1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 1.1 Σκοπός Έρευνας

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

2 1.1 Σκοπός Έρευνας 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο βασικός σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η αξιολόγηση των παραγόντων που επιδρούν και διαμορφώνουν τη γνώμη, στάση και αντίληψη των νέων (μαθητών) σχετικά με θέματα εργασίας και επαγγελματικού προσανατολισμού. Ειδικότερα, η έρευνα στοχεύει στο να μετρήσει την επίδραση παραγόντων οι οποίοι εντάσσονται σε μια από τις παρακάτω τρεις κατηγορίες: Σχολικοί παράγοντες : Ως τέτοιοι μπορούν να θεωρηθούν οι καθηγητές, οι συμμαθητές, τα σχολικά βιβλία κλπ. Είναι προφανές ότι οι μαθητές επηρεάζονται από τους παράγοντες αυτούς. Εξωσχολικοί παράγοντες. Τέτοιοι παράγοντες είναι η οικογένεια, ο κοινωνικός περίγυρος κλπ. Επαφή με πραγματικούς χώρους εργασίας. Οι νέοι έχουν όχι πλήρως διαμορφωμένη άποψη για τα επαγγέλματα αλλά και για τα γενικότερα θέματα τα σχετικά με την εργασία, η οποία στηρίζεται σε συγκεχυμένες κυρίως πληροφορίες. Σκοπός της έρευνας είναι η μέτρηση της επίδρασης επισκέψεων σε πραγματικούς χώρους εργασίας. Αναλυτικότερα, οι επιμέρους στόχοι της έρευνας είναι οι εξής : Η καταγραφή της ποιοτικής και ποσοτικής συνεισφοράς των εσωσχολικών και εξωσχολικών παραγόντων στη διαμόρφωση της αντίληψης των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ο εντοπισμός των προβληματισμών των νέων σχετικά με τα στοιχεία που συνιστούν ένα επάγγελμα και η περιγραφή των παραμέτρων που διαμορφώνουν τους προβληματισμούς αυτούς σε σχέση με την πιθανότητα επιλογής συγκεκριμένων επαγγελμάτων. Η επίδραση που ασκεί στην άποψη που έχουν οι μαθητές για συγκεκριμένα επαγγέλματα, η επίσκεψη σε πραγματικούς χώρους εργασίας. 1

3 Τελικός στόχος της έρευνας είναι η βελτίωση της διδασκαλίας του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΣΕΠ), η οποία μπορεί να συμβάλει στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας μέσω της ορθής αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού, σύμφωνα με τις πραγματικές του ανάγκες, δεξιότητες και επιδιώξεις. Συνέπεια των παραπάνω είναι η αύξηση της παραγωγικότητας αλλά και της ευελιξίας του ανθρώπινου δυναμικού στο διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνώς χώρο εργασίας. 2

4 1.2 Μεθοδολογία Έρευνας Για την επίτευξη των στόχων της μελέτης, η έρευνα διεξήχθη σε δύο στάδια (Α και Β). Σχεδιάστηκαν ερωτηματολόγια τα οποία δόθηκαν σε δείγμα μαθητών της Α' Λυκείου σχολείων της Αττικής και άλλων μεγάλων αστικών κέντρων. Στο στάδιο Α εκτιμήθηκε η επίδραση εσωσχολικών και εξωσχολικών παραγόντων, ενώ στο στάδιο Β διερευνήθηκε και η επίδραση της επαφής με πραγματικούς χώρους εργασίας. Οι μαθητές επισκέφτηκαν τους χώρους εργασίας και γνώρισαν από κοντά τα επαγγέλματα του τεχνικού Η/Υ, του λογιστή και του βιβλιοθηκονόμου. Πέρα από την περιήγηση στους χώρους εργασίας, καταξιωμένοι επαγγελματίες μίλησαν στους μαθητές για την εργασία τους (μειονεκτήματα, πλεονεκτήματα, προϋποθέσεις, κ.ο.κ.). Η επιλογή των επαγγελμάτων έγινε έτσι ώστε να εξετασθούν τόσο επαγγέλματα για τα οποία οι μαθητές έχουν ήδη κάποια εικόνα και πληροφόρηση (λογιστής, τεχνικός Η/Υ) όσο και επαγγέλματα τα οποία είναι σχεδόν άγνωστα στους περισσότερους μαθητές. Για την άντληση των ζητούμενων πληροφοριών δόθηκαν στους μαθητές του δείγματος διαφορετικά ερωτηματολόγια για κάθε στάδιο. Η ακριβής μορφή των ερωτηματολογίων δίνεται στο παράρτημα (Α1, Α2). Σε καθένα από τα στάδια της έρευνας εφαρμόστηκε διαφορετικός δειγματοληπτικός σχεδιασμός, δεδομένου ότι ήταν διαφορετικός ο επιδιωκόμενος στόχος τους. Τα δειγματοληπτικά σχέδια που χρησιμοποιήθηκαν περιγράφονται αναλυτικότερα στη συνέχεια. 3

5 1.2.1 Δειγματοληπτικός Σχεδιασμός στο στάδιο Α Στο στάδιο Α πραγματοποιήθηκε δειγματοληπτική έρευνα μεταξύ των μαθητών της Α' Λυκείου των σχολείων του νομού Αττικής και άλλων αστικών περιοχών. Στόχος του ερωτηματολογίου το οποίο σχεδιάστηκε και δόθηκε στους μαθητές ήταν η αποτύπωση αφενός μεν της άποψής τους για θέματα σχετικά με την αγορά εργασίας αφετέρου δε της επίδρασης σχολικών και εξωσχολικών παραγόντων στην τελική διαμόρφωση αυτής της άποψης. Διευκρινίζεται ότι ο αρχικός σχεδιασμός της έρευνας προέβλεπε τη διεξαγωγή της δειγματοληψίας μόνο μεταξύ των μαθητών του Νομού Αττικής. Παρ' όλα αυτά αποφασίστηκε τελικά να συμπεριληφθούν στο δείγμα και Λύκεια άλλων αστικών κέντρων, έτσι ώστε τα αποτελέσματα να αναφέρονται σε ευρύτερη γεωγραφική περιοχή. Η αύξηση του υπο-μελέτη πληθυσμού οδήγησε και σε αύξηση του δείγματος του μαθητών. Έτσι, ενώ, σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό το δείγμα περιελάμβανε 200 μαθητές, περιελήφθησαν τελικά 455 μαθητές από Λύκεια της Αττικής και άλλων μεγάλων αστικών περιοχών. Σημειώνεται ότι από το σύνολο των ερωτηθέντων μαθητών οι 237 ήταν από Λύκεια της Αττικής και οι 218 από Λύκεια άλλων αστικών περιοχών. Για τη δειγματοληψία ακολουθήθηκε το σχέδιο της πολυσταδιακής, στρωματοποιημένης, τυχαίας δειγματοληψίας. Στο πρώτο στάδιο τα Λύκεια του υπο-μελέτη πληθυσμού χωρίστηκαν σε δύο συστάδες (Αττική και εκτός Αττικής). Μεταξύ των μεγάλων αστικών κέντρων των εκτός Αττικής επελέγησαν (με απλή τυχαία δειγματοληψία) 4 πόλεις. Από τις πόλεις αυτές επελέγησαν (επίσης με απλή τυχαία δειγματοληψία) 8 σχολεία. Ο αριθμός των σχολείων σε κάθε περιοχή είναι ανάλογος του πληθυσμού της. Μεταξύ των λυκείων του Νομού Αττικής επελέγησαν 7 σχολεία με συνθετότερη δειγματοληπτική μέθοδο. Συγκεκριμένα, εφαρμόστηκε η στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία. Ο λόγος για τον οποίο έγινε αυτό είναι ότι στην Αττική ο πληθυσμός είναι περισσότερο ετερογενής από τις λοιπές περιοχές της Ελλάδος. Για να επιτευχθεί 4

6 όσο το δυνατόν καλύτερη αντιπροσώπευση των κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών, τα Λύκεια του Νομού Αττικής χωρίστηκαν σε 3 ομάδες σύμφωνα με τα κοινωνικoοικονομικά χαρακτηριστικά τους (στρώματα) και από κάθε στρώμα επελέγησαν (με απλή τυχαία δειγματοληψία) ορισμένα σχολεία. Επίσης από τον νομό Αττικής επελέγησαν τυχαία και δύο ιδιωτικά Λύκεια (μεταξύ των μεγάλων ιδιωτικών Λυκείων που λειτουργούν στον νομό Αττικής). Τα σχολεία τα οποία τελικά περιελήφθησαν στο δείγμα δίνονται σε πίνακα που παρατίθεται στη συνέχεια. Τέλος, από κάθε σχολείο επελέγησαν όλοι οι μαθητές ενός τμήματος της Α' Λυκείου, στους οποίους δόθηκε προς συμπλήρωση κατάλληλο ερωτηματολόγιο. Οι λόγοι για τους οποίους από κάθε σχολείο επελέγη ένα αυτούσιο τμήμα, και όχι τυχαίο δείγμα από το σύνολο των μαθητών όλων των τάξεων, συνδέονται με την προσπάθειά μας να μην διαταραχθεί η λειτουργία των σχολείων που συμμετείχαν στην έρευνα, διότι η επιλογή μαθητών από όλα τα τμήματα θα δυσχέραινε την λειτουργία όλων των τμημάτων. Σχολείο Κοινωνικοοικονομικό επίπεδο περιοχής Συνολικός αριθμός μαθητών Α' Λυκείου Αριθμός μαθητών Α' Λυκείου που πήραν μέρος στην έρευνα Αττική 5ο Αιγάλεω Χαμηλό ο Νίκαιας Χαμηλό ο Αθηνών Μεσαίο ο Γαλατσίου Μεσαίο ο Κηφισιάς Υψηλό ο Χαλανδρίου Υψηλό ο Γλυφάδας Υψηλό Αρσάκειο Υψηλό Λεόντειος Υψηλό Εκτός Αττικής 2ο Χανίων Μεσαίο ο Χανίων Μεσαίο ο Κορίνθου Μεσαίο ο Θεσσαλονίκης Υψηλό ο Θεσσαλονίκης Μεσαίο ο Σταυρούπολης Χαμηλό ο Βόλου Υψηλό ο Βόλου Μεσαίο

7 1.2.2 Δειγματοληπτικός Σχεδιασμός στο στάδιο Β Το Β στάδιο της έρευνας περιελάμβανε τη δειγματοληπτική επιλογή ενός μικρού (συγκριτικά με το στάδιο Α) αριθμού μαθητών στους οποίους έγιναν δύο μετρήσεις. Συγκεκριμένα, στους μαθητές αυτούς δόθηκαν ερωτηματολόγια στο χώρο του σχολείου τους, προκειμένου να καταγραφεί η αντίληψη και η στάση τους για συγκεκριμένα επαγγέλματα. Στη συνέχεια, οι μαθητές αυτοί επισκέφτηκαν εργασιακούς χώρους και ακολούθησε η συμπλήρωση δεύτερου ερωτηματολογίου με σκοπό να καταγράψει τις αλλαγές στην στάση και αντίληψη των μαθητών που προκλήθηκαν από τις επισκέψεις αυτές. Για τη διεξαγωγή της έρευνας χρησιμοποιήθηκε απλή τυχαία δειγματοληψία. Επελέγη τυχαία ένα σχολείο του νομού Αττικής και από αυτό δύο αυτούσια τμήματα. Διευκρινίζουμε πάντως ότι, καθώς στο στάδιο αυτό το μέγεθος του δείγματος είναι μικρό, θεωρήθηκε προτιμότερο οι μαθητές να προέρχονται από το μεσαίο κοινωνικοοικονομικό στρώμα, ώστε να αποφευχθεί η περίπτωση ακραίων συμπεριφορών. Το σχολείο το οποίο επελέγη είναι το 21ο Ενιαίο Λύκειο Αθηνών και το μέγεθος του δείγματος που προέκυψε είναι 47 μαθητές. 6

8 1.3 Δομή Μελέτης Η μελέτη αυτή αποτελεί το βασικό προϊόν της έρευνας, της οποίας το σκοπό και το σχεδιασμό ήδη περιγράψαμε. Στο κεφάλαιο 2 επιχειρείται η παρουσίαση και ανάλυση των κύριων ευρημάτων της έρευνας, με τη στήριξη θεωριών που έχουν παρουσιαστεί στην διεθνή βιβλιογραφία και οι οποίες αφορούν τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των νέων. Επιπλέον, συγκρίνονται τα ευρήματα της παρούσας έρευνας με εκείνα άλλων ερευνών που αφορούν το ίδιο θέμα. Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται, τέλος, τα συμπεράσματα που απορρέουν από την συγκεκριμένη διερεύνηση, καθώς και οι προτάσεις μας όσον αφορά την μορφή του μαθήματος του σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού. Στο τρίτο κεφάλαιο παραθέτουμε τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων που συνελέγησαν κατά το Α στάδιο της έρευνας. Το περιγραφικό κομμάτι του κεφαλαίου αυτού περιλαμβάνει αφενός μεν πινακοποίηση, αφετέρου δε διαγραμματική παρουσίαση των αποτελεσμάτων, που αντλήθηκαν από το αντίστοιχο ερωτηματολόγιο. Στο δεύτερο μέρος του κεφαλαίου παραθέτουμε την μελέτη της επίδρασης μιας σειράς επεξηγηματικών μεταβλητών (όπως είναι το φύλο και η βαθμολογία των μαθητών αλλά και το μορφωτικό επίπεδο των γονέων, η περιοχή στην οποία διαμένουν και το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο αυτής) στην στάση και άποψη των μαθητών. Η αντίστοιχη στατιστική ανάλυση για τα δεδομένα του Β σταδίου βρίσκεται στο κεφάλαιο 4. Στο τέταρτο κεφάλαιο μελετάται, επίσης, η επίδραση των επισκέψεων σε χώρους εργασίας στην αντίληψη και συμπεριφορά των μαθητών. Τέλος, στο παράρτημα που ακολουθεί παραθέτουμε τα ερωτηματολόγια που χρησιμοποιήθηκαν στην έρευνα καθώς και κάποιες επιπλέον στατιστικές αναλύσεις οι οποίες ήταν αναγκαίες για να οδηγηθούμε στα τελικά ευρήματα της έρευνας, έτσι όπως αυτά παρουσιάζονται στο κεφάλαιο 2. 7