωστό (τεκµηρίωση: Για πρώτη φορά στην ιστορία.όλης της ανθρωπότητας) δ. Λάθος ε. Σωστό (τεκµηρίωση: Οι συζητήσεις όµως δεν είναι... χωρών του κόσµου) στ. Λάθος ζ. Λάθος η. Σωστό ( τεκµηρίωση: Εµπορεύονται λοιπόν περισσότερο... πολιτισµούς.) (Παρατήρηση: η παράθεση των αποσπασµάτων του κειµένου είναι ενδεικτική, αφού ανάλογα συµπεράσµατα προκύπτουν από το σύνολο των θέσεων του συγγραφέα.) Β4. 2 όµως: αντίθεση εναντίωση 3 λοιπόν:συµπέρασµα 4 δεν υπάρχει διαρθρωτική λέξη 5 αν και: εναντίωση 6 λοιπόν: συµπέρασµα Β5. συνωµοσία: πλεκτάνη, µηχανορραφία κατάργηση: ακύρωση τίµηµα: αντάλλαγµα, (αντίτιµο) υπερασπίσει: προστατεύσει, υποστηρίξει, υπεραµυνθεί αµερόληπτες: αντικειµενικές, απροκατάληπτες (Παρατήρηση: η λέξη αντίτιµο δίνεται σε παρένθεση γιατί προέρχεται από την ίδια ρίζα µε τη λέξη τίµηµα. ) Γ. ΟΙ ΝΕΟΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΠΕΙΛΗ Η παγκοσµιοποίηση έχει διαταράξει την παραδοσιακή διεθνή κατάσταση. Σαρωτικές αλλαγές, οικονοµικές και κοινωνικές, συντελούνται ήδη, η ροή των γεγονότων έχει επιταχυνθεί και η πολυπλοκότητα των προβληµάτων που ανακύπτουν οδηγεί σε αµηχανία πολίτες και κυβερνήσεις. Γι αυτό οι νέοι της χώρας µας χρειάζεται να είναι ενηµερωµένοι για τους κινδύνους που εγκυµονεί, ώστε να αποκτήσουν τα κατάλληλα εφόδια προκειµένου να αξιοποιήσουν τα οφέλη της. ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ Α :ΚΙΝ ΥΝΟΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Υπονοµεύεται η ελευθερία των µικρότερων χωρών, µε αποτέλεσµα να µην µπορούν ν αναπτυχθούν οικονοµικά, να προσδιορίσουν τις πολιτικές τους επιλογές και την πολιτική τους ταυτότητα. Επιτείνεται ο διεθνής ανταγωνισµός στο οικονοµικό επίπεδο µε τη µεταφορά βιοµηχανικών µονάδων σε άλλες περιοχές και την απελευθέρωση του εµπορίου. ιατηρούνται και ισχυροποιούνται οι σφαίρες επιρροής σε βάρος των εθνικών επιδιώξεων και της δηµοκρατίας. Ενισχύεται το σύνδροµο κατωτερότητας και το πολλαπλό πλέγµα εξάρτησης, οικονοµικής, πολιτισµικής, πολιτικής. 2

3 Αποδυναµώνεται το δηµοκρατικό πολίτευµα και υπονοµεύονται οι κοινωνικές κατακτήσεις λόγω της εκχώρησης των εξουσιών σε µη εκλεγµένα παγκόσµια κέντρα όπως είναι η Παγκόσµια Τράπεζα και το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο. Τα αίτια των προβληµάτων κάθε µεµονωµένου κράτους δεν αναζητούνται στον οικονοµικό και πολιτικό εθνικό του χώρο, αλλά παρατηρείται η τάση αποποίησης των ευθυνών από τους αρµόδιους και η ολοκληρωτική επίρριψή τους στους ξένους. Ο στείρος µιµητισµός και η ξενοµανία κάνουν την εµφάνισή τους σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, µε αποτέλεσµα οι λαοί να υποτιµούν τα εθνικά τους επιτεύγµατα και να αποκόπτονται από τη γονιµοποιό παράδοση. Κινδυνεύουν οι εθνικοί πολιτισµοί από την ισοπεδωτική επίδραση µιας παγκόσµιας µαζικής κουλτούρας. Προωθείται η πολιτιστική και κοινωνική αλλοτρίωση των ασθενέστερων. Τα πλεονεκτήµατα της παγκοσµιοποίησης αξιοποιούνται περισσότερο από τις αναπτυγµένες χώρες, µε αποτέλεσµα να οξύνονται οι ανισότητες. Παρατηρείται η παθητική αποδοχή των αρνητικών στοιχείων του δυτικού πολιτισµού σε πολλά επίπεδα της καθηµερινής ζωής. Έτσι, υιοθετείται ο µηχανοκρατικός τρόπος ζωής, θεοποιείται το χρήµα, ενώ υποβαθµίζονται οι διαχρονικές ανθρωπιστικές αξίες και το πνεύµα περιθωριοποιείται. Η έξαρση του εθνικισµού, οι ρατσιστικές διαθέσεις που ενισχύονται από την παγκοσµιοποίηση τορπιλίζουν την διάθεση για συνεργασία, φιλία και συνένωση των λαών σε κοινή πορεία. ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ Β : ΕΦΟ ΙΑ ΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΘΕΤΙΚΩΝ ΠΛΕΥΡΩΝ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Κριτική ικανότητα, σφαιρική θεώρηση, δηµιουργική αφοµοίωση, οξυδέρκεια, προνοητικότητα, µακροπρόθεσµη προοπτική, µε σκοπό τη δηµιουργική αφοµοίωση των εξωτερικών επιδράσεων. Εργατικότητα, τιµιότητα, συνέπεια, υπευθυνότητα, αίσθηµα ευθύνης, ειλικρίνεια, αυτεπίγνωση, εθνική οµοψυχία, µε στόχο τη δηµιουργία κατάλληλων υποδοµών που θα καταστήσουν τη χώρα µας ανταγωνιστική σε διεθνές επίπεδο. Ικανότητα να ζήσουν οι νέοι σε µια πολυεθνική και πολυπολιτισµική κοινωνία προσεγγίζοντας µε ευρύτητα πνεύµατος τον πλούτο και την πολυµορφία των πολιτισµών του κόσµου. Αναγνώριση του φυσικού γεγονότος ότι όλοι οι λαοί ανεξάρτητα από χώρα, φυλή, οικονοµικό πολιτικό σύστηµα ή οποιοδήποτε άλλο διαφοροποιητικό στοιχείο µπορούν να συνυπάρξουν και να οδηγηθούν στην ευηµερία και την ευτυχία. ηµοκρατικό ήθος, ικανότητα διαλόγου, διαλλακτικότητα, µετριοπάθεια, τεκµηριωµένη επιχειρηµατολογία για την υπεράσπιση των εθνικών δικαίων και την αποφυγή του συγκεντρωτισµού των ισχυρών. Υγιής εθνική αγωγή, επαφή µε την παράδοση, την ιστορία, τον πολιτισµό, διαµόρφωση εθνικής συνείδησης µε σεβασµό στην εθνική ετερότητα, που θα αποτελέσει αντίβαρο στο ισοπεδωτικό αλλοτριωτικό πνεύµα της εποχής. Ευρύτερη γνώση περισσότερων γλωσσών, η οποία θα στοχεύει σε µια γλωσσική πολυµορφία (ποικιλότητα) και όχι στην κυριαρχία ορισµένων γλωσσών σε βάρος των άλλων. Εξοικείωση µε τα σύγχρονα ηλεκτρονικά µέσα, τεχνογνωσία που θα καταστήσει τους νέους ικανούς να παρακολουθήσουν το ρυθµό εξέλιξης. 3

4 ιαφύλαξη των ανθρωπιστικών και οικουµενικών ιδεωδών της αλληλεγγύης, της ισότητας και της δικαιοσύνης που µας κληροδότησε ο ελληνικός πολιτισµός για την εδραίωση µιας παγκοσµιοποίησης δίκαιης για όλους τους λαούς. Η εθνική ταυτότητα δεν προσδιορίζεται µόνο από το ένδοξο παρελθόν, αλλά και από τα δηµιουργήµατα των Νεοελλήνων. Τα επιτεύγµατα και οι επιτυχίες τους σε διάφορους τοµείς, πολιτιστικούς, αθλητικούς, εκπαιδευτικούς, οικονοµικούς, τους κάνουν να νιώθουν σίγουροι και δυνατοί. Οφείλουµε λοιπόν: o Να αντιµετωπίσουµε το µέλλον µε αίσθηµα ευθύνης και µε επίγνωση των ιδιαιτεροτήτων και των απαιτήσεων της παγκόσµιας κοινωνίας o να θεµελιώσουµε το δηµοκρατικό µας πολίτευµα o να αναβαθµίσουµε την παιδεία µας, δίνοντάς της ανθρωπιστικό προσανατολισµό o να δηµιουργήσουµε τις προϋποθέσεις για µια ανθηρή οικονοµία o να προστατεύσουµε το περιβάλλον και τα ειρηνιστικά ιδανικά µε την ενεργητική µας συµµετοχή στα εθνικά και παγκόσµια κινήµατα 4