ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Ρύπανση και Ναυτιλία 6 ο εξάμηνο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ
ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ: Κάθε μορφή (άμεση ή έμμεση) ανθρωπογενούς προέλευσης, εισαγωγή ουσιών ή ενέργειας στο θαλάσσιο χώρο, η οποία έχει μια βλαβερή επίδραση στους ζώντες οργανισμούς ή είναι επικίνδυνη για την ανθρώπινη υγεία ή εμποδίζει τη χρήση της θάλασσας ή μειώνει την ποιότητα του θαλασσινού νερού. MARPOL: Αντικατέστησε την προηγούμενη σύμβαση του ΙΜΟ και θεωρείται μία από τισ σπουδαιότερες στον τομέα της πρόληψης της θαλάσσιας ρύπανσης. Στόχος της είναι η πρόληψη της ρύπανσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος από την απόρριψη επικίνδυνων ουσιών όπως το πετρέλαιο και άλλες επιβλαβείς ουσίες που απορρίπτονται κατά την λειτουργία του πλοίου. Ο κύριος στόχος της είναι η ολική εξαφάνιση της εσκεμμένης ρύπανσης της θάλασσας από πετρέλαιο και άλλες τοξικές ουσίες και η μείωση των απορρίψεων πετρελαίου λόγω ατυχηματικής ρύπανσης. Εφαρμόζει αυστηρότερα μέτρα ελέγχου σε ειδικές περιοχές και διασφαλίζει ότι το πετρέλαιο απορρίπτεται σε χαμηλά επίπεδα όταν δεν μπορεί να μηδενιστεί. Αποτελείται από 6 διαφορετικά παραρτήματα (καθένα για κάθε ιδιαίτερη κατηγορία ρύπων). Ισχύει για κάθε τύπο πλοίου και καθορίζει τις απαιτήσεις και τον εξοπλισμό των πλοίων, καθιερώνει ένα σύστημα πιστοποιητικών και επιθεωρήσεων και απαιτεί από τα κράτη-μέλη να παρέχουν εγκαταστάσεις υποδοχής για την παραλαβή στερεών και υγρών αποβλήτων. ΥΦΑΛΟΧΡΩΜΑΤΑ: Η συγκέντρωση φυτικών & ζωικών οργανισμών στις επιφάνειες του πλοίου που βυθίζονται στο νερό συντελεί στην: 1. αύξηση της κατανάλωσης καυσίμου 2. Μείωσης της ταχύτητας του πλοίου 3. Αύξηση του κόστους συντήρησης Τα υφαλοχρώματα έχουν την ιδιότητα να απωθούν τους δίαφορους οργανισμούς που συγκεντρώνονται σε αυτές τις επιφάνειες. Κατηγορίες Υφαλοχρωμάτων: 1. Παραδοσιακά-free association υφαλοχρώματα. 2. Συνπολυμερούμενα αυτοστιλπούμενα-αυτολειανόμενα ΤΒΤ υφαλοχρώματα. 3. Με πολυμερή ελεγχόμενης απελευθέρωσης. 4. Υφαλοχρώματα ελεύθερα κασσίτερου λειαινόμενα με τριβή. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΩΝ ΥΦΑΛΟΧΡΩΜΑΤΩΝ: Επιπτώσεις 1ης Τάξης: 1. Αυξημένη τριβή στα ύφαλα 2. Μείωση της ταχύτητας 3. Αυξημένη κατανάλωση καυσίμου 4. Αυξημένες ατμοσφαιρικές εκπομπές 5. Αυξημένη συχνότητα δεξαμενισμών ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2
Επιπτώσεις 2ης Τάξης:(ναυτιλιακής αγοράς) 1. Μείωση παραγωγικότητας του στόλου 2. Μείωση της μεταφορικής ικανότητας του στόλου 3. Αυξημένο κόστος κεφαλαίου 4. Το αυξημένο κόστος επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα των θαλάσσιων μεταφορών 5. Τάση παγκοσμιοποίησης των περιβαλλοντικών προβλημάτων με αποτέλεσμα τη δυσκολία διαχείρισης τους Επιπτώσεις στη ναυτιλιακή Βιομηχανία:(χωρίς να υπάρχει ανάλογης αποτελεσματικότητας λύση) 1. Αλλαγές στη γεωγραφική θέση των ναυπηγοεπισκευαστικών μονάδων, που προέρχονται από το γεγονός ότι η αυξημένη συχνότητα των δεξαμενισμών θα μειώσει το χρόνο και τα έξοδα σε κάθε δεξαμενισμό. Η αυξημένη ζήτηση ναυπηγοεπισκευαστικών υπηρεσιών θα προκαλέσει την ίδρυση μεγαλύτερων, με καλύτερες υπηρεσίες μονάδων. Ο ανταγωνισμός θα μειώσει το κόστος δεξαμενισμού. 2. Επιπτώσεις στα μεταφορικά έξοδα και ναύλους, από την αυξημένη συχνότητα δεξαμενισμών & κατανάλωσης καυσίμου γιατί θα μειωθεί η μεταφορική ικανότητα του στόλου από την μεγάλη παραμονή του εκτός αγοράς. Η ζήτηση πέφτει καθώς αυξάνονται οι ναύλοι με μειωμένο ρυθμό όταν όλος ο στόλος είναι ναυλωμένος. 3. Διαφορές στις επιπτώσεις ανάμεσα στις συνιστώσες των μεταφορών (οδικές). Η αύξηση στους ναύλους θα μειώσει την ανταγωνιστικότητα των θαλάσσιων μεταφορών, με αποτέλεσμα μεγαλύτερο μέρος των αγαθών να μεταφέρεται οδικώς. 4. Μεταφορά της ρύπανσης από τοπικό/εθνικό σε παγκόσμιο επίπεδο. Η απαγόρευση των ΤΒΤ υφαλοχρωμάτων θα έχει και θετικά αποτελέσματα, θα μειώσει τις τοπικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε ναυπηγοεπισκευαστικές μονάδες, στην αλιεία και στον τουρισμό. Στην προσπάθεια να συγκρίνουμε περιβαλλοντικά οφέλη με την αύξηση των οδικών μεταφορών προκύπτουν θέματα εσωτερίκευσης του παγκόσμιου περιβαλλοντικού κόστους. ΡΥΠΑΝΣΗ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΛΙΑ Τα πεδία μιας ΜΠΕ (Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιτηρήσεων) για έργα που αφορούν λιμενικές εγκαταστάσεις είναι: 1. Καταγραφή πιθανών επιπτώσεων 2. Μετρήσεις επιπτώσεων των έργων 3. Ποσοτικοποίηση των επιπτώσεων 4. Στάθμιση & μετατροπή σε αξία 5. Ανάλυση ευαισθησίας 6. Επιπτώσεις του προτεινόμενου έργου ΕΔΑΦΟΣ: a) Αλλαγές στην τοπογραφία b) Καταστροφή φυσικού χαρακτηριστικού c) Αλλαγές στη διάβρωση της άμμου των ακτών ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 3
ΑΕΡΑΣ: a) Υποβάθμιση της ποιότητας της ατμόσφαιρας ή ρύποι στον αέρα b) Δυσάρεστες οσμές c) Αλλαγή του αέρα, της υγρασίας ή της θερμοκρασίας ΥΔΑΤΑ: a) Απορρίψεις υγρών αποβλήτων σε επιφανειακά νερά με αποτέλεσμα τη αλλίωση της ποιότητας του νερού. b) Κίνδυνος έκθεσης ανθρώπων σε καταστροφές από το νερό(πλημμύρες, tsunami κτλ.) ΧΛΩΡΙΔΑ: a) Αλλαγή στην ποικιλία των ειδών b) Μείωση του αριθμού των σπανίων ειδών ΠΑΝΙΔΑ: a) Αλλαγή στην ποικιλία των ειδών ζώων b) Μείωση του αριθμού των σπανίων ζώων c) Εισαγωγή νέων ειδών ΘΟΡΥΒΟΣ- Οχλαγωγία ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΑΝΩΜΑΛΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ-Έκρηξη ή διαφυγή επικίνδυνων ουσιών ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ/ΚΥΚΛΟΦΟΡΊΑ-parking ΛΟΙΠΑ: a) Ανθρώπινη υγεία b) Αισθητική(θέα του ορίζοντα) c) Επιπτώσεις στην ποιότητα & ποσότητα των υπαρχουσών δυνατοτήτων αναψυχής d) Πολιτιστική κληρονομία ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΡΥΠΟΙ ΑΠΟ ΠΛΟΙΑ: 1. Πετρελαιοειδή (crude oil, mazut) 2. Απορρίμματα(οικιακά-λειτουργικά) 3. Αέριες εκπομπές 4. Λύματα 5. Χημικές ουσίες ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 4
Πετρελαιοειδή: Χρησιμοποιούμενα ορυκτέλαια Υπολείμματα καυσίμου Κατάλοιπα Ακάθαρτο έρμα Εκπλύματα δεξαμενών Οι πηγές των παραπάνω είναι: φυσικές (φυσικές εκροές), Θαλάσσιες(ατυχηματικές και ηθελημένες) και χερσαίες (απορρίψεις, νερό βροχής, ποτάμιες απορρίψεις). Απορρίμματα: Οικιακά:υπολείμματα τροφών, υλικά συσκευασίας, μπουκάλια, χαρτί Λειτουργικά: απόβλητα συντήρησης, φορτίου, στάχτη, παλέτες, ιμάντες, δίκτυα ψαρέματος, περιττώματα ζώων, υλικά επένδυσης. Οι πηγές των παραπάνω είναι είτε χερσαίες, είτε θαλάσσιες. Οι χερσαίες οφείλονται κυρίως στη μεταφορά απορριμμάτων (μέσω ποταμών, από χώρους πλησίον της θάλασσας, βιομηχανίες και τουριστικές υποδομές).οι θαλάσσιες από τα διάφορα είδη πλοίων(εμπορικά, αλιευτικά, πολεμικά κτλ). Αέριες Εκπομπές: Εκπομπές καυσαερίων(άζωτο, οξυγόνο, υδρατμοί, διοξείδιο του άνθρακα, μονοξείδιο του άνθρακα οξείδια του θείου, υδρογονάνθρακες) Άλλες ουσίες που καταστρέφουν το στρώμα του όζοντος, οι οποίες προέρχονται από τα ψυγεία των πλοίων, τα συστήματα κλιματισμού και πυρόσβεσης. Η ναυτιλία καταναλώνει λιγότερο ανά μονάδα παραγόμενου έργου σε σχέση με τα υπόλοιπα μέσα μεταφοράς και εκλύει στην ατμόσφαιρα λιγότερα βλαβερά αέρια (ειδικά το διοξείδιο του άνθρακα).τα καυσαέρια των πλοίων συντελούν στην ψύξη του κλίματος και όχι στην θέρμανσή του. Έτσι παρά το εντυπωσιακό ποσοστό συμμετοχής της στο παγκόσμιο εμπόριο, το οποίο αγγίζει το 90% των παγκόσμιων μεταφορών, καταδεικνύει ότι ενώπιον του κρίσιμου ζητήματος της κλιματικής αλλαγής και της υπερθέρμανσης του πλανήτη, η ναυτιλία πρέπει να θεωρείται ως η καλύτερη επιλογή για την ικανοποίηση της διαρκώς αυξανόμενης παγκόσμιας ζήτησης για τις μεταφορικές υπηρεσίες. Συνοψίζοντας, από την ναυτιλία αποκομίζουμε τα εξής: Μειονεκτήματα από τα:(ατυχηματική και λειτουργική ρύπανση) Πετρέλαιο Απορρίμματα ή άλλα υλικά (οικιακά - λειτουργικά) Χημικές ουσίες Λύματα(βακτήρια και ιοί εισέρχονται στην τροφοδοτική αλυσίδα με άμεση συνέπεια να φτάνουν μέχρι τον άνθρωπο και να βλάπτουν την υγεία του) Υλικά εκβάθυνσης λιμένων ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 5
Στρατιωτικής φύσης υλικά Ερματισμός - αφερματισμός: οργανισμοί εισβάλλουν σε νέα περιβάλλοντα δημιουργώντας προβλήματα στην ισορροπία των ήδη υπαρχόντων οικοσυστημάτων και στην υγεία του ανθρώπου Υπεραλίευση Υποβρύχιες εξορύξεις( διαρροές, ατυχήματα) Αέριες εκπομπές Αέριες ουσίες (καταστροφή όζοντος) οι οποίες προέρχονται από τα συστήματα πυρόσβεσης και τα ψυγεία των πλοίων Υφαλοχρώματα Ανεφοδιασμός πλοίων Φορτοεκφόρτωση Συντήρηση-επισκευή Άζωτο και διοξείδιο του άνθρακα που προέρχονται από την καύση. Πλεονεκτήματα: Τα καυσαέρια συντελούν στην ψύξη του κλίματος. Αέρια ΟC(μονοξείδιο του άνθρακα) και SO4 που δημιουργούν σύννεφα, αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία και προκαλούν τη μείωση της θερμοκρασίας. ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ (Ιούνιος '07) Ομάδα Α' 1. Επιπτώσεις θαλάσσιας ρύπανσης/σελ 12 2. Βιο-αποικοδόμηση (ορισμός) & πώς αποικοδομείται ο πετρελαϊκός υδρογονάνθρακας; /σελ 19-20 3. Αέριοι ρύποι πλοίων στην ατμόσφαιρα 4. Λόγοι για τους οποίους ένα λιμάνι κατασκευάζει σταθμό υποδοχής καταλοίπων 5. Που χρησιμοποιούνται οι βουτυλοκασσιτερικές ενώσεις και ποιος ο κυριότερος τρόπος αποικοδόμησής τους;/σελ 47-49 Ομάδα Β' 1. Ποια τα πετρελαϊκά κατάλοιπα; Ποιοι οι στόχοι της επεξεργασίας τους;/σελ 56&59 2. Ορισμός θαλάσσιας ρύπανσης και ποιοι οι κυριότεροι ρύποι; 3. Πλεονεκτήματα βιοθεραπείας σε σύγκριση με μια συμβατική μέθοδο. Ποιοι οι τρόποι βιοθεραπείας; 4. Ποιος είναι ο τελικός αποδέκτης της πρόσθεσης ενός ρύπου? Ποιος ο ρόλος του τελικού αποδέκτη; 5. Ποιοι οι κυριότεροι ατμοσφαιρικοί ρύποι (με έμφαση στις προτάσεις και οδηγίες των εθνικών κυβερνήσεων και της Ε.Ε) SOS:Τρόποι εισαγωγής ρύπων στο θαλάσσιο περιβάλλον/ σελ 3-4 ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 6