Οι οργανώσεις γονέων του Ν. Μαγνησίας ως παράγοντας επιρροής της εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση

1 Οι οργανώσεις γονέων του Ν. Μαγνησίας ως παράγοντας επιρροής της εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση Γιώργος Βαλκαμελής 1 & Αθηνά Πανηγυριτζόγλου 2 1 Καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων (M.Sc.), Εκπαιδευτικός Β /θμιας Εκπ/σης 2 Καθηγήτρια Πληροφορικής (M.Sc.), Εκπαιδευτικός Β /θμιας Εκπ/σης Περίληψη Το θέμα της εισήγησης επιλέχθηκε κυρίως λόγω της τεχνολογικής επανάστασης που συντελείται στο χώρο της πληροφόρησης και της επικοινωνίας τις τελευταίες δεκαετίες και επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό και τον τομέα της εκπαίδευσης. Αφού διερευνηθούν τα οφέλη που μπορεί να αποκομιστούν από την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση μελετάται η συμβολή ενός από την πληθώρα παραγόντων που αφορούν τόσο το εσωτερικό όσο και το εξωτερικό περιβάλλον του σχολείου, οι γονείς των μαθητών. Η οικογένεια και το σχολείο αποτελούν δύο από τα υποσυστήματα της κοινωνίας μας που είναι υπεύθυνα για την ανάπτυξη του παιδιού σε σωματικό, συναισθηματικό, πνευματικό και κοινωνικό επίπεδο, για αυτό και είναι σημαντική η μελέτη της αλληλεπίδρασης μεταξύ τους. Στην παρούσα εργασία αφού αναφερθεί η αναγκαιότητα της εισαγωγής των Νέων Τεχνολογιών στην εκπαίδευση και μετά από θεωρητική μελέτη της υπάρχουσα σύνδεσης της οικογένειας με το σχολείο, ακολουθεί μία ποιοτική έρευνα που στόχο έχει να καταγράψει τις απόψεις των γονέων του Ν.Μαγνησίας σχετικά με την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στα σχολεία. Προκύπτει λοιπόν ότι οι γονείς στο μεγαλύτερο μέρος τους αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα της εισαγωγής και εκμάθησης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και ενώ είναι ενήμεροι των προβλημάτων και κινδύνων που πιθανώς εμπλέκονται με την όλη διαδικασία, επιθυμούν μέσω των εκλεγμένων αντιπροσώπων τους να συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση. Λέξεις κλειδιά: σχολείο, οργανώσεις γονέων, νέες τεχνολογίες. Εισαγωγή Μία από τις βασικές λειτουργίες του σχολείου είναι η λειτουργία της μάθησης. Στην προσπάθεια του εκπαιδευτικού συστήματος να εναρμονιστεί με τις ανάγκες της σύγχρονης πραγματικότητας, αναζητήθηκαν νέοι μέθοδοι και εργαλεία που να διευκολύνουν το εκπαιδευτικό έργο. Όλα τα αναπτυγμένα και αναπτυσσόμενα κράτη επιδίωξαν τη βελτίωση του εκπαιδευτικού τους συστήματος, ώστε να συγχρονιστούν με τις απαιτήσεις της εξελισσόμενης κοινωνίας με επενδύσεις σε υλικοτεχνικές υποδομές σύμφωνες με τις Νέες Τεχνολογίες, καθώς και με επιμορφώσεις του ανθρώπινου δυναμικού των σχολείων, ώστε να συμβαδίζει με τις ανάγκες της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Στην παρούσα εισήγηση, αφού μελετηθούν οι θετικές και αρνητικές όψεις των εφαρμογών των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία καθώς και οι επιδράσεις από τη γονεϊκή εμπλοκή στη μαθησιακή διαδικασία, γίνεται μία αναφορά στις οργανώσεις γονέων που λειτουργούν σήμερα στη χώρα μας. Η έρευνα που παρατίθεται έχει σκοπό τη διερεύνηση των απόψεων των γονέων των μαθητών, ως μέλη των οργανώσεων γονέων. Μέσω των συνεντεύξεων των εκπροσώπων των οργανώσεων γονέων προκύπτουν χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με την αναγκαιότητα εισαγωγής ΤΠΕ στην εκπαίδευση, επισημαίνονται τα προβλήματα που προκύπτουν από τις πηγές χρηματοδοτήσεων των σχολικών μονάδων, απαριθμούνται τα οφέλη της εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση αλλά και καταγράφονται οι αντιδράσεις που δημιουργούνται είτε από ελλιπή ενημέρωση, είτε από παλαιότερες προκαταλήψεις. Πρακτικά Εργασιών 8 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Καθηγητών Πληροφορικής, Βόλος, 28-30 Μαρτίου 2014

2 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Οφέλη και κίνδυνοι από την εισαγωγή των ΤΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία Όπως κάθε καινοτομία, έτσι και η απόπειρα εισαγωγής των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση επηρεάζεται από ένα πλήθος παραγόντων, με κάποιους παράγοντες να επιδρούν θετικά και κάποιους άλλους να επιδρούν αρνητικά στο όλο εγχείρημα. Η επίτευξη των στόχων από την εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την τελική αλληλεπίδραση όλων των παραπάνω παραγόντων, λαμβάνοντας όμως κάθε φορά υπόψη τις εκάστοτε ανάγκες και οι συνθήκες της εποχής (Κυριαζής, Μπακογιάννης, 2003). Αναμφισβήτητα οι νέες τεχνολογίες έχουν μπει δυναμικά στη ζωή όλων και έχουν αλλάξει ριζικά τον τρόπο εργασίας τόσο των ενηλίκων, όσο και των μαθητών. Το γεγονός αυτό έχει ως άμεσο αποτέλεσμα να προκληθούν αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα, αναθεωρώντας τις απαραίτητες δεξιότητες που χρειάζονται να αναπτύξουν οι μαθητές. Η τεχνολογία μετατρέπει τη μάθηση από παθητική σε ενεργητική, διότι, μεταξύ άλλων, συμβάλλει: - στη δυνατότητα ελέγχου από το μαθητή της μαθησιακής διαδικασίας - στην αύξηση της προσοχής και στην προσήλωση του μαθητή στην εργασία που κάνει - στη διευκόλυνση της επικοινωνίας και της αλληλεπίδρασης μεταξύ συμμαθητών - στη δημιουργία κινήτρων για μάθηση - στη δημιουργία ευκαιριών για επιπλέον εξάσκηση - στην αύξηση της αυτοεκτίμησης του μαθητή (Βλασσοπούλου, Παπαδημητρίου, 2002). Μελετώντας τα σημαντικότερα οφέλη από την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία, παρατηρείται η άμεση σύνδεση με την καθημερινή ζωή και εκτός σχολικού περιβάλλοντος, όπως αυτή διαμορφώνεται μέσω της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Πλήθος βιβλιογραφικών αναφορών τονίζουν τη συνεισφορά της τεχνολογίας στη γενική εκπαίδευση η οποία επικεντρώνεται σε τρεις βασικούς άξονες: - Παρέχει στους μαθητές την ευκαιρία να αποκτήσουν πρακτικές δεξιότητες που τους χρειάζονται στην καθημερινή τους ζωή (όπως οι εφαρμογές γραφείου και η χρήση του διαδικτύου) - Συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση της κοινωνικής ανάπτυξης του ανθρώπου και της επιβολής του στο περιβάλλον - Βοηθά στον εντοπισμό τεχνολογικών κλίσεων των μαθητών σε μία περίοδο όπου αυξάνεται διαρκώς ο αριθμός των ατόμων που εργάζονται σε δουλειές με βάση την τεχνολογία (Σιμάτος, 1995). Αν επικεντρωθεί κάποιος στα περισσότερο «τεχνολογικά» χαρακτηριστικά των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, αξίζει να αναφερθεί ο εμπλουτισμός των μέσων εκπαίδευσης μέσω πολυμεσικών εφαρμογών και προσομοιωτικών ασκήσεων στον υπολογιστή. Επίσης, μέσω της συνεχής εξέλιξης του Διαδικτύου προωθείται η δια βίου μάθηση και η μάθηση εξ αποστάσεως, ενώ ενισχύονται οι εξ αποστάσεως γρήγορες διεπηστιμονικές συνεργασίες και ερευνητικές δραστηριότητες με κόστος πολύ χαμηλότερο σε σύγκριση με παλαιότερα. Σημαντικά είναι τα οφέλη και στον τομέα της επικοινωνίας, αφού οι εφαρμογές του Διαδικτύου διευκολύνουν την επικοινωνία και τη συνεργασία εκπαιδευτικών με τηλε-συσκέψεις, καθώς και τη σύναψη φιλικών σχέσεων των μαθητών μέσω του Διαδικτύου, χωρίς το φράγμα της απόστασης, ενισχύοντας έτσι τη διερευνητική μάθηση μέσω της διαχείρισης του πληροφοριακού υλικού, προσφέροντας παράλληλα στο μαθητή περισσότερο ελεύθερο χρόνο για προσωπική ανάπτυξη και για ψυχαγωγία (Γιαννακοπούλου, 1994). Παρόλη την πληθώρα πλεονεκτημάτων από την εφαρμογή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, εντούτοις, όπως κάθε καινοτόμος δράση, η συγκεκριμένη καινοτομία έχει και τις αρνητικές της πτυχές, όπως θέματα που αφορούν την υγεία του παιδιού λόγω της αλόγιστης και λανθασμένης χρήση του Διαδικτύου καθώς και η άσκοπη προβολή, παραποίηση και εκμετάλλευση των προσωπικών 2

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 3 δεδομένων. Οι ανήλικοι χρήστες του Διαδικτύου, λόγω της απειρίας τους και της ανωριμότητάς τους αποτελούν την ιδανική πηγή για άντληση πληροφοριών για τους ίδιους και για πρόσωπα του περιβάλλοντός τους. Για το λόγο αυτό, πέρα από την ενημέρωση των παιδιών σε σχέση με τους κινδύνους που προκύπτουν από την λανθασμένη χρήση του Διαδικτύου, κρίνεται απαραίτητη η πληροφόρηση και εξοικείωση των γονέων σε σχέση με το Διαδίκτυο, ώστε να μπορούν να παρακολουθούν τις δραστηριότητες των παιδιών τους και να εφαρμόζουν κανόνες και όρια, ενώ σε νομοθετικό επίπεδο επιβάλλεται και η παρέμβαση της Πολιτείας (Αλεξανδροπούλου-Αιγυπτιάδου, 2007). Τελευταία στη χώρα μας γίνονται συχνές αναφορές για το φαινόμενο του εθισμού των μικρών παιδιών στα ηλεκτρονικά παιχνίδια του Διαδικτύου. Στα ΜΜΕ αναφέρονται συνεχώς περιστατικά παιδιών που ασχολούνταν με τον υπολογιστή τους για ολόκληρα εικοσιτετράωρα με αποτέλεσμα να νοσηλευτούν σε νοσοκομεία με συμπτώματα στερητικού συνδρόμου (Τζίφας, 2007). Η αλόγιστη χρήση του Διαδικτύου δίνει στο παιδί την αίσθηση ενός μη πραγματικού περιβάλλοντος και μιας εικονικής πραγματικότητας, γι αυτό και οι γονείς πρέπει να εστιάσουν στη διαρκή και σωστή επικοινωνία με τα παιδιά τους, ώστε αυτά να μην αισθάνονται αποκομμένα από το περιβάλλον τους, το οποίο απαιτεί αφύπνιση και σωστή ενημέρωση των γονέων, αλλά και δραστηριοιποίηση από μέρους του σχολείου. Οι καινοτομίες λοιπόν που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση είναι ένα νόμισμα με δύο όψεις, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και η δρ. Πληροφορικής Σαμαρά Βερόνικα για μία από τις πιο διαδεδομένες εφαρμογές της πληροφορικής: «το διαδίκτυο είναι ένα μαχαίρι που μπορεί να αποτελέσει εργαλείο στην καθημερινότητά μας, αλλά μπορεί να αποτελέσει ταυτόχρονα φονικό όπλο, αν υπάρξουν λανθασμένοι χειρισμοί» (Μανώλη, 2008). Η γονεϊκή εμπλοκή στη σχολική καθημερινότητα Αν και πολλοί είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν τη σχολική επίδοση και συμπεριφορά του παιδιού, η οικογένεια είναι από τους βασικούς παράγοντες που επιδρά στις συμπεριφορές που ο μαθητής αναπτύσσει κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Σε παλαιότερες έρευνες βρέθηκε ότι υπήρχε ισχυρή συσχέτιση του κοινωνικού-μορφωτικού-οικονομικού επιπέδου των γονέων και των επιδόσεων του μαθητή. Σε σύγχρονες όμως έρευνες παρατηρήθηκε συσχέτιση της σχολικής επίδοσης και συμπεριφοράς με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας. Πιο συγκεκριμένα, οι γονείς που έχουν υψηλές προσδοκίες για το μέλλον του παιδιού τους, έχουν τακτική επικοινωνία με το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς, και παρουσιάζουν ενεργό συμμετοχή στην καθημερινή ζωή του παιδιού οδηγούν τα παιδιά τους σε υψηλές επιδόσεις και θετική στάση απέναντι στο σχολικό τους περιβάλλον (Παπάζογλου, 1984). Επειδή λοιπόν πολλά από τα χαρακτηριστικά των γονέων συνδέονται άμεσα με την σχολική επίδοση του παιδιού και τη συμπεριφορά του στη σχολική καθημερινότητα, στην ελληνική και ξένη βιβλιογραφία γίνεται αναφορά στον όρο «γονεϊκή εμπλοκή» για να περιγραφεί το είδος και ο βαθμός συμμετοχής των γονέων στη σχολική λειτουργία η οποία μπορεί να αφορά από μία απλή επίσκεψη στο σχολείο ως την ενεργό συμμετοχή του γονέα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Μερικές από τις κύριες μορφές γονεϊκής εμπλοκής είναι: - Η ανταλλαγή πληροφοριών με το σχολείο μέσω επιστολών, τηλεφωνημάτων ή επισκέψεων. - Το ενδιαφέρον του γονέα για τη σχολική εργασία, η προτροπή και η βοήθεια του μαθητή για υψηλές επιδόσεις. - Η ενθάρρυνση του παιδιού, η καθοδήγηση και η συναισθηματική του υποστήριξη. - Η παρακίνηση για εξωσχολικές μορφωτικές δραστηριότητες.

4 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής - Η συμμετοχή σε συλλόγους γονέων (Chiland, 1994). Πλήθος ερευνών έχει δείξει ότι η ενεργός συμμετοχή των γονέων στην εκπαιδευτική διαδικασία συνεπάγεται υψηλότερη σχολική επίδοση και θετικότερη στάση των παιδιών προς το σχολείο. Χαρακτηριστική είναι η έρευνα που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο Αθηνών σχετικά με την εμπλοκή των Ελλήνων γονιών και τη σχολική συμπεριφορά και πρόοδο του παιδιού, Στα αποτελέσματα της έρευνας αναφέρεται ότι μεταξύ των άλλων παραγόντων όπως προσδοκίες των γονέων, βοήθεια στο σπίτι, πειθαρχία και ανάπτυξη ενδιαφερόντων- σημαντικό ρόλο στη σχολική επίδοση του παιδιού παίζει η επαφή του γονέα με το σχολείο. Η συχνότητα και το είδος των σχέσεων που έχει ο γονιός με τους εκπαιδευτικούς, η ανάπτυξη προσωπικών και κοινωνικών σχέσεων μαζί τους καθώς και η συμμετοχή του σε εκδηλώσεις του Συλλόγου Γονέων του σχολείου επιδρούν καθοριστικά στη στάση του μαθητή απέναντι στην εκπαιδευτική διαδικασία (Μυλωνάκου-Κεκέ, 2007). Το γεγονός της βελτίωσης της επίδοσης των μαθητών και της ανάπτυξης θετικών στάσεων των μαθητών απέναντι στο σχολείο σε σχέση με τη γονεϊκή εμπλοκή είναι ένα από τα συχνότερα ευρήματα των ερευνών που μελετούν τη γονεϊκή εμπλοκή στο σχολείο, άλλα όχι και το μοναδικό (Jeynes, 2005). Άλλες έρευνες έδειξαν ότι η γονεϊκή εμπλοκή συμβάλλει στην αύξηση του ποσοστού φοίτησης και στη μείωση του ποσοστού πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου. Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι, η συχνή επικοινωνία και συνεργασία γονέων και εκπαιδευτικών περιορίζουν τα προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών στο σχολείο και αυξάνονται τα κίνητρά τους για μάθηση (McNeal, 2001). Τέλος, η γονεϊκή εμπλοκή επιδρά θετικά και στην κοινωνική προσαρμογή των παιδιών. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι Henderson και Berla «όταν τα σχολεία συνεργάζονται με τις οικογένειες, τα παιδιά επιτυγχάνουν όχι μόνο στο σχολείο αλλά και σε ολόκληρη τη ζωή τους» (Henderson και Berla, 1994). Από τη γονεϊκή εμπλοκή δεν ωφελούνται μόνο τα παιδιά, αλλά και οι ίδιοι οι γονείς. Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα η συμμετοχή των γονέων στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι μία καλή ευκαιρία για να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο με τα παιδιά τους, με αποτέλεσμα έρθουν πιο κοντά τους, να βρουν νέους δίαυλους επικοινωνίας, να κατανοήσουν τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους, γενικότερα να ενισχύσουν τη σχέση τους με αυτά. Επίσης, η εμπλοκή των γονέων με την εκπαιδευτική κοινότητα τους δίνει τη δυνατότητα να κατανοήσουν τα προβλήματα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί με συνέπεια να υιοθετούν μία πιο πρόθυμη στάση στη στήριξη του εκπαιδευτικού τους έργου (Epstein, 1992). Τέλος, μέσω της γονεϊκής εμπλοκής, βελτιώνεται η εικόνα που έχουν οι γονείς για τον ίδιο τους τον εαυτό και το ρόλο τους στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού τους (Davies, 1988). Συλλογικά όργανα γονέων Στην προσπάθεια εύρεσης κανόνων και ορίων σχετικά με τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις που έχει τόσο το σχολείο όσο και ο γονέας, ώστε μέσω της σωστής συνεργασίας και αλληλοσυμπλήρωσης να προκύπτει το επιθυμητό αποτέλεσμα για το παιδί., η πολιτεία προσπάθησε να θεσπίσει ένα νομικό πλαίσιο, όπου θα αποσαφηνίζονταν οι διακριτοί ρόλοι και υποχρεώσεις των γονέων στη σχολική λειτουργία. Για το λόγο αυτό, το 1985 θεσπίστηκε ο νόμος 1566, του οποίου τα άρθρα 48-53 αναφέρονται στην εκπροσώπηση γονέων στα όργανα λαϊκής συμμετοχής καθώς και στις οργανώσεις γονέων στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στο νόμο 1566/1985, και συγκεκριμένα στο άρθρο 53 γίνεται αναλυτική αναφορά στις μορφές οργανώσεων των γονέων. Σε επίπεδο σχολικής μονάδας, το άρθρο 53 ορίζει τη συγκρότηση ενός συλλόγου γονέων, με την επωνυμία του σχολείου. Στη συνέχεια, οι σύλλογοι γονέων που ανήκουν στην ίδια κοινότητα ή δημοτικό διαμέρισμα ή δήμο συγκροτούν μία ένωση γονέων, με κάθε σύλλογο να αντιπροσωπεύεται με έναν εκλεγμένο μέλος ανά τριάντα μαθητές στην ένωση γονέων. Οι ενώσεις γονέων κάθε νομαρχιακού διαμερίσματος ή νομού με έναν εκπρόσωπο ανά τριακόσιους μαθητές 4

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 5 συγκροτούν μία ομοσπονδία γονέων. Τέλος, η ενιαία συνομοσπονδία της χώρας αποτελείται από έναν τουλάχιστον εκπρόσωπο ανά χίλιους πεντακόσιους μαθητές από τις επιμέρους ομοσπονδίες γονέων (στο σχήμα απεικονίζεται η δομή των οργανώσεων γονέων). Κατά περίπτωση, τα όργανα διοίκησης όλων των παραπάνω οργανώσεων των γονέων είναι η Γενική Συνέλευση και το Διοικητικό Συμβούλιο. Τέλος, γίνεται αναφορά και στα ιδιωτικά σχολεία, για τα οποία ισχύουν οι παραπάνω διατάξεις όσον αφορά τους συλλόγους γονέων (Πουλής, 2006). ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΕΝΩΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΓΟΝΕΩΝ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΝΩΣΕΩΝ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΓΟΝΕΩΝ ΑΝΩΤΑΤΗ Δομή Οργανώσεων ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ Γονέων ΓΟΝΕΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ Στον ίδιο νόμο και στο άρθρο 49 ορίζεται η συμμετοχή εκπροσώπων των παραπάνω οργανώσεων γονέων σε όλα τα συλλογικά όργανα του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων σε θέματα παιδείας, όπως το Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, οι νομαρχιακές, επαρχιακές και δημοτικές ή κοινοτικές επιτροπές παιδείας καθώς και τα σχολικά συμβούλια. (Σκουρής, Β., Κουτούπα-Ρεγκάκου, Ε., 2007). Μελετώντας το νόμο 1566/85 σχετικά με το ρόλο των γονέων στην εκπαιδευτική διαδικασία, παρατηρείται ότι ενώ γίνονται προσπάθειες από το νομοθέτη για οριοθέτηση του ρόλου του γονέα μέσα στη σχολική κοινότητα, εντούτοις ο ρόλος αυτός είναι περισσότερο «παθητικός» σε σχέση με αυτόν που θα όφειλε να έχει. Η δημιουργία των συλλογικών οργάνων του καθιστά τη θέση του γονέα περισσότερο «γραφειοκρατική» και αντιμετωπίζεται ως απλό μέλος συμβουλίων στη λειτουργία και λήψη αποφάσεων, αφαιρώντας του όμως έναν πιο ουσιώδη τρόπο παρέμβασης στη σχολική καθημερινότητα. Είναι λοιπόν στη διακριτική ευχέρεια του κάθε γονέα ατομικά, πέρα από τα δυσκίνητα συλλογικά όργανα στα οποία ανήκει, να αναλάβει μόνος του έναν πιο ενεργό ρόλο, ώστε να συμμετέχει κι αυτός ουσιαστικά στην παροχή παιδείας του παιδιού του (Σκουρής, Β., Κουτούπα- Ρεγκάκου, Ε., 2007).

6 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Ερευνητικό μέρος: Η στάση των οργανώσεων γονέων στην εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση Όπως αναφέρθηκε, το πρώτο μέρος της έρευνας μελετά τις απόψεις, τις πεποιθήσεις και τις στάσεις των γονέων των μαθητών, που εκπροσωπούνται στο εκπαιδευτικό σύστημα μέσω των συλλογικών οργάνων τους, σχετικά με την ενσωμάτωση των εφαρμογών των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Αν και στη βιβλιογραφία τονίζεται η σπουδαιότητα της συμμετοχής του γονέα στη σχολική πραγματικότητα, η αναγκαιότητα της έρευνας πηγάζει από την περιορισμένη ελληνική (αλλά και διεθνή) βιβλιογραφία που συσχετίζει την επιρροή των γονέων στην εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στα ελληνικά σχολεία. Μέσω της μελέτης των προσωπικών αντιλήψεων των γονέων για τις ΤΠΕ στο σχολικό περιβάλλον, πέρα από την απλή καταγραφή των απαντήσεών τους, επιχειρείται η σε βάθος διερεύνηση των απόψεων των εκπροσώπων γονέων για τη χρήση και την αξιοποίηση των ΤΠΕ στο σχολείο, λαμβάνοντας βέβαια υπόψη και τις γενικότερες συνθήκες λειτουργίας και συνεργασίας. Α.Υποθέσεις της έρευνας Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει στη χώρα μας, το μεγαλύτερο ποσοστό των ελλήνων ενηλίκων δεν έχει ενσωματώσει τις νέες τεχνολογίες στην καθημερινότητά τους. Αν και γίνονται οργανωμένες προσπάθειες από διάφορους κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς για επιμόρφωσεις των ελλήνων πάνω στις ΤΠΕ, εντούτοις οι έλληνες ενήλικες, και κατ επέκταση οι γονείς των μαθητών των σχολείων, δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τις εξελίξεις της τεχνολογίας και για τις εφαρμογές που έχουν σε διάφορους τομείς της ζωής, όπως είναι και η εκπαίδευση. Η έλλειψη ενημέρωσης των ελλήνων γονέων για τις εκπαιδευτικές εφαρμογές των ΤΠΕ είναι ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός και αναμένεται να προκύψει και από τα αποτελέσματα της έρευνάς μας. Πέρα από τα πλεονεκτήματα των εφαρμογών της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία, πρέπει να ληφθούν υπόψη και τα μειονεκτήματα που προκύπτουν από την αλόγιστη χρήση (Αλεξανδροπούλου-Αιγυπτιάδου, 2007). Στην έρευνα που ακολουθεί, είναι σημαντικό να αποτυπωθούν οι προβληματισμοί των ελλήνων γονέων σχετικά με τις δύο όψεις των νέων τεχνολογιών, καθώς και να προταθούν τρόποι αντιμετώπισης των προβλημάτων που προκύπτουν από τη λανθασμένη εφαρμογή τους. Ένα ακόμη σημαντικό σημείο της έρευνας είναι να διερευνηθεί ο ρόλος και οι ευθύνες που αναλογούν στις οργανώσεις γονέων των σχολείων. Αν και νομοθετικά οι οργανώσεις γονέων διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του σχολείου, κανείς δε μπορεί να παραβλέψει τις ευθύνες που αναλογούν σε επίπεδο χώρας, νομαρχίας, δήμου ή κοινότητας για τη σωστή λειτουργία των σχολείων. Για την εύρυθμη λειτουργία του σχολείου και την αποφυγή πολλών προβλημάτων και δυσλειτουργιών που προκύπτουν στον εκπαιδευτικό χώρο, θεωρείται απαραίτητη η συμμετοχή των γονέων στα παραπάνω επίπεδα και η συνεργασία με τους φορείς της πολιτείας, ώστε να μπορέσει να επιτευχθεί η σύνδεση του σχολείου με την τοπική αλλά και την ευρύτερη κοινωνία (Epstein, 1995). Β.Μεθοδολογία της έρευνας Λόγω της φύσης του θέματος που ερευνάται και της περιορισμένης βιβλιογραφίας γύρω από αυτό, επιλέχθηκε ως μεθοδολογική προσέγγιση η ποιοτική διερεύνηση. Οι ποιοτικές μέθοδοι συνιστώνται για μικρό αριθμό δείγματος, όπως συμβαίνει και στη συγκεκριμένη έρευνα, όπου το ζητούμενο είναι όχι η απλή περιγραφή ενός φαινομένου, αλλά και η λεπτομερειακή ανάλυσή του, επιδιώκοντας έτσι να ερμηνευτούν στάσεις ενός γενικότερου συνόλου στο οποίο ανήκει το υποκείμενο (Κυριαζή, 2002). Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν πέντε εκπρόσωποι των αντιπροσωπευτικών συλλογικών οργάνων των γονέων στην εκπαίδευση. Πιο συγκεκριμένα, επιλέχθηκαν τέσσερις πρόεδροι συλλόγων 6

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 7 γονέων και ο πρόεδρος της ένωσης γονέων του νομού Μαγνησίας. Δεδομένου ότι το κύριο ερευνητικό ερώτημα αφορά τις απόψεις των γονέων που συμμετέχουν στα συλλογικά όργανα γονέων και των δύο βαθμίδων, η επιλογή του δείγματος πραγματοποιήθηκε με βάση τη βαθμίδα του σχολείου. Γι αυτό επιλέχθηκαν δύο εκπρόσωποι συλλόγων γονέων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και τρεις εκπρόσωποι συλλόγων γονέων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Για τη διεξαγωγή της έρευνας χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο της «ποιοτικής συνέντευξης», η οποία πραγματοποιείται αφού πρώτα ο ερευνητής σχεδιάσει το γενικό πλάνο ερωτήσεων, έτσι ώστε να μπορεί στη συνέχεια να κατευθύνει τη συζήτηση με τον ερωτώμενο στο στόχο που έχει ο ίδιος θέσει εκ των προτέρων. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε ένα σχέδιο πλαίσιο ημιδομημένης συνέντευξης, το οποίο αποτελείται από τρεις βασικούς άξονες. Ο πρώτος άξονας αφορά κάποια βασικά ατομικά στοιχεία, ώστε να έχουμε μία άποψη για το γενικό προφίλ του ερωτώμενου. Ο δεύτερος άξονας αφορά τις προσωπικές του απόψεις και εμπειρίες σε σχέση με τις νέες τεχνολογίες, ενώ το τρίτο μέρος των ερωτήσεων επιδιώκει την καταγραφή των απόψεων και στάσεων του γονέα, ως μέλος του συλλόγου γονέων, για την εμπλοκή του στη σχολική καθημερινότητα αλλά και για τις εφαρμογές των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το χρονικό διάστημα που διεξήχθη η έρευνα και πραγματοποιήθηκαν οι συνεντεύξεις ήταν Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2008 και κάθε συνέντευξη διήρκησε περίπου 20 λεπτά. Στο τελευταίο μέρος της ποιοτικής έρευνας, στην προσπάθεια ανάλυσης των αποτελεσμάτων και διεξαγωγής συμπερασμάτων απαιτείται ο παραλληλισμός των απόψεων των συμμετεχόντων στην έρευνα με τη κοινή λογική του ερευνητή και την τελική σύγκριση των πορισμάτων με τη σχετική βιβλιογραφία γύρω από το εξεταζόμενο θέμα (Αυδή, 2002). Γ.Παρουσίαση αποτελεσμάτων της έρευνας Στο πρώτο κομμάτι των συνεντεύξεων, όπου καταγράφονται τα ατομικά στοιχεία των ερωτώμενων, παρατηρείται μία ποικιλομορφία τόσο σε σχέση με το επάγγελμα άρα και με το μορφωτικό επίπεδο του γονέα- όσο και με τη δομή της οικογένειας (αριθμός και ηλικίες παιδιών). Στην έρευνά μας έχουμε δύο γονείς απόφοιτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (μία φαρμακοποιό και έναν μηχανολόγο μηχανικό), ενώ οι υπόλοιποι τρεις γονείς είναι απόφοιτοι λυκείου. Σχετικά με τη δομή της οικογένειας, υπάρχουν δύο οικογένειες με δύο παιδιά που φοιτούν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, μία οικογένεια με τρία παιδιά στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και δύο οικογένειες με πέντε παιδιά με κάποια από αυτά να είναι μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στο δεύτερο μέρος της συνέντευξης και σε ερώτηση σχετικά με την εμπειρία τους στη χρήση προϊόντων της νέας τεχνολογίας οι απαντήσεις θα λέγαμε ότι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία οι απαντήσεις δηλώνουν ότι η επιτακτική ανάγκη για ενσωμάτωση των ΤΠΕ στον εργασιακό χώρο αναγκάζει τους περισσότερους να ασχοληθούν με αυτό το αντικείμενο. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι απαντήσεις των ερωτώμενων που δε χρειάστηκε λόγω της φύσης της εργασίας τους να ασχοληθούν ενεργά με τις εφαρμογές των νέων τεχνολογιών και τις αντιμετωπίζουν σαν ένα προαιρετικό αντικείμενο μελέτης και επιμόρφωσης. Όσον αφορα τις στάσεις των γονέων απέναντι στις ΤΠΕ, όλες οι απαντήσεις συγκλίνουν στην άποψη ότι η γνώση και η ενημέρωση γύρω από τις νέες τεχνολογίες μειώνει τις προϋπάρχουσες προκαταλήψεις και βοηθά τους γονείς να υιοθετήσουν μία θετικότερη στάση γύρω από τις νέες τεχνολογικές εφαρμογές. Οι απαντήσεις των γονέων δείχνουν ότι όλοι τους αναγνωρίζουν ότι οι ΤΠΕ συμβάλλουν θετικά στη μαθησιακή διαδικασία και κάποιοι μάλιστα αποπειρώνται να κάνουν μία πρόχειρη εκτίμηση. Όμως, κανείς γονέας δε μπορεί να απαντήσει με ακρίβεια για τα οφέλη που πραγματικά αποκομίζουν τα παιδιά τους

8 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Σχετικά με τον τρόπο που ενημερώθηκαν για τις ΤΠΕ, οι περισσότεροι αναφέρονται σε συζητήσεις και ανταλλαγή απόψεων με ανθρώπους του φιλικού ή και του σχολικού περιβάλλοντος του παιδιού τους. Τα ΜΜΕ είναι επίσης υπεύθυνα για την πληροφόρηση των γονέων σχετικά με τις ΤΠΕ, ενώ κάποιοι από τους ερωτώμενους δηλώνουν ότι παρακολούθησαν επιμορφωτικά σεμινάρια για να έχουν μία πλήρη εικόνα των νέων τεχνολογιών. Επιπρόσθετα, όλοι οι γονείς αναγνωρίζουν πως η χρήση των ΤΠΕ έχει σημαντικά πλεονεκτήματα αλλά εμπεριέχει και προβλήματα, που προκύπτουν από την αλόγιστη και κακή χρήση τους. Οι περισσότεροι μιλούν για έλεγχο των παιδιών και τήρηση ορίων, γεγονός που προϋποθέτει την ενημέρωση των γονέων πάνω σε θέματα χρήσης τεχνολογικών εφαρμογών. Το τρίτο μέρος των ερωτήσεων αφορά το ρόλο και την ισχύ που έχουν οι γονείς ως μέλη του συλλόγου γονέων στη λειτουργία του σχολείου. Όλες οι απαντήσεις τονίζουν τον πρωταρχικό ρόλο του Υπουργείου Παιδείας σε θέματα λειτουργίας του σχολείου, εντούτοις δεν αρνούνται το μερίδιο ευθυνών που τους αναλογεί και των πιέσεων που μπορούν οι ίδιοι να ασκήσουν στα ανώτερα επίπεδα, ως εκπρόσωποι των γονέων των μαθητών. Επίσης, και οι πέντε ερωτηθέντες συμφωνούν στον ενεργό ρόλο που θεωρούν ότι έχουν στη σχολική καθημερινότητα, ακόμη κι όταν αυτός περιορίζεται από το γραφειοκρατικό και διαδικαστικό κομμάτι της λειτουργίας των σχολικών μονάδων. Κλείνοντας τις συνεντεύξεις, θα λέγαμε ότι όλοι οι γονείς αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα για ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία και θεωρούν την εισαγωγή τους στις σχολικές μονάδες αν όχι την πρώτη, από τις πρώτες ανάγκες για τη σωστή λειτουργία του σχολείου.και για το λόγο αυτό το σχολείο κρίνεται από τους γονείς ως κύριος υπέυθυνος για την άρση του τεχνολογικού αναλφαβητισμού. Δ.Συμπεράσματα - προτάσεις Όπως έχει τονιστεί, η εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση συνοδεύει ένα ευρύτερο φάσμα παιδαγωγικών αλλαγών. Οι συνεντεύξεις με τους γονείς μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το δυναμικό της χρήσης των ΤΠΕ ως νοητικών εργαλείων δεν έχει γίνει αντιληπτό από αρκετούς γονείς οι οποίοι εμπλέκονται θεσμικά ως εκπρόσωποι των γονέων στα συλλογικά όργανα της εκπαίδευσης. Αν και οι γονείς επίσημα τονίζουν την ανάγκη εκσυγχρονισμού των σχολικών μονάδων, έτσι ώστε να συμβαδίζουν με τις ολοένα και αυξανόμενες τεχνολογικές εξελίξεις, οι συνεντεύξεις της έρευνάς μας και η μελέτη των σχετικών ανακοινώσεων των συλλόγων δείχνουν ότι η αίσθηση αυτή αναγκαιότητας δεν συνοδεύεται από σχετική γνώση. Βέβαια η άποψη «όσο περισσότερη τεχνολογία, τόσο περισσότερη πρόοδος» δεν έχει πάντα τα επιθυμητά αποτελέσματα. Για να αποτελέσει η τεχνολογία σωστό παιδαγωγικό εργαλείο απαιτείται η σωστή εισαγωγή της με σκοπό να λειτουργεί στην υπηρεσία του μαθητή και να στοχεύει στην ολοκλήρωσή του ως άτομο. Πέρα λοιπόν από την σωστή σχεδίαση και ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στη σχολική καθημερινότητα, η εφαρμογή και τήρηση ορίων, όπως τονίζεται από τους ερωτώμενους της έρευνας, είναι βασική προϋπόθεση για την εκμετάλλευση των θετικών μόνο πλευρών των εφαρμογών των ΤΠΕ. Σύμφωνα με τους ίδιους αλλά και με βιβλιογραφικές αναφορές, επιβάλλεται η κατάλληλη ενημέρωση των γονέων, ώστε να μπορούν να ελέγχουν τα παιδιά τους και να προλαμβάνουν τους κινδύνους που προκύπτουν από την κακή χρήση των νέων τεχνολογιών (Ψαρά, 2007). Θετική προς την κατεύθυνση της απόκτησης σχετικών γνώσεων είναι η λειτουργία προγραμμάτων που οργανώνονται από τα κέντρα εκπαίδευσης ενηλίκων και άλλους φορείς συμβεβλημένους με τις σχολές γονέων, που προετοιμάζουν τους γονείς για την νέα κοινωνία της πληροφορίας και παράλληλα διαδραματίζουν έναν σημαντικό ρόλο στην ετοιμότητά τους στις προκλήσεις των νέων τεχνολογιών (Αλεξανδροπούλου-Αιγυπτιάδου, 2007). Η επιμόρφωση των γονέων πάνω στις ΤΠΕ 8

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 9 δημιουργεί σαφώς θετικότερες στάσεις απέναντι στις εφαρμογές των νέων τεχνολογιών, όπως παρουσιάζεται από τα αποτελέσματα της έρευνάς μας. Η σύγκριση του ρόλου των γονέων όπως παρουσιάζεται στα σχετικά ελληνικά νομικά κείμενα με τον αντίστοιχο ρόλο στην Ευρώπη, όπως αποτυπώνεται στο καταστατικό του ΕΡΑ (European Parents Association - Ευρωπαϊκός Σύλλογος Γονέων), ωθεί στην υπόθεση ότι η άγνοια των γονέων για το παιδαγωγικό δυναμικό των ΤΠΕ πιθανόν να συνδέεται με τον νομοθετικό περιορισμό των γονέων από το να έχουν λόγο στο σχολικό πρόγραμμα στην βάση των δικών τους αρχών και αξιών (EPA, 2002). Στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα οι γονείς δεν έχουν θεσμικά ουσιαστικό λόγο στην εκπαίδευση των παιδιών τους. Ο κύριος ρόλος που τους ανατίθεται έγκειται στην λύση τοπικών διαχειριστικών προβλημάτων, ενώ αναμένεται η πλήρης υποστήριξή τους στις εκπαιδευτικές επιλογές της πολιτείας. Είναι πιθανό ότι η αίσθηση μειωμένης εξουσίας στον παιδαγωγικό σχεδιασμό του σχολείου να τους αποτρέπει από το να επιδιπώξουν καλύτερη κατανόηση του παιδαγωγικού δυναμικού των ΤΠΕ. Η παλιότερη λοιπόν άποψη ότι οι ρόλοι του σχολείου και της οικογένειας στην εκπαίδευση είναι διακριτοί και ανεξάρτητοι έρχεται να αντικατασταθεί από τη σύγχρονη αντίληψη της στενής και ειλικρινής συνεργασίας σχολείου και οικογένειας. Το σχολείο πρέπει να αντιμετωπίζεται ως χώρος συνάντησης της οικογένειας και της ευρύτερης κοινωνίας, ώστε να μπορεί να αποτελέσει έναν υποστηρικτικό χώρο τόσο για τα παιδιά, όσο και για τους γονείς. Αν και η συμμετοχή του γονέα στην εκπαιδευτική διαδικασία εξαρτάται από την προσωπικότητά του, τις στάσεις του και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, εντούτοις η γονεϊκή εμπλοκή για να είναι εποικοδομητική, πρέπει να βασίζεται σε ένα πλαίσιο επικοινωνίας και συνεργασίας, με μοναδικό άμεσο στόχο την ομαλή ανάπτυξη και ευημερία του παιδιού. Βιβλιογραφία - Αλεξανδροπούλου-Αιγυπτιάδου, Ε. (2007). Η πλοήγηση των ανηλίκων στο Διαδίκτυο και η ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων. Πρακτικά Ακαδημίας Γονέων Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού, Βόλος. - Αυδή, Ε. (2002). Η ποιοτική έρευνα στην κλινική πράξη. Ανακτήθηκε στις 2/11/2008 από URL: http://users.auth.gr/avdie/qualitative_msc.htm - Βλασσοπούλου, Κ., Παπαδημητρίου, Μ. (2002). Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ως μέσο αντιμετώπισης των μαθησιακών δυσκολιών. Ανακτήθηκε στις 20/12/2008 από URL: fs-sed.users.uth.gr/arthra/hy.doc - Γιαννακοπούλου, Ε. (1994). Η πληροφορική στην εκπαίδευση. Αθήνα:Γρηγόρη. - Chiland, C. (1994). The family & the school: a joint systems approach to problems with childrens. London: RoutledgeFalmer. - Davies, D. (1988). Benefits and barriers to parent involvement. Community Education Research Digest, 2(2), 11-19. - Epstein, J.L. (1995). School/family/ community partnerships: caring for the children we share. Phi Delta Kappan, 76(9) - Ευρωπαϊκός Σύλλογος Γονέων (2002). Δικαιώματα και καθήκοντα των γονέων στην Ευρώπη. Ανακτήθηκε στις 12/9/2008 από URL: www.ka-parentsassociation.gr/data/parents_gr.doc. - Henderson, A. T.,Berla, N. (Eds.). (1994). A new generation of evidence: The family is critical to student achievement. Washington, DC: National Committee for Citizens in Education. - Jeynes, W. H. (2005). A meta-analysis of the relation of parental involvement to urban elementary school student academic achievement. Urban Education, 40(3), 237-269. - Κυριαζής, Α., Μπακογιάννης, Σ. (2003). Χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση. Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών.

10 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής - Κυριαζή, Ν. (2002). Η κοινωνιολογική έρευνα. Κριτική επισκόπηση των Μεθόδων και των Τεχνικών. Αθήνα:Ελληνικά Γράμματα. - Μανώλη, Ε. (2008). Το Διαδίκτυο δεν είναι ψηφιακή νταντά Εφημερίδα Μαγνησία, σελ. 16.. - Μυλωνάκου-Κεκέ, Η. (2007). Σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις στην επικοινωνία σχολείου, οικογένειας και κοινότητας. Αθήνα: Περιβολάκι & Άτραπος. - McNeal, R. B. J. (2001). Differential effects of parental involvement on cognitive and behavioral outcomes by socioeconomic status. Journal of Socio-economics, 30(2), 171-179 - Παπάζογλου, Μ. (1984). Σχέση σχολείου-οικογένειας. Αθήνα: Επικαιρότητα. - Πουλής, Π. (2006). Εκπαιδευτικό δίκαιο και θεσμοί.θεσσαλονίκη: Σάκκουλα. - Σκουρής, Β., Κουτούπα-Ρεγκάκου, Ε. (2007). Δίκαιο της Παιδείας. Θεσσαλονίκη: Σάκκουλα. - Τζίφας, Π. (2007, 11-11). Στο νοσοκομείο τρεις ανήλικοι εξαρτημένοι από τα video games. Εφημερίδα Πρώτο Θέμα, σελ.40. - Ψαρά, Μ. (2007, 23-12). Αφήνουν το σχολείο για να παίζουν κομπιούτερ. Εφημερίδα Έθνος της Κυριακής, σελ. 38. 10