ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων 2011/0059(CNS) 6.9.2012 ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων σχετικά με πρόταση Κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων στον τομέα των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων (COM(2011)0126 C7-0093/2011 2011/0059(CNS)) Συντάκτρια γνωμοδότησης: Evelyne Gebhardt AD\911767.doc PE473.957v02-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
PA_Legam PE473.957v02-00 2/20 AD\911767.doc
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποσκοπεί στη ρύθμιση της δικαιοδοσίας και του εφαρμοστέου δικαίου όσον αφορά τόσο την καθημερινή διαχείριση της ιδιοκτησίας των συζύγων όσο και τον τρόπο ρύθμισης θεμάτων που αφορούν την διανομή των περιουσιακών στοιχείων σε περιπτώσεις διασυνοριακού χαρακτήρα μετά το τέλος της κοινής τους ζωής με διαζύγιο, χωρισμό ή θάνατο. Στόχος της Επιτροπής είναι η μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου για τα ενδιαφερόμενα μέρη ώστε να προληφθούν οι παράλληλες διαδικασίες και να αποθαρρυνθεί η πρακτική εναγόντων να προσφεύγουν στο δικαστήριο που είναι πιθανότερο να λάβει ευνοϊκότερη απόφαση για τους ίδιους (forum shopping). Το διαζύγιο και ο θάνατος ενός εκ των συζύγων αποτελούν περιστάσεις που αντιμετωπίζονται διαφορετικά. Μολονότι τα έγγαμα ζευγάρια πρέπει να συμφωνήσουν μεταξύ τους ότι το δικαστήριο που θα έχει τη δικαιοδοσία για τις διαδικασίες του διαζυγίου, του δικαστικού χωρισμού ή την ακύρωση του γάμου, θα έχει επίσης και τη δικαιοδοσία για την εξέταση θεμάτων ιδιοκτησίας μετά το διαζύγιο, το δικαστήριο που έχει τη αρμοδιότητα σε θέματα διαδοχής θα έχει πάντα δικαιοδοσία σε παρόμοιες περιπτώσεις παρότι δεν είναι σαφές εάν θα έχει την αποκλειστική δικαιοδοσία. Άλλως, η δικαιοδοσία καθορίζεται από μια ιεραρχία των συνδετικών στοιχείων. Το άρθρο 16 αποτελεί καινοτομία κατά το ότι εισάγει τη δυνατότητα για τους συζύγους να προσδιορίζουν με κοινή συμφωνία το επιθυμητό εφαρμοστέο δίκαιο για τις περιουσιακές τους σχέσεις. Η συντάκτρια τάσσεται υπέρ της δυνατότητας των συζύγων να επιλέξουν το δίκαιο του κράτους στο οποίο έχουν ή είχαν την συνήθη κοινή διαμονή τους ή το δίκαιο του κράτους του οποίου την ιθαγένεια έχει ένας εκ των συζύγων. Εκφράζει, επίσης, την επιθυμία να παρέχονται στους συζύγους περισσότερες δυνατότητες επιλογής του εφαρμοστέου δικαίου στις περιουσιακές τους σχέσεις. Συνεπώς, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι σύζυγοι προβαίνουν σε επιλογή με πλήρη επίγνωση, δηλαδή και οι δύο έχουν ενημερωθεί δεόντως για τις πρακτικές συνέπειες της επιλογής τους. Επ αυτού, πρέπει να εξετασθεί ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος με τον οποίο μπορεί να εξασφαλιστεί ότι θα κοινοποιούνται πλήρεις και αξιόπιστες πληροφορίες στους συμβαλλομένους της σύμβασης ανάθεσης δικαιοδοτικής αρμοδιότητας, πριν από την υπογραφή της σύμβασης. Πρέπει επίσης να κατοχυρωθεί η πρόσβαση στις πληροφορίες ανεξάρτητα από την οικονομική κατάσταση εκάστου εκ των δύο συζύγων. Πρέπει να διασφαλιστεί ότι και οι δύο σύζυγοι λαμβάνουν πλήρεις και ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τις συνέπειες της επιλογής τους όσον αφορά το εφαρμοστέο δίκαιο για τις περιουσιακές τους σχέσεις, λαμβανομένων ιδιαίτερα υπόψη των μεγάλων αποκλίσεων μεταξύ των νομοθεσιών των κρατών μελών. Επιπλέον, δεδομένου ότι το δίκαιο δεν είναι κάτι το αμετάβλητο, είναι πιθανό, μια σύμβαση προσδιορισμού του εφαρμοστέου δικαίου η οποία υπεγράφη σε μια δεδομένη στιγμή να μην αντιστοιχεί πλέον στις νόμιμες προσδοκίες των μερών τη στιγμή της ενεργοποίησής της, επειδή εν τω μεταξύ άλλαξε η νομοθεσία του συγκεκριμένου κράτους μέλους. Για το λόγο αυτό, η συντάκτρια συμφωνεί με την πρόταση της Επιτροπής από αυτήν την άποψη, δεδομένου ότι τα έγγαμα ζευγάρια μπορούν να συμφωνήσουν κατά τη διάρκεια του γάμου τους να μεταβάλουν το εφαρμοστέο δίκαιο που διέπει τις περιουσιακές τους σχέσεις και AD\911767.doc 3/20 PE473.957v02-00
μπορούν να προσδώσουν σε αυτήν τη μεταβολή αναδρομικό αποτέλεσμα. Εντούτοις, θα ήταν ευκταίο να παρέχονται οι ίδιες δυνατότητες που προβλέπονται στο άρθρο 16. Στην περίπτωση που δεν έχει γίνει επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου, εξετάζονται ιεραρχικά ορισμένοι παράγοντες, αρχικά η συνήθης διαμονή, μετά η κοινή ιθαγένεια και, κατά τρίτο λόγο, το δίκαιο της χώρας με την οποία το ζευγάρι έχει τους πλέον στενούς δεσμούς. Η συντάκτρια θεωρεί ότι ο τόπος που έχει τελεστεί ο γάμος πρέπει να αποτελεί χωριστό κριτήριο, δεδομένου ότι η επιλογή από τους συζύγους της χώρας για την τέλεση του γάμου τους υπονοεί, ενδεχομένως, και πιθανή αποδοχή του δικαίου της χώρας αυτής. Ο κανονισμός προβλέπει ότι το εφαρμοστέο δίκαιο στις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων θα εφαρμόζεται για το σύνολο των περιουσιακών αγαθών του ζευγαριού, κινητών ή ακινήτων, ανεξάρτητα από τον τόπο που ευρίσκονται. Ο προτεινόμενος κανονισμός προβλέπει ενιαία διαδικασία αναγνώρισης και εκτέλεσης των αποφάσεων, των δημοσίων εγγράφων και δικαστικών συμβιβασμών που προέρχονται από άλλο κράτος μέλος και αφορούν τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων. Η συντάκτρια χαιρετίζει το γεγονός ότι οι κανόνες δικαιοδοσίας, εφαρμοστέου δικαίου και αναγνώρισης και εκτέλεσης ακολουθούν το παράδειγμα προηγουμένων πράξεων. Είναι πιθανόν ότι από την εν λόγω πρόταση θα προκύψουν ορισμένα οφέλη για τους ευρωπαίους πολίτες όσον αφορά την προβλεψιμότητα του δικαίου που θα εφαρμόζεται στις περιουσιακές σχέσεις καθώς και τη δυνατότητα εξασφάλισης της αναγνώρισης και της εκτέλεσης αποφάσεων επί θεμάτων ιδιοκτησίας που προηγουμένως καλυπτόταν από τους κανόνες ιδιωτικού διεθνούς δικαίου κάθε κράτους μέλους και θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγάλες καθυστερήσεις και δαπάνες κατά την εφαρμογή των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Τέλος, η συντάκτρια εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι υποβλήθηκαν δύο διαφορετικές προτάσεις κανονισμών, μία για τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων και μία για τις περιουσιακές σχέσεις των καταχωρημένων συντρόφων, καθώς και για τις μεγάλες διαφορές μεταξύ τους. Σύμφωνα με τη συντάκτρια ο διαχωρισμός αυτός αποτελεί διάκριση λόγω γενετήσιου προσανατολισμού. ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ Η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων καλεί την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων, που είναι αρμόδια επί της ουσίας, να συμπεριλάβει στην έκθεσή της τις ακόλουθες τροπολογίες. 1 Αιτιολογική σκέψη 11 PE473.957v02-00 4/20 AD\911767.doc
(11) Το πεδίο εφαρμογής του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να καλύπτει όλα τα αστικού δικαίου ζητήματα που άπτονται των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων, σε σχέση τόσο με την καθημερινή διαχείριση των περιουσιακών αγαθών τους όσο και με την εκκαθάριση του καθεστώτος περιουσιακών σχέσεων, η οποία επέρχεται κυρίως λόγω χωρισμού του ζεύγους ή θανάτου ενός εκ των μελών του. (11) Το πεδίο εφαρμογής του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να καλύπτει όλα τα αστικού δικαίου ζητήματα που άπτονται των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων, σε σχέση τόσο με την καθημερινή διαχείριση των περιουσιακών αγαθών τους, κινητών ή ακινήτων, όσο και με την εκκαθάριση του καθεστώτος περιουσιακών σχέσεων, η οποία επέρχεται κυρίως λόγω χωρισμού του ζεύγους ή θανάτου ενός εκ των μελών του. 2 Αιτιολογική σκέψη 11 (11) Το πεδίο εφαρμογής του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να καλύπτει όλα τα αστικού δικαίου ζητήματα που άπτονται των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων, σε σχέση τόσο με την καθημερινή διαχείριση των περιουσιακών αγαθών τους όσο και με την εκκαθάριση του καθεστώτος περιουσιακών σχέσεων, η οποία επέρχεται κυρίως λόγω χωρισμού του ζεύγους ή θανάτου ενός εκ των μελών του. (11) Το πεδίο εφαρμογής του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να καλύπτει όλα τα αστικού δικαίου ζητήματα που άπτονται των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων, σε σχέση τόσο με την καθημερινή διαχείριση των περιουσιακών αγαθών τους όσο και με την εκκαθάριση του καθεστώτος περιουσιακών σχέσεων, η οποία επέρχεται κυρίως λόγω χωρισμού, ακύρωσης του γάμου ή διαζυγίου του ζεύγους, ή θανάτου ενός εκ των μελών του. 3 Αιτιολογική σκέψη 19 (19) Προκειμένου να διευκολύνει τους συζύγους στη διαχείριση των περιουσιακών αγαθών τους, ο παρών κανονισμός θα τους επιτρέπει να επιλέγουν το εφαρμοστέο στην περιουσία τους (19) Προκειμένου να διευκολύνει τους συζύγους στη διαχείριση των περιουσιακών αγαθών τους, ο παρών κανονισμός θα τους επιτρέπει να επιλέγουν το εφαρμοστέο στην περιουσία τους AD\911767.doc 5/20 PE473.957v02-00
δίκαιο, ανεξάρτητα από τον χαρακτήρα των περιουσιακών αγαθών ή τον τόπο στον οποίο ευρίσκονται, μεταξύ των δικαίων που έχουν στενή σχέση με τους συζύγους λόγω της διαμονής ή της ιθαγένειας καθενός εξ αυτών. Αυτή η επιλογή θα μπορεί να γίνει οποτεδήποτε, τόσο κατά τη σύναψη όσο και κατά τη διάρκεια του γάμου. δίκαιο, ανεξάρτητα από τον χαρακτήρα των περιουσιακών αγαθών ή τον τόπο στον οποίο ευρίσκονται, μεταξύ των δικαίων που έχουν στενή σχέση με τους συζύγους λόγω της διαμονής ή της ιθαγένειας καθενός εξ αυτών. Αυτή η επιλογή θα μπορεί να γίνει οποτεδήποτε, τόσο κατά τη σύναψη όσο και κατά τη διάρκεια του γάμου ή μετά τον γάμο. Δεδομένου ότι οι διαδικασίες διαζυγίου και η εκκαθάριση του καθεστώτος περιουσιακών σχέσεων των συζύγων δεν λαμβάνουν χώρα απαραίτητα συγχρόνως, η επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου πρέπει να καλύπτει επίσης και τη χρονική περίοδο μετά τον γάμο. 4 Αιτιολογική σκέψη 21 (21) Ελλείψει επιλογής του εφαρμοστέου δικαίου και προκειμένου να επιτευχθεί ο συνδυασμός της προβλεψιμότητας και της ασφάλειας δικαίου, ενώ θα λαμβάνεται ταυτόχρονα υπόψη η πραγματικότητα της ζωής του ζευγαριού, ο παρών κανονισμός πρέπει να θεσπίζει εναρμονισμένους κανόνες σύγκρουσης νόμων βασισμένους σε μία κλίμακα διαδοχικών συνδετικών στοιχείων που να επιτρέπουν να καθορισθεί το εφαρμοστέο δίκαιο για το σύνολο των περιουσιακών αγαθών των συζύγων. Τοιουτοτρόπως, η πρώτη κοινή συνήθης διαμονή των συζύγων μετά τον γάμο θα πρέπει να συνιστά το πρώτο κριτήριο, πριν από το δίκαιο της κοινής ιθαγένειας των συζύγων κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου. Αν δεν συντρέχει κανένα από αυτά τα κριτήρια ή δεν υπάρχει πρώτη κοινή συνήθης διαμονή των συζύγων σε περίπτωση διπλής κοινής ιθαγένειας αυτών κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου, θα πρέπει τότε να εφαρμόζεται ως τρίτο κριτήριο το δίκαιο του κράτους με (21) Ελλείψει επιλογής του εφαρμοστέου δικαίου και προκειμένου να επιτευχθεί ο συνδυασμός της προβλεψιμότητας και της ασφάλειας δικαίου, ενώ θα λαμβάνεται ταυτόχρονα υπόψη η πραγματικότητα της ζωής του ζευγαριού, ο παρών κανονισμός πρέπει να θεσπίζει εναρμονισμένους κανόνες σύγκρουσης νόμων βασισμένους σε μία κλίμακα διαδοχικών συνδετικών στοιχείων που να επιτρέπουν να καθορισθεί το εφαρμοστέο δίκαιο για το σύνολο των περιουσιακών αγαθών των συζύγων. Τοιουτοτρόπως, η πρώτη κοινή συνήθης διαμονή των συζύγων μετά τον γάμο θα πρέπει να συνιστά το πρώτο κριτήριο, πριν από το δίκαιο της κοινής ιθαγένειας των συζύγων κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου. Αν δεν συντρέχει κανένα από αυτά τα κριτήρια ή δεν υπάρχει πρώτη κοινή συνήθης διαμονή των συζύγων σε περίπτωση διπλής κοινής ιθαγένειας αυτών κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου, θα πρέπει τότε να εφαρμόζεται ως τρίτο κριτήριο το δίκαιο του κράτους με PE473.957v02-00 6/20 AD\911767.doc
το οποίο οι σύζυγοι έχουν από κοινού τους πλέον στενούς δεσμούς, λαμβανομένων υπόψη όλων των περιστάσεων, και κυρίως το δίκαιο του τόπου τέλεσης του γάμου, με τη διευκρίνιση ότι αυτοί οι στενοί δεσμοί θα πρέπει να εξετάζονται κατά τη στιγμή της σύναψης του γάμου. το οποίο οι σύζυγοι έχουν από κοινού τους πλέον στενούς δεσμούς, λαμβανομένων υπόψη όλων των περιστάσεων. Για κάθε ξεχωριστή περίπτωση πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαίτερες περιστάσεις για να προσδιοριστούν οι πλέον στενοί δεσμοί του ζευγαριού. Δεδομένου ότι ο τόπος διεξαγωγής του γάμου επιλέγεται συνήθως για λόγους άλλους από το εφαρμοστέο δίκαιο, δεν υπάρχει λόγος να υπογραμμίζεται η πιθανότητα αυτής της επιλογής. 5 Αιτιολογική σκέψη 21 α (νέα) (21α) Ο όρος «συνήθης διαμονή» πρέπει να ερμηνεύεται σύμφωνα με τον σκοπό του παρόντος κανονισμού. Η σημασία του πρέπει να προσδιορίζεται από το δικαστή σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση και βάσει στοιχείων. Ο όρος δεν παραπέμπει στην κατά το εθνικό δίκαιο έννοια της «συνήθους διαμονής», αλλά σε μια αυτόνομη έννοια του δικαίου της Ένωσης. Πρέπει να δοθεί ένας ορισμός του όρου «συνήθης διαμονή», προκειμένου να αποφευχθούν, κατά το δυνατόν, αυθαίρετες ερμηνείες. Το δικαστήριο, βεβαίως, πρέπει να εξετάσει όλα τα σχετικά στοιχεία προτού εφαρμόσει τον ορισμό. AD\911767.doc 7/20 PE473.957v02-00
6 Αιτιολογική σκέψη 24 (24) Ενόψει της σημασίας της επιλογής του δικαίου που εφαρμόζεται στις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων, ο κανονισμός πρέπει να εισάγει ορισμένα εχέγγυα ικανά να εξασφαλίσουν ότι οι σύζυγοι ή μέλλοντες σύζυγοι έχουν επίγνωση των συνεπειών της επιλογής τους. Αυτή η επιλογή θα πρέπει να περιβληθεί τον τύπο που προβλέπεται για τη σύμβαση γάμου, από το δίκαιο του επιλεγέντος κράτους ή το δίκαιο του κράτους κατάρτισης της πράξης, και να διατυπώνεται τουλάχιστον εγγράφως, φέροντας ημερομηνία και την υπογραφή αμφότερων των συζύγων. Εξάλλου, θα πρέπει να τηρούνται οι ενδεχόμενες πρόσθετες τυπικές απαιτήσεις που επιβάλλονται από το δίκαιο του επιλεγέντος κράτους ή το δίκαιο του κράτους κατάρτισης της πράξης ως προς το κύρος, τη δημοσιότητα ή την καταχώρηση τέτοιου είδους συμβάσεων. (24) Ενόψει της σημασίας της επιλογής του δικαίου που εφαρμόζεται στις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων, ο κανονισμός πρέπει να εισάγει ορισμένα εχέγγυα ικανά να εξασφαλίσουν ότι οι σύζυγοι ή μέλλοντες σύζυγοι έχουν επίγνωση των συνεπειών της επιλογής τους. Αυτή η επιλογή θα πρέπει να περιβληθεί τον τύπο που προβλέπεται για τη σύμβαση γάμου είτε από το δίκαιο του επιλεγέντος κράτους ή το δίκαιο του κράτους κατάρτισης της πράξης, και να διατυπώνεται τουλάχιστον εγγράφως, φέροντας ημερομηνία και την υπογραφή αμφότερων των συζύγων. Εξάλλου, θα πρέπει να τηρούνται οι ενδεχόμενες πρόσθετες τυπικές απαιτήσεις που επιβάλλονται από το δίκαιο του επιλεγέντος κράτους ή το δίκαιο του κράτους κατάρτισης της πράξης ως προς το κύρος, τη δημοσιότητα ή την καταχώρηση τέτοιου είδους συμβάσεων. 7 Αιτιολογική σκέψη 32 (32) Ο παρών κανονισμός σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως δε από τα άρθρα 7, 9, 17, 21 και 47, που αφορούν, αντίστοιχα, τον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, το δικαίωμα γάμου και ίδρυσης οικογένειας σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες, το δικαίωμα (32) Ο παρών κανονισμός σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως δε από τα άρθρα 7, 9, 17, 20, 21, 23 και 47, που αφορούν, αντίστοιχα, τον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, το δικαίωμα γάμου και ίδρυσης οικογένειας σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες, το PE473.957v02-00 8/20 AD\911767.doc
ιδιοκτησίας, την απαγόρευση διακρίσεων και το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου. Ο παρών κανονισμός πρέπει να εφαρμόζεται από τα δικαστήρια των κρατών μελών τηρουμένων αυτών των δικαιωμάτων και αρχών. δικαίωμα ιδιοκτησίας, την ισότητα ενώπιον του νόμου, την απαγόρευση διακρίσεων, την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών και το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου. Ο παρών κανονισμός πρέπει να εφαρμόζεται από τα δικαστήρια των κρατών μελών τηρουμένων αυτών των δικαιωμάτων και αρχών που κατοχυρώνονται στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ιδιαίτερα τις αρχές της ισότητας ενώπιον του νόμου, της απαγόρευσης των διακρίσεων λόγω φύλου ή γενετήσιου προσανατολισμού, και της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Η συντάκτρια, μολονότι αναγνωρίζει τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των επιπτώσεων στα θεμελιώδη δικαιώματα, την οποία διενήργησε η Επιτροπή, υπογραμμίζει ότι τα δικαστήρια, κατά την εφαρμογή του κανονισμού, πρέπει να δίδουν ιδιαίτερη προσοχή στις αρχές της ισότητας ενώπιον του νόμου (άρθρο 20 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων), της απαγόρευσης των διακρίσεων (άρθρο 21 του Χάρτη) και της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών (άρθρο 23 του Χάρτη). 8 Αιτιολογική σκέψη 32 (32) Ο παρών κανονισμός σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως δε από τα άρθρα 7, 9, 17, 21 και 47, που αφορούν, αντίστοιχα, τον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, το δικαίωμα γάμου και ίδρυσης οικογένειας σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες, το δικαίωμα ιδιοκτησίας, την απαγόρευση διακρίσεων και το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου. Ο παρών κανονισμός πρέπει να εφαρμόζεται από τα (32) Ο παρών κανονισμός σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως δε από τα άρθρα 7, 9, 17, 20, 21, 23, 24 και 47 που αφορούν, αντίστοιχα, τον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, το δικαίωμα γάμου και ίδρυσης οικογένειας σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες, το δικαίωμα ιδιοκτησίας, την ισότητα ενώπιον του νόμου, την απαγόρευση διακρίσεων, την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, τα δικαιώματα του παιδιού AD\911767.doc 9/20 PE473.957v02-00
δικαστήρια των κρατών μελών τηρουμένων αυτών των δικαιωμάτων και αρχών. και το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου. Ο παρών κανονισμός πρέπει να εφαρμόζεται από τα δικαστήρια των κρατών μελών τηρουμένων αυτών των δικαιωμάτων και αρχών. 9 Άρθρο 4 παράγραφος 1 Τα δικαστήρια ενός κράτους μέλους τα οποία επιλαμβάνονται αίτησης διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού ή ακύρωσης του γάμου, κατ εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2201/2003, είναι επίσης αρμόδια, εφόσον υπάρχει σχετική συμφωνία των συζύγων, να αποφανθούν για τα ζητήματα που αφορούν τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων και έχουν σχέση με την αίτηση. Τα δικαστήρια ενός κράτους μέλους τα οποία επιλαμβάνονται αίτησης διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού ή ακύρωσης του γάμου, κατ εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2201/2003, είναι επίσης αρμόδια, εφόσον υπάρχει σχετική συμφωνία των συζύγων, να αποφανθούν για τα ζητήματα που αφορούν τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων. 10 Άρθρο 4 παράγραφος 1 Τα δικαστήρια ενός κράτους μέλους τα οποία επιλαμβάνονται αίτησης διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού ή ακύρωσης του γάμου, κατ εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2201/2003, είναι επίσης αρμόδια, εφόσον υπάρχει σχετική συμφωνία των συζύγων, να αποφανθούν για τα ζητήματα που αφορούν τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων και έχουν σχέση με την αίτηση. Τα δικαστήρια ενός κράτους μέλους τα οποία επιλαμβάνονται αίτησης διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού ή ακύρωσης του γάμου, κατ εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2201/2003, είναι επίσης αρμόδια, εφόσον υπάρχει σχετική συμφωνία των συζύγων, να αποφανθούν για τα ζητήματα που αφορούν τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων και έχουν σχέση με την αίτηση. Η συμφωνία μεταξύ των συζύγων επί θεμάτων ιδιοκτησίας δεν θίγει τα συμφέροντα των παιδιών. PE473.957v02-00 10/20 AD\911767.doc
11 Άρθρο 4 παράγραφος 2 Αυτή η συμφωνία μπορεί να συναφθεί οποτεδήποτε, ακόμα και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Όταν συνάπτεται προ της διαδικασίας, πρέπει να διατυπώνεται εγγράφως και να φέρει ημερομηνία και υπογραφή αμφοτέρων των μερών. Αυτή η συμφωνία μπορεί να συναφθεί οποτεδήποτε, ακόμα και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Συντάσσεται γραπτώς και φέρει ημερομηνία και υπογραφή αμφοτέρων των μερών. Δεδομένου ότι οι διαδικασίες διαζυγίου και η εκκαθάριση των περιουσιακών σχέσεων του ζευγαριού δεν λαμβάνουν χώρα απαραίτητα συγχρόνως, η επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου πρέπει να καλύπτει επίσης και τη χρονική περίοδο μετά το γάμο. 12 Άρθρο 5 παράγραφος 1 εισαγωγικό μέρος 1. Εξαιρουμένων των περιπτώσεων των άρθρων 3 και 4, αρμόδια να αποφανθούν σε διαδικασία που αφορά τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων είναι τα δικαστήρια του κράτους μέλους: 1. Εξαιρουμένων των περιπτώσεων των άρθρων 3 και 4, αρμόδια να αποφανθούν σε διαδικασία που αφορά τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων είναι, κατά φθίνουσα σειρά, τα δικαστήρια του κράτους μέλους: 13 Άρθρο 5 παράγραφος 1 στοιχείο δ α (νέο) δα) της ιθαγένειας του εναγομένου ή, στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας, της μόνιμης κατοικίας του/της. AD\911767.doc 11/20 PE473.957v02-00
Η επέκταση της δικαιοδοσίας σε περιπτώσεις άλλες από εκείνες που προβλέπονται στα άρθρα 3 και 4 για τη λήψη απόφασης σχετικά με διαδικασία που αφορά τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων οδηγεί σε λιγότερο συχνή εφαρμογή των άρθρων 6 και 7 της παρούσας πρότασης. 14 Άρθρο 5 παράγραφος 2 εδάφιο 2 Αυτή η συμφωνία μπορεί να συναφθεί οποτεδήποτε, ακόμα και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Όταν συνάπτεται προ της διαδικασίας, πρέπει να διατυπώνεται εγγράφως και να φέρει ημερομηνία και υπογραφή αμφοτέρων των μερών. Αυτή η συμφωνία μπορεί να συναφθεί οποτεδήποτε, ακόμα και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Συντάσσεται γραπτώς και φέρει ημερομηνία και υπογραφή αμφοτέρων των μερών. Για λόγους ασφάλειας δικαίου, όλες οι συμφωνίες δυνάμει του άρθρου 5 της πρότασης συντάσσονται γραπτώς και φέρουν ημερομηνία και υπογραφή αμφοτέρων των μερών. 15 Άρθρο 15 Το εφαρμοστέο δίκαιο στις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων δυνάμει των άρθρων 16, 17 και 18 εφαρμόζεται στο σύνολο των περιουσιακών αγαθών των συζύγων. Το εφαρμοστέο δίκαιο στις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων δυνάμει των άρθρων 16, 17 και 18 εφαρμόζεται στο σύνολο των κινητών ή ακινήτων περιουσιακών αγαθών των συζύγων, όπου και αν ευρίσκονται. Αναφέρεται στην επιλογή ενός ενιαίου συστήματος το οποίο επιτρέπει να εξετάζονται όλα τα θέματα που αφορούν τα περιουσιακά αγαθά των συζύγων σε μια ενιαία διαδικασία. PE473.957v02-00 12/20 AD\911767.doc
16 Άρθρο 16 παράγραφος 1 στοιχείο γ α (νέο) γα) το δίκαιο του κράτους στο οποίο τελέσθηκε ο γάμος, ή Το δίκαιο της χώρας στην οποία τελέσθηκε ο γάμος πρέπει να αποτελεί αναγνωρισμένη εναλλακτική δυνατότητα όσον αφορά το εφαρμοστέο δίκαιο για τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων. 17 Άρθρο 16 παράγραφος 1 στοιχείο γ β (νέο) γβ) το δίκαιο του κράτους με τον οποίον οι σύζυγοι έχουν από κοινού τους στενότερους δεσμούς, ή Εντός του πεδίου εφαρμογής της πρότασης πρέπει να δίδεται στους συζύγους η ευρύτερη δυνατή επιλογή όσον αφορά το εφαρμοστέο δίκαιο. 18 Άρθρο 16 παράγραφος 1 στοιχείο γ γ (νέο) γγ) το δίκαιο του κράτους της τελευταίας κοινής συνήθους διαμονής, ή AD\911767.doc 13/20 PE473.957v02-00
19 Άρθρο 16 παράγραφος 1 στοιχείο γ δ (νέο) γδ) το δίκαιο του κράτους της πρώτης κοινής συνήθους διαμονής των συζύγων μετά την τέλεση του γάμου. 20 Άρθρο 16 παράγραφος 1 α (νέα) Ο όρος «συνήθης διαμονή» σημαίνει το μέρος της κανονικής κατοικίας ενός ατόμου. Πρέπει να δοθεί ένας ορισμός του όρου «συνήθης διαμονή», προκειμένου να αποφεύγονται, κατά το δυνατόν, αυθαίρετες ερμηνείες. Το δικαστήριο, βεβαίως, πρέπει να εξετάσει όλα τα σχετικά στοιχεία προτού εφαρμόσει τον ορισμό. 21 Άρθρο 17 παράγραφος 1 εισαγωγικό μέρος 1. Ελλείψει επιλογής από μέρους των συζύγων, το εφαρμοστέο δίκαιο στις περιουσιακές τους σχέσεις είναι: 1. Ελλείψει επιλογής από μέρους των συζύγων, το εφαρμοστέο δίκαιο στις περιουσιακές τους σχέσεις είναι, κατά φθίνουσα σειρά: PE473.957v02-00 14/20 AD\911767.doc
22 Άρθρο 17 παράγραφος 1 στοιχείο γ (γ) το δίκαιο του κράτους με τον οποίον οι σύζυγοι έχουν από κοινού τους στενότερους δεσμούς, λαμβανομένων υπόψη όλων των περιστάσεων, και κυρίως του τόπου τέλεσης του γάμου. (γ) το δίκαιο του κράτους με τον οποίον οι σύζυγοι έχουν από κοινού τους στενότερους δεσμούς, λαμβανομένων υπόψη όλων των περιστάσεων, ή εάν το δίκαιο αυτό δεν μπορεί να καθοριστεί, Για κάθε ξεχωριστή περίπτωση θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαίτερες περιστάσεις για να προσδιορίζονται οι πλέον στενοί δεσμοί του ζευγαριού. Δεδομένου ότι ο τόπος διεξαγωγής του γάμου επιλέγεται συνήθως για λόγους άλλους από το εφαρμοστέο δίκαιο, δεν υπάρχει λόγος να υπογραμμίζεται η πιθανότητα αυτής της επιλογής. 23 Άρθρο 17 παράγραφος 1 στοιχείο γ α (νέο) γα) το δίκαιο του κράτους στο οποίο τελέσθηκε ο γάμος Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι η επιλογή από τους συζύγους της χώρας για την τέλεση του γάμου τους υπονοεί ενδεχομένως και την πιθανή αποδοχή του δικαίου της χώρας αυτής. 24 Άρθρο 17 παράγραφος 1 α (νέα) 1α. Ο όρος «συνήθης διαμονή» σημαίνει το μέρος της κανονικής κατοικίας ενός ατόμου. AD\911767.doc 15/20 PE473.957v02-00
Πρέπει να δοθεί ένας ορισμός του όρου «συνήθης διαμονή», προκειμένου να αποφεύγονται, κατά το δυνατόν, αυθαίρετες ερμηνείες. Το δικαστήριο, βεβαίως, πρέπει να εξετάσει όλα τα σχετικά στοιχεία προτού εφαρμόσει τον ορισμό. 25 Άρθρο 18 παράγραφος 1 Οι σύζυγοι μπορούν, οποτεδήποτε κατά τη διάρκεια του γάμου, να υπαγάγουν τις περιουσιακές σχέσεις τους σε δίκαιο άλλο από αυτό που ήταν μέχρι τότε εφαρμοστέο. Εν προκειμένω, μπορούν να καθορίσουν μόνον ένα από τα ακόλουθα δίκαια: α) το δίκαιο του κράτους της συνήθους διαμονής ενός εκ των συζύγων κατά τη στιγμή αυτής της επιλογής, (β) το δίκαιο ενός κράτους του οποίου την ιθαγένεια έχει ένας εκ των συζύγων κατά τη στιγμή αυτής της επιλογής. Οι σύζυγοι μπορούν, οποτεδήποτε κατά τη διάρκεια του γάμου, να υπαγάγουν τις περιουσιακές σχέσεις τους σε δίκαιο άλλο από αυτό που ήταν μέχρι τότε εφαρμοστέο. Μπορούν να καθορίσουν μόνον ένα από τα δίκαια που απαριθμούνται στο άρθρο 16 του παρόντος κανονισμού. Κατά τη μεταβολή του εφαρμοστέου δικαίου στις περιουσιακές τους σχέσεις, οι σύζυγοι πρέπει να έχουν τις ίδιες επιλογές με εκείνες που ορίζονται στο άρθρο 16 (σχετικά με την αρχική επιλογή του καθεστώτος περιουσιακών σχέσεων). 26 Άρθρο 18 παράγραφος 2 Ελλείψει έκφρασης αντίθετης βούλησης των συζύγων, η μεταβολή του εφαρμοστέου δικαίου στις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων κατά τη διάρκεια του γάμου δεν έχει αναδρομικά αποτελέσματα. Ελλείψει αντίθετης ένδειξης εκ μέρους των συζύγων, η μεταβολή του εφαρμοστέου δικαίου στις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων κατά τη διάρκεια του γάμου δεν έχει αναδρομικά αποτελέσματα. PE473.957v02-00 16/20 AD\911767.doc
27 Άρθρο 19 παράγραφος 2 2. Κατά παρέκκλιση της παραγράφου 1, η επιλογή πρέπει να είναι οπωσδήποτε ρητή, να διατυπώνεται εγγράφως και να φέρει ημερομηνία και την υπογραφή αμφοτέρων των συζύγων. 2. Κατά παρέκκλιση της παραγράφου 1, η επιλογή είναι οπωσδήποτε ρητή, διατυπώνεται εγγράφως και φέρει ημερομηνία και την υπογραφή αμφοτέρων των συζύγων, εκφράζει δε την κοινή τους βούληση. Για την προστασία των συμφερόντων αμφοτέρων των δύο μερών πρέπει να υπάρχει βεβαιότητα ότι η απόφαση έχει ληφθεί κατόπιν κοινής συμφωνίας. 28 Άρθρο 19 παράγραφος 3 3. Εξάλλου, αν το δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο οι δύο σύζυγοι έχουν την κοινή συνήθη διαμονή τους, κατά τη στιγμή της επιλογής που προβλέπεται στην παράγραφο 1, προβλέπει συμπληρωματικές τυπικές προϋποθέσεις για τη σύμβαση γάμου, αυτές οι προϋποθέσεις πρέπει να τηρούνται. 3. Εξάλλου, αν το δίκαιο του κράτους μέλους που προβλέπεται στην παράγραφο 1, προβλέπει συμπληρωματικές τυπικές προϋποθέσεις για τη σύμβαση γάμου, αυτές οι προϋποθέσεις πρέπει να τηρούνται. 29 Άρθρο 20 παράγραφος 2 2. Κατά παρέκκλιση της παραγράφου 1, η σύμβαση γάμου συντάσσεται οπωσδήποτε 2. Κατά παρέκκλιση της παραγράφου 1, η σύμβαση γάμου συντάσσεται οπωσδήποτε AD\911767.doc 17/20 PE473.957v02-00
εγγράφως και φέρει ημερομηνία και την υπογραφή αμφοτέρων των συζύγων. εγγράφως και φέρει ημερομηνία και την υπογραφή αμφοτέρων των συζύγων, εκφράζει δε την κοινή τους βούληση. Για την προστασία των συμφερόντων αμφοτέρων των δύο μερών πρέπει να υπάρχει βεβαιότητα ότι η απόφαση έχει ληφθεί κατόπιν κοινής συμφωνίας. 30 Άρθρο 22 Άρθρο 22 Κανόνες δημόσιας τάξης διαγράφεται Το πεδίο εφαρμογής των εξαιρέσεων που προβλέπονται από το παρόν άρθρο είναι ουσιαστικά αναρίθμητες, γεγονός το οποίο θα επέτρεπε στα κράτη μέλη να παραβλέψουν οιαδήποτε από τις διατάξεις του κανονισμού. Δεδομένου ότι το άρθρο 23 προβλέπει ήδη σε ορισμένες περιπτώσεις εξαίρεση για λόγους δημόσιας πολιτικής, το άρθρο αυτό πρέπει να διαγραφεί. 31 Άρθρο 37 παράγραφος 3 3. Η Επιτροπή θέτει τις πληροφορίες που της κοινοποιούνται σύμφωνα με τις παραγράφους 1 και 2 στη διάθεση του κοινού με τα κατάλληλα μέσα, ιδίως μέσω του πολύγλωσσου δικτυακού τόπου του ευρωπαϊκού δικαστικού δικτύου σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις. 3. Η Επιτροπή θέτει τις πληροφορίες που της κοινοποιούνται στη διάθεση του κοινού με απλό τρόπο και με τα κατάλληλα μέσα, ιδίως μέσω ενός πολύγλωσσου δικτυακού τόπου που συμπληρώνει το ευρωπαϊκό δικαστικό δίκτυο σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, ούτως ώστε να εξασφαλίζεται ότι όλα τα ζευγάρια και οι σύζυγοι μπορούν να ασκήσουν τα δικαιώματά τους με πλήρη επίγνωση. PE473.957v02-00 18/20 AD\911767.doc
32 Άρθρο 37 παράγραφος 3 α (νέα) 3α. Η Επιτροπή εφαρμόζει ένα σύστημα πληροφόρησης και κατάρτισης των αρμόδιων δικαστικών αρχών, καθώς και των ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα, μέσω της δημιουργίας διαδραστικής διαδικτυακής πύλης σε όλες τις επίσημες γλώσσες της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου ενός συστήματος ανταλλαγής επαγγελματικών εμπειριών και δεξιοτήτων. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Τίτλος Έγγραφα αναφοράς Επιτροπή αρμόδια επί της ουσίας Ημερομ. αναγγελίας στην ολομέλεια Γνωμοδότηση της Ημερομ. αναγγελίας στην ολομέλεια Συντάκτης(τρια) γνωμοδότησης Ημερομηνία ορισμού Αποφάσεις σχετικά με τις περιουσιακές σχέσεις μεταξύ συζύγων COM(2011)0126 C7-0093/2011 2011/0059(CNS) JURI 10.5.2011 LIBE 10.5.2011 Evelyne Gebhardt 24.5.2011 Εξέταση στην επιτροπή 21.3.2012 3.9.2012 Ημερομηνία έγκρισης 3.9.2012 Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας +: : 0: 45 4 0 Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία Jan Philipp Albrecht, Edit Bauer, Simon Busuttil, Philip Claeys, Carlos Coelho, Agustín Díaz de Mera García Consuegra, Ioan Enciu, Frank Engel, Cornelia Ernst, Kinga Gál, Kinga Göncz, Nathalie Griesbeck, Sylvie Guillaume, Anna Hedh, Salvatore Iacolino, Lívia Járóka, Teresa Jiménez-Becerril Barrio, Timothy Kirkhope, Juan Fernando López Aguilar, Baroness Sarah Ludford, Monica Luisa Macovei, Véronique Mathieu, Anthea McIntyre, Louis Michel, Carmen Romero López, Judith Sargentini, Birgit Sippel, Rui Tavares, Nils Torvalds, Axel Voss, Renate Weber, Josef Weidenholzer, Cecilia Wikström, Auke Zijlstra, AD\911767.doc 19/20 PE473.957v02-00
Αντιγόνη Παπαδοπούλου, Γεώργιος Παπανικολάου Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία Αναπληρωτές (άρθρο 187, παρ. 2) παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία Anna Maria Corazza Bildt, Cornelis de Jong, Evelyne Gebhardt, Monika Hohlmeier, Franziska Keller, Ádám Kósa, Marian-Jean Marinescu, Antonio Masip Hidalgo, Jan Mulder, Raül Romeva i Rueda, Glenis Willmott Justas Vincas Paleckis, Iuliu Winkler PE473.957v02-00 20/20 AD\911767.doc