Υποθετικό παράδειγμα σκελετού διπλωματικής εργασίας -2 Α. Ανδρουτσοπούλου Περίληψη και λέξεις κλειδιά (ως 5)-(Abstract and keywords) Πλαίσιο (πλαίσιο συνεργασίας) και μέθοδος (θεραπευτική προσέγγιση/συνοπτικά)- (Case context and method) Ατομικές συναντήσεις σε ιδιωτικό πλαίσιο και κατόπιν ένταξη σε ομάδα. Αρχικό συμβόλαιο 8 συναντήσεων διεκόπη και επανήρθε μετά από 1 χρόνο. Εμπλουτισμένη συστημική προσέγγιση. Συνοπτικά για την προσέγγιση. Εδώ παρουσιάζεται ο συνδυαασμός συστημικής με την αφηγηματική ψυχολογία (αφηγηματικά εργαλεία) και τη θεωρία του διαλογικού εαυτού. (Σημ, Θα μπορούσε κάποιος να επιλέξει τη συστημική σε συνδυασμό με έναν, δύο ή τρεις άξονες του SANE, π.χ. συστημική και νευροβιολογικές προσεγγίσεις, ή συστημική με αφηγηματικές και νευροβιολογικές προσεγγίσεις, συστημική και attachment, συστημική και αφηγηματική κλπ) Ο θεραπευόμενος (Ψευδώνυμο) (εισαγωγικά για το περιστατικό και το αίτημα/ ζητήματα δεοντολογίας)- (The client) Παρουσίαση του Πέτρου 30 ετών (τρόπος προσέγγισης, πρώτη εντύπωση). Αίτημα: καταθλιπτικά συμπτώματα, ακινητοποίηση. Πολύ θετικές συστάσεις για θεραπεύτρια. Επέμεινε να με βρει στο τηλέφωνο ενώ ανέφερε ότι είναι αποφευκτικός με τις τηλεφωνικές επαφές. Διαμόρφωση παρεμβάσεων με βάση τη δυσκολία έκφρασης σε πρόσωπο με πρόσωπο επαφή. Βιβλιογραφική ανασκόπηση ερευνών και κλινικής εμπειρίας (Guiding conception with research and clinical experience support) 1
Κατάθλιψη ως δυσκολία διαφοροποίησης από την οικογένεια και τις οικογενειακές εντολές. Θεωρία διαλογικού εαυτού. Κατάθλιψη ως εσωτερίκευση γονεικών επικριτικών φωνών Σύντομο ιστορικό, αξιολόγηση των προβλημάτων, κινήτρων/προσδοκιών, δυνατοτήτων -(Assessment of the client s problems, goals, strengths and history) Ιστορικό: Περιγραφή συμπτωμάτων, παρόντος οικογενειακού σύστηματος, και σημασίας οικογενειακής επιχείρησης. Κοινωνικό δίκτυο-ερωτικές σχέσεις, εργασιακό ιστορικό. Δυσκολίες: Επαφή και έκφραση συναισθήματος, παγιωμένοι ρόλοι στο παρόν οικογενειακό σύστημα, εξαιρετικά αρνητική αυτοεικόνα, αυτοκτονικές σκέψεις, φαινομενική απόσυρση στην ομάδα. Θετικά-δυνατότητες: Ψυχολογική σκέψη εμφανίζεται στο γραπτό λόγο, εμπιστοσύνη, αγαπητός στην ομάδα, «αναλαμπές» στην ομάδα, γεωγραφική απόσταση από την οικογένεια. Σκέψεις και σχεδιασμός (Formulation and treatment plan) Τα συμπτώματα του Πέτρου ως δυσκολία διαφοροποίησηςακινητοποίηση και απόσταση ως απάντηση στην πίεση της οικογένειας να συνεχίσει την οικογενειακή και εργασιακή ιστορία. Εσωτερίκευση των επικριτικών φωνών των γονιών. Συζήτηση με στόχο τη διαφοροποίηση. Αποδόμηση της θεωρίας του «χαλασμένου εξαρτήματος» και έμφαση στις γονικές εντολές. Σημασία σε μοναδικές καταλήξεις και εξαιρέσεις στο γραπτό λόγο (γράμματα). Πορεία της θεραπείας με παραδείγματα από παρεμβάσεις ή/και χρήση εργαλείων/ αναφορά στη θεραπευτική σχέση- (Course of therapy) Αξιοποίηση γραμμάτων προς και από τη θεραπεύτρια. Σύντομη ανασκόπηση του εργαλείου των γραμμάτων. Στόχος η αξιοποίηση της ψυχολογικής σκέψης που εμφανίζεται στο γραπτό λόγο. Επιλεκτικό διάβασμα γραμμάτων στην ομάδα. Σημασία σε μοναδικές καταλήξεις και εξαιρέσεις. Αξιοποίηση θετικής σύνδεσης με μέλη της ομάδας ως εναλλακτικό κοινωνικό δίκτυο που επιτρέπει τη διαφοροποίηση. 2
Αξιοποίηση εποπτείας και προσωπικός αναστοχασμός- (Therapy monitoring and use of feedback information, self-reflection) Συχνές απουσίες και ζητήματα ανάληψης ευθύνης/αποφυγή διελκυστίνδας (οικογένεια-θεραπευτική ομάδα δίνουν «εντολές») Αξιολόγηση πορείας και αποτελέσματος (θετικάαρνητικά/περιορισμοί) με αναφορά όπου είναι δυνατό στην οπτική του θεραπευόμενου (Concluding evaluation of the process and outcome of therapy) Συνέχιση της ομάδα για 4 ο έτος με πολλές απουσίες αλλά και αλλαγές. Σχέση και συμβίωση. Μικρές αλλαγές στα εργασιακά. Περισσότερες διεκδικήσεις. Θετικότερη εικόνα εαυτού. Βιβλιογραφικές πηγές (References) (APA Style) Βλ.. www.apa.org και άλλα άρθρα. Πίνακες-Σχήματα (προαιρετικά) (Tables and figures) Παράρτημα (προαιρετικό)- (Appendix) Γράμματα 3
Απόσπασμα από: Ανδρουτσοπούλου, Α. (2014). Πολλοί εσωτερικοί συγγραφείς: Πρακτική κατανόηση του «πολυφωνικού εαυτού» στην ψυχοθεραπευτική εκπαίδευση. Συστημική Σκέψη και Ψυχοθεραπεία- Περιοδικό της Ελληνικής Εταιρείας Συστημικής Σκέψης και Θεραπείας Οικογένειας, 5 (http://www.hestafta.org) [αρχή αποσπάσματος] «Στο παρακάτω παράδειγμα, ο Πέτρος 30 χρονών, μέσα από σειρά ηλεκτρονικά σταλμένων γραμμάτων που έστειλε στη θεραπεύτριά του αυθόρμητα σε διάρκεια 8 μηνών, φαίνεται ότι σταδιακά καταφέρνει να αναγνωρίσει την ταυτότητα των επικριτικών εσωτερικών φωνών και να αρχίσει διστακτικά να αμφισβητεί ότι «είναι ανεπαρκής εκ φύσεως και τίποτα δεν μπορεί να το αλλάξει». Στην ανάλυσή αυτών των γραμμάτων, διακρίνει κανείς: Τη φωνή της προβληματικότητας και της παραίτησης από τη ζωή (με έντονα πεζά μαύρα γράμματα), τη φωνή της λειτουργικότητας και της δέσμευσης με τη ζωή (με πλάγια γράμματα), τη φωνή της ΑΥΣΤΗΡΗΣ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗΣ (με κεφαλαία), τη φωνή της ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ (με μαύρα κεφαλαία γράμματα), τη φωνή της ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ (με πλάγια κεφαλαία γράμματα), τη συμπονετική αναστοχαστική φωνή του ενήλικου Πέτρου για τον Πέτρο-παιδί (με υπογράμμιση). 1. «Έχουν αρχίσει και με βασανίζουν οι σκέψεις πάλι, βασικά δεν σταμάτησαν ποτέ! Αναρωτιόμουν μήπως είμαι τρελός και ακούω φωνές και με οδηγούν στο να σκέφτομαι τέτοια πράγματα για τον εαυτό μου. Όσο και αν κοιμάμαι νιώθω τόσο κουρασμένος, τόσο γερασμένος. [ ] Χθες είχα νεύρα και ξέσπασα πάνω στον μικρό μου αδελφό. ΠΟΣΟ ΑΘΛΙΟΣ ΕΙΜΑΙ! ΓΙΑΤΙ ΤΟΥ ΚΑΝΩ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΜΟΥ ΕΚΑΝΑΝ; Αφού ήταν στο μαγαζί από το απόγευμα, ήθελε να φύγει λίγο πιο νωρίς για να πάει να βρει μια παρέα του και εγώ του 4
φώναξα δεν τον άφηνα, και τον έβρισα κιόλας. Έφυγε, γύρισε μετά από πέντε λεπτά γιατί η παρέα του είχε φύγει φυσικά εκείνη την ώρα, και μου είπε: "Χάρηκες; Έφυγαν τα παιδιά! Γιατί μιλάς έτσι;" Πόσο με καταρράκωσε εκείνη την ώρα. ΤΙ ΜΟΥ ΕΦΤΑΙΓΕ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΙΛΗΣΑ ΕΤΣΙ; ΓΙΑΤΙ ΘΕΛΩ ΝΑ ΤΟΝ ΚΑΝΩ ΝΑ ΖΗΣΕΙ ΤΟΣΟ ΑΘΛΙΑ ΟΣΟ ΖΩ ΕΓΩ; ΩΡΑΙΟΣ ΑΔΕΡΦΟΣ ΕΙΜΑΙ!» 2. «Δεν ελέγχω καθόλου τον εαυτό μου, εκεί που την μια στιγμή είμαι μια χαρά άνετος μέσα σε δευτερόλεπτα έχω πέσει, με κυριεύουν σκέψεις, παράπονα από τη ζωή μου. ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΩ ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΚΑΝΩ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ ΑΥΤΟ. ΜΟΛΙΣ ΒΛΕΠΩ ΟΤΙ ΚΑΤΙ ΦΤΙΑΧΝΕΙ, ΕΚΕΙ ΚΑΤΕΥΘΕΙΑΝ ΝΑ ΚΑΝΩ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ ΝΑ ΝΙΩΣΕΙ ΧΑΛΙΑ. ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΚΑΝΩ ΑΥΤΟ; ΜΗΠΩΣ ΔΕΝ ΑΝΤΕΧΩ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟ; ΜΗΠΩΣ ΑΝΤΕΧΩ ΜΟΝΟ ΤΗΝ ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΝΟΧΕΣ; Μου φάνηκε πολύ περίεργο που προχθές το βράδυ λειτούργησα σαν φυσιολογικός άνθρωπος, που βγήκα, που ήπια, που χαλάρωσα, που χόρεψα, που ήμουν με κόσμο που με αποδέχεται. Μακάρι να μπορούσα να λειτουργώ έτσι κάθε μέρα». 3. «Τώρα τελευταία μου έρχονται κάποιες αναμνήσεις από το παρελθόν και την παιδική μου ηλικία και από τα σχολικά χρόνια. Θυμάμαι πολλά βράδια μικρούλης εγώ και δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Θυμάμαι ότι σκεπαζόμουν μέχρι το κεφάλι, κουκουλωνόμουν όλος, τα πόδια, τα χέρια, τίποτα έξω. Δεν ξέρω τι φοβόμουν τόσο πολύ, πολλά βράδια φόβου, φοβόμουν να ανοίξω τα μάτια μου μήπως και δω κάτι, κάθε θόρυβος ή τρίξιμο στο σπίτι με τρόμαζε. Κρατούσα την ανάσα μου και προσπαθούσα να ανασάνω όσο πιο αθόρυβα και σιγά μπορούσα. Φοβόμουν να ανασάνω.. Πολλά βράδια αγωνίας για ένα τόσο μικρό παιδάκι. Δεν ξέρω γιατί. Για να μην με ακούσει αυτό που φοβόμουν ότι υπήρχε έξω από τις κουβέρτες μου ή για να μην με ακούσουν οι γονείς και καταλάβουν ότι είμαι ξύπνιος και με δείρουν; Δεν 5
θυμάμαι. Λίγο πιο μεγάλος, στο γυμνάσιο νομίζω, δεν θυμάμαι ακριβώς ηλικία, είχα περάσει ένα πολύ μεγάλο μέρος της ζωής μου νομίζοντας πως κάποιος από τους γονείς μου θα πεθάνει, την μία φορά ο ένας την άλλη ο άλλος. Φυσικά, πέρασα και την φάση ότι θα πεθάνω και εγώ, εκεί θυμάμαι φάσεις κατάθλιψης, πονούσε η καρδιά μου. Με είχε πάει η μάνα μου σε κάτι γιατρούς, νομίζω καρδιολόγο, αλλά τίποτα άλλο μετά, πού να τους πάει το μυαλό σε κάτι άλλο λίγο παραπέρα... Τι άγχος! Τι φόβος! Από μικρός, γιατί; Όλα με φόβιζαν από τότε. Κάτι άλλο που θυμήθηκα, όταν πήγαινα δευτέρα λυκείου νομίζω, που δεν πολυδιάβαζα, ΜΟΥ ΕΛΕΓΑΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΝΑ ΠΑΩ ΤΕΧΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ, ΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΕΝ ΘΑ ΠΕΡΝΟΥΣΑ ΠΟΥΘΕΝΑ. ΩΡΑΙΑ ΕΜΨΥΧΩΣΗ ΠΑΝΤΩΣ ΕΕΕ;;; Καλά εγώ βέβαια δεν υπήρχε περίπτωση να πάω γιατί φοβόμουν την αλλαγή και τον κόσμο που θα συναντούσα εκεί.» 4. «Μου δίνεις κουράγιο κάθε φορά που μου απαντάς, παλεύω μέσα μου Ή ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΕΤΣΙ ΛΕΩ, αλλά υποφέρω πολύ σήμερα. Χθες το βράδυ δεν κοιμήθηκα σχεδόν καθόλου. Για να σου πω την αλήθεια έχω αρχίσει και σκέφτομαι ότι θέλω να πεθάνω ή απλά να πάψω να υπάρχω. ΠΑΝΤΩΣ ΟΥΤΕ ΕΚΕΙ ΕΧΩ ΤΑ ΚΟΤΣΙΑ ΝΑ ΚΑΝΩ ΚΑΤΙ, ΟΥΤΕ ΕΚΕΙ ΔΕΝ ΕΧΩ ΘΑΡΡΟΣ. Μερικές φορές ελπίζω όπως περπατάω στον δρόμο ότι θα με χτυπήσει κάποιο αμάξι και θα λυτρωθώ.» 5. «ΠΟΣΟ ΑΘΛΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ! ΕΙΧΕΣ ΔΙΚΙΟ, ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΟΥΝ Ή ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΚΑΤΙ ΕΔΩ, ΜΟΝΟ ΕΓΩ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΩ ΚΑΙ ΝΑ ΚΑΝΩ ΚΑΤΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΖΩΗ ΜΟΥ. ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΤΟΣΟ ΠΟΛΥ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΜΟΥ, ΑΛΛΑ Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΜΟΥ ΖΗΤΗΣΕ ΝΑ ΣΗΚΩΘΩ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΕΒΑΤΙ ΚΑΙ ΝΑ ΤΟΝ ΒΟΗΘΗΣΩ, Ο ΤΟΝΟΣ ΤΗΣ ΦΩΝΗΣ ΤΟΥ, ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΤΟ ΠΕΡΙΓΡΑΨΩ ΠΩΣ ΗΧΕΙ ΣΤΑ ΑΥΤΙΑ ΜΟΥ ΚΑΘΕ ΦΟΡΑ ΠΟΥ 6
ΤΟΝ ΑΚΟΥΩ ΝΑ ΜΙΛΑΕΙ ΑΥΤΟΝ Η ΤΗΝ ΜΑΝΑ ΜΟΥ. ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΚΛΑΨΟΜΙΖΕΡΟ-ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΟ-ΑΥΤΑΡΧΙΚΟΣ ΤΟΝΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΣΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΕΝΟΧΕΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΠΟΥ ΑΝΑΠΝΕΕΙΣ, ΕΝΩ ΕΚΕΙΝΗ ΤΗΝ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΣΤΙΓΜΗ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΒΡΑΖΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΖΑΝΙΑ ΤΗΣ ΚΟΛΑΣΕΩΣ Ή ΝΑ ΣΕ ΜΑΣΤΙΓΩΝΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΣΟΥ ΡΙΧΝΟΥΝ ΑΛΑΤΙ ΣΤΙΣ ΠΛΗΓΕΣ Ή ΝΑ ΤΙΜΩΡΕΙΣ ΕΣΥ Ο ΙΔΙΟΣ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ ΜΟΝΟ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΕΠΕΙΔΗ ΖΕΙΣ ΚΑΙ ΞΕΚΟΥΡΑΖΕΣΑΙ Ή ΧΑΛΑΡΩΝΕΙΣ, ΕΝΩ ΟΙ ΑΛΛΟΙ, ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΤΥΧΕΡΟΙ ΟΣΟ ΕΣΥ!!!! ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΤΙΠΟΤΑ ΑΠΟ ΟΣΑ ΕΧΕΙΣ ΕΣΥ!!! ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΑΝ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΟΥΣ, ΚΑΙ ΠΡΟΧΩΡΗΣΑΝ ΜΠΡΟΣΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΒΓΑΛΑΝ ΠΕΡΑ ΚΑΙ ΔΟΥΛΕΨΑΝ ΚΑΙ ΕΒΓΑΛΑΝ ΛΕΦΤΑ ΚΑΙ ΣΠΟΥΔΑΣΑΝ ΚΑΙ ΕΚΑΝΑΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ. ΕΝΩ ΕΣΥ!!! ΔΕΝ ΕΚΑΝΕΣ ΤΙΠΟΤΑ, ΕΝΑΣ ΑΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΛΟΠΕΡΑΣΑΚΙΑΣ ΗΣΟΥΝ ΚΑΙ ΕΙΣΑΙ, ΤΙΠΟΤΑ ΑΛΛΟ ΔΕΝ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟΥΛΗ ΣΟΥ... Πόσα χρόνια ηχούν στα αυτιά μου αυτές οι κουβέντες... ΑΦΟΥ ΣΗΚΩΝΟΜΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΕΒΑΤΙ ΕΞΑΛΛΟΣ, ΗΔΗ ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΚΑΝΩ ΔΥΟ ΒΗΜΑΤΑ Ο ΘΥΜΟΣ ΕΧΕΙ ΠΝΙΓΕΙ ΜΕΣΑ ΜΟΥ. ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΑΡΧΙΖΩ ΚΑΙ ΛΕΩ ΣΤΗΝ ΜΑΝΑ ΜΟΥ ΛΕΩ, ΛΕΩ, ΛΕΩ ΟΤΙ ΤΟΥΣ ΕΧΩ ΓΡΑΜΜΕΝΟΥΣ ΚΑΝΟΝΙΚΑ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΞΕΡΟΥΝ. ΚΑΙ ΝΑ ΜΗΝ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΝ ΤΙΠΟΤΑ, ΜΑ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΤΙΠΟΤΑ ΑΠΟ ΕΜΕΝΑ. Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ ΜΟΥ: "ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΠΕΡΙΜΕΝΑΜΕ ΤΙΠΟΤΑ ΑΠΟ ΕΣΕΝΑ, ΕΙΔΑΜΕ ΚΑΙ ΤΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΙ ΚΑΤΑΦΕΡΕΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕΣ. ΔΕΝ ΤΑ ΒΡΙΣΚΕΙΣ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ ΚΑΙ ΡΙΧΝΕΙΣ ΤΟ ΦΤΑΙΞΙΜΟ ΣΕ ΕΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ.» «ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΤΑ ΒΡΗΚΑ ΚΑΙ ΟΥΤΕ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΤΑ ΒΡΩ ΜΕ ΤΗΝ ΒΡΩΜΟΖΩΗ ΜΟΥ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟ ΝΑ ΠΕΘΑΝΩ ΤΗΣ ΛΕΩ ΔΕΝ ΜΕ ΝΟΙΑΖΕΙ ΚΑΘΟΛΟΥ...» 7
Στο τελευταίο γράμμα που παραθέτουμε εδώ, ο θυμός του Πέτρου προς τους γονείς οδηγεί τους γονείς του να θυμώσουν και να τον επικρίνουν, αντί να τον ηρεμήσουν και να τον ενθαρρύνουν. Φαίνεται ακόμα πόσο άμεσα εσωτερικεύει ο Πέτρος την γονική επίκριση, και πώς η επίκριση αυτή συνδέεται σχεδόν αυτόματα με τις αυτοκαταστροφικές του σκέψεις.» [τέλος αποσπάσματος] Απαντήσεις Στο γράμμα 2 Αγαπητέ Πέτρο Κατ' αρχήν σε ευχαριστώ που μου εμπιστεύεσαι τόσο προσωπικές σκέψεις. Δεν σου απάντησα νωρίτερα γιατί έλειπα σε καλοκαιρινές διακοπές. Από όλα όσα διάβασα πιο πολύ μου έκαναν εντύπωση τα εξής, τα οποία θα ήθελα να τα συζητήσουμε περισσότερο από κοντά. Πρώτον, αυτό που έκανε και σε εσένα εντύπωση, ότι δηλαδή υπάρχουν στιγμές που αναδύεται ένας άλλος Πέτρος και μια άλλη φωνή που λεει ότι μπορώ να περάσω καλά και το καταφέρνει. Μόνο που αυτή η φωνή και αυτό σου το κομμάτι είναι ακόμα αχνά, είναι οι εξαιρέσεις και ο στόχος είναι να γίνουν πιο δυνατά και η παρουσία τους πιο κυρίαρχη στη ζωή σου. Το ερώτημα, όπως λες, είναι γιατί δεν διαρκεί αυτό. Και απαντάς μόνος σου ότι πολύ γρήγορα οι σκέψεις σου γίνονται αρνητικές και νομίζω το συνδέεις μόνο σου με τις ενοχές: δεν δικαιούσαι να διαφέρεις από τους υπόλοιπους στην οικογένειά σου. Είναι ενδιαφέρον αυτό που έγινε με τον αδερφό σου: Βλέπεις πώς στην οικογένεια δεν επιτρέπεται κανείς να διαφοροποιείται, και επίσης γίνεσαι εσύ η φωνή των γονιών σου όταν εκείνος πάει να διαφοροποιηθεί. Αυτή η φωνή που σου βγήκε όταν φώναξες στον αδελφό σου, αυτά που του είπες, είναι νομίζω και η εσωτερικευμένη φωνή που έχεις μέσα σου, η εσωτερικευμένη φωνή των γονιών, αυτή που σου λέει το πρωί που ξυπνάς και έχεις περάσει καλά ότι κακώς "ξεφεύγεις". Το δεύτερο που μου έκανε εντύπωση είναι ότι αρχίζεις να έχεις εικόνες από την παιδική σου ηλικία και αυτό σημαίνει ότι δουλεύονται πράγματα μέσα σου και γίνονται συνδέσεις ακόμα και αν δεν το αντιλαμβάνεσαι συνειδητά. 8
σε μεγάλο βαθμό ο χαρακτήρας διαμορφώνεται από τα ακούσματα, τα παραδείγματα και τις συμβουλές των γονιών. Δεν μετρά όμως τόσο το τι θα τους πούν μόνο, αλλά και ο τρόπο που θα ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να μη φοβούνται, να πιστεύουν στον εαυτό τους κλπ. Το "μη φοβάσαι" μπορεί να είναι είτε μια βρισιά είτε μια απαλή ανακουφιστική παραίνεση, εξαρτάται από το ύφος και τον τόνο της φωνής και την έκφραση του προσώπου. Σιγά σιγά νομίζω ότι θα σου έρχονται και άλλες αναμνήσεις ώστε να ολοκληρώσεις ένα παζλ που θα απαντά στο "πώς διαμορφώθηκα έτσι". Από κει και πέρα χρειάζεται να δουλέψουμε όπως είπα στο να κάνουμε τις εξαιρέσεις κανόνα, και σε αυτό θα βοηθήσει να παρατηρείς πώς εσύ ο ίδιος έχεις τη δυνατότητα και να χαλαρώνεις αλλά και να τσιτώνεις τον εαυτό σου ανάλογα με αυτά που του λες. Σε περιμένω στην ομάδα. Χαιρετισμούς. Αθηνά Στο γράμμα 5.. "χαλασμένου εξαρτήματος" για την οποία μιλήσαμε στην ομάδα. Αυτή η θεωρία είναι ακόμα μια κυρίαρχη εκδοχή του τι έχει συμβεί, αλλά τουλάχιστον έχει αρχίσει να αναδύεται και μια άλλη εκδοχή της πραγματικότητας μέσα από παιδικές αναμνήσεις αλλά και προσεκτικότερη παρατήρηση και προσοχή στο τι σου λένε οι άλλοι (π.χ. τεμπέλης) και τι λες εσύ στους άλλους (π.χ. στο μικρό σου αδερφό). Αυτή η εναλλακτική εκδοχή λέει ότι ο τρόπος μεγαλώματος δε σε βοήθησε να νιώσεις ασφάλεια με τον εαυτό σου. χρειάζεται υπομονή ωσότου και εσύ νιώσεις πως έχει νόημα αυτή η προσπάθεια. Να ξέρεις ότι και αν δεν σου απαντώ πάντα, διαβάζω αυτά που γράφεις. Προτείνω ορισμένα από αυτά που γράφεις να τα διαβάσεις και στην ομάδα. Επίσης, να προσπαθείς να μεταφέρεις κάθε φορά και αυτό που σε στενοχωρεί αλλά και κάτι θετικό αν υπάρχει, δηλαδή και τα δύο. Τα θετικά πράγματα δεν έχεις μάθει να τα προσέχεις γιατί κανείς δεν σου τα επισήμανε. Τα προσπερνάς και συ αν και αυτά είναι τα κρατήματά σου ωσότου νιώσεις γενικά καλύτερα. Τα λέμε στην ομάδα. 9
Χαιρετισμούς Αθηνά 10