ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ <<ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΜΕ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ-Π.Γ.Δ.Μ>>

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ <<ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΜΕ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ-Π.Γ.Δ.Μ>> ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤΗ: ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΜΑΓΟΥΛΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΕΡΡΕΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2010 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Το εξωτερικό εμπόριο της Ελλάδος 1.1 Η Εξέλιξη του ελληνικού εμπορίου. 1 1.1.2 Συγκριτικοί πίνακες ελλ. εξωτ. εμπορίου βάση γεωγρ. περιοχή..3 1.2 Εισαγωγές- εξαγωγές Ελλάδας 4 1.3 Εμπορικό ισοζύγιο Ελλάδας.6 1.4 Γεωγρ. κατανομή Ελληνικού εξωτ. εμπορίου...10 1.5 Ελληνικές εξαγωγές ανά κλάδο και ανά χώρα.. 12 1.6 Βασικά προβλήματα εξωτ. ελληνικού εμπορίου..13 2 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Το εξωτερικό εμπόριο της Ελλάδος σε σχέση με τις Βαλκανικές χώρες 2.1 Το Ελληνικό εμπόριο στα Βαλκάνια 15 2.2 Εμπορικές σχέσεις Ελλάδας δυτ. Βαλκάνια.. 18 2.2.1 Η πορεία των εμπορικών συναλλαγών... 19 2.2.2 Οι εμπορικές συναλλαγές κατά χώρα.20 2.2.3 Η κλαδική σύνθεση των εξαγωγών.21 2.3 Το αγροτικό εξωτ. εμπόριο Ελλάδας- Βαλκανίων 23 2.4 Εισαγωγές εξαγωγές προς Βαλκάνια.24 2.5 Πως επηρεάζουν τα Βαλκάνια την οικονομία της Ελλάδος...25 3 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Το εξωτερικό εμπόριο της Ελλάδος σε σχέση με την Βουλγαρία 3.1 Εμπορικές σχέσεις Ελλάδος Βουλγαρίας 29 3.1.1 Διάρθρωση των Ελληνικών εξαγωγών.31 3.2 Άμεσες επενδύσεις στην Βουλγαρία 34 3.3 Πως επηρέασε η ένταξη της Βουλγαρίας στην ΕΕ την Ελλάδα 38 3.4 Εμπορικό ισοζύγιο αγροτ. προϊόντων Ελλάδας- Βουλγαρίας..41 3.5 Βουλγαρία: ο ζωτικός χώρος των Ελληνικών επιχειρήσεων.44 3.6 Η ένταξη της Βουλγαρίας στην ΕΕ και η θέση της στην παγκόσμια οικονομία 46 2

4 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Το εξωτερικό εμπόριο της Ελλάδος σε σχέση με την Π.Γ.Δ.Μ 4.1 Εμπορικές σχέσεις Ελλάδας ΠΓΔΜ.48 4.2 Εισαγωγές- εξαγωγές Ελλάδας ΠΓΔΜ 51 4.3 Εμπορικό ισοζύγιο Ελλάδας- ΠΓΔΜ 54 4.3.1 Εξέλιξη εμπορικού ισοζυγίου Ελλάδας- ΠΓΔΜ 1995-2002 55 4.4 Ελληνικές επενδύσεις στην ΠΓΔΜ.57 4.5 Ανάπτυξη της συνεργασίας Ελλάδας ΠΓΔΜ στο πεδίο βιολογικών προϊόντων...61 4.6 Τα προβλήματα των ελληνικών επιχειρήσεων στην ΠΓΔΜ 62 4.7 Αυθαιρεσίες κατά Ελληνικών επιχειρήσεων 64 4.8 Πρωτογενής τομέα ΠΓΔΜ 65 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην εργασία αυτή, με αντικείμενο <<ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΜΕ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΚΑΙ ΠΓΔΜ>> παρουσιάζονται σύγχρονες αναφορές στην οικονομική ανάπτυξη του ελληνικού εξωτερικού εμπορίου της χώρας μας, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το εξωτερικό εμπόριο της Ελλάδος, την σχέση εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Ελλάδος Βαλκανικών χωρών και πιο αναλυτικά με δύο συγκεκριμένες χώρες την Βουλγαρία και την ΠΓΔΜ. Ειδικότερα εξετάζονται: Στο 1 ο Κεφάλαιο, οι εισαγωγές και οι εξαγωγές του Ελληνικού κράτους, τα κύρια προϊόντα που εξάγει η χώρα μας, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις και το εξωτερικό μας εμπόριο. Στο 2 ο Κεφάλαιο οι εμπορικές σχέσεις Ελλάδος Βαλκανικών χωρών, η κλαδική διάρθρωση και πως επηρεάζεται η ελληνική οικονομία με τις γύρω Βαλκανικές χώρες. Στο 3 ο Κεφάλαιο γίνεται αναφορά στις οικονομικές σχέσεις Ελλάδας- Βουλγαρίας, στις εισαγωγές εξαγωγές ανάμεσα στις 2 βαλκανικές χώρες, τι εμπορικό ισοζύγιο εμφανίζουν και ποια είναι η κλαδική διάρθρωση των 2 χωρών. Ακόμη γίνεται αναφορά στο πως επηρεάζει την χώρα μας η ένταξη της Βουλγαρίας στην Ε.Ε Στο 4 ο Κεφάλαιο αναλύω τις εμπορικές οικονομικές σχέσεις Ελλάδος ΠΓΔΜ τις κυριότερες εισαγωγές - εξαγωγές που πραγματοποιούνται μεταξύ των δύο χωρών, τις επενδύσεις ελληνικών επιχειρήσεων στην ΠΓΔΜ και ποια τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες επιχειρηματίες στην ΠΓΔΜ. Όσον αφορά στην παρουσίαση των εξεταζόμενων θεμάτων έγινε προσπάθεια να είναι κατανοητή, και να αναδείχνονται τα σημαντικά κατά την γνώμη μου θέματα. 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ 1.1 H εξέλιξη του ελληνικού εμπορίου Μεταξύ του 1830 και 1910, η ελληνική οικονομία ανασυγκροτείται από τις καταστροφές της Επανάστασης και παρουσιάζει ένα έντονο οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό με παρουσία καπιταλιστικών στοιχείων. Η παραγωγή πολλαπλασιάζεται, το εμπόριο επεκτείνεται, τα εμπορικά και χρηματιστικά δίκτυα απλώνονται, οι πόλεις μεγαλώνουν, ο δημόσιος τομέας γιγαντώνεται, οι βιοτεχνίες πληθαίνουν και δημιουργούνται οι πρώτες πραγματικές βιομηχανίες. Όμως, η νέα ελληνική οικονομία δεν είναι ένας βιομηχανικός καπιταλισμός με διεθνείς ανταγωνιστικές δυνατότητες και αυτό δυσχέραινε τον τρόπο ενσωμάτωσης της χώρας στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Για να μετασχηματιστεί η οικονομία σε ένα βιομηχανικό καπιταλιστικό σύστημα, χρειάζεται να υπάρχει εργασιακό δυναμικό και σωρευμένο κεφάλαιο. Στην Ελλάδα του 19ου αι. οι παράγοντες αυτοί δεν συντρέχουν. Οι εργάτες μετανάστευαν στο εξωτερικό και το κεφάλαιο δεν επενδυόταν στην οικονομική υποδομή και τη μεταποίηση. Η ελληνική οικονομία βασιζόταν κυρίως στην αγροτική παραγωγή, που αποτελούσε το βασικό συντελεστή του εθνικού εισοδήματος και οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις έφταναν το 46% του εδάφους. Το δεύτερο σημαντικό γνώρισμα της αγροτικής οικονομίας ήταν το μεγάλο ποσοστό της κρατικής ιδιοκτησίας. Το ελληνικό κράτος εθνικοποίησε τις οθωμανικές γαίες αλλά, αφού διέθεσε ένα πολύ περιορισμένο μέρος τους σε πρώην αγωνιστές, διατήρησε σχεδόν το σύνολο στη δική του ιδιοκτησία. Άφησε όμως την de facto χρήση και την ελευθερία μεταβίβασης μεταξύ ιδιωτών, των εθνικοποιημένων γαιών στους αγροτικούς πληθυσμούς, επιβάλλοντας ως ανταπόδοση έναν επιπρόσθετο φόρο επί της παραγωγής. Εθνική γη λοιπόν για όλους, έναντι ιδιαίτερων φόρων λύση που δημιουργούσε ένα καθεστώς μικρής οικογενειακής ιδιοκτησίας, (κατά μέσο όρο 30 στρ.). Οι αγρότες καλλιεργούσαν τη γη με πρωτόγονες τεχνικές και υποτυπώδη εξοπλισμό. Μετά την αφαίρεση των σπόρων και του προϊόντος που χρειαζόταν για τη συντήρηση των καλλιεργητών, τους απόμενε ελάχιστο πλεόνασμα για να βελτιώσουν τις συνθήκες παραγωγής. Το χρήμα για τον αγροτικό πληθυσμό ήταν σπάνιο αγαθό. Παρά τις νέες συνθήκες που δημιουργήθηκαν με την ίδρυση του Ελληνικού κράτους και παρά την αύξηση της αγροτικής παραγωγής, οι αγροτικές οικογένειες αναπαρήγαν τις παλιές σχέσεις δανεισμού με ιδιώτες, συνήθως εμπόρους, οι οποίοι ασκούσαν το αποδοτικό επάγγελμα του τοκογλύφου 5

αποσπώντας από τους γεωργούς επιτόκιο που κυμαινόταν συνήθως μεταξύ 15%και 45%. Το Ελληνικό κράτος που δεν αγνοούσε τα δίκτυα του δανεισμού και τις επιπτώσεις τους στην παραγωγή και στο εμπόριο, προχώρησε στη δημιουργία μίας ελληνικής τράπεζας. Οι νέες πόλεις της Ελλάδας, πόλεις λιμάνια, σε επαφή με τον διεθνή περίγυρο έμελλε να παίξουν τον πιο σπουδαίο ρόλο στις αλλαγές του 19ουαι. Η Ερμούπολη, στη Σύρο, αναδείχτηκε το σημαντικότερο αστικό-εμπορικό κέντρο της Ελλάδας στο πρώτο μισό του 19ου αι. Εκεί αναπτύχθηκε ένα πλήθος από βιοτεχνίες χάρη στο εργατικό δυναμικό και τις τεχνικές δεξιότητες που διέθετε ο κόσμος των προσφύγων, που εξυπηρετούσαν την πόλη, την ναυτιλία, τα διερχόμενα πλοία και εκμεταλλεύονταν τις ευκαιρίες που πρόσφερε ο διεθνής χαρακτήρας του λιμανιού. Σιδηρουργεία και χυτήρια, χαλκουργεία, σχοινοποιεία, χρωματοποιεία δούλευαν για το ναυπηγείο της Ερμούπολης, όπου φημισμένοι καραβομαραγκοί έχτισαν εκατοντάδες ιστιοφόρα. Η σημαντικότερη κίνηση στον χώρο αυτό, τον εξαρτημένο από την ναυτιλία, σηματοδοτεί ήδη μια αλλαγή εποχής: το 1861 ιδρύθηκε το πρώτο ατμοκίνητο μηχανουργείο ναυπηγοεπισκευαστικός σταθμός (στο Νεώριο) της Εταιρείας της Ελληνικής Ατμοπλοΐας. Παράλληλα η βυρσοδεψία, με δέκα ατμοκίνητα εργοστάσια στην Ερμούπολη, εξελίσσεται στον δεύτερο μετά την μεταξουργία βιομηχανικό κλάδο της Ελλάδας, με εξαγωγικό προσανατολισμό.. Στη διάρκεια του 19ου αι.η Βρετανία ήταν η κύρια εμπορική δύναμη στην Ευρώπη με δεύτερη τη Γαλλία, όσον αφορά το μέγεθος των συνολικών εξαγωγών. Η Ελλάδα με μια αναιμική ποικιλία αγροτικών προϊόντων, με εξαίρεση τη σταφίδα, δεν παρουσίασε πλεονασματικό ισοζύγιο σε ολόκληρο τον 19ο αι. Τα προϊόντα που εξάγονταν ήταν αποκλειστικά σχεδόν αγροτικά και η σταφίδα αποτελούσε το σπουδαιότερο είδος ανάμεσα στις εξαγωγές, ενώ το σιτάρι το κυριότερο εισαγωγικό είδος. 6

1.1.2 Ελληνικό εξωτερικό εμπόριο: Συγκριτικοί πίνακες ελληνικού εξωτερικού εμπορίου με βάση διαφορετικές γεωγραφικές περιφέρειες για τα έτη 2006, 2007, 2008. Ακολουθούν οι συγκριτικοί πίνακες που αφορούν στις δραστηριότητες του ελληνικού εμπορίου σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές του κόσμου και τις μεταβολές του τα έτη 2006, 2007 και 2008: ΠΙΝΑΚΑΣ 1:ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΛΛ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Ελληνικές Εξαγωγές 2006 2007 2008 Ε.Ε. (27) 10.576.278 11.117.822 11.104.965 Βόρεια Αμερική 805.020 766.178 965.293 Βαλκάνια 2.760.770 3.111.979 3.285.776 Κοινοπολ. Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ) 463.528 555.665 590.225 Μέση Ανατολή 761.657 581.786 543.404 Χώρες Αφρικής 707.848 531.243 564.134 Ν.Α. Ασία 420.360 459.084 340.109 Κεντρική & Νότια Αμερική 149.972 153.258 137.232 Σύνολο 16.647.439 17.279.022 17.533.146 Ελληνικές Εισαγωγές 2006 2007 2008 Ε.Ε. (27) 29.607.636 32.569.507 34.162.510 Βόρεια Αμερική 986.994 1.413.993 1.935.538 Βαλκάνια 1.767.645 1.991.289 2.400.102 Κοινοπολ. Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ) 4.512.046 4.371.736 6.068.471 Μέση Ανατολή 4.105.541 3.318.727 3.771.671 Χώρες Αφρικής 1.319.766 1.703.745 2.523.102 Ν.Α. Ασία 6.322.486 7.209.735 6.996.717 Κεντρική & Νότια Αμερική 501.255 820.906 712.010 Σύνολο 49.123.369 53.399.638 58.570.121 Εμπορικό Ισοζύγιο 2006 2007 2008 Ε.Ε. (27) -19.031.357-21.451.685-23.057.545 Βόρεια Αμερική -181.973-647.816-970.245 Βαλκάνια 993.125 1.120.689 885.674 Κοινοπολ. Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ) -4.048.518-3.816.071-5.478.246 Μέση Ανατολή -3.343.884-2.736.942-3.228.267 Χώρες Αφρικής -611.918-1.172.503-1.958.968 Ν.Α. Ασία -5.902.126-6.750.651-6.656.608 Κεντρική & Νότια Αμερική -351.283-667.648-574.778 Σύνολο -32.477.934-36.122.627-41.038.983 ΠΗΓΗ:Ε.Σ.Υ.Ε 7

1.2 Εισαγωγές-εξαγωγές Ελλάδας Στον παρακάτω πίνακα 2 δίνονται τα αντίστοιχα ποσοστά για την Κεντρική Μακεδονία, την Αττική και το σύνολο της Χώρας για τις εισαγωγές και στον πίνακα 3 για τις εξαγωγές κατά κατηγορία προϊόντων. Χρονική περίοδος 2008. Ποσοστό (% επί της αξίας) εισαγωγών κατά προϊόν. Κεντρική Μακεδονία,Αττική και σύνολο Χώρας ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 1 ΖΩΑ ΖΩΝΤΑΝΑ- ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΟΥ ΖΩΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ 2 ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΟΥ ΦΥΤΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ 3 ΛΙΠΗ, ΛΑΔΙΑ ΚΕΡΙΑ ΖΩΙΚΗΣ-ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ 4 ΕΙΔΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ. ΠΟΤΑ, ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΑ ΥΓΡΑ, ΚΑΠΝΑ ΚΜ ΑΤ ΣΥ 4,72 1,97 2,09 3,37 2,07 2,92 0,09 0,24 0,28 1,73 2,23 2,06 5 ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΟΡΥΚΤΑ 27,99 10,14 15,22 4,16 7,58 6,01 6 ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΧΗΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ 7 ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ΥΛΕΣ, ΚΑΟΥΤΣΟΥΚ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΥΡΓΗΜΑΤΑ 8 ΔΕΡΜΑΤΑ, ΓΟΥΝΟΔΕΡΜΑΤΑ ΚΛΠ. ΕΙΔΗ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΚΛΠ 9 ΞΥΛΕΙΑ, ΞΥΛΟΚΑΡΒΟΥΝΑ, ΦΕΛΛΟΣ. ΕΙΔΗ ΚΑΛΑΘΟΠΛΑΣΤΙΚΗΣ 10 ΠΟΛΤΟΙ ΑΠΟ ΞΥΛΟ, ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ΧΑΡΤΙΟΥ, ΧΑΡΤΙ 11 ΥΦΑΝΤΙΚΕΣ ΥΛΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΤΕΧΝΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΤΟΥΣ 12 ΥΠΟΔΗΜΑΤΑ, ΚΑΛΥΜΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΣ, ΟΜΠΡΕΛΕΣ, ΚΛΠ 13 ΤΕΧΝΟΥΡΓΗΜΑΤΑ.ΑΠΟ ΠΕΤΡΕΣ, ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑΣ, ΓΥΑΛΙ 14 ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ, ΠΟΛΥΤΙΜΕΣ ΠΕΤΡΕΣ, ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ 15 ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΟΙΝΑ & ΤΕΧΝΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΛΑ 3,28 2,43 2,20 0,53 0,83 1,05 4,80 1,10 1,95 0,94 2,00 1,81 15,10 5,6 6,70 1,37 1,22 0,97 2,55 1,16 1,22 0,08 0,31 0,21 7,03 5,93 8,65 8

16 ΜΗΧΑΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΚΕΥΕΣ, ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΚΛΠ 13,10 16,69 13,53 17 ΥΛΙΚΟ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ 4,54 31,76 27,62 1,26 3,75 2,68 18 ΟΡΓΑΝΑ ΟΠΤΙΚΗΣ, ΩΡΟΛΟΓΟΠΟΙΙΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ 19 ΟΠΛΑ, ΠΥΡΟΜΑΧΙΚΑ, ΜΕΡΗ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ ΑΥΤΩΝ 20 ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ 21 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΕΧΝΗΣ, ΣΥΛΛΟΓΩΝ Η ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΠΗΓΗ:Ε.Σ.Υ.Ε 0,07 0,22 0,35 2,55 2,56 2,02 0,74 0,21 0,46 ΠΙΝΑΚΑΣ 3 Ποσοστό (% επί της αξίας) εξαγωγών κατά προϊόν. Κεντρική Μακεδονία, Αττική και σύνολο Χώρας ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 1 ΖΩΑ ΖΩΝΤΑΝΑ- ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΟΥ ΖΩΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ 2 ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΟΥ ΦΥΤΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ 3 ΛΙΠΗ, ΛΑΔΙΑ ΚΕΡΙΑ ΖΩΙΚΗΣ-ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ 4 ΕΙΔΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ. ΠΟΤΑ, ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΑ ΥΓΡΑ, ΚΑΠΝΑ ΚΜ ΑΤ ΣΥ 0,57 1,24 1,00 6,02 0,85 4,42 0,41 0,84 0,92 20,66 5,87 13,33 5 ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΟΡΥΚΤΑ 19,88 23,27 20,72 7,18 9,18 7,74 6 ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΧΗΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ 7 ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ΥΛΕΣ, ΚΑΟΥΤΣΟΥΚ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΥΡΓΗΜΑΤΑ 8 ΔΕΡΜΑΤΑ, ΓΟΥΝΟΔΕΡΜΑΤΑ ΚΛΠ. ΕΙΔΗ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΚΛΠ 9 ΞΥΛΕΙΑ, ΞΥΛΟΚΑΡΒΟΥΝΑ, ΦΕΛΛΟΣ. ΕΙΔΗ ΚΑΛΑΘΟΠΛΑΣΤΙΚΗΣ 10 ΠΟΛΤΟΙ ΑΠΟ ΞΥΛΟ, ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ΧΑΡΤΙΟΥ, ΧΑΡΤΙ 11 ΥΦΑΝΤΙΚΕΣ ΥΛΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΤΕΧΝΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΤΟΥΣ 12 ΥΠΟΔΗΜΑΤΑ, ΚΑΛΥΜΜΑΤΑ 4,12 3,4 3,60 0,98 0,44 3,07 0,52 0,15 0,50 1,36 2,59 1,86 19,92 11,07 13,4 0,81 0,12 0,54 9

ΚΕΦΑΛΗΣ, ΟΜΠΡΕΛΕΣ, ΚΛΠ 13 ΤΕΧΝΟΥΡΓΗΜΑΤΑ.ΑΠΟ ΠΕΤΡΕΣ, ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑΣ, ΓΥΑΛΙ 14 ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ, ΠΟΛΥΤΙΜΕΣ ΠΕΤΡΕΣ, ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ 15 ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΟΙΝΑ & ΤΕΧΝΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΛΑ 16 ΜΗΧΑΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΚΕΥΕΣ, ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΚΛΠ 2,01 2,16 2,33 0,07 0,22 0,43 7,98 8,18 9,54 4,51 18,10 10,46 17 ΥΛΙΚΟ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ 1,5 6,96 3,52 0,51 1,69 0,83 18 ΟΡΓΑΝΑ ΟΠΤΙΚΗΣ, ΩΡΟΛΟΓΟΠΟΙΙΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ 19 ΟΠΛΑ, ΠΥΡΟΜΑΧΙΚΑ, ΜΕΡΗ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ ΑΥΤΩΝ 20 ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ 21 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΕΧΝΗΣ, ΣΥΛΛΟΓΩΝ Η ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΠΗΓΗ: Ε.Σ.Υ.Ε 0,02 0,33 0,38 0,92 1,20 0,21 0,45 1,04 0,65 1.3 Εμπορικό ισοζύγιο Ελλάδος Βελτίωση 1 δις ευρώ σημείωσε το εμπορικό ισοζύγιο το Α επτάμηνο 2009 συγκριτικά με την ίδια περίοδο πέρσι. Οι εισαγωγές βούλιαξαν 43% τον Ιούλιο, ενώ μικρότερη μείωση είχαν και οι εξαγωγές Αν και η οικονομική κρίση φαίνεται να δείχνει ακόμα πιο επιθετικό χαρακτήρα πλήττοντας βαθύτερα τα ήδη αρνητικώς επηρεασμένα οικονομικά μεγέθη της κυπριακής οικονομίας, εντούτοις για το εξωτερικό εμπόριο τα μηνύματα που λαμβάνονται προκαλούν αισιοδοξία. Παρόλο που το σύνολο των εισαγωγών και των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών από και προς την Κύπρο, για το πρώτο επτάμηνο του 2009, καταγράφει μείωση συγκριτικά με το αντίστοιχο επτάμηνο πέρσι, εντούτοις το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου παρουσιάζει πτώση κατά περίπου 1 δις ευρώ. Η θετική εξέλιξη του εμπορικού ισοζυγίου καθώς και η συμπεριφορά στο σύνολο των εισαγωγών και των εξαγωγών παρουσιάζονται στα στοιχεία εξωτερικού εμπορίου, βάσει προκαταρκτικών εκτιμήσεων, που έδωσε χθες στη δημοσιότητα η Στατιστική Υπηρεσία. Ειδικότερα, βάσει των προκαταρκτικών εκτιμήσεων, οι συνολικές εισαγωγές ανήλθαν στα 3,23 δις ευρώ την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2009 έναντι 4,38 δις την αντίστοιχη περίοδο το 2008, καταγράφοντας πτώση κατά 26,3%. 10

Από το σύνολο των εισαγωγών του πρώτου επταμήνου, οι εισαγωγές από τρίτες χώρες ανήλθαν στα 944,022 εκατ. ευρώ και οι εισαγωγές από άλλα κράτη- μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στα 2,29 δις ευρώ. Αντίθετα, το σύνολο των εξαγωγών για το αά επτάμηνο του 2009 καταγράφει συρρίκνωση κατά 20,2%, διαμορφωμένα στα 559,558 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 210,3 εκατ. ήταν αποστολές προς τρίτες χώρες και 349, 2 εκατ. ευρώ από άλλα κράτη- μέλη της ΕΕ. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι εισαγωγές/ αφίξεις αγαθών και υπηρεσιών από τρίτες χώρες μειώθηκε κατά 37% το πρώτο επτάμηνο του 2009 συγκριτικά με το ίδιο περσινό διάστημα, ενώ οι εισαγωγές από άλλα κράτη της ΕΕ συρρικνώθηκαν κατά 20,5%. Οι εξαγωγές προς τρίτες χώρες δεν μειώθηκαν δραματικά (πτώση μόλις κατά 4,9%) σε αντίθεση με τις εξαγωγές προς άλλα κράτη- μέλη της ΕΕ που σημείωσαν πτώση κατά 27,2%. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα στοιχεία εισαγωγών και εξαγωγών για τον Ιούλιο του 2009. Συγκεκριμένα, οι συνολικές εισαγωγές καταγράφουν βουτιά σε ποσοστό 43%, γεγονός που επιβεβαιώνει τις προβλέψεις των αναλυτών που ανέμεναν ότι το γά τρίμηνο του έτους θα ήταν ακόμα χειρότερα από τα δυο προηγούμενα ως προς το ρυθμό μεγέθυνσης της οικονομίας. Η συρρίκνωση των εισαγωγών δίνει και το στίγμα του πλήγματος που έχει δεχθεί η κατανάλωση, η οποία καταγράφεται εμφανώς συρρικνωμένη συγκριτικά με το 2008, ενώ στη μείωση συνέβαλε και η απότομη πτώση της τιμής των καυσίμων. Ειδικότερα, οι συνολικές εισαγωγές/ αφίξεις περιορίστηκαν στα 445,4 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 307,7 εκατ. ευρώ αφορούσαν αφίξεις από άλλα κράτη- μέλη της ΕΕ και 137,6 εκατ. ευρώ εισαγωγές από τρίτες χώρες. Πέρσι οι αφίξεις από την ΕΕ και τρίτες χώρες έφθασαν τα 784,1 εκατ. τον έβδομο μήνα του έτους. Από την πλευρά των εξαγωγών, η μείωση που καταγράφεται τον Ιούλιο του 2009 είναι μικρότερη συγκριτικά με αυτήν των εισαγωγών, αφού περιορίστηκαν στα 81,4 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 48,8 εκατ. ευρώ αφορούσαν αποστολές προς άλλα κράτη- μέλη της ΕΕ και 32,7 εκατ. ευρώ εξαγωγές σε τρίτες χώρες. Ως αποτέλεσμα της μείωσης που καταγράφουν, τόσο οι εισαγωγές όσο και οι εξαγωγές, το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο μειώθηκε κατά 1 δις ευρώ, διαμορφωμένο στα 2.671 δις ευρώ έναντι 3,67 δις ευρώ το επτάμηνο του 2008. 11

ΕΤΗΣΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ ΠΙΝΑΚΑΣ 4 ΣΕ 2003 2004 2005 2006 2007 2008 ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ( I.Α.1 - I.Α.2) -22.643,5-25.435,8-27.558,9-35.286,3-41.499,2-44.048,8 ΙΣΟΖΥΓΙΟ καυσίμων -4.035,8-4.511,1-6.629,2-8.761,3-9.219,6-12.154,6 ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ χωρίς καύσιμα -18.607,7-20.924,7-20.929,7-26.525,0-32.279,6-31.894,3 ΙΣΟΖΥΓΙΟ πλοίων 136,3 135,6-723,0-3.390,5-5.520,3-4.705,0 ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ χωρίς καύσιμα και πλοία -18.744,0-21.060,3-20.206,7-23.134,5-26.759,3-27.189,3 Εξαγωγές αγαθών 11.113,6 12.653,3 14.200,9 16.154,3 17.445,5 19.812,9 εκ των οποίων: Καύσιμα 1.280,7 1.544,7 2.257,7 2.939,8 3.037,3 4.254,5 Πλοία (πωλήσεις) 260,5 1.291,4 1.602,2 1.631,8 2.275,4 1.582,0 Λοιπά αγαθά 9.572,4 9.817,2 10.341,0 11.582,7 12.132,8 13.976,5 Εμπορεύματα 10.352,6 11.677,8 12.941,6 14.822,6 16.143,5 16.936,1 Τριγωνικές συναλλαγές 201,8 301,2 505,1 465,8 442,4 313,7 Επεξεργασία αγαθών 25,5 18,2 34,4 35,0 40,5 23,3 Επισκευές αγαθών 62,6 73,4 85,1 81,1 124,0 159,1 Προμήθειες εφοδίων 471,1 582,7 634,7 749,9 695,1 2.380,8 Εισαγωγές αγαθών 33.757,1 38.089,0 41.759,8 51.440,6 58.944,8 63.861,7 εκ των οποίων: Καύσιμα 5.316,5 6.055,8 8.886,9 11.701,1 12.256,9 16.409,0 Πλοία (αγορές) 124,2 1.155,8 2.325,2 5.022,3 7.795,7 6.286,9 Λοιπά αγαθά 28.316,4 30.877,4 30.547,7 34.717,2 38.892,2 41.165,8 Εμπορεύματα 33.286,0 37.434,1 40.738,7 49.921,0 57.602,7 62.130,2 Τριγωνικές συναλλαγές 186,1 292,8 578,8 526,5 342,5 193,6 Επεξεργασία αγαθών 30,2 42,3 39,0 44,7 47,0 39,9 Επισκευές αγαθών 85,1 84,1 117,7 291,0 218,8 265,5 Προμήθειες εφοδίων 169,7 235,8 285,6 657,4 733,8 1.232,6 ΠΗΓΗ:ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ Το 2004 ήταν μία από τις χειρότερες χρονιές για τις ελληνικές εξαγωγές, το 2005 όμως επιφύλαξε πολλές ευχάριστες εκπλήξεις για τις επιχειρήσεις της χώρας που προσπαθούν να διεισδύσουν στις αγορές του εξωτερικού. Το δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου η αξία των εξαγωγών έσπασε το φράγμα των 11 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση που αγγίζει το 13%. Παράλληλα, επιβραδύνθηκε σημαντικά ο ρυθμός αύξησης των εισαγωγών, με αποτέλεσμα τη μείωση του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας. Πάντως, για κάθε 10 ευρώ που "πέφτουν" στην ελληνική αγορά, τα 6 πηγαίνουν σε εισαγόμενα προϊόντα. Πάντως, όλες αυτές οι θετικές εξελίξεις δεν θα αποτελέσουν τίποτε περισσότερο από "ευχάριστες εκπλήξεις", αν δεν ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα για την τόνωση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας και αν δεν καταρτισθεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα για την προώθηση των ελληνικών προϊόντων στις αγορές του εξωτερικού, όπως ζητεί ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εξαγωγέων (ΠΣΕ). Σύμφωνα με τα επίσημα (προσωρινά) στοιχεία της ΕΣΥΕ, οι ελληνικές εξαγωγές το δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου ξεπέρασαν τα 11,2 δισ. ευρώ 12

έναντι 10 δισ. το αντίστοιχο διάστημα του 2004. Δηλαδή, σημειώθηκε αύξηση 12,8%, ενώ το ίδιο διάστημα του 2004 είχε καταγραφεί μείωση 0,5%. Την ίδια περίοδο οι εισαγωγές αυξήθηκαν από 33,4 σε 34,6 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 3,6%, ενώ το αντίστοιχο διάστημα του 2004 είχε καταγραφεί αύξηση 8,6%. Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας μειώθηκε οριακά κατά 0,3% και διαμορφώθηκε στα 23.323 εκατ. ευρώ από 23.397 εκατ. ευρώ που ήταν το αντίστοιχο δεκάμηνο του 2004. Όμως, οι πανηγυρισμοί των αρμόδιων κυβερνητικών οργάνων για την πραγματικά θετική εξέλιξη στον τομέα αυτό δεν πρέπει να μας κάνει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι οι εισαγωγές είναι υπερτριπλάσιες από τις εξαγωγές, ενώ οι τελευταίες δεν καλύπτουν ούτε το 50% του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή ήταν το 2005 η ανάκαμψη των εξαγωγών των αγροτικών προϊόντων, οι οποίες αυξάνονται με ρυθμό υπερδιπλάσιο του συνόλου. Σύμφωνα με στοιχεία που επεξεργάστηκε το Κέντρο Εξαγωγικών Ερευνών και Μελετών (ΚΕΕΜ) του ΠΣΕ, το οκτάμηνο Ιανουαρίου-Αυγούστου οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων, δηλαδή τροφίμων, ποτών, καπνού και ελαίων-λιπών, αυξήθηκαν κατά 17,6% και έφθασαν τα 1.768 εκατ. ευρώ από 1.505 εκατ. ευρώ που ήταν το αντίστοιχο διάστημα του 2005. Μάλιστα, οι εξαγωγές ελαίων-λιπών υπερδιπλασιάστηκαν. Το ίδιο διάστημα οι ελληνικές εξαγωγές στο σύνολό τους αυξήθηκαν 9,9%. Με την επίδοσή τους αυτή τα αγροτικά προϊόντα κατάφεραν και πάλι να αυξήσουν το μερίδιό τους σε ποσοστό πάνω από 20% επί του συνόλου των εξαγωγών. Το 2004 για πρώτη φορά στην ιστορία το μερίδιο των αγροτικών προϊόντων είχε μειωθεί κάτω από το 20%. Σε ό,τι αφορά τις εισαγωγές αγροτικών προϊόντων, το ίδιο διάστημα μειώθηκαν κατά 1,6% και έφθασαν τα 3.052 εκατ. ευρώ από 3.102 εκατ. ευρώ που ήταν το οκτάμηνο του 2004. Ωστόσο, το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας μας στον τομέα αυτό παραμένει έντονα ελλειμματικό. Από στοιχεία του ΟΠΕ προκύπτει ότι το εννεάμηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου οι εξαγωγές τροφίμων και ποτών αυξήθηκαν κατά 390,2 εκατ. ευρώ. Στα έλαια και λίπη η αύξηση ήταν 147,6 εκατ. ή ποσοστό 151%. Οι εξαγωγές φρούτων αυξήθηκαν κατά 61,2 εκατ. ευρώ ή 26%, οι εξαγωγές ψαριών κατά 23,4 εκατ. ευρώ ή 12%. Επίσης, αυξημένες κατά 14,8 εκατ. ευρώ ή ποσοστό 13% ήταν και οι εξαγωγές προϊόντων αρωματοποιίας και καλλυντικών. 13

Για να αντιληφθούμε το μέγεθος των "ανατροπών" που επιτελέσθηκαν το 2005, αρκεί να σημειώσουμε ότι το 2004 οι ελληνικές εισαγωγές είχαν αυξηθεί μόλις 3,3%, ενώ οι εξαγωγές ελληνικών προϊόντων μειώθηκαν κατά 8,3% (από 2.610 σε 2.392 εκατ. ευρώ). Αντίθετα, οι εισαγωγές αγροτικών προϊόντων αυξήθηκαν κατά 6,4% (από 4.388 σε 4.670 εκατ. ευρώ), ενώ οι εισαγωγές στο σύνολό τους είχαν αυξηθεί 7%. 1.4 Γεωγραφική κατανομή ελληνικού εξωτερικού εμπορίου. Η μακροπρόθεσμη τάση των ελληνικών εξαγωγών τα τελευταία 15 χρόνια, δηλαδή μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την απελευθέρωση των αγορών της Ανατολικής Ευρώπης, ήταν αυτή της αυξανόμενης διείσδυσης στις αγορές της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, ιδίως στα Βαλκάνια. Αυτό αντικατοπτρίζεται στην εφήμερη άνοδο του μεριδίου τους στις ελληνικές εξαγωγές, όπου οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης απορροφούν τώρα χονδρικά ένα τέταρτο των εξαγωγών της χώρας, σε αντίθεση με 14,5% το 1995. Όπως θα περίμενε κανείς, αυτή η τάση συνδυάστηκε με την αντίστοιχη πτώση του μεριδίου της ΕΕ από 60,6% το 1995 σε 42% το 2001. Οι κύριες βαλκανικές χώρες όπου τα ελληνικά προϊόντα διείσδυσαν στις τοπικές αγορές είναι η Βουλγαρία, η FYROM, η Ρουμανία και η Αλβανία, ενώ οι μεγαλύτερες ενδοκοινοτικές αγορές εξαγωγών είναι αυτές της Γερμανίας, της Ιταλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Εάν στρέψουμε την προσοχή μας στις εξελίξεις των τριών τελευταίων ετών, όπως αυτές παρουσιάζονται μέσα από τα νούμερα που περιέχονται στον πίνακα 3.1, παρατηρούμε μια τμηματική και διστακτική αναστροφή της προαναφερθείσας μακροπρόθεσμης τάσης, καθώς αυξάνεται το μερίδιο της ΕΕ, παραγκωνίζοντας ταυτοχρόνως την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, τη Μεσόγειο, καθώς και εξαγωγές προς τη Λατινική Αμερική, την Ινδία, την Κίνα και άλλες χώρες, κ.λπ. Αυτή η εξέλιξη δεν θεωρείται ότι αντικατοπτρίζει μακροπρόθεσμες αλλαγές στο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας (και συνεπώς έναν μόνιμο επαναπροσανατολισμό των αγορών των ελληνικών εξαγωγών). Κατά πάσα πιθανότητα, συνδέεται με την παρατεταμένη ανατίμηση του ευρώ μέσα στα τελευταία χρόνια, η οποία έχει υπονομεύσει την ανταγωνιστικότητα των τιμών εκτός της ζώνης του ευρώ. Η πιο πρόσφατη γεωγραφική κατανομή εξαγωγών παρουσιάζεται στο διάγραμμα 3.2, όπου επιβεβαιώνεται η κυριαρχία των εξαγωγών που είναι προσανατολισμένες στην ΕΕ (47,7%). Ας έχουμε κατά νου ότι, για λόγους σύγκρισης, ο ορισμός της ΕΕ που χρησιμοποιείται στον πίνακα 3.1 καλύπτει μόνο τα 14 'παλιά' κράτη μέλη, ενώ η διευρυμένη ΕΕ περιλαμβάνει επίσης το μεγαλύτερο μέρος της Μεσογείου καθώς επίσης αρκετές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Συνεπώς, το 2003, η ΕΕ των 24 χωρών 14

απορρόφησε 56,1% των ελληνικών εξαγωγών (6.642,3 εκατομμύρια ευρώ), ενώ τα ίδια νούμερα το 2004 ήταν 55,3% και 6.760,2 εκατομμύρια ευρώ αντίστοιχα. Ο δεύτερος μεγαλύτερος αποδέκτης ελληνικών εξαγωγών είναι οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (συμπεριλαμβανομένης της πρώην ΕΣΣΔ) με 22,6% ενώ οι υπόλοιπες χώρες του ΟΟΣΑ ακολουθούν σε απόσταση με μερίδιο 7,0%. Παρ' ότι η μακροχρόνια τάση ήταν αυτή της αυξανόμενης διαφοροποίησης των αγορών, τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε αυξημένη συγκέντρωση στις κορυφαίες αγορές. Έτσι, το 2004, το 80,2% όλων των εξαγωγών κατευθύνθηκε στις 20 κορυφαίες αγορές και το 60,2% διοχετεύτηκε στις 10 κορυφαίες αγορές, ενώ τα αντίστοιχα νούμερα για το 2001 ανέρχονταν σε 77,7% και 58,0% αντίστοιχα. Η γεωγραφική διαφοροποίηση είναι σημαντική στο βαθμό που είναι ενδεικτική της διασποράς κινδύνου (λόγω της χαμηλότερης εξάρτησης σε συγκεκριμένες οικονομίες - εθνικές αγορές). ΠΙΝΑΚΑΣ 5 EE ΚΑΕ & πρώην ΕΣΣΔ Β. Αμερική (Καναδάς, ΗΠΑ, Υπόλοιπες ΟΟΣΑ Μεξικό) Β. Αφρική & Μ. Ανατολή Μεσόγειος (Κύπρος, Μάλτα, Γιβραλτάρ) Ν.Α. Ασία Λατ. Αμερική Ινδία, Κίνα & Λοιπές Χώρες ΠΗΓΗ:Ε.Σ.Υ.Ε 15

1.5 Ελληνικές εξαγωγές ανά χωρά και ανά κλάδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2004 (Eurostat) Όπως προκύπτει από την ανάλυση των εξαγωγών της χώρας μας, ανά χώρα, για την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου του 2004, το μεγαλύτερο μερίδιο κατευθύνεται στη Γερμανία (13,5%) και την Ιταλία (10,6%). Ακολουθούν, το Ην. Βασίλειο με μερίδιο 7,9%, η Βουλγαρία με 6,6% και οι ΗΠΑ με 5,1%. Οι χώρες στις οποίες οι εξαγωγές μας αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου είναι το Ην. Βασίλειο (2,9%), η Σουηδία (7,1%), η Αυστρία (23%), η Φινλανδία (39,4%), η Σλοβενία (43,3%), η Σλοβακία (50,1%), το Λουξεμβούργο (103,2%) και η Λιθουανία (8,6%). Στον αντίποδα, σημαντική μείωση σημείωσαν οι εξαγωγές της Ελλάδας στην Πολωνία (40,7%), την Τσεχία (23,9%), τη Μάλτα (58,7%), την Λετονία (12%), την Εσθονία (29,3%),αλλά και στην Ιταλία (7%) και την Ισπανία (9,3%). Οι ενδοκοινοτικές εξαγωγές αποτελούν το 56,7% του συνόλου των εξαγωγών της χώρας μας, ενώ οι εξαγωγές προς τρίτες χώρες αποτελούν το 43,3%. Το σύνολο των ελληνικών ενδοκοινοτικών εξαγωγών, σημείωσε πτώση κατά τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2004 σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2003, της τάξεως του 1,8%. Πτωτική πορεία ακολούθησε και το σύνολο των εξαγωγών μας προς τρίτες χώρες, της τάξεως του 2,4%. Πιο αναλυτικά, όσον αφορά το σύνολο των ενδοκοινοτικών εξαγωγών της χώρας μας, η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στις εξαγωγές μας προς τη Μάλτα (58,7%), την Πολωνία (40,7%), την Εσθονία (29,3%), την Τσεχία (23,9%) και την Λετονία (12%). Ωστόσο, σημαντική αύξηση καταγράφηκε στις ελληνικές εξαγωγές στο Λουξεμβούργο (103,2%), τη Σλοβακία (50,1%), τη Σλοβενία (43,3%), την Φινλανδία (39,4%) και την Αυστρία (23%). Οι εξαγωγές της Ελλάδας προς τα Βαλκάνια σημείωσαν αύξηση κατά τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου της τάξεως του 6,6%. Πιο αναλυτικά, από τις χώρες των Βαλκανίων, κυριότερο προορισμό των ελληνικών εξαγωγών αποτελεί η Βουλγαρία με μερίδιο 29,8%, ακολουθούμενη από την Τουρκία με 20,1%, τη Ρουμανία με 14%, την Αλβανία με 12,5% και την Π.Γ.Δ.Μ. 11,8%. Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι οι εξαγωγές μας προς όλες τις παραπάνω χώρες, πλην της ΠΓΔΜ, κατέγραψαν αύξηση για το διάστημα Ιανουαρίου- Σεπτεμβρίου 2004 σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2003. 16

1.6 Βασικά προβλήματα του εξωτερικού ελληνικού εμπορίου Τα βασικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας : Τα πρώτα χρόνια η μεταπολεμική ανάπτυξη στηρίχτηκε κυρίως στην οικοδομή και στις κατασκευές, που απορρόφησαν το μεγαλύτερο μέρος των τότε διαθέσιμων πόρων, σε βάρος του πρωτογενούς και κυρίως του δευτερογενούς τομέα. Η αδύνατη βιομηχανική βάση της χώρας, η καθυστέρηση της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών, κυρίως στη βιομηχανία, και η αδύνατη διασύνδεση της μεταποίησης με τον πρωτογενή τομέα. Ο σ ένα βαθμό κρατικοδίαιτος χαρακτήρας της ελληνικής μεταποίησης(επιδοτήσεις, κρατικές προμήθειες, δάνεια) και η έλλειψη αναπτυξιακού σχεδιασμού με αρνητικές συνέπειες στην εξωστρέφεια των επιχειρήσεων. Η υπερβολική συγκέντρωση οικονομικών και ανθρώπινων δραστηριοτήτων πρωτίστως στην Αττική και δευτερευόντως στην Θεσσαλονίκη, με αποτέλεσμα την ανισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας και την ως ένα βαθμό ακύρωση των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων κάθε περιφέρειας. Η έλλειψη στρατηγικού αναπτυξιακού σχεδιασμού σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, που θα οδηγούσε στην καλύτερη αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας, όπως είναι ο τουρισμός, η ναυτιλία, οι μεταφορές, η ποιότητα των προϊόντων της πρωτογενούς παραγωγής, ο πολιτισμός (αρχαιότητες, ολυμπισμός, κλασσική αρχαιότητα κ.λ.π), το πανέμορφο και πλούσιο ως προς την ποικιλότητά του, φυσικό περιβάλλον και η γεωστρατηγική θέση της χώρας. Η αδυναμία αυτή θεραπεύτηκε ως ένα βαθμό τα τελευταία χρόνια με την υποχρέωση διαμόρφωσης εθνικών και περιφερειακών προγραμμάτων στο πλαίσιο των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης. Τα προβλήματα των ελληνικών επιχειρήσεων: Το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων, που συνεπάγεται περιορισμένη δυνατότητα διάθεσης κεφαλαίων και επόμενα επενδυτική δυστοκία. Ο οικογενειακός χαρακτήρας τους, με τις δυσκολίες αξιοποίησης νέων μεθόδων μάνατζμεντ και μάρκετινγκ και ανάπτυξης επιχειρηματικών συνεργασιών και συμμετοχής σε δίκτυα. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά επηρεάζουν αρνητικά την εξωστρέφεια των επιχειρήσεων και την δυνατότητά τους να εισέλθουν και να αναπτυχθούν στις ξένες αγορές. Η καθυστέρηση στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και στην διασύνδεση της γνώσης με την παραγωγική βάση και την οικονομία, καθώς και η με αργούς ρυθμούς υλοποίηση των αναγκαίων αναδιαρθρώσεων σε επίπεδο επιχειρήσεων και κλάδων. Η χαμηλή ποιότητα και προστιθέμενη αξία των παραγόμενων προϊόντων σε σχέση με τα ομοειδή προϊόντα των αναπτυγμένων 17

Κρατικές αδυναμίες: Το χαμηλό επίπεδο της έρευνας και καινοτομίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι με βάση το δείκτη καινοτομίας, το 2004 η Ελλάδα βρίσκεται στην 27 η θέση μεταξύ 32 ευρωπαϊκών χωρών και στην τελευταία στην Ε.Ε (15). Την τελευταία θέση καταλαμβάνει στην Ε.Ε (15) με βάση το ποσοστό της έρευνας στο ΑΕΠ. Η ελλιπής διασύνδεση της εκπαίδευσης με τις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας, με επιπτώσεις στην ποιότητα και ορισμένες φορές στην ποσοτική επάρκεια του ανθρώπινου δυναμικού. Η γραφειοκρατία της δημόσιας διοίκησης με αρνητικές επιπτώσεις στο κόστος, στην ταχύτητα και στην αποτελεσματικότητα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Η, σε αρκετές περιπτώσεις, μη ορθολογική και χωρίς σχέδιο αξιοποίηση σημαντικών εθνικών και κοινοτικών κινήτρων για τις ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις και υποδομές. Το φορολογικό και θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων, που ευνοούν τη φοροδιαφυγή, τη διαφθορά και την αδιαφάνεια. Η έλλειψη ολοκληρωμένων δομών υποστήριξης και ενθάρρυνσης της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, καθώς και συλλογικών πρωτοβουλιών προώθησης των ελληνικών προϊόντων στις ξένες αγορές και δημιουργίας ισχυρών εμπορικών επωνυμιών. 18

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ 2.1 Το ελληνικό εμπόριο στα Βαλκάνια Στα πρώτα χρόνια της διαδικασίας μεταβάσεως στην οικονομία της αγοράς όλες οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης αντιμετώπισαν μια ραγδαία μείωση των εξαγωγών και εισαγωγών, καθώς και έναν αξιοσημείωτο γεωγραφικό επαναπροσδιορισμό του εξωτερικού τους εμπορίου με κατεύθυνση τις αναπτυγμένες οικονομίες και ιδιαιτέρως την Ευρωπαϊκή Ένωση. H σύνθεση του εμπορίου μεταξύ των χωρών της πρώην ΚΟΜΕΚΟΝ καθώς και η σύνθεση του εμπορίου τους με την Δύση έχει επίσης αλλάξει σημαντικά, ιδίως σε σχέση με τα καύσιμα, τα μηχανήματα και τα χημικά προϊόντα. Πρέπει να σημειωθεί ότι εκτός από αυτά τα κοινά χαρακτηριστικά, όλες οι οικονομίες σε μετάβαση δεν έχουν γνωρίσει τον ίδιο βαθμό εμπορικής ολοκληρώσεως με τη Δύση και ειδικώτερα με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση του εμπορίου των χωρών της Βαλκανικής με την Ελλάδα. Με δεδομένη την εγγύτητα καθώς και τους ιστορικούς και πολιτισμικούς δεσμούς, η Νοτιοανατολική Ευρώπη αποτελεί για την Ελλάδα μια σημαντική και δυναμική αγορά με σημαντικότατες ευκαιρίες. Ταυτοχρόνως, το μέγεθος των εθνικών πολιτικών και οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν σήμερα αυτές οι χώρες τόσο στο εθνικό όσο και στο διεθνές περιβάλλον συμβάλλουν στο κλίμα αστάθειας. Αυτό συμβαίνει, γιατί η κατάστασης στην χερσόνησο της Βαλκανικής τα τελευταία 14 χρόνια μεταβάλλεται διαρκώς. Το 1989 η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, η Κροατία, τα Σκόπια, η Σλοβενία και η ΟΔ της Γιουγκοσλαβίας ήταν ενωμένες. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία ήταν μέλη της ΚΟΜΕΚΟΝ και η Αλβανία ήταν η πλέον κλειστή και απομονωμένη οικονομία στην Ευρώπη. Πρόσφατες οικονομικές δυσκολίες σε συνδυασμό με το άνοιγμα νέων αγορών δημιουργούν προβλήματα στην προσπάθεια των χωρών αυτών να επιτύχουν σταθερή ανάπτυξη. Η πλειοψηφία των χωρών αυτών είναι σε ένα στάδιο μεταβάσεως προς την εγκαθίδρυση της οικονομίας της αγοράς και τη δημιουργία μίας βάσεως για την αυτοτροφοδοτούμενη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία, χώρες οι οποίες αποτελούν μέλη της Ε.Ε. έχουν να επιλύσουν ένα σημαντικό αριθμό πρακτικών, εθνικών, οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων. Οι βιομηχανίες τους χρειάζονται επειγόντως σύγχρονες τεχνολογίες, αποτελεσματικότερη διοίκηση και περισσότερη ευελιξία, έτσι ώστε στο μέλλον 19

τα προϊόντα τους να ανταγωνίζονται με επιτυχία ανταγωνιστικά προϊόντα στις διεθνείς αγορές. Η Ελλάς, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ενώσεως αντιπροσωπεύει για τις βαλκανικές χώρες σε μετάβαση έναν σημαντικό εμπορικό εταίρο, που μπορεί να συμβάλλει θετικά στον μετασχηματισμό τους σε οικονομία της αγοράς. Συνεπώς η οικονομική συνεργασία και η εμπορική ολοκλήρωση ανάμεσα στην Ελλάδα και τις χώρες της Βαλκανικής μπορεί να είναι αμοιβαία επωφελής. Ο σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι να εκτιμήσει το «κανονικό» ή δυνητικό εμπόριο ανάμεσα στην Ελλάδα και τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης το οποίο εν συνεχεία μπορεί να συγκριθεί με το τρέχον εμπόριο. Παρόμοιες μελέτες εστιάζουν στο δυνητικό εμπόριο ανάμεσα στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και την ΕΕ (Βλ. Hamilton and Winters 1992, Baldwin 1994). Έχει επίσης εξετασθεί το διμερές εμπόριο ευρωπαϊκών χωρών όπως η Γερμανία, η Ισπανία και η Ιρλανδία με τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Καμμία από τις προηγούμενες μελέτες ωστόσο δεν έχει εφαρμογή στην περίπτωση του εμπορίου ανάμεσα στην Ελλάδα και τις χώρες της Βαλκανικής (Βλ. Schumacher 1997, and Martin and Gual 1994). Η εμπορική ολοκλήρωση ανάμεσα στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες της Βαλκανικής μπορεί να εξετασθεί με διάφορους τρόπους, π.χ. με βάση τους ρυθμούς εξαγωγών και εισαγωγών, καθώς και τα εμπορικά μερίδια των Βαλκανικών χωρών στο συνολικό εμπόριο της Ελλάδος Οι πληροφορίες οι οποίες εξάγονται από την παρακολούθηση των στατιστικών του εξωτερικού εμπορίου καταδεικνύουν την αυξανόμενη και δυναμική σημασία της Βαλκανικής αγοράς για τα ελληνικά προϊόντα. Ο μέσος ρυθμός αυξήσεως των ελληνικών εξαγωγών προς τις χώρες της Βαλκανικής κατά την περίοδο 1990-2002 είναι περίπου 30%. Ξεπερνά κατά πολύ τον μέσο ρυθμό αυξήσεως των συνολικών εξαγωγών που είναι γύρω στο 9% καθώς και τον μέσο ρυθμό αυξήσεως των εξαγωγών της ΕΕ προς τις χώρες της Βαλκανικής που είναι γύρω στο 11%. Η σημασία του στο εγγύς μέλλον πρόκειται να ενταθεί καθώς οι ελληνικές επιχειρήσεις, που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις ανταγωνιστικές αγορές της ΕΕ, θα βρουν μια εύκολη διέξοδο στα Βαλκάνια. Παρομοίως ο ρυθμός μεταβολής των εισαγωγών είναι αυξητικός, αλλά όχι στον ίδιο βαθμό με τον αντίστοιχο ρυθμό των εξαγωγών. Ο μέσος ρυθμός αυξήσεως των ελληνικών εισαγωγών από τα Βαλκάνια κατά την περίοδο 1990-99 είναι 19%, υπερβαίνοντας τον αντίστοιχο ρυθμό αυξήσεως του συνόλου των εισαγωγών (γύρω στο 12%). Για την ΕΕ στο σύνολό της ο μέσος ρυθμός αυξήσεως των εισαγωγών από τα Βαλκάνια είναι μόνο 8% κατά την εν λόγω περίοδο. Ωστόσο, ξεπερνά κατά πολύ το ρυθμό αυξήσεως των συνολικών εισαγωγών της ΕΕ (που είναι γύρω στο 5%). Η σημαντική συνεισφορά της αυξήσεως των εξαγωγών στο συνολικό ελληνο-βαλκανικό εμπόριο αντικατοπτρίζεται στον λόγο εξαγωγών/εισαγωγών. Για το ελληνο-βαλκανικό εμπόριο ο λόγος αυτός έχει αυξηθεί από 69,2% το 1990 σε 165% το 2002 μετατρέποντας ένα εμπορικό έλλειμμα με τα Βαλκάνια σε εμπορικό πλεόνασμα. 20