Αποτίμηση και Προκλήσεις του Κλάδου της ΚινητήςΤηλεφωνίαςστηνΕλλάδα

Αποτίμηση και Προκλήσεις του Κλάδου της ΚινητήςΤηλεφωνίαςστηνΕλλάδα Γιώργος Στεφανόπουλος Γενικός Διευθυντής www.eekt.gr Ιούνιος 2010 1

Συνεισφορά του κλάδου στην Εθνική Οικονομία Η Κινητή Τηλεφωνία συνεισφέρει κατά 0,6% του ΑΕΠ στις ανεπτυγμένες χώρες με κάθε 10 ποσοστιαίες μονάδες αύξησης της διείσδυσης (Παγκόσμια Τράπεζα, 2009) Στην Ελλάδα, ο κλάδοςτο2009: αποτελούσε το 1,8% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), μόνο από την πλευρά της προσφοράς συνεισέφερε 2 δις στα δημόσια έσοδα (εκ των οποίων τα 1,65 δις είναι φορολογικά έσοδα και περίπου 350 εκ. αφορούν σε ασφαλιστικές εισφορές), είναι περισσότερα από την αξία των προβλεπόμενων από τα πρόσφατα μέτρα μειώσεων σε μισθούς και επιδόματα δημοσίων υπαλλήλων το 2010 και 2011 ( 1,9 δισ.) έχει δημιουργήσει (άμεσα και έμμεσα) 80 χιλ. θέσεις εργασίας με ακαθάριστο εισόδημα 2,5 δις που αντιστοιχούν στο 1,8% των απασχολούμενων στη χώρα έχει συμβάλλει ουσιαστικά στη μείωση του πληθωρισμού μέσω της συνολικής μείωσης τιμών των υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας κατά 35,5% μεταξύ 1999 και 2009. 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 471 412 ΦΠΑ 6,5 Πάροχοι 320 Φόρος εισοδήματος εταιρειών και έκτακτη εισφορά 17,7 Προμηθευτές & έμποροι Ανάλυση δημόσιων εσόδων (ποσά σε εκ. ) Φόροι και εισφορές από τους παρόχους Φόροι και εισφορές από την υπόλοιπη αλυσίδα αξίας 274 262 61 31 61 Φόρος εισοδήματος εργαζομένων Ανάλυση ωφελειών στην απασχόληση (σε χιλ. άτομα) 24,2 Σύνολο αλυσίδας αξίας Τέλη κινητής τηλεφωνίας και λοιποί φόροι 27,5 Έμμεσα οφέλη: Δημόσιος τομέας 28,4 Πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα 92 Ασφαλιστικές εισφορές 80,1 Γενικό σύνολο

Πορεία κλάδου κινητής τηλεφωνίας σε χώρες της ευρωζώνης κατά την περίοδο της κρίσης Ο τζίρος για υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας συρρικνώνεται με ρυθμό που είναι διπλάσιος από τον δεύτερο χειρότερο ρυθμό στην Ευρώπη και με απόσταση πάνω από 10% απότομέσοόροτηςευρώπης. Τζίρος από υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα σε σύγκριση με την Ευρώπη και τη δεύτερη χειρότερη ευρωπαϊκή αγορά (Αυστρία) Πηγή: Credit Suisse

Έσοδα και αποτελέσματα κλάδου Ο κλάδος γνωρίζει μείωση των εσόδων του το 2009 για πρώτη φορά στην ιστορία του. 2.348 Έσοδα εταιρειών κινητής τηλεφωνίας 4.095 4.322 4.526 4.594 3.592 3.055 30,1% 17,6% 14,0% (σε εκ. ευρώ) 4.729 4.290 5,6% 4,7% 1,5% 2,9% -9,3% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Προβλέψεις για την ελληνική οικονομία Οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας για τα επόμενα έτη είναι ιδιαίτερα δυσμενείς με αρνητικές συνέπειες και στον κλάδο 10% 5% 0% -5% -10% -15% Προβλέψεις Δ.Ν.Τ. για την ελληνική οικονομία (ετήσια μεταβολή) Μεταβολή ΑΕΠ σε σταθερές τιμές Ιδιωτική κατανάλωση Ακαθάριστες Επενδύσεις 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά θα επιδιώξουν να περιορίσουν τα έξοδα, περιλαμβάνοντας και τις δαπάνεςτουςγιακινητή τηλεφωνία. Ο κλάδος μπορεί να υποστηρίξει την ανάκαμψη με τις επενδύσεις ύψους 1,8 δις που σχεδιάζει να πραγματοποιήσει, όταν στο σύνολο της οικονομίας οι επενδύσεις θα συρρικνωθούν σωρευτικά κατά 33% περίπου την τριετία 2009 2011.

Κινητή Ευρυζωνικότητα Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος διείσδυσης για κάρτες κινητής ευρυζωνικότητας είναι 5.2% του συνολικού πληθυσμού και αναπτύσσεται ταχύτατα

Κινητή Ευρυζωνικότητα Η Ελλάδα εμφανίζει καθυστέρηση στην ανάπτυξη της κινητής ευρυζωνικότητας Το κινητό τηλέφωνο έχει τεράστιες δυνατότητες ως μέσο εξάλειψης του ψηφιακού χάσματος, ειδικά σε περιοχές που η ενσύρματη ευρυζωνική πρόσβαση δεν είναι διαθέσιμη. Στην Ελλάδα, η διείσδυση για κάρτες κινητής ευρυζωνικότητας τον Ιανουάριο 2010 ανήλθε σε μόλις 2%, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 25% περίπου σε ένα έτος. Τόσο, η διείσδυση όσο και ο ρυθμός αύξησής της υπολείπονται σημαντικά του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Βραχυπρόθεσμα, εκτιμάται ότι η πρόσβαση σε ευρυζωνικά δίκτυα από κάρτες 3G μπορεί να υποκαταστήσει την σταθερή πρόσβαση, ωστόσο μεσοπρόθεσμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί συμπληρωματικά ως προς τα δίκτυα οπτικών ινών νέας γενιάς (FTTx)

Προβλέψεις για τον κλάδο Η πορεία του κλάδου και η εξέλιξη του εξαρτάται από την ανάπτυξη του mobile broadband Η διείσδυση του mobile broadband στην Ελλάδα είναι μόλις 2% με ρυθμό ανάπτυξης 25% ενώ η διείσδυση του mobile broadband στην ΕΕ είναι μόλις 5,2% με ρυθμό ανάπτυξης 86% Με βάση την 15 η έκθεση της ΕΕ για τις τηλεπικοινωνίες, η καθυστέρηση στη χώρα μας μπορεί να οφείλεται στις δυσκολίες αδειοδότησης και δικαιωμάτων χρήσης Επιπρόσθετα, το τέλος κινητής τηλεφωνίας επιβαρύνει το mobile internet δημιουργώντας αντικίνητρο στην ανάπτυξη του. 2 σενάρια για το μέλλον των κινητών τηλεπικοινωνιών: Σενάριο Α: Το ρυθμιστικό και φορολογικό περιβάλλον δεν αλλάζει και η διείσδυση mobile broadband αναπτύσσεται με τον ίδιο ρυθμό όπως και σήμερα Σενάριο Β: Το κράτος διευκολύνει την ανάπτυξη των δικτύων υπηρεσιών mobile broadband με αποτέλεσμα η διείσδυση να αναπτυχθεί με τον ευρωπαϊκό ρυθμό 4,2 Κύκλος εργασιών από υπηρεσίες κινητών επικοινωνιών 3,9 3,8 3,4 Σενάριο Α Σενάριο Β 3,7 3,6 3,7 3,8 4,0 3,2 3,0 2,9 2,8 Διείσδυση mobile broadband 37,3% Σενάριο Α Σενάριο Β 20,1% 10,8% 5,8% 3,1% 2,0% 2,5% 3,1% 3,9% 4,9% 6,1% 7,7% 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Προβλέψεις για τον κλάδο Με βάση τη Παγκόσμια Τράπεζα (Qiang 2009), κάθε 10% αύξηση στη διείσδυση ευρυζωνικών δικτύων αυξάνει το ΑΕΠ στις ανεπτυγμένες χώρες κατά 1,21% Συνεισφορά κλάδου στο ΑΕΠ από την 1,80% πλευρά της προσφοράς 1,63% 1,13% Συνεισφορά κλάδου στα δημόσια έσοδα σε εκ. ευρώ 2.001 1.921 1.328 Διαφορές σεναρίων: 0,5% ΑΕΠ κλάδου 22 χιλ. εργαζόμενοι 2009 2015 - Α 2015 - Β 2009 2015 - Α 2015 - Β 600εκ. δημόσια έσοδα Συνεισφορά κλάδου στην απασχόληση 80 σε χιλ. άτομα 50 72 2009 2015 - Α 2015 - Β Συνεισφορά του mobile broadband στο ΑΕΠ από την πλευρά της χρήσης 0,1% 1,6% του ΑΕΠ από τη χρήση mobile broadband* *Για τον υπολογισμό της αύξησης του ΑΕΠαπότηχρήση, υπολογίζεται μόνο το 50% των ωφελειών που προβλέπει η Παγκόσμια Τράπεζα καθώς ένα μέρος του mobile broadband αντικαθιστά σταθερές συνδέσεις ΗαύξησητουΑΕΠαπότοσενάριοΒ(0,5% από την προσφορά και 1,6% απότηχρήση) είναι μεγαλύτερη από τη συνολική ανάπτυξη της χώρας μεταξύ 2010 και 2015 (1,2%) με βάση τις προβλέψεις του Δ.Ν.Τ. 0,4% 2,0% 2009 2015 - Α 2015 - Β

Κόστος κινητής τηλεφωνίας Μεταξύ 1999 και 2009, ο συνολικός δείκτης τιμών υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας έχει μειωθεί κατά 35,5% 150 130 110 90 70 50 Εξέλιξη δεικτών τιμών κινητής τηλεφωνίας 1999-2009 Γενικός δείκτης τιμών καταναλωτή Δείκτης τιμών υπηρεσιών σταθερής τηλεφωνίας Δείκτης τιμών υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας Δείκτης τιμών συσκευών τηλεφωνίας 136,44 77,23 64,44 46,96 Οι υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας αποτελούν μετά τις συσκευές κινητής τηλεφωνίας τους κλάδους με τη μεγαλύτερη μείωση τιμών στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας. Τα τελευταία έτη όμως, οι σημαντικές αυξήσεις στη φορολογία έχουν αντισταθμίσει τις μειώσεις των τιμών από τις εταιρείες. 30 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Διαδικασία αδειοδότησης σταθμών βάσης κινητής τηλεφωνίας Απαιτείται νέο, απλό θεσμικό πλαίσιο αδειοδότησης σταθμών βάσης κινητής τηλεφωνίας και εντός του 2010 & αποτελεσματικότερη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης Οι εταιρείες υλοποιούν σημαντικές επενδύσεις στην ανάπτυξη των δικτύων τους, η λειτουργία των οποίων είναι αβέβαιη λόγω της αδυναμίας έγκαιρης αδειοδότησης των ΣΒ: Γραφειοκρατία: Απαιτείται εμπλοκή 9 δημόσιων υπηρεσιών, τη στιγμή που σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η διαδικασία ολοκληρώνεται από 1-3 δημόσιους φορείς Χρονοβόρα διαδικασία: 2 έτη στην Ελλάδα έναντι 8 μηνών στην ΕΕ κατά ΜΟ Διαχειριστική αδυναμία: Λιγότερο από το 10% του συνόλου των υφιστάμενων κεραιών έχει επαναδειοδοτηθεί (μετά την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου), τη στιγμή που όλες οι εταιρίες έχουν υποβάλει στις αρμόδιες αρχές τους απαιτούμενους φακέλους. Αδυναμία της κυβέρνησης να προχωρήσει σε νομοθετικό έργο, λόγω συναρμοδιότητας πολλών Υπουργείων & φορέων Απαιτείται άμεση ενεργοποίηση των αρμόδιων φορέων για την πρακτική και ουσιαστική επίλυση του αδειοδοτικού προβλήματος Σημειώνεται ότι οι ΣΒ κινητής τηλεφωνίας λειτουργούν βάσει εγκεκριμένων ορίων ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας από την ΕΕΑΕ, η οποίαμάλιστατο2009 πραγματοποίησε συνολικά 1.308 ελέγχους πανελλαδικά που αντιστοιχούν στο 10% του συνόλου των. Σε καμία από αυτές τις μετρήσεις δε διαπιστώθηκε υπέρβαση των ορίων ασφαλούς έκθεσης του κοινού σε η/μ ακτινοβολία. Η ανάγκη αλλαγών στο ισχύον καθεστώς αναγνωρίζεται από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς Το 15 ο report της ΕΕ επισημαίνει την ανάγκη επίλυσης του ζητήματος της αδειοδότησης στην Ελλάδα και αποτελεί οδικό χάρτη για τη βελτίωση του θεσμικού πλαισίου

Η Κινητή Τηλεφωνία παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης Η ανάπτυξη των ασύρματων κινητών επικοινωνιών μπορεί να ενισχύσει την παραγωγική διαδικασία, να βελτιώσει τη ζωή των πολιτών και να αναβαθμίσει τη σχέση τους με την Πολιτεία Οι υπηρεσίες κινητών επικοινωνιών μπορούν να λειτουργήσουν ως πλατφόρμα για την ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρήσεων και να επιτρέψουν ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους Η δυναμική που προσφέρουν οι ασύρματες ευρυζωνικές υποδομές μπορεί να συνεισφέρει στον εκσυγχρονισμό της Δημόσιας Διοίκησης δημιουργώντας έτσι μία καινούργια πλατφόρμα για υιοθέτηση νέων προτύπων λειτουργίας Προϋπόθεση για την πραγματοποίηση όλων αυτών των ενεργειών αποτελεί η λειτουργία ενός ευρυζωνικού δικτύου, το οποίο με τη σειρά του απαιτεί τη διάθεση του κατάλληλου φάσματος, ένα θέμα στρατηγικής σημασίας για τον Κλάδο Κινητής Τηλεφωνίας Προς αυτή την κατεύθυνση είναι απαραίτητη η : επέκταση του δικτύου οπτικών ινών από το δίκτυο κορμού στο δίκτυο πρόσβασης, στην κατεύθυνση του Fiber To The Mobile Hub (FTTMH) και σταδιακά στην κατεύθυνση του Fiber To The BS (FTTBS) Περαιτέρω αύξηση των εκχωρήσεων και χρήσεων φασμάτων για δισημειακές ζεύξεις με ταυτόχρονη αύξηση του φασματικού εύρους από 7MHz > 14MHz > 28MHz > 56MHz. Σύμφωνα με την ΕΕ το 50% της αύξησης της παραγωγικότητας της οικονομίας επιτυγχάνεται από την αξιοποίηση των ΤΠΕ 12

Η Κινητή Τηλεφωνία παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης Οι προτάσεις του Κλάδου Αναβάθμιση της τεχνολογικής υποδομής της εκπαιδευτικής κοινότητας μπορεί να εξασφαλίσει εκπαίδευση καλύτερης ποιότητας αλλά και ίσες ευκαιρίες στη μάθηση και την ανάπτυξη για όλο τον πληθυσμό της χώρας Είναι γεγονός αναμφισβήτητο το τεχνολογικό χάσμα που χωρίζει την Ελλάδα από την Ευρώπη, τα αστικά κέντρα από την περιφέρεια, τη δημόσια από την ιδιωτική εκπαίδευση Από πλευράς εταιρειών κινητής τηλεφωνίας, έχουν διαμορφωθεί οι τεχνολογικές λύσεις τόσο σε επίπεδο υποδομών όσο και σε επίπεδο υπηρεσιών που επιτρέπουν στο σύνολο του πληθυσμού την πρόσβαση και αξιοποίηση του ψηφιακού υλικού της εκπαίδευσης, την ανάπτυξη υπηρεσιών τηλεματικής, τηλεδιασκέψεων, άμεσης ενημέρωσης, πρόσβαση σε τεράστιο όγκο εκπαιδευτικού υλικού Από την πλευρά των κατασκευαστών, ήδη υπάρχουν τα προϊόντα που υποστηρίζουν την ασύρματη λειτουργία (net books, e-books κ.ά.) Εφόσον, λοιπόν, δημιουργηθούν οι τεχνολογικές υποδομές και διατεθούν οι τερματικές συσκευές, ηεκπαιδευτικήκοινότηταμπορείνα: διαθέσει και στο πιο απομακρυσμένο σχολείο της χώρας όλο τον όγκο του εκπαιδευτικού υλικού υλοποιήσει μέσω διαδικτύου διαδραστικές εκπαιδευτικές εφαρμογές να ενθαρρύνει την κοινωνική δικτύωση και την ανταλλαγή πληροφορίας να προβάλει την εργασία και πρωτοβουλία εκπαιδευτικών και μαθητών 13

Η Κινητή Τηλεφωνία παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης Οι προτάσεις του Κλάδου Οι κινητές επικοινωνίες δύνανται να αναβαθμίσουν τη δημόσια διοίκηση και τις υπηρεσίες που παρέχει προς τον πολίτη Τα δίκτυα ΚΤ μέσω των τεχνολογιών 3G και GPRS παρέχουν την δυνατότητα μετάδοσης δεδομένων, επομένως θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν και για την διασύνδεση των ταμειακών μηχανών όπως επίσης και με συστήματα διαχείρισης οδικής κίνησης, πυροπροστασίας, συστήματα ασφαλείας, τα οποία θα μπορούσαν να διασυνδεθούν με κεντρικά συστήματα συλλογής ψηφιακών δεδομένων και να συμβάλλουν με αυτό τον τρόπο στην άμεση και αποτελεσματικής λειτουργία δημόσιων φορέων όπως π.χ. της Εφορίας, τηςαστυνομίαςκ.τ.λ. Θα πρέπει να εξετασθεί η αξιοποίηση των κινητών επικοινωνιών πέραν των υπηρεσιών φωνής και ειδικά στις υπηρεσίες mobile applications, η εφαρμογή των οποίων θα γίνει με γνώμονα την αύξηση της παραγωγικότητας των υπηρεσιών του δημοσίου που έχουν ανάγκη πρόσβασης στα επιχειρησιακά δεδομένα ενώ βρίσκονται εκτός γραφείου για υπηρεσιακές ανάγκες Η κεντρική διαχείριση και συνάθροιση της συζήτησης θα πρέπει να εξετασθεί λαμβάνοντας υπ όψιν και το έργο ΣΥΖΕΥΞΙΣ το οποίο συναθροίζει την ζήτηση των υπηρεσιών σταθερής τηλεφωνίας σε πολύ μεγάλο αριθμό δημοσίων υπηρεσιών και οργανισμών Ένα τέτοιο έργο μπορεί να επιτρέψει την εύκολη και γρήγορη ανάπτυξη φορητών εφαρμογών στις υπηρεσίες της δημόσιας διοίκησης, π.χ. ανάγκες διασύνδεσης μέσω κινητών επικοινωνιών για το σύστημα υγείας/ φάρμακα, τιμοληψία για τον έλεγχο τιμών καταναλωτικών προϊόντων, on line ενημέρωση από αυτοψίες ελεγκτών εργασίας κλπ. 14

Η Κινητή Τηλεφωνία παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης Οι προτάσεις του Κλάδου Οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν ταχύτατα τις απαραίτητες δικτυακές υποδομές, ωστόσο οι δυσκολίες στην αδειοδότηση των ΣΒ και κατ επέκταση στην ανάπτυξη των δικτύων κινητής τηλεφωνίας έχουν σαν συνέπεια η Ελλάδα να αποκλίνει σήμερα από αντίστοιχους ευρωπαϊκούς δείκτες όσον αφορά στο ποσοστό της κάλυψης του πληθυσμού με υπηρεσίες 3ης γενιάς, αλλά και στην χωρητικότητα που απαιτείται να έχουν τα δίκτυα στους χώρους που υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση μαθητών και φοιτητών (σχολεία και πανεπιστήμια). Οι δυσκολίες μπορούν και πρέπει να αρθούν με: α) την επίλυση του προβλήματος της αδειοδότησης των σταθμών βάσης κινητής τηλεφωνίας και β) την ουσιαστική αναβάθμιση του ρόλου των κινητών επικοινωνιών και την ανάδειξή του από την πολιτεία ως αναγκαία προϋπόθεση για την τεχνολογική αναβάθμιση της χώρας 15

Προτάσεις πολιτικής Ανάδειξη της κινητής τηλεφωνίας σε άξονα στρατηγικής ανάπτυξης της οικονομίας Περιορισμός της γραφειοκρατίας & δημιουργία ενός περιβάλλοντος που θα ευνοεί τις επενδύσεις στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και δικτύων (3G, LTE) ΕξορθολογισμόςτουθεσμικούπλαισίουγιατηναδειοδότησηΣΒκαιτηνανάπτυξη των δικτύων Διαμόρφωση πολιτικής βάσει των επιστημονικών δεδομένων Εποικοδομητική ενημέρωση του κοινού για το θέμα (καταπολέμηση της τεχνοφοβίας) Άμεση θέσπιση του Παρατηρητηρίου Ηλεκτρομαγνητικής Ακτινοβολίας ως μέτρο ουσιαστικής διαφάνειας, ενημέρωσης και ελέγχου μια πρωτοβουλία που ο Κλάδος προτίθεται να στηρίξει Άμεσηενίσχυσητουσυντονιστικούρόλου της ΕΕΤΤ και καθιέρωσή της ως κεντρική αρχή για την παρακολούθηση όλης της διαδικασίας αδειοδότησης Περιορισμός του φορολογικού χάσματος που χωρίζει την Ελλάδα από την υπόλοιπη ΕΕ Ανάπτυξη της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με έμφαση σε ασύρματες τεχνολογίες και κινητές επικοινωνίες Εναρμόνιση της χώρας με τις Ευρωπαϊκές πολιτικές και προτεραιότητες Κινητή Τηλεφωνία: Ουσιαστικό εργαλείο για την προώθηση των πρωτοβουλιών της κυβέρνησης που αφορούν στον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης και την αναβάθμιση της σχέσης της δημόσιας διοίκησης με τον πολίτη 16