Εισήγηση Υφυπουργού Εργασίας κ. Β. Κεγκέρογλου, στο Εθνικό Συνέδριο Περιφέρειας Κρήτης «Πληθυσµιακές Μεταβολές και Ανάπτυξη στην Περιφέρεια Κρήτης για το 2020», Αξιοποιώντας τη Μετανάστευση για την Ανάπτυξη MMWD, ευτέρα, 30 Ιουνίου 2014, Επιµελητήριο Ηρακλείου, Αίθουσα Καστελλάκη Αγαπητέ κ. Περιφερειάρχη, Αγαπητέ κ. Πρύτανη, αγαπητοί φίλοι και φίλες, Χαίροµαι που βρίσκοµαι µαζί σας στην έναρξη αυτού του συνεδρίου που είναι πολύ σηµαντικό για την Κρήτη. Η αναζήτηση της σχέσης µετανάστευσης και ανάπτυξης, η καταπολέµηση του κοινωνικού αποκλεισµού ως προϋπόθεση για την βιώσιµη ανάπτυξη, η µέγιστη αξιοποίηση του δυναµικού των µεταναστών που βρίσκονται στην Ευρώπη, η κινητικότητα των Ευρωπαίων πολιτών και εργαζοµένων, η εξωστρέφεια και η άρση των στερεοτύπων σε σχέση µε το άνοιγµα νέων αναπτυξιακών προοπτικών είναι θέµατα που ζητούν απαντήσεις. Το συνέδριο σας διοργανώνεται σε µια εποχή µε έξαρση του λαϊκισµού και αύξηση της επιρροής των ρατσιστών. Είναι αυτονόητο για κάθε ευνοµούµενη χώρα ότι και έλεγχος των συνόρων επιβάλλεται και κάθε µέτρο που αφορά την ασφάλεια των πολιτών, είναι επιβεβληµένο. Η στερεοτυπική αντιµετώπιση όµως των µεταναστών ή η µετάθεση της κακοδαιµονίας της χώρας στους κάθε είδους διαφορετικούς είναι πραγµατικά επικίνδυνη. εν πρέπει να αφήσουµε να γίνουν οι σηµερινοί µετανάστες, οι Εβραίοι του 21ου αιώνα, δεν πρέπει ν αφήσουµε τη Χρυσή Αυγή να δηλητηριάσει την κοινωνία µας. Τα προβλήµατα είναι ασφαλώς και σηµαντικά και πολλά, όµως δεν αντιµετωπίζονται µε ακραίες πολιτικές. Οι δράσεις κοινωνικής ένταξης για τους µετανάστες δεν µπορούν παρά να συνδέονται µε την απόφαση για διαρκή πόλεµο απέναντι στους νεοναζί, τους φασίστες και τους ρατσιστές που απειλούν την κοινωνική ειρήνη και συνοχή. εν επιµένω στο θέµα του ρατσισµού µόνο για λόγους δηµοκρατίας και ανθρωπιστικών αρχών και αξιών. Θέλω να επισηµάνω ότι τα φαινόµενα αυτά, οι συνθήκες φόβου και ανελευθερίας, δεν βοηθούν στην αναπτυξιακή προσπάθεια. Για µια χώρα που προσβλέπει στην αύξηση του τουρισµού, την επιµήκυνση της 1
τουριστικής περιόδου µέσω της προσέλκυσης τουριστών από νέες αγορές, ένα περιστατικό Μανωλάδας µπορεί να ανατρέψει τις θετικές προοπτικές που βλέπουµε µπροστά µας. Η γεωγραφική θέση της χώρας µας αλλά και της Κρήτης είναι το συγκριτικό της πλεονέκτηµα µόνο αν υπάρχουν συνθήκες ελεύθερης µετακίνησης ανθρώπων και αγαθών. Αυτό που λέµε για τη χώρα µας, ότι είναι πύλη εισόδου για ανθρώπους που θέλουν να αναζητήσουν την τύχη τους στην Ευρώπη, είναι το µοναδικό µειονέκτηµα της γεωγραφικής µας θέσης. Πρέπει να το αντιµετωπίσουµε όπως πρέπει να το αντιµετωπίσουν και οι άλλες χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου σεβόµενοι τα ανθρώπινα δικαιώµατα, δείχνοντας την αλληλεγγύη µας στους πρόσφυγες και διεκδικώντας από τους Ευρωπαίους εταίρους µας να αναλάβουν το δικό τους µερίδιο ευθύνης. Έχουµε πλέον µια σύγχρονη νοµοθεσία που αντιµετωπίζει κάθε πτυχή που αφορά την υποδοχή αλλοδαπών στη χώρα µας. Από τον εποχικό εργαζόµενο µέχρι τις µεγάλους επενδυτές όλα ρυθµίζονται στον Κώδικα Μετανάστευσης που ψηφίστηκε από αυτήν την κυβέρνηση και είναι προϊόν της συνεργασίας της διοίκησης τα τελευταία 5 τουλάχιστον χρόνια. Η ένταξη των µεταναστών στην ελληνική κοινωνία έχει, εν πολλοίς, ήδη συντελεστεί µια που οι περισσότεροι από αυτούς ζουν στη χώρα πολλά χρόνια, έχουν δηµιουργήσει οικογένειες και φίλους εδώ και µοιράζουν τη ζωή τους σε δυο πατρίδες. Από τους 600.000 περίπου νόµιµους µετανάστες που ζουν στη χώρα µας πάνω από 100.000 είναι ανήλικοι που έχουν γεννηθεί ή µεγαλώσει εδώ και λιγότεροι από 100.000 έχουν άδεια διαµονής εξαρτηµένης εργασίας. Αυτοί µπορούν να εργαστούν µόνο στη µισθωτή απασχόληση. Από την άλλη πλευρά πάνω από 140.000 έχουν άδειες διαµονής µακράς διάρκειας που τους δίνουν δικαίωµα να εργαστούν ως µισθωτοί ή να αναπτύξουν ανεξάρτητη οικονοµική δραστηριότητα. Με τον Κώδικα Μετανάστευσης διορθώνεται µια δυσλειτουργία του συστήµατος για τους επί µακρόν διαµένοντες. ιευκολύνεται η πρόσβαση στη σχετική άδεια που δίνει δικαιώµατα Ευρωπαίου πολίτη στην Ελλάδα αλλά και το δικαίωµα για εργασία και εγκατάσταση σε άλλη Ευρωπαϊκή χώρα. Τι σηµαίνει αυτό; Κάποιοι θα βιαστούν και θα πουν ότι η κυβέρνηση θέλει να διώξει µε έναν εύσχηµο τρόπο τους µετανάστες. Να τους ξεφορτωθεί. Η ελεύθερη διακίνηση εργαζοµένων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πλούτος και για τους εργαζόµενους και για την Ευρώπη και για κάθε κράτος µέλος ξεχωριστά. υστυχώς, το πρώτο πράγµα που σκέφτεται κάποιος όταν αναφέρεται στη σχέση µετανάστευσης και ανάπτυξης είναι αυτό που λέµε φτηνά εργατικά χέρια. Οι µετανάστες χαµηλώνουν το κόστος εργασίας, δεν έχουν απαιτήσεις απέναντι στην εργοδοσία ή πέφτουν θύµατα εκµετάλλευσης από κάθε είδους κυκλώµατα. Η µη καταβολή ασφαλιστικών εισφορών σε Έλληνες και αλλοδαπούς εργαζόµενους 2
συνέβαλε στον πλουτισµό των συγκεκριµένων εργοδοτών τους και όχι στην ανάπτυξη της χώρας. Η θέση σε κίνδυνο των ασφαλιστικών ταµείων του ΙΚΑ και του ΟΓΑ είναι ασύγκριτα µεγαλύτερο µέγεθος. Άρα λοιπόν όταν µετακαλούµε ή όταν νοµιµοποιούµε εκ των υστέρων αλλοδαπούς εργάτες το κάνουµε για να προσθέσουµε εργατικά χέρια σύµφωνα µε την εργατική και ασφαλιστική νοµοθεσία. Με απλά λόγια η απασχόληση παράτυπων µεταναστών συµφέρει µόνο τους εργοδότες που θέλουν να αποφύγουν την καταβολή ασφαλιστικών εισφορών. Κανέναν άλλον. Τι γίνεται όµως όταν η οικονοµία µιας χώρας, όπως η δική µας, περνά από τη φάση της ανάπτυξης σε αυτήν της ύφεσης; Μπορούµε την περίοδο της ύφεσης να µιλούµε για πρόσκληση ή νοµιµοποίηση καινούργιων µεταναστών; Τι κάνουν οι µετανάστες που ζουν ήδη στη χώρα; Οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες. Οι µετανάστες πηγαίνουν σε µια χώρα επειδή υπάρχουν δουλειές και παραµένουν εκεί γιατί θέλουν να εργαστούν. Η ανεργία και η υποαπασχόληση µπορεί να τους οδηγήσει σε δεύτερη µετανάστευση. Όσο συνδέονται όµως µε τη χώρα που βρίσκονται τόσο πιο δύσκολη γίνεται αυτή η δεύτερη µετανάστευση. Στο ταξίδι του µετανάστη η γέννηση παιδιών και η δηµιουργία οικογένειας είναι βαριά άγκυρα. Όµως την ώρα που κάποιοι σκέφτονται αν πρέπει να φύγουν από τη χώρα υπάρχουν και µετακλήσεις ( κατά βάση εργατών γης) για να έρθουν στην Ελλάδα της κρίσης. Με υψηλά ποσοστά ανεργίας ακούγεται τουλάχιστον παράδοξο να καλούµε ανειδίκευτους εργάτες. Θεωρητικά υπάρχουν άνεργοι καταγεγραµµένοι στον ΟΑΕ που µπορούν να αναλάβουν τις κενές θέσεις εργασίας. Παρά το γεγονός όµως αυτό οι αγρότες µας συνεχίζουν να καλούν εποχικούς εργάτες από τρίτες χώρες. Οι αριθµοί είναι κάπως µειωµένοι σε σχέση µε το πρόσφατο παρελθόν αλλά είναι ακόµη σηµαντικοί. Οι αγρότες που καλούν εποχικούς εργάτες το κάνουν γιατί δεν βρίσκουν ντόπιο εργατικό δυναµικό που να καλύπτει τις ανάγκες τους. Άρα αυτό πρέπει να το δούµε µε µεγαλύτερη προσοχή και επιµέλεια. Ο ισχυρισµός ότι η απασχόληση παράτυπων µεταναστών είναι πολλές φορές η µοναδική διέξοδος για τους αγρότες είναι πολλές φορές αληθινός. Τα εργατικά χέρια χρειάζονται συγκεκριµένες χρονικές περιόδους και η έλλειψη τους στην περίοδο της συγκοµιδής µπορεί να οδηγήσει σε ανυπολόγιστη καταστροφή την αγροτική παραγωγή. (ροδάκινα, ελιές, φράουλα) Αλλά και τα φαινόµενα Μανωλάδας δυσφηµίζουν τα ελληνικά προϊόντα και δυσχεραίνουν τη θέση τους στο διεθνή ανταγωνισµό. Πρέπει πολύ γρήγορα να κάνουµε ότι χρειάζεται για να λύσουµε αυτά τα προβλήµατα. Πρέπει να οργανώσουµε καλύτερα τους µηχανισµούς ευρέσεως εργασίας αλλά και να δούµε αν πρέπει να δώσουµε δικαιώµατα εργασίας σε πληθυσµούς που ζουν στη χώρα χωρίς τέτοια δικαιώµατα. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να τελειώσουµε µε τα φαινόµενα ανασφάλιστης και 3
αδήλωτης εργασίας αλλά και να διασφαλίσουµε αξιοπρεπείς συνθήκες προσωρινής στέγασης για τους εποχικούς εργάτες. Σε λίγο καιρό θα έχουµε στη Βουλή την ενσωµάτωση κοινοτικής οδηγίας που ρυθµίζει πολλά από αυτά τα θέµατα. Όµως οι άνθρωποι που µετακινούνται από χώρα σε χώρα δεν είναι µόνο οι φτωχοί δεν είναι µόνο αυτοί που απλώς επιζητούν µια καλύτερη ζωή. Είναι και οι επιχειρηµατίες, είτε µικροί είτε µεγάλοι, είναι και το εξειδικευµένο ανθρώπινο δυναµικό. Στη χώρα µας δεν έχουµε δώσει ιδιαίτερη σηµασία σε αυτή τη διάσταση. Πέρα από τις πολύ µεγάλες επενδύσεις που πολλές φορές αποφασίζονται σε επίπεδο κορυφής δεν έχουµε δει αλλοδαπούς να δηµιουργούν αυτές τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις που αποτελούν την κινητήρια δύναµη της οικονοµίας σε τοπικό επίπεδο. Και αυτό το θέµα θα πρέπει να το δούµε µε επιµέλεια. Στο ποιοι και πόσοι καινούργιοι µετανάστες θα έρθουν ο νόµος δίνει σηµαντικό ρόλο στις Περιφέρειες που πρέπει να διαβουλευτούν τοπικά, να ανιχνεύσουν ανάγκες και να προτείνουν στο Υπουργείο Εργασίας αυτό που πιστεύουν ότι θα συµβάλλει στην ανάπτυξη της περιοχής τους. Η διαδικασία αυτή δεν µπορεί να είναι ξεκοµµένη από τους ευρύτερους σχεδιασµούς είτε αυτοί συµβαίνουν σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Για αυτούς τους λόγους είναι πολύ σηµαντική η πρωτοβουλία της Περιφέρειας Κρήτης να εµπλακεί σε αυτή τη διακρατική δράση η οποία συζητείται σήµερα σε αυτό το συνέδριο. Θα πρέπει να θυµόµαστε πάντα ότι η βιώσιµη ανάπτυξη συνδέεται άρρηκτα µε την κοινωνική συνοχή. Οι δράσεις κοινωνικής ένταξης των αλλοδαπών που ζουν στη χώρα µας πρέπει να είναι οριζόντιες δράσεις. Το κράτος, σε όποια έκφανση του, θα πρέπει να συνυπολογίζει ότι κάθε θέµα που αφορά την καθηµερινότητα µας αφορά και τους αλλοδαπούς συµπολίτες µας. Οι στόχοι για την µείωση της ανεργίας, της σχολικής διαρροής ή της αύξησης των πτυχιούχων όπως έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι γενικοί στόχοι που µας δίνουν γενικές κατευθύνσεις. εν δίνουν τις πολιτικές απαντήσεις γιατί αυτές πολύ απλά πρέπει να τις δώσουµε εµείς. Σε κάθε περιοχή, ανάλογα µε τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες θα πρέπει να αναπτυχθούν τοπικά σχέδια δράσης, να τεθούν στόχοι και να παρακολουθούνται. Η ανάπτυξη νέων κοινωνικών δικτύων και η ενδυνάµωση των παλιών, η συµµετοχή θεσµών και πολιτών στην προσπάθεια είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για βιώσιµες λύσεις. Στην ένταξη των µεταναστών αλλά και των άλλων οµάδων θα πρέπει να αποδεχτούµε ότι η διαφορετικότητα δεν είναι µειονέκτηµα. Θα πρέπει να αξιολογήσουµε το πως λειτουργούν θεσµοί όπως τα Συµβούλια Ένταξης Μεταναστών και να τα στηρίξουµε περισσότερο. Πρέπει να δούµε πάλι τα ακαδηµαϊκά και επαγγελµατικά προσόντα των µεταναστών 4
που ζουν µαζί µας και να διασφαλίσουµε τα δικαιώµατα των παιδιών τους. Να αναπτύξουµε δράσεις διαµεσολάβησης σε όλους τους τοµείς της διοίκησης και ειδικότερα στην εκπαίδευση, στην εργασία, στην υγεία και την πρόνοια. Να στηρίξουµε δράσεις κοινωνικής οικονοµίας µε θάρρος χωρίς να φοβόµαστε τις αντιδράσεις των συνωµοσιολόγων και των λαϊκιστών. Να καταπολεµήσουµε τον κοινωνικό αποκλεισµό µε στοχευµένα προγράµµατα µε µετρήσιµους στόχους εκεί που πραγµατικά χρειάζεται για να αµβλυνθούν και οι εσωτερικές ανισότητες στην Περιφέρεια. Να αξιοποιήσουµε της µητρικές γλώσσες των µεταναστών µας για τον τουρισµό και το εµπόριο. Να βοηθήσουµε τις οργανωµένες κοινότητες τους ώστε να µπορούν να συνεισφέρουν στην κοινή προσπάθεια. Είµαι σίγουρος ότι το σηµερινό συνέδριο αλλά και τα αποτελέσµατα όλου του προγράµµατος θα είναι χρήσιµα εργαλεία για την εφαρµογή χρήσιµων πολιτικών από την Περιφέρεια Κρήτης. Είναι αυτονόητο ότι η Πολιτεία θα συµβάλλει σε κάθε προσπάθεια σας. Ευχαριστώ πολύ και καλή επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου. 5