Πανεπιστήµιο Πατρών ιατµηµατικό Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών Πληροφορικής Επιστηµών Ζωής (Π.Ε.Ζ.) Τµήµατα Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής, Ιατρικής ιπλωµατική Εργασία «Σχεδιασµός και υλοποίηση ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου µε την αξιοποίηση τεχνολογιών βάσεων δεδοµένων και ιαδικτύου» Ελένη Ηλιάκη Α.Μ.:1281 ΠΑΤΡΑ 2008
2/200
Πανεπιστήµιο Πατρών ιατµηµατικό Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών Πληροφορικής Επιστηµών Ζωής (Π.Ε.Ζ.) Τµήµατα Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής, Ιατρικής Επιβλέπων Καθηγητής: Παπαθεοδώρου Θεόδωρος : Καθηγητής και Πρόεδρος Τµήµατος Ηλεκτρονικών Μηχανικών Υπολογιστών και Πληροφορικής Πανεπιστήµιο Πατρών Τριµελής Εξεταστική Επιτροπή: Θ.Παπαθεοδώρου Ε.Πολυχρονόπουλος Σ.Λυκοθανάσης ΠΑΤΡΑ 2009 3/200
4/200
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Στο σηµείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω κάποιους ανθρώπους οι οποίοι βοήθησαν στην ολοκλήρωση της παρούσας ιπλωµατικής εργασίας µε ποικίλους τρόπους. Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Καθηγητή κ. Θεόδωρο Σ. Παπαθεοδώρου, ιευθυντή του Εργαστηρίου Πληροφοριακών Συστηµάτων Υψηλών Επιδόσεων, ο οποίος, µου έδωσε τη δυνατότητα να ασχοληθώ µε ένα τόσο σηµαντικό ζήτηµα στην Κοινωνία της Πληροφορικής όπως είναι ο Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος. Ιδιαίτερες ευχαριστίες ανήκουν στον ηµήτριο Τσώλη, διδακτορικό του Τµήµατος Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής του Πανεπιστηµίου Πατρών, για την πολύ καλή συνεργασία την οποία είχαµε. Τέλος θέλω να ευχαριστήσω από καρδίας τους φίλους µου Χρήστο Μπακογιάννη, Νίκο Ρίττα, Παναγιώτη Αγγελόπουλο, Σίσσυ Μίχα, τους γονείς µου Αποστόλη και Βιολέττα και τον αδερφό µου Βασίλη για τη βοήθεια τους. 5/200
6/200
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη... σελ 11 Α' ΜΕΡΟΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ 1.1 Εισαγωγή... 13 1.2 Η ιστορία του Ιατρικού Φακέλου... 16 1.3 Ορισµός του Ιατρικού Φακέλου... 17 1.4 Ιατρική Πληροφορία... 20 1.5 Μειονεκτήµατα του κλασσικού Ιατρικού Φακέλου... 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ 2.1 Εισαγωγή... 24 2.2 Ιστορική Αναδροµή... 26 2.3 Ορισµός του Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου... 27 2.4 Electronic Medical Records vs. Electronic Health Records... 28 2.5 Ο Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος στην Ελλάδα... 31 2.6 Πλεονεκτήµατα του Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου... 34 2.7 Επιτυχηµένα παραδείγµατα σύγχρονων τεχνολογιών... 37 2.8 Χρήση ιαδικτύου και Ιατρική Πληροφορία... 39 2.9 Κόστος Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου... 41 2.10 Παράγοντες για την εφαρµογή του Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου... 44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΚΩ ΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ 3.1 Εισαγωγή... 48 3.2 ISO/TC 125... 48 3.3 CEN/TC 251... 49 3.4 Το πρότυπο Health Level Seven (HL7)... 51 3.5 Το προτυπο DICOM... 54 3.6 Το πρότυπο PACS... 57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ 4.1 Εισαγωγή... 58 4.2 SOAP... 58 4.3 XML... 61 4.4 PHP/HTML... 63 4.5 MySql... 66 Επίλογος.... 67 7/200
Β' ΜΕΡΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 1.1 Εισαγωγή... 69 1.2 Ταυτότητα Ασθενούς... 72 1.3 Εισαγωγή στοιχείων νέας Ασθενούς... 73 1.4 ιαγραφή στοιχείων Ασθενούς... 74 1.5 Τροποποίηση στοιχείων Ασθενούς... 76 1.6 Ανάκτηση στοιχείων όλων των Ασθενών... 78 1.7 Ανάκτηση ονοµατεπώνυµου και Αρ.Αστ.Ταυτ. όλων των Ασθενώνς... 79 1.8 Αναζήτηση στοιχείων συγκεκριµένης Ασθενούς... 79 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 2.1 Ιατρικό Ιστορικό Ασθενούς... 81 2.2 Εισαγωγή στοιχείων Ιατρικού Ιστορικού Ασθενούς... 82 2.3 ιαγραφή στοιχείων Ιατρικού Ιστορικού Ασθενούς... 83 2.4 Τροποποίηση στοιχείων Ιατρικού Ιστορικού Ασθενούς... 84 2.5 Αναζήτηση στοιχείων Ιατρικού Ιστορικού Ασθενούς... 87 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΣΥΓΓΕΝΩΝ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 3.1 Ιατρικό Ιστορικό Συγγενών Ασθενούς... 89 3.2 Εισαγωγή στοιχείων Ιατρικού Ιστορικού Συγγενών Ασθενούς... 90 3.3 ιαγραφή στοιχείων Ιατρικού Ιστορικού Συγγενών Ασθενούς... 92 3.4 Τροποποίηση στοιχείων Ιατρικού Ιστορικού Συγγενών Ασθενούς... 94 3.5 Αναζήτηση στοιχείων Ιατρικού Ιστορικού Συγγενών Ασθενούς... 97 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 4.1 Εργαστηριακές Εξετάσεις Ασθενούς... 98 4.2 Επεξεργασία στοιχείων Γενικής Αίµατος Ασθενούς... 99 4.3 Επεξεργασία στοιχείων Βιοχηµικών Αίµατος Ασθενούς... 108 4.4 Επεξεγασία στοιχείων Άλλων Εξετάσεων Αίµατος Ασθενούς... 116 4.5 Επεξεγασία στοιχείων Εξετάσεων Ούρων Ασθενούς... 124 4.6 Επεξεργασία στοιχείων Κολπικής Καλλιέργειας Ασθενούς... 132 4.7 Επεξεργασία στοιχείων Τραχηλικής Καλλιέργειας Ασθενούς... 141 4.8 Επεξεγασία στοιχείων Τεστ ΠΑΠ Ασθενούς... 149 4.9 Επεξεγασία στοιχείων Τοκετού Ασθενούς... 156 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 5.1 Φαρµακευτική Αγωγή Ασθενούς... 163 5.2 Εισαγωγή στοιχείων Φαρµακευτικής Αγωγής Ασθενούς... 164 5.3 ιαγραφή στοιχείων Φαρµακευτικής Αγωγής Ασθενούς... 165 5.4 Αναζήτηση στοιχείων Φαρµακευτικής Αγωγής Ασθενούς... 166 5.5 Τροποποίηση στοιχείων Φαρµακευτικής Αγωγής Ασθενούς... 167 8/200
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 6.1 Ραντεβού Ασθενούς... 169 6.2 Εισαγωγή στοιχείων Ραντεβού Ασθενούς... 170 6.3 ιαγραφή στοιχείων Ραντεβού Ασθενούς... 171 6.4 Τροποποίηση στοιχείων Ραντεβού Ασθενούς... 173 6.5 Ανάκτηση στοιχείων Ραντεβού όλων των Ασθενών... 174 6.6 Αναζήτηση στοιχείων Ραντεβού συγκεκριµένης Ασθενούς... 175 6.7 Αναζήτηση στοιχείων Ραντεβού για συγκεκριµένη ηµεροµηνία... 175 6.8 Ανάκτηση όλων των σηµερινών Ραντεβού... 177 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΚΟΝΩΝ ΥΠΕΡΗΧΟΥ/ ΚΟΛΠΟΣΚΟΠΗΣΕΩΣ/ ΚΑΡ ΙΟΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 7.1 Εικόνες Υπερήχου/Κολποσκοπήσεως/Καρδιογραφήµατος Ασθενούς... 178 7.2 Εισαγωγή εικόνων Υπερήχου/Κολποσκοπήσεως/Καρδιογραφήµατος Ασθενούς... 179 7.3 ιαγραφή εικόνων Υπερήχου/Κολποσκοπήσεως/Καρδιογραφήµατος Ασθενούς... 181 7.4 Αναζήτηση εικόνων Υπερήχου/Κολποσκοπήσεως/Καρδιογραφήµατος Ασθενούς... 183 7.5 Τροποποίηση εικόνων Υπερήχου/Κολποσκοπήσεως/ΚαρδιογραφήµατοςΑσθενούς 184 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ VIDEO ΥΠΕΡΗΧΟΥ/ ΚΟΛΠΟΣΚΟΠΗΣΕΩΣ/ ΚΑΡ ΙΟΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 8.1 Video Υπερήχου/Κολποσκοπήσεως/Καρδιογραφήµατος Ασθενούς... 187 8.2 Εισαγωγή Video Υπερήχου/Κολποσκοπήσεως/Καρδιογραφήµατος Ασθενούς... 188 8.3 ιαγραφή Video Υπερήχου/Κολποσκοπήσεως/Καρδιογραφήµατος Ασθενούς... 189 8.4 Αναζήτηση Video Υπερήχου/Κολποσκοπήσεως/Καρδιογραφήµατος Ασθενούς... 191 8.5 Τροποποίηση Video Υπερήχου/Κολποσκοπήσεως/Καρδιογραφήµατος Ασθενούς. 192 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΠΙΝΑΚΕΣ ΤΗΣ ΒΑΣΗΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ 9.1 Πίνακες Βάσης εδοµένων... 195 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ... 199 9/200
10/200
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στις µέρες µας είναι πλέον γεγονός ότι ο όγκος των πληροφοριών που σχετίζονται µε την φροντίδα του ασθενούς έχει αυξηθεί κατά πολύ, πράγµα που σε µεγάλο βαθµό οφείλεται στην ενσωµάτωση µεγάλου αριθµού εργαστηριακών και παρακλινικών εξετάσεων στους φακέλους των ασθενών, αυξάνοντας σηµαντικά τον όγκο τους. Επιπλέον, τα διαχειριστικά καθήκοντα των ιατρών γίνονται διαρκώς περισσότερα, καθώς η πολυπλοκότητα των ιδρυµάτων παροχής υπηρεσιών υγείας αυξάνει. Αποτελέσµατα των προηγούµενων είναι η αδυναµία δηµιουργίας και διαχείρισης των κλασσικών φακέλων των ασθενών, που βασίζονται στην καταγραφή των δεδοµένων σε χαρτί, συνοδευόµενο από τις σχετικές εξετάσεις. Η διπλωµατική αυτή, στο πρώτο της κοµµάτι περιγράφει τον ρόλο και την σηµασία της εφαρµογής του ηλεκτρονικού φακέλου κυρίως για τα ηµόσια Νοσοκοµεία, όπου ο όγκος των πληροφοριών καθώς και ο αριθµός των ασθενών είναι τεράστιος. Ακόµη αναπτύσσουµε τον όρο του κλασσικού ιατρικού φακέλου και ποια κατάσταση επικρατούσε επί των ηµερών του. Τέλος, θα δούµε τι πρότυπα και κωδικοποιήσεις υπάρχουν για τον ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο, καθώς και ποιές τεχνολογίες διαδικτύου υπάρχουν για την εφαρµογή του ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου. Στο δεύτερο κοµµάτι δηλαδή, στο κοµµάτι της υλοποίησης της, θα αναπτύξουµε τη σχεδίαση και την υλοποίηση ενός ΗΙΦ ενός ασθενούς που περιέχει όλα τα δεδοµένα που σχετίζονται µε αυτόν όπως : Το ιστορικό, η κλινική εξέταση και τα αποτελέσµατα εργαστηριακών εξετάσεων, η φαρµακευτική αγωγή, τα ραντεβού βρίσκονται σε µορφή κειµένου Οι απεικονιστικές εξετάσεις βρίσκονται σε µορφή στατικών ψηφιακών εικόνων Τα αποτελέσµατα των ενδοσκοπικών εξετάσεων βρίσκονται σε µορφή ψηφιακό βίντεο Το ηχοκαρδιογράφηµα βρίσκεται σε µορφή ψηφιακού ήχου 11/200
12/200
Α ΜΕΡΟΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Κεφάλαιο 1 Ιατρικός Φάκελος 1.1 Εισαγωγή Η ραγδαία εξέλιξη των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), η ευρεία τους διάχυση σε όλη την οικονοµία και η ενσωµάτωσή τους σε όλες σχεδόν τις διαστάσεις της καθηµερινής ζωής χτίζουν µία παγκόσµια Κοινωνία της Πληροφορίας (ΚτΠ). Μέληµα της πολιτείας είναι η νέα αυτή κοινωνία που διαµορφώνεται να είναι µια κοινωνία για όλους, µια κοινωνία µε ποιότητα ζωής (Σχέδιο κυβερνητικής πρότασης). Στη σύνοδο κορυφής της Λισσαβόνας τον Μάρτιο του 2000, οι Ευρωπαίοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων έθεσαν έναν νέο στόχο: να καταστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση η ανταγωνιστικότερη οικονοµία στον κόσµο η οποία να βασίζεται στη γνώση, έως το 2010. Τον Νοέµβριο του 99 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δροµολόγησε την πρωτοβουλία της ηλεκτρονικής Ευρώπης (eeurope) ώστε να διαχειριστεί αυτή την µετάβαση, εντός της Ένωσης αλλά και στις υποψήφιες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (European Commission, 2003). Σκοπός της e-europe είναι να καταστούν προσιτά σε όλους τους Ευρωπαίους πολίτες, τα οφέλη από την Κοινωνία των Πληροφοριών, και όσον αφορά στο θέµα της υγείας, η υγειονοµική περίθαλψη τίθεται σε απευθείας σύνδεση, µε την πρωτοβουλία της ηλεκτρονικής υγείας. Ακολούθησαν δύο Σχέδια ράσης της ηλεκτρονικής Ευρώπης, το e- Europe2002 (τόνωση της χρήσης του διαδικτύου) και το e-europe2005 (σύγχρονες ηλεκτρονικές υπηρεσίες υγείας). Πιο συγκεκριµένα, οι προτεινόµενες δράσεις του e-europe 2005 αφορούν περισσότερο στην ηλεκτρονική υγεία και αναφέρονται στην ανάγκη χρήσης της 13/200
ηλεκτρονικής κάρτας υγείας, η οποία αντικαθιστά τα έντυπα σε χαρτί που µέχρι τώρα απαιτούνταν για υγειονοµική περίθαλψη σε άλλο κράτος µέλος, τα δίκτυα πληροφοριών υγείας, µεταξύ σηµείων περίθαλψης (νοσοκοµεία, εργαστήρια, κατοικίες), κατά περίπτωση µε ευρυζωνική συνδετικότητα, καθώς επίσης και πανευρωπαϊκά δίκτυα πληροφοριών και τις δικτυακές υπηρεσίες υγείας, όπως πληροφορίες για υγιεινή διαβίωση και πρόληψη ασθενειών, ηλεκτρονικοί ιατρικοί φάκελοι, τηλε-επίσκεψη, ηλεκτρονική επιστροφή δαπανών. Σηµασία επίσης έχει η προσβασιµότητα πληροφοριών υγείας στους πολίτες µε την εφαρµογή ποιοτικών κριτηρίων όσον αφορά ιστοθέσεις (European Commission,2002). Συγκεκριµένα για την ηλεκτρονική υγεία (ehealth): «Η ehealth αναφέρεται στη χρήση µοντέρνων τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνίας (ΤΠΕ) ώστε να ικανοποιήσει τις ανάγκες των πολιτών, ασθενών, επαγγελµατιών υγείας καθώς και δηµιουργών πολιτικών» (European Commission and the Greek Presidency, 2003). Μία νέα ευρωπαϊκή πολιτική για τη χρήση των ΤΠΕ µέσα στα πλαίσια της Κοινωνίας της Πληροφορίας, είναι η πρωτοβουλία «i2010: Μία ευρωπαϊκή Κοινωνία της Πληροφορίας για ανάπτυξη και απασχόληση» (i2010: A European information society for growth and employment). Η πρωτοβουλία i2010 αποτελεί τη συνέχιση των σχεδίων δράσεων e-europe 2002 και e-europe 2005, όσον αφορά στην εφαρµογή και προώθηση των ΤΠΕ στην Ευρώπη. Ένας από τους βασικούς άξονες που µελετά είναι: η βελτίωση των δηµόσιων υπηρεσιών και της ποιότητας ζωής, χωρίς αποκλεισµούς (European Commission, 2005a). Ο άξονας αυτός ονοµάζεται συνήθως «einclusion», που σηµαίνει ηλεκτρονική ένταξη. Για την υλοποίηση της παραπάνω πρωτοβουλίας, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση που αφορά στην πρόσβαση και συγκεκριµένα την ανακοίνωση για «Ηλεκτρονική προσβασιµότητα» (eaccessibility) για όλους τους πολίτες, χωρίς αποκλεισµούς (European Commission, 2005b). «Η γνώση για την ηλεκτρονική υγεία (ehealth literacy) ορίζεται ως η δυνατότητα του να ψάχνεις, να βρίσκεις, να κατανοείς και να εκτιµάς ιατρικές πληροφορίες από ηλεκτρονικές πηγές και να εφαρµόζεις αυτήν τη γνώση στην επίλυση ενός προβλήµατος υγείας» (Norman and Skinner, 2006). 14/200
Σύµφωνα µε µελέτες, το Αµερικάνικο Τµήµα Υπηρεσιών Υγείας θεωρεί ότι τη βασική ευθύνη για τη βελτίωση της γνώσης για την υγεία, έχουν οι επαγγελµατίες υγείας και τα υγειονοµικά και δηµόσια συστήµατα υγείας. Αυτά πρέπει να συνεργαστούν έτσι ώστε να εγγυηθούν ότι η ιατρική πληροφορία και οι υπηρεσίες γίνονται κατανοητά και χρησιµοποιούνται από όλους τους πολίτες. Επιπρόσθετα, η µειωµένη γνώση για την υγεία συνδέεται µε περιορισµένες (φτωχές) εκβάσεις στην υγεία (poor health outcomes), όπως υψηλά ποσοστά νοσοκοµειακής περίθαλψης και λιγότερο συχνή χρήση της προληπτικής ιατρικής, γεγονότα που σχετίζονται µε υψηλές δαπάνες υγειονοµικής φροντίδας. Επίσης, οι µελέτες έδειξαν ότι: οι ασθενείς µε µειωµένες γνώσεις για την υγεία εισχωρούν στο υγειονοµικό σύστηµα όταν είναι αρκετά άρρωστοι, έχουν λιγότερη γνώση για την ασθένειά τους και τη διαχείρισή της, παρουσιάζουν πιο εύκολα την κατάσταση της υγεία τους ως φτωχή, χρησιµοποιούν περισσότερο θεραπευτικές παρά προληπτικές υπηρεσίες και τέλος δείχνουν ότι αισθάνονται ντροπή για τις µειωµένες γνώσεις τους για την υγεία. Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, το πιο σηµαντικό ζήτηµα του αναλφαβητισµού για την υγεία ή αλλιώς της έλλειψης γνώσης για την υγεία ή αλλιώς της έλλειψης εκπαίδευσης για την υγεία, είναι ότι συνδέεται άµεσα µε: την αντίληψη της πρόληψης ως δευτερεύουσας σηµασίας, την ελλιπή ή κακή διαχείριση της προσωπικής υγείας και την αύξηση των δαπανών και κόστους εις βάρος του υγειονοµικού συστήµατος. Αυτοί οι λόγοι είναι ιδιαιτέρως σηµαντικοί και η επίλυση του προβλήµατος βρίσκεται στα χέρια των ίδιων των ατόµων αλλά κυρίως των υγειονοµικών συστηµάτων και της υγειονοµικής πολιτικής. Στα ζητήµατα γνώσης της ηλεκτρονικής υγείας είναι σηµαντικό να συµπεριλάβουµε και τα ζητήµατα του einclusion και eaccessibility, όπου όπως είδαµε παραπάνω, δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην ηλεκτρονική ένταξη, συµµετοχή και ίση πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες, όπου ανήκει και η ηλεκτρονική υγεία. 15/200
1.2 Η ιστορία του Ιατρικού Φακέλου Η ιστορία του Ιατρικού Φακέλου ξεκινά από πολύ παλιά. Τον πέµπτο αιώνα π.χ., οι ιατρικές εκθέσεις επηρεάσθηκαν εντόνως από τον Ιπποκράτη. Εκείνος πρώτος συνηγόρησε το Ιατρικό Ιστορικό να εξυπηρετεί δύο στόχους, τους εξής: Να αντικατοπτρίζει µε ακρίβεια την πορεία της ασθένειας του ασθενή και Να υποδεικνύει τις πιθανές αιτίες της Μέχρι τότε, όπως ιστορικά γνωρίζουµε, τα ιατρικά ιστορικά περιείχαν γεγονότα που προηγούνταν της ασθένειας. Ο Ιπποκράτης όµως περιέγραφε την πορεία της ασθένειας και κατέγραφε τις παρατηρήσεις του µε καθαρά χρονολογική σειρά. Το ιατρικό αυτό ιστορικό που περιγράφεται µε αυτόν τον τρόπο, ονοµάζεται time-oriented medical record. Οι περιγραφές εδώ είναι χρονολογηµένες όπως τις περιγράφουν ο ασθενής και οι συγγενείς του. Για τον Ιπποκράτη, ήταν πολύ σηµαντικό να υπολογισθεί η προγνωστική αξία των ευρηµάτων και γι αυτόν τον λόγο σηµαντικό ρόλο παίζουν οι επαρκώς καταγραµµένες ιστορίες των ασθενειών. Το σπουδαιότερο έργο των ιατρών αλλά και των νοσοκόµων είναι να ανακουφίζουν τον πόνο των ασθενών, πρέπει όµως να γνωρίζουν τα όρια τους και να απέχουν από άσκοπες παρεµβάσεις. Το όραµα αυτό του Ιπποκράτη αποτελεί σήµερα το εφαλτήριο για τον όρκο που δίνουν όλοι οι γιατροί προτού αρχίσουν να εξασκούν το λειτούργηµά τους. Μέχρι το τέλος του 18 ου αιώνα, οι ιατροί χρησιµοποιούσαν ότι άκουγαν, έπιαναν, έβλεπαν για να στηρίζουν τις παρατηρήσεις τους. Τότε ήταν που άρχισαν να εφευρίσκονται τα διάφορα διαγνωστικά όργανα και έτσι σιγά-σιγά άρχισε να αναπτύσσεται µια καινούρια ορολογία προκειµένου να εκφραστούν τα καινούρια ευρήµατα των οργάνων αυτών. Όπως είναι φυσικό, η πρόοδος της τεχνολογίας έφερε και την περαιτέρω επέκταση του ιστορικού του ασθενούς, πέρα από την ιστορία που διηγούνταν µέχρι τότε οι ίδιοι οι ασθενείς και οι συγγενείς τους. Στις αρχές του 19 ου αιώνα ένας Αµερικανός χειρουργός δηµιούργησε την πρώτη πολυκλινική στην Μινεσότα. Αρχικά κρατούσε σ ένα βιβλίο την χρονολογική έκθεση όλων των συναντήσεων µε ασθενείς και έτσι οι σηµειώσεις που σχετίζονταν µε έναν συγκεκριµένο ασθενή απείχαν σελίδες. 16/200
Όπως αναµενόταν οι σκόρπιες αυτές σηµειώσεις έκαναν πολύπλοκη την παρ όλα αυτά καλή θεώρηση όλης της ιστορίας της νόσου ενός ασθενούς. Έτσι λίγο αργότερα, η κλινική αυτή υιοθέτησε έναν ξεχωριστό φάκελο για κάθε ασθενή ξεχωριστά. Κάπως έτσι προέκυψε το ασθενοκεντρικό ιατρικό ιστορικό. Στη συνέχεια συµφωνήθηκε να καταγράφεται από τους γιατρούς µια ελάχιστη ποσότητα δεδοµένων. Σήµερα αυτό το σύνολο δεδοµένων αποτελεί τον σκελετό του σηµερινού ιατρικού ιστορικού. Συνεχίζοντας την περιπλάνηση µέσα στην ιστορία, µετά την προτυποποίηση του ιστορικού των ασθενών, τα γραπτά ήταν ένα µείγµα από αποτελεσµάτων εξετάσεων, σκέψεων, θεραπευτικών πλάνων και ευρηµάτων και άλλες άναρχες σηµειώσεις. Έτσι στην περίπτωση που οι ασθενείς παρακολουθούνταν για παραπάνω από µια ενοχλήσεις-ασθένειες η παραπάνω µέθοδος δεν βοηθούσε ιδιαίτερα. Το 1960 λοιπόν, ο Weed βελτίωσε την οργάνωση του ιστορικού των ασθενών εισάγοντας το problem oriented medical record, σύµφωνα µε το οποίο σε κάθε ασθενή αποδίδεται ένα ή περισσότερα προβλήµατα. Οι σηµειώσεις καταγράφονται για κάθε πρόβληµα χωριστά σύµφωνα µε τη δοµή SOAP που σχηµατίζεται από το Υποκείµενο (Subjective), Αντικείµενο (Objective), Αξιολόγηση(Assessment), και Θεραπεία (Plan). Πέρα από την περαιτέρω βελτίωση στην προτυποποίηση και διάταξη του ιστορικού του ασθενή, κύριος στόχος του µοντέλου SOAP είναι να αναπαραστήσει καλύτερα τη γραµµή κρίσης και λήψης αποφάσεων του θεράποντα. Παρόλο που το problem oriented medical record έγινε αποδεκτό, στην πράξη παρατηρήθηκε ότι τα δεδοµένα που σχετίζονται µε περισσότερα από ένα πρόβληµα πρέπει να καταγράφονται αρκετές φορές. 1.3 Ο ορισµός του Ιατρικού Φακέλου Φτάνοντας στο σήµερα και έχοντας ως οδηγό όλα τα παραπάνω, ο ορισµός του Ιατρικού Φακέλου σύµφωνα µε το κείµενο της Ευρωπαικής Επιτροπής Προτυποποίησης είναι ο εξής: «Ο Ιατρικός Φάκελος είναι η αποθήκη όλων των πληροφοριών που αφορούν στο ιατρικό ιστορικό του ασθενούς». Πρόκειται για την συστηµατοποιηµένη συλλογή του ιστορικού και της κατάστασης υγείας ενός ασθενούς, ο οποίος δηµιουργείται, διατηρείται και 17/200
συντηρείται από έναν ιατρό ή µία µονάδα υγείας ή από άλλον επαγγελµατία φροντίδας υγείας. Μπορούµε να πούµε πως ο Ιατρικός Φάκελος, όπως αναφέρεται και παραπάνω, είναι η αποθήκη όλων των πληροφοριών που αφορούν το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς, έτσι ώστε να αποτελεί τη βάση της διάγνωσης και της θεραπευτικής αντιµετώπισης του ασθενούς αλλά και τη βάση επιδηµιολογικών ερευνών. Πιο συγκεκριµένα, το περιεχόµενο ενός ιατρικού φακέλου αφορά σε έγγραφα σχετικά µε την κατάσταση της υγείας ενός ασθενούς : παραπεµπτικά εξετάσεων, καταγραφή στοιχείων νοσηλείας, αποτελέσµατα απεικονιστικών και εργαστηριακών εξετάσεων, διάγνωσης, χορήγηση αγωγών κλπ. Επιπλέον παρέχει και πληροφορίες διοικητικής, οικονοµικής και στατιστικής φύσεως, καθώς και ποιοτικού ελέγχου. Πρακτικά, ο ιατρικός φάκελος αποτελεί το µέσον επικοινωνίας ανάµεσα στο ιατρικό και παραιατρικό προσωπικό που ασχολείται µε έναν συγκεκριµένο ασθενή. Οδηγίες θεραπείας, παραπεµπτικά µε ειδικές οδηγίες, καταγραφή της πορείας µίας νόσου κλπ. δροµολογούνται στους διάφορους εµπλεκοµένους, που δεν έχουν την δυνατότητα της µεταξύ τους άµεσης επικοινωνίας, µέσω του ιατρικού φακέλου. Κατά την περίοδο αντιµετώπισης του προβλήµατος, ο ιατρικός φάκελος αποτελεί το σηµείο αναφοράς στο οποίο ανατρέχει κάποιος για να έχει µια εικόνα της κατάστασης του ασθενούς. Οι εµπλεκόµενοι σε ένα ιατρικό περιστατικό γνωρίζουν ότι για να δουν το αποτέλεσµα µίας εξέτασης πρέπει να ανατρέξουν στον ιατρικό φάκελο του ασθενή. Ανεπίσηµα, ο ιατρικός φάκελος χρησιµεύει ως «χώρος εργασίας», όπου καταγράφονται ιδέες και εντυπώσεις για το πρόβληµα ενός ασθενή, καθώς και για την πορεία της αντιµετώπισης του προβλήµατος. Με την ολοκλήρωση ενός περιστατικού, ο ιατρικός φάκελος είναι το µέρος που φυλάσσονται όλα τα εργαστηριακά και κλινικά δεδοµένα για µελλοντική κρίση. Τα δεδοµένα µάλιστα, που έχουν καταγραφεί στον ιατρικό φάκελο µπορούν να χρησιµεύσουν για τον έλεγχο των διαδικασιών που ακολουθήθηκαν κατά τη διάρκεια της θεραπείας του ασθενή. 18/200
Οι ιατρικοί φάκελοι ταξινοµούνται σε σχέση µε : Το περιεχόµενο: Φάκελος ενδο-νοσοκοµειακών ασθενών, Φάκελος εξωνοσοκοµειακών ασθενών, Φάκελος προσανατολισµένος στην αντιµετώπιση του ασθενούς. Τη δοµή : Φάκελος προσανατολισµένος στο πρόβληµα, Φάκελος προσανατολισµένος στο χρόνο, Φάκελος προσανατολισµένος στην εργασία, Φάκελος προσανατολισµένος στην αντιµετώπιση του ασθενούς. Το σκοπό: Νοσηλευτικός Φάκελος, Ακτινολογικός Φάκελος, Φαρµακευτικός Φάκελος Το µέσο που χρησιµοποιείται για την καταγραφή: Χειρόγραφος Φάκελος, Ηλεκτρονικός Φάκελος, Φάκελος Πολυµέσων, Φάκελος ασθενούς σε µικροφίλµ. Ανεξάρτητα από την µορφή που έχει ο Ιατρικός Φάκελος, επιβάλλεται να περιέχει όλα τα δεδοµένα και τις πληροφορίες που σχετίζονται µε την κατάσταση της υγείας του ασθενή. Η πληροφορία αυτή αναλυτικότερα αφορά το ιστορικό, την κλινική εξέταση, τη διάγνωση, τα αποτελέσµατα των εργαστηριακών και παρακλινικών εξετάσεων, τις απεικονιστικές εξετάσεις, δηλαδή τις ακτινογραφίες, τις αξονικές, τις τοµογραφίες, τα ηλεκτροκαρδιογραφήµατα και τις ενδοσκοπικές εξετάσεις, δηλαδή γαστροσκόπηση, κολονοσκόπηση κτλ. Στους κλασσικούς ιατρικούς φακέλους, που όλοι λίγο πολύ γνωρίζουµε, η συνήθης τακτική είναι να συνοδεύουν τον φάκελο του ασθενούς οι παραπάνω εξετάσεις, στη µορφή στην οποία παράγονται από τα εργαστήρια, δηλαδή προτυπωµένα έντυπα για µικροβιολογικές-βιοχηµικές εξετάσεις, ακτινογραφικά φίλµ, χαρτιά ηλεκτροδιογραφηµάτων, συνοδευόµενα µε χειρόγραφα δυσανάγνωστα ιστορικά µε σύνθετες, αποδιοργανωµένες σηµειώσεις και περιγραφές ελεύθερων κειµένων που περιλαµβάνουν συνώνυµα ή συντµήσεις που ανατρέπουν την σωστή οργάνωση. Με τον τρόπο αυτό, όπως είναι φυσικό ο φάκελος ενός µόνο ασθενούς καθίσταται ογκώδης, η πιθανότητα να χαθούν κάποιες από τις εξετάσεις είναι αυξηµένη, ενώ η χρονική συσχέτιση των διαφόρων εξετάσεων µε το ιστορικό και την κλινική εξέταση δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή. 19/200
Στην παρακάτω εικόνα βλέπουµε έναν κλασσικό Ιατρικό Φάκελο βασισµένο στο χαρτί. 1.4 Ιατρική Πληροφορία Η ιατρική πληροφορία συνιστά έναν από τους σηµαντικότερους πόρους των νοσοκοµείων, αποτελώντας όµως και τον λιγότερο απτό πόρο. Γενικά οι πληροφορίες µπορούν να καθοριστούν µόνο δια µέσου από των λειτουργιών τους, αφού αποτελούν οργανωµένα στοιχεία ή γνώσεις που παρέχουν µια βάση για την λήψη αποφάσεων, για το πώς να επιτευχθεί ένας στόχος. Όταν ένας ιατρός αποφασίζει για τον ασθενή του, τα δεδοµένα που πρέπει να επεξεργαστεί είναι τα ευρήµατα δηλαδή το ιστορικό και τις εξετάσεις, οι υποθέσεις και οι προηγούµενες νοσηλείες. Ωστόσο όταν λαµβάνεται µια απόφαση για τη δηµιουργία ενός νέου τµήµατος ή για µια νέα κλινική υπηρεσία ή για µια νέα σύµβαση ιατρικών ειδών, θα πρέπει να οµαδοποιηθούν τα στοιχεία για τους µεµονωµένους ασθενείς και να συνδυαστούν µε τα στοιχεία για την επάνδρωση, τις εγκαταστάσεις, και άλλους υλικούς πόρους. εδοµένου ότι οι ιατρικές πληροφορίες είναι απαραίτητες για όλες τις αποφάσεις, τα οφέλη της καλής διαχείρισης των πληροφοριών είναι πανταχού 20/200
παρόντα, έχοντας επιπτώσεις στους νοσοκοµειακούς ιατρούς, τους ασθενείς και την διοίκηση. Η καλή διαχείριση των πληροφοριών µπορεί να βελτιώσει την ποιότητα, την αποτελεσµατικότητα και την αποδοτικότητα των υπηρεσιών υγείας, και το σπουδαιότερο απ όλα είναι ότι µπορεί να επιτρέψει στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό να δαπανήσει περισσότερο χρόνο στους ασθενείς. Όµως η καλή διαχείριση της ιατρικής πληροφορίας δεν είναι εύκολο και απλό θέµα, αφού απαιτείται πρόσβαση όλων των νοσοκοµειακών ιατρών στο κλινικό ιστορικό χρησιµοποιώντας κοινά αρχεία, συµµετοχή στη λήψη αποφάσεων και µεγάλη αυτοδιαχείριση. Παράλληλα η διάχυση της ιατρικής πληροφορίας είναι αρκετά πολύπλοκη σε σχέση µε την εµπιστευτικότητα των στοιχείων των ασθενών, αλλά και σε σχέση µε το γεγονός ότι οι περισσότερες δαπάνες στα νοσοκοµεία αφορούν στα διαχειριστικά πληροφοριακά συστήµατα και όχι στα ιατρικά. Το σηµαντικότερο ίσως στοιχείο στην απόκτηση και διάχυση της ιατρικής πληροφορίας είναι ότι η κακή διαχείριση της µπορεί να κοστίζει ανθρώπινες ζωές, ενώ η αξία της είναι δυναµική και µεταβαλλόµενη αφού αλλάζει εξαρτώµενη τόσο από το σε ποιους απευθύνεται, όσο και από ποιους παράγεται. Για παράδειγµα το αντιδραστήριο HCV antigen συνιστά µια απρόσωπη παραγγελία για το προσωπικό του φαρµακείου, ενώ για τον µικροβιολόγο αποτελεί θέµα µείζονος σηµασίας, αφού θα τον οδηγήσει στην ανίχνευση ηπατίτιδας C. Το σηµαντικότερο στοιχείο το οποίο αποτελεί τη βάση της ιατρικής πληροφορίας στο χώρο και στο χρόνο είναι ο Ιατρικός Φάκελος. 1.5 Μειονεκτήµατα του κλασσικού Ιατρικού Φακέλου Είναι γεγονός πως η λύση του paper-based ιατρικού φακέλου έχει χρησιµοποιηθεί κατά κόρον στο παρελθόν, αν όχι και σήµερα, µε σχετική επιτυχία. Είναι µια µέθοδος που όπως όλοι γνωρίζουµε χρησιµοποιεί ως βάση το χαρτί µε το οποίο είναι εξοικειωµένοι οι περισσότεροι άνθρωποι και σίγουρα οι ιατροί και οι νοσοκόµοι. 21/200
Η επιλογή ακόµη και σήµερα του paper-based µάλλον οφείλεται κατά κύριο λόγο στην εξοικείωση του ανθρώπου µε το χαρτί, την ευκολία µεταφοράς του και τον εύκολο τρόπο πρόσβασης σε αυτό, δε χρειάζεται ο υπολογιστής για να ανακτήσει κανείς το περιεχόµενο του φακέλου. Βέβαια το κατά τ άλλα αγαπητό χαρτί έχει κάποια αρκετά σηµαντικά µειονεκτήµατα όταν έχουµε να κάνουµε µε τον Ιατρικό Φάκελο. Αυτά είναι τα εξής: Μπορεί να καταστραφεί εύκολα, ενώ είναι αρκετά επίπονη η διαδικασία της δηµιουργίας αντιγράφων ασφαλείας (φωτοτυπίες). Φθείρεται µε τη χρήση και το χρόνο, οπότε έχει περιορισµένο χρόνο ζωής. Είναι διαθέσιµο µονάχα σ ένα µέρος κάποια δεδοµένη χρονική στιγµή Ωστόσο τα προβλήµατα που παρουσιάζονται από τη χρήση του ιατρικού φακέλου που βασίζεται στο χαρτί, δεν έχει να κάνει µε το γεγονός ότι µιλάµε για χαρτί, δηλαδή το υλικό. Το πρόβληµα πηγάζει από αλλού. Το κυριότερο πρόβληµα είναι το εξής : Όταν ο ιατρός έχει µπροστά του µια λευκή κόλλα χαρτί, τότε έχει την δυνατότητα να γράψει το οτιδήποτε σύµφωνα µε την κρίση του. εν είναι όµως σίγουρο, πως ότι γραφτεί σε αυτήν την λευκή κόλλα χαρτί, θα χρησιµοποιηθεί και αργότερα από τους υπόλοιπους ιατρούς. Αυτό µπορεί να οφείλεται σε ποικίλους λόγους από τον πιο απλό όπως µπορεί να είναι ο δυσδιάκριτος γραφικός χαρακτήρας ως και το γεγονός ότι ο ιατρός ίσως να παραλείψει κάποια στοιχεία τα οποία για τον ίδιο δεν είναι σηµαντικά, στοιχεί όµως που ίσως να φανούν χρήσιµα σε κάποιον άλλον ιατρό που θα διαβάσει αργότερα τον ίδιο ιατρικό φάκελο. Με λίγα λόγια, το περιεχόµενο του ιατρικού φακέλου εξαρτάται από την ικανότητα του κάθε ιατρού να καταγράψει και να αποδώσει σωστά τα στοιχεία που τον αποτελούν και κυρίως από την κρίση του για το τι πρέπει να καταγραφεί και το τι όχι. Ακόµη, οι ιατρικοί φάκελοι αυτής της µορφής, απαιτούν ιδιαίτερα πολύ χρόνο για να βρεθούν, κυρίως σε µεγάλους οργανισµούς όπως είναι τα νοσοκοµεία, ενώ συνήθως το περιεχόµενο τους είναι διασκορπισµένο σε διάφορα σηµεία όπως γραφεία ιατρών, διαγνωστικά και εξεταστικά γραφεία κτλ. 22/200
Όπως είναι βέβαια φανερά αντιληπτό, το γεγονός αυτό, δεν µπορεί να αποτελεί µια σοβαρή προσέγγιση για την καταγραφή του ιατρικού ιστορικού του κάθε ανθρώπου από εµάς, ένα ιατρικό ιστορικό το οποίο θα µας ακολουθεί για όλη µας τη ζωή και εάν δεν τηρεί κάποιους σαφείς και απαραβίαστους κανόνες όσον αφορά τη συγγραφή του, ίσως να φανεί γιατί όχι, η αιτία για να χάσει κάποιος άνθρωπος τη ζωή του, από µία παράλειψη. Βέβαια τα παραπάνω προβλήµατα δεν οφείλονται αποκλειστικά και µόνο στην προσέγγιση του paper-based ιατρικού φακέλου, αλλά στις διαδικασίες και την προσέγγιση που ακολουθούνται στη συµπλήρωση του ιατρικού φακέλου. Πάντως δεν είναι τυχαίο, ότι αυτό το φαινόµενο παρατηρείται σχεδόν αποκλειστικά στην περίπτωση του paper-based ιατρικού φακέλου. Ένα άλλο σηµαντικό µειονέκτηµα, πέρα από τα παραπάνω, είναι ότι η πληθώρα ιατρικών φακέλων, τόσο σε ένα ιατρείο όσο και σε έναν οργανισµό, λειτουργεί εις βάρος του σε ό,τι αφορά το κόστος, καθώς απαιτείται µεγάλος αριθµός σε ανθρώπινο δυναµικό για τη σωστή αποθήκευση και ταξινόµηση χιλιάδων πιθανά φακέλων. Αυτός είναι και ο σηµαντικότερος λόγος για τον οποίο πάρα πολλά νοσηλευτικά ιδρύµατα και οργανισµοί διατηρούν αρχείο για ένα µικρό σχετικά χρονικό διάστηµα (σε πολλά νοσοκοµεία φυλάσσονται για περίπου µία πενταετία). Έχει αποδειχθεί ότι το κλινικό προσωπικό κατ εξακολούθηση αποτυγχάνει στην ανεύρεση πληροφοριών από ένα paper-based ιατρικό φάκελο, κατά τη διάρκεια µιάς συνεδρίας µε ασθενή: Σε 168 περιπτώσεων αποδείχθηκε ότι αναζητήθηκαν και δε βρέθηκαν πληροφορίες σε ποσοστό 81%. Στο 95% αυτών των περιπτώσεων ο ιατρικός φάκελος δεν ήταν διαθέσιµος κατά τη διάρκεια της συνεδρίας. Τα ποσοστά ανά κατηγορία µη διαθέσιµης πληροφορίας ήταν 36% για πληροφορίες που αφορούσαν σε εργαστηριακές εξετάσεις και πράξεις, 23% για φαρµακευτική και θεραπευτική αγωγή, 31% για ιατρικό ιστορικό και 10% για άλλες πληροφορίες. Στην παραπάνω ανάλυση δεν αναφέρονται οι όποιες πιθανές συνέπειες δηµιουργήθηκαν σε ό,τι αφορά την εξέλιξη και το αποτέλεσµα της θεραπείας που ακολουθήθηκε για τους συγκεκριµένους ασθενείς. 23/200
Είναι σηµαντικό να τονίσουµε ότι στην περίπτωση του paper-based ιατρικού φακέλου δεν είναι δυνατόν να µιλάµε για την άµεση χρησιµοποίηση του περιεχοµένου πληθώρας ιατρικών φακέλων για έρευνα, µιάς και κάτι τέτοιο απαιτεί όχι µόνο ιδιαίτερη προσπάθεια (ανάγνωση των φακέλων, κωδικοποιηµένη καταγραφή των στοιχείων τους κτλ ), αλλά κυρίως χρόνο. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθούµε στις ανάγκες που προκύπτουν από τη σύγχρονη αντίληψη γύρω από τη διοίκηση και τη διαχείριση, οι οποίες απαιτούν τη χρήση όσο το δυνατόν περισσοτέρων πληροφοριών που θα λειτουργήσουν υποστηρικτικά σε αποφάσεις που αφορούν στη διαχείριση ενός οργανισµού παροχής ιατρικών υπηρεσιών όπως ενός νοσοκοµειακού ιδρύµατος, αλλά και ολόκληρου του συστήµατος υγείας µιας περιοχής ή ακόµη και ενός κράτους. Από τα παραπάνω, εύκολα διεξάγετε το αποτέλεσµα πως είναι αν όχι αδύνατη, τότε σίγουρα πολύ δύσκολη τόσο η δηµιουργία όσο και η διαχείριση των κλασσικών φακέλων των ασθενών, οι οποίοι βασίζονται στην καταγραφή δεδοµένων στο χαρτί, συνοδευόµενο από τις σχετικές εξετάσεις. Κεφάλαιο 2 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος 2.1 Εισαγωγή Τα συστήµατα Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου, αποτελούν ένα σύστηµα διαχείρισης ιατρικών φακέλων που βασίζεται σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ως εκ τούτου, η αποθήκευση και ανάκληση των δεδοµένων γίνεται γρήγορα και µε ασφάλεια. Επιπλέον, καθίσταται δυνατή η επεξεργασία των δεδοµένων και η άµεση µεταφορά τους µε ηλεκτρονικά και τηλεπικοινωνιακά µέσα, σε οποιαδήποτε απόσταση. Το σύστηµα καταγραφής των δεδοµένων που σχετίζεται µε τους ασθενείς γίνεται τώρα πιο αποτελεσµατικό, χάρη στους Η/Υ, αλλά και εµπλουτίζεται εκµεταλλευόµενο τις δυνατότητες της νέας τεχνολογίας. Τα συστήµατα Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου αποτελεί για την πρωτοβάθµια φροντίδα ένα διοικητικό εργαλείο διαχείρισης, επιτρέπουν την αναφορά σε προηγούµενες επισκέψεις και αγωγές του ασθενή 24/200
τη δυνατότητα επικοινωνίας µε εργαστήρια τη δυνατότητα επικοινωνίας µε άλλα νοσοκοµεία τη σύνδεση µε τη γνώση (έρευνα, οδηγίες) τη στατιστική επεξεργασία των στοιχείων των ασθενών για επιδηµιολογικές και άλλες µελέτες Εύκολα διεξάγετε το συµπέρασµα πως ο ηλεκτρονικός ιατρικός φάκελος, ελαττώνει τα πιθανά λάθη των χειρόγραφων διαγνώσεων, παράγει µακροχρόνια ιστορικά ασθενών και εξασφαλίζει συγκρίσιµα και περιεκτικά δεδοµένα για διαφορετικούς πληθυσµούς. Όταν όµως µιλάµε για ένα ηµόσιο Νοσοκοµείο πρέπει να υπάρξουν σαφείς και συγκεκριµένοι κανόνες, οι οποίοι πρέπει να προσδιοριστούν κατά την έναρξη και εφαρµογή του ηλεκτρονικού φακέλου, αφού αφενός τα πληροφοριακά συστήµατα πρέπει να εξασφαλίζουν συνεχή, συνεπή και διακριτική εισαγωγή δεδοµένων και αφετέρου τα δεδοµένα πρέπει να ανταποκρίνονται πιστά στην ιατρική ορολογία σύµφωνα µε τις αποδεκτές κωδικοποιήσεις τις οποίες θα αναπτύξουµε στην συνέχεια. Οι κυριότερες απαιτήσεις από έναν Ηλεκτρονικό Ιατρικό Φάκελο, φαίνονται συγκεκριµένες στον παρακάτω πίνακα. ιαχωρισµός πληροφορίας του κάθε ασθενή σε µορφή καρτελών Αναπαράσταση ιατρικής κατάστασης ασθενούς µε µορφή δένδρου Απαρίθµηση ιστορικών,ηµερησίων φύλλων, εξιτηρίων και εικόνων Εύρεση ασθενή µε χρήση κάθε απλής η σύνθετης ερώτησης Καταγραφή όλων των εξετάσεων και εικόνων Επεξεργασία εικόνων υνατότητα άντλησης στατιστικών στοιχείων Παρουσίαση δεδοµένων µε γραφικό τρόπο Εκτυπώσεις ιατρικών εκθέσεων Υποστήριξη περισσοτέρου του ενός σταθµού εργασίας Προστασία συστήµατος - ασφάλεια Πρόσβαση σε δεδοµένα και εκτέλεση ενεργειών ανάλογα µε την οµάδα που ανήκει ο χρήστης Αποθήκευση των δεδοµένων σε κεντρικό µηχάνηµα Θα περιγράψουµε στη συνέχεια τις σηµαντικότερες µορφές του ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου και θα τονιστεί η αναγκαιότητα της χρήσης του στα δηµόσια Ελληνικά νοσοκοµεία, ως βασικό εργαλείο καταγραφής, αποθήκευσης και διάχυσης της κλινικής πληροφορίας. Έµφαση δίνεται ακόµη στο γεγονός ότι είναι πάρα πολύ δύσκολο τα νοσοκοµεία να αποδεχτούν και να ενσωµατώσουν την τεχνολογία της πληροφορικής, όχι µονάχα επειδή έχει δοθεί µεγαλύτερο βάρος στα διοικητικό- 25/200
οικονοµικό-διαχειριστικά πληροφοριακά συστήµατα, αλλά κυρίως επειδή το ιατρικό σώµα είναι αρνητικά προδιαθετηµένο στη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και αφετέρου δεν δέχονται οµόφωνα τα σηµασιολογικά πρότυπα των διεθνών κωδικοποιήσεων. Ανασταλτικό παράγοντα αποτελούν : η µικρή ανάπτυξη λογισµικού του ιατρικού φακέλου στη χώρα µας, η ετερογένεια των νοσοκοµειακών πληροφοριακών συστηµάτων, η έλλειψη διασύνδεσης, ολοκλήρωσης και διαλειτουργικότητος των η έλλειψη ταυτοποίησης των ασθενών. 2.2 Ιστορική Αναδροµή Η ιδέα του Ηλεκτρονικού φακέλου ξεκίνησε το 1969 από τον Dr.William Edward Hammond II ως το µέρος όπου αποθηκεύονται για πάντα όλες οι πληροφορίες για έναν ασθενή, προσφέροντας του έτσι τις καλύτερες υπηρεσίες, παρέχοντας τη δυνατότητα της γνώσης κάθε λεπτοµέρειας του ιστορικού του ασθενή (εξετάσεις, διαγνώσεις, φάρµακα κτλ) και συνεπώς τη συνολική αντίληψη των προβληµάτων υγείας. Το µέρος αυτό είναι οι ηλεκτρονικοί αντί των χάρτινων χειρόγραφων φακέλων, µέσω των οποίων επιτυγχάνεται η συλλογή και η χρονική παρουσίαση των δεδοµένων της κατάστασης υγείας των ασθενών ανά πάσα χρονική στιγµή. Η υλοποίηση του πρώτου Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου (TMR) πραγµατοποιήθηκε µε την κατασκευή µιάς διασύνδεσης ανάµεσα σε ένα σκάνερ και έναν προσωπικό υπολογιστή (τύπου PDP 12), µε ένα πρόγραµµα σε γλώσσα assembly που εκτύπωνε το ιατρικό ιστορικό άµεσα από τον ασθενή στο Health Department που βρίσκεται στο Duke University. Από το 1973 το κλείσιµο των ραντεβού και οι πληρωµές των εξωτερικών ασθενών λειτουργούσαν βάσει του πρώτου Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου. Αργότερα µία οµάδα από πέντε ιατρούς και φοιτητές κατασκεύασε το GEMISCH. Πρόκειται για µια command line γλώσσα που έτρεχε στα λειτουργικά συστήµατα της εκείνης εποχής (RSX and VMS Operating Systems), 26/200
βάσει του οποίου ειδικές εφαρµογές αντικαταστάθηκαν από γενικότερες εφαρµογές. Έτσι δηµιουργήθηκε ένα λεξικό από µετα-δεδοµένα, παράγοντας τον TMR που εφαρµόστηκε σε ένα καρκινικό νοσοκοµείο των εξήντα κρεβατιών. 2.3 Ορισµός του Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου Είναι γεγονός πως δεν υπάρχει σαφής ορισµός και κανόνες για τον Ηλεκτρονικό Ιατρικό Φάκελο, όσον αφορά το περιεχόµενο του, καθώς η κάθε αρχή µπορεί να δώσει τον δικό της ορισµό, χωρίς ωστόσο να υπάρχει ένας, ο οποίος να είναι αποδεκτός από όλους τους φορείς. Σύµφωνα ωστόσο µε το Ινστιτούτο Ιατρικής των ΗΠΑ «Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος (Electronic Medical Record / EMR) είναι ένα σύστηµα που είναι σχεδιασµένο έτσι ώστε να υποστηρίζει την απόλυτη διαθεσιµότητα και ακρίβεια ή άλλων πληροφοριών, µε στόχο την παροχή ιατρικής περίθαλψης». Εξ ορισµού ο Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος χαρακτηρίζεται από : Ατοµικότητα, αφού περιέχει κάθε λεπτοµέρεια της υγείας του ασθενή Συνέπεια, αφού λόγω των πληροφοριών που περιέχει οδηγεί µε συνέπεια σε κλινικές αποφάσεις Εξουσιοδότηση, αφού µπορεί να αποτελέσει νοµικό έγγραφο Όπως είπαµε παραπάνω δεν υπάρχει κάποιος σαφής ορισµός για τον Ηλεκτρονικό Ιατρικό Φάκελο. Στα συστήµατα υγείας διαφόρων κρατών δεν υπάρχει οµοφωνία ως προς την έννοια του Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου, αφού αποδίδεται µε ποικίλες ερµηνείες. Για παράδειγµα άλλοτε θεωρείται αντίγραφο του χειρόγραφου φακέλου µέσω διαδικασιών scanner (EMR), άλλοτε ως αυτοµατοποιηµένος εργαστηριακός (LMR) και άλλοτε ως Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας (ΗΦΥ ή EHR). Ο Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας µπορεί να είναι «κλασσικός», περιέχοντας στοιχειώδη κλινική πληροφορία και «µοντέρνος» περιέχοντας επιπλέον κατανεµηµένη πληροφορία για ιατρικές απεικονίσεις, ηχογραφήσεις, video, παραγωγή µηνυµάτων και µε τη δυνατότητα διασύνδεσης µε άλλες µονάδες υγείας. 27/200
Ένας ιδανικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας παρέχει τη δυνατότητα σχεδιασµού ιατρικών συµπερασµάτων από τα δεδοµένα του, µε τη χρήση αλγόριθµων εξόρυξης δεδοµένων µεταφράζοντας δεδοµένα µε επεξεργασία της φυσικής γλώσσας ενός κειµένου, αποτελώντας τον Ηλεκτρονικό Φάκελο Πολυµέσων (MEMR). Ωστόσο ένας κλασσικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας πρέπει να περιέχει τουλάχιστον σε κάθε χρονική στιγµή: Την επίσκεψη-επαφή του ασθενούς Το ιστορικό Τη διάγνωση Τη νοσηλεία (συνταγογραφία, αποτελέσµατα εργαστηριακών εξετάσεων ) Τα δηµογραφικά στοιχεία του ασθενούς (Όνοµα, ΑΦΜ, Ασφαλιστικός φορέας, Οµάδα αίµατος κτλ) Πάντως είτε ο φάκελος είναι κλασσικός είτε πολυµεσικός, θα πρέπει να επιτρέπει σε κάθε χρονική στιγµή την ανάκτηση των δεδοµένων που αφορούν τον ασθενή είτε ανά µονάδα υγείας, είτε ανά υγειονοµική περιφέρεια, είτε σε Εθνικό δίκτυο. 2.4 Electronic Medical Records vs. Electronic Health Records Στο σηµείο αυτό, τίθεται το ερώτηµα αν υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές µεταξύ Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου και Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας, και αν ναι, τότε ποιες είναι αυτές. Η απάντηση στο παραπάνω ερώτηµα είναι θετική. Είναι γεγονός πως πολλοί άνθρωποι οι οποίοι δουλεύουν στον χώρο της υγείας χρησιµοποιούν τους όρους electronic medical record (EMR) and electronic health record (EHR) εναλλακτικά χωρίς να διακρίνουν κάποια διαφορά µεταξύ των δύο όρων. Οι επίσηµοι ορισµοί για τον EMR και τον EHR όπως δίνονται από τον HIMSS Analytics είναι οι εξής: 28/200
Electronic Medical Record (EMR): Πρόκειται για ένα περιβάλλον εφαρµογής το οποίο απαρτίζεται από την αποθήκευση των κλινικών δεδοµένων, την κλινική απόφαση στήριξης, συγκεκριµένο ιατρικό λεξικό, µηχανοργάνωση δεδοµένων µε συγκεκριµένη σειρά εισαγωγής των δεδοµένων, φαρµακευτικές αγωγές και τεκµηρίωση κλινικών εφαρµογών. Αυτό το περιβάλλον υποστηρίζει τις ηλεκτρονικές ιατρικές εγγραφές των ασθενών, και χρησιµοποιείται από τους ανθρώπους της υγειονοµικής περίθαλψης, οι οποίοι µπορούν να τεκµηριώνουν, να παρακολουθούν και να διαχειρίζονται τις πληροφορίες αυτές δια µέσω του εκάστοτε νοσοκοµείου, κλινικής στο οποίο νοσηλεύτηκε (care delivery organization CDO). Τα δεδοµένα που βρίσκονται στον EMR είναι οι νόµιµες καταγραφές για το τι συνέβη στον ασθενή κατά τη διάρκεια της συνάντησης µε το CDO και είναι ιδιοκτησία του CDO. Electronic Health Record (EHR): Ο EHR, αποθηκεύει ψηφιακά ένα υποσύνολο δεδοµένων ή όλα τα δεδοµένα σχετικά µε τις ιατρικές πράξεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόµου µε σκοπό την υποστήριξη της ποιοτικής, προσβάσιµης και αποτελεσµατικής συνέχειας στην παροχή υπηρεσιών υγείας. Ένα σύστηµα EHR, είναι το πληροφορικό σύστηµα που διαχειρίζεται και δουλεύει σ ένα σετ από EHR, και βοηθά στην πρόσβαση και την κοινή χρησιµοποίηση της υπάρχουσας πληροφορίας σε διαπιστευµένο προσωπικό φιλικό τρόπο. Πρόκειται δηλαδή, για ένα υποσύνολο του EMR κάθε οργανισµού παροχής περίθαλψης, είναι στην ιδιοκτησία του ασθενούς και περιέχει τις εισαγωγές του ασθενούς. Είναι γεγονός ότι αυτοί οι δύο όροι εκφράζουν δύο διαφορετικές έννοιες, αλλά παρ όλα αυτά και οι δύο «δουλεύουν» για την επίτευξη των τοπικών, περιφερειακών και εθνικών στόχων που είναι η ανάπτυξη της ασφάλειας των ασθενών η ανάπτυξη της ποιότητας και της αποδοτικότητας στην φροντίδα των ασθενών η ελάττωση του κόστους της ιατρικής περίθαλψης 29/200
Ο EHR στηρίζεται στον EMR, και ταυτόχρονα ο EMR, δεν θα προσέγγιζε ποτέ πλήρως τους στόχους του χωρίς την βοήθεια του EHR. Είναι σηµαντικό να κατανοηθούν οι µεταξύ των διαφορές, έτσι ώστε να αποφευχθεί και η σύγχηση που επικρατεί αυτή τη στιγµή στην αγορά της υγείας. Ο EMR είναι η νόµιµη καταγραφή που δηµιουργείται στα νοσοκοµεία και αποτελεί την πηγή των δεδοµένων για τον EΗR. Ο EHR αντιπροσωπεύει την ικανότητα στο να µοιράζονται εύκολα τις ιατρικές πληροφορίες οι «άµεσοι ενδιαφερόµενοι» και οι πληροφορίες που αφορούν τους ασθενείς να τους ακολουθούν και να µπορούν να ανακτηθούν από οποιαδήποτε µονάδα υγείας. Οι άµεσα ενδιαφερόµενοι απαρτίζονται από : τους ασθενείς, τους παροχείς της ιατρικής περίθαλψης τους ιατρούς τους νοσοκόµους τις ασφαλιστικές εταιρίες την κυβέρνηση Αυτή τη στιγµή λίγα νοσοκοµεία διαθέτουν EMR λύσεις οι οποίες να µπορούν αποτελεσµατικά να ελαττώσουν τα λάθη, ή να βελτιώσουν την ποιότητα και τον βαθµό απόδοσης της φροντίδας του ασθενούς. Ωστόσο σε ένα µεγάλο µέρος της λογοτεχνίας οι όροι EHR και EMR χρησιµοποιούνται εναλλακτικά από τους συντάκτες αυτών των εγγράφων, µε λίγο σεβασµό στη διάκριση µεταξύ τους. Τελικά, εντούτοις, αυτοί οι δύο όροι είναι τόσο στενά συνδεδεµένοι που η διάκριση δεν αλλάζει σηµαντικά την ουσία. Παρακάτω φαίνονται οι διαφορές του Electronic Medical Record και του Electronic Health Record, συγκεντρωµένες σε έναν πίνακα. 30/200
Electronic Medical Records The legal record of the CDO A record of clinical services for patient encounters in a CDO These systems are being sold by enterprise vendors and installed by hospitals, health systems, clinics, etc. May have patient access to some results info through a portal but is not interactive Does not contain other CDO encounter information Electronic Health Record Subset (i.e CCR or CCD) of information from various CDOs where patient has had encounters Owned by patient or stakeholder Community, state, or regional emergence today(rhios) or nationwide in the future Provides interactive patient access as well as the ability for the patient to append information Connected by NHIN 2.5 Ο Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος στην Ελλάδα Στην Ελλάδα άργησε κατά πολύ η εφαρµογή της Πληροφορικής στο δηµόσιο τοµέα, ενώ στα δηµόσια νοσοκοµεία των µεγάλων αστικών κέντρων ξεκίνησε περίπου κατά το τέλος της δεκαετίας του 1980, µε την χρήση προσωπικών υπολογιστών σε κάποια τµήµατα κυρίως οικονοµικά. Παράλληλα το τµήµα Πληροφορικής δεν είχε θεσµοθετηθεί στους περισσότερους οργανισµούς των νοσοκοµείων, ενώ σε όποια υπήρχε, είχε ελάχιστο εξειδικευµένο προσωπικό. Ωστόσο δεν υπήρχε εµφανές αποτέλεσµα στην παραγωγικότητα, αφού οι βασικές αλλαγές στην κατανοµή και την οργάνωση της δουλειάς, που οφείλονται στην νέα τεχνολογία, καταλήγουν αρχικά σε δυσλειτουργίες. Κατά τη δεκαετία 1990-2000 µέσω της σταδιακής προσαρµογής αναπτύχθηκαν τα οπτικά δίκτυα, που επιτρέπουν την διασύνδεση, την επικοινωνία και την ανταλλαγή πληροφορίας ανάµεσα σε αποµακρυσµένους υπολογιστές, ενώ παράλληλα αναπτύσσονται οι βάσεις δεδοµένων που ισχυροποιούν και αξιοποιούν την παραγόµενη πληροφορία σε περισσότερα τµήµατα, κυρίως διοικητικά και καθόλου νοσηλευτικά/ιατρικά. 31/200
Αρχικά οι βάσεις δεδοµένων χρησίµευαν απλά στην αυτοµατοποίηση µιάς υπάρχουσας εργασίας, ενώ οι εργαζόµενοι εκπαιδεύονταν στην εισαγωγή δεδοµένων στο νέο σύστηµα, χωρίς να γνωρίζουν τον τρόπο λειτουργίας, αφού οι χρησιµοποιούµενοι αλγόριθµοι θεωρούνταν πολύ δύσκολοι. Παράλληλα, δεν υπήρχαν ενιαίες βάσεις διαχειριστικών δεδοµένων, µε συνέπεια κάθε νοσοκοµείο να επιλέγει εφαρµογές χωρίς σχεδιασµό αποφεύγοντας τον άµεσο ανασχεδιασµό ζητηµάτων οργάνωσης, κατευθύνοντας την νοσοκοµειακή διαχείριση σε µία οργανωτική «µαύρη τρύπα», ενώ ελάχιστη σηµασία δόθηκε στην συλλογή και ηλεκτρονική καταγραφή των κλινικών δεδοµένων ή στην έρευνα για τη δοµή του ιατρικού φακέλου. Οι ιατρικοί φάκελοι στα περισσότερα ηµόσια νοσοκοµεία ακόµη και σήµερα εξακολουθούν να είναι χειρόγραφοι, ογκώδεις, ασαφείς, δυσεύρετοι, δυσανάγνωστοι ενώ πολλές φορές χάνονται, φθείρονται και αλλοιώνονται. Η αναζήτηση ιστορικών και κλινικών δεδοµένων είναι πολύ δύσκολη, ενώ η εξαγωγή στατιστικών συµπερασµάτων εντελώς αβέβαιη και πολύπλοκη. Ακόµη και στις ελάχιστες περιπτώσεις που υπάρχει ατοµικός ηλεκτρονικός ιατρικός φάκελος, τα περιεχόµενα δεδοµένα δεν µπορούν να επικοινωνήσουν ακόµα και µε το εσωτερικό δίκτυο του ιδίου νοσοκοµείου, µε κυριότερη αιτία το ότι ο ηλεκτρονικός ιατρικός φάκελος και το πληροφοριακό διαχειριστικό σύστηµα δεν έχουν ούτε την κατάλληλη διασύνδεση, ούτε την απαραίτητη διαλειτουργικότητα. Αναλυτικότερα, η κλινική πληροφορία για τους εξωτερικούς ασθενείς καταγράφεται χειρόγραφα από τους εφηµερεύοντες ιατρούς σε πράσινες καρτέλες, και όταν ο ασθενής επαναεπισκεφθεί το νοσοκοµείο αποκτά πολλές φορές νέα κάρτα είτε γιατί η προηγούµενη χάθηκε σε κάποια συρτάρια, είτε γιατί καταχωρήθηκε µε διαφορετικό όνοµα αποκτώντας άλλο αριθµό µητρώου. Ακόµη και αν ο ασθενής έχει καταχωρηθεί στο ιαχειριστικό Πληροφοριακό Σύστηµα αποκτώντας αυτόµατα έναν µοναδικό Αριθµό Μητρώου από το γραφείο κινήσεως ή τη γραµµατεία εξωτερικών ιατρείων, οι ιατροί συνεχίζουν να αναζητούν την χειρόγραφη καρτέλα για να καταγράψουν τη διάγνωση και το θεραπευτικό σχήµα, αρνούµενοι την καταγραφή όχι µόνο στο τερµατικό τους, αλλά και στο εκτυπωµένο έντυπο νοσηλείας. Απλές προγραµµατισµένες επεµβάσεις, ενώ είναι ήδη καταχωρηµένες στο ιαχειριστικό Πληροφοριακό σύστηµα και απαιτούν την χωρίς πολυπλοκότητα χειρισµού ηλεκτρονική επιβεβαίωση από τον αντίστοιχο ιατρικό/νοσηλευτικό προσωπικό, εξακολουθούν να καταγράφονται στις πράσινες καρτέλες. 32/200
Στην περίπτωση των νοσηλευόµενων ασθενών η διαδικασία συµπλήρωσης του ιατρικού φακέλου είναι το ίδιο ασαφής κυρίως ως προς τη διάγνωση και την πορεία της νόσου και λιγότερο ως προς την συνταγογραφία, αφού στα περισσότερα νοσοκοµεία εφαρµόζεται στο ηλεκτρονικό ατοµικό συνταγολόγιο φαρµάκων. Η ασάφεια αυτή είναι ιδιαίτερα εµφανής στις περιπτώσεις της διάγνωσης στο ηλεκτρονικό εξιτήριο, στο οποίο οι διοικητικοί υπάλληλοι αντιγράφοντας στον υπολογιστή τους, την χειρόγραφη διάγνωση εξόδου, αναγκάζονται να «µαντέψουν» το χειρόγραφο κείµενο ή το κείµενο αυτό είναι πολύ γενικό, µη χαρακτηρίζοντας µε ευκρίνεια και αξιοπιστία τη διάγνωση. Για παράδειγµα, η χειρόγραφη διάγνωση «οξεία βρογχίτις» στο νοσοκοµείο Α αποτελεί έναν γενικό χαρακτηρισµό νόσου, ενώ σύµφωνα µε τη διεθνή κωδικοποίηση ICD-10 µπορεί να σηµαίνει 10 διαφορετικές µορφές της νόσου, π.χ. J20.0 σηµαίνει οξεία βρογχίτις οφειλόµενη στο µυκόπλασµα της πνευµονίας J20.1 σηµαίνει οξεία βρογχίτις οφειλόµενη στο αιµόφιλο της ινφλουέντζας J20.2 σηµαίνει οξεία βρογχίτις οφειλόµενη στο στρεπτόκοκκο κ.τ.λ Η ίδια ασάφεια εµφανίζεται και για την εγγραφή του χρεώσιµου υλικού, αφού πολλά νοσοκοµεία δεν χρησιµοποιούν την ηλεκτρονική ατοµική χρέωση υγειονοµικού υλικού, µε αποτέλεσµα λάθη κατά τον υπολογισµό του κόστους και κακή οικονοµική διαχείριση. Μεγάλο επίσης πρόβληµα αποτελεί η ηλεκτρονική καταγραφή χειρουργικών επεµβάσεων και η µετεγχειρητική κατάσταση, που µάλλον απαιτούν µορφή ελεύθερου κειµένου, µε συνέπεια την αποµόνωση της κλινικής κατάστασης του ασθενή σε κάποιον φθαρµένο ογκώδη φάκελο, στοιχείο του αρχείου κάθε νοσοκοµείου. Είναι συνεπώς αντιληπτό ότι οι γενικεύσεις στις διαγνώσεις εισόδου ή εξόδου ενός ασθενούς όχι µόνο εµποδίζουν την στοιχειώδη πληροφορία για την κατάσταση υγείας αλλά και δεν παρέχουν τη δυνατότητα της αποθήκευσης και διάχυσης αυτής της πληροφορίας. Έτσι ο ανωτέρω ασθενής που εισήχθη αργότερα σε ένα νοσοκοµείο Β συνοδευόµενος από τη γενική διάγνωση «οξεία βρογχίτις», υπόκειται σε πληθώρα εργαστηριακών εξετάσεων ανίχνευσης πιθανού στρεπτόκοκου ή 33/200
πνευµονίας ή coxsackievirus, µε αποτέλεσµα την αλόγιστη αύξηση των δαπανών. Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι ακόµη και αν εισαχθεί, ο ανωτέρω ασθενής, στο αρχικό νοσοκοµείο Α, θα είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί ο χειρόγραφος φάκελός του, οπότε και πάλι θα επαναληφθούν άσκοπες εξετάσεις, ενώ παράλληλα µεγαλώνουν οι κίνδυνοι για την υγεία του (π.χ. χορήγηση φαρµάκου στο οποίο παρουσιάζει αλλεργία). 2.6 Πλεονεκτήµατα Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου Ο τοµέας της υγείας θεωρείται ο µεγαλύτερος εντάσεως πληροφορίας τοµέας του κόσµου. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο δαπανούνται στις ΗΠΑ πάνω από 450 δις δολάρια για τη διαχείριση ιατρικών πληροφοριών, σχεδόν το ένα τρίτο του συνολικού ετησίου προυπολογισµού της βιοµηχανίας της Υγείας. Η διείσδυση των τεχνολογιών αιχµής στον ιατρικό κόσµο καταρρίπτει τα αντικειµενικά εµπόδια του παρελθόντος, που δηµιουργούν τόσο η απόσταση όσο και ο χρόνος, ενώ παράλληλα προσφέρει τα απαραίτητα εργαλεία και τις µεθόδους για την παροχή αναβαθµισµένων υπηρεσιών πρωτοβάθµιας υγείας. Η κοινωνία των Πληροφοριών αλλάζει ριζικά τον τοµέα της Υγείας, εισάγοντας αλλαγές στη διαχείριση των συστηµάτων αρχειοθέτησης ιατρικών δεδοµένων, οι οποίες στοχεύουν στη σωστή διαχείριση των ιατρικών πληροφοριών ενός ασθενούς. Παράλληλα, στην ιατρική επιστήµη, όλο και περισσότερο διαπιστώνεται η ανάγκη για τη συγκέντρωση όσο το δυνατόν µεγαλύτερου όγκου πληροφοριών για την πληρέστερη εικόνα της υγείας ενός ασθενή. Έχει δηµιουργηθεί δηλαδή η ανάγκη για εύκολη πρόσβαση στο σύνολο των δεδοµένων ενός ιατρικού φακέλου, η επεξεργασία των οποίων θα έχει σαν αποτέλεσµα την διεξαγωγή σωστών συµπερασµάτων σε ό,τι αφορά την εικόνα των παρελθόντων ιατρικών εξετάσεων και των µελλοντικών ενεργειών που αφορούν τον ασθενή. Η πληροφόρηση µέσω του ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου παρέχει ένα µέσο επικοινωνίας µεταξύ των ιατρών του ιδίου ή ακόµη και διαφορετικών νοσοκοµείων ή ακόµη και ιατρείων, µε απώτερο σκοπό την καλύτερη διάγνωση, καθώς και την άµεση περίθαλψη του ασθενούς, όπου και όποτε αυτό κρίνεται απαραίτητο. 34/200
Ο εκάστοτε θεράπων ιατρός µπορεί πλέον µέσω του ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου να έχει πρόσβαση κάθε στιγµή στα αρχεία των ασθενών του, είτε από το γραφείο του, είτε από τον χώρο που του παρέχει το νοσοκοµείο µε το οποίο συνεργάζεται. Στην ουσία, ο ηλεκτρονικός ιατρικός φάκελος, δύναται να καταστεί ιδιαίτερα χρήσιµος οδηγός τόσο σε µια πιθανή διάγνωση από τον ίδιο ή από διαφορετικό θεράποντα ιατρό, όσο και σε κάποια µελλοντική περίθαλψη του ασθενούς. Ακόµη, όλοι γνωρίζουµε πως τα ιατρικά αρχεία των ασθενών αποτελούν ιδιαίτερα ευαίσθητα προσωπικά δεδοµένα. Αυτό σηµαίνει ότι όποιoς τα αναλύει ή έχει πρόσβαση σε αυτά, πρέπει να είναι άτοµο το οποίο δε θα τα χρησιµοποιήσει προς ίδιον όφελος. Όταν όµως όλα τα ιατρικά αρχεία των ασθενών βρίσκονται σε χειρόγραφη µορφή στοιβαγµένα σε κάποιο δωµάτιο, είναι εύκολα αντιληπτό πως µπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτά, αν φυσικά καταφέρει να τα βρεί, ο οποιοσδήποτε. Η ασφάλεια των ιατρικών δεδοµένων είναι ένα σηµαντικότατο θέµα για το οποίο, η τεχνολογία µέσω του ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου έχει δώσει ουσιαστικές λύσεις, οι οποίες µάλιστα µπορεί να θεωρηθούν αποτελεσµατικότερες από αυτές που µέχρι σήµερα εφαρµόζονται για την τήρηση και φύλαξη των ιατρικών φακέλων των ασθενών. Στον ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο δίνεται ιδιαίτερη έµφαση στην προστασία των προσωπικών δεδοµένων τα οποία αρχειοθετούνται. Φυσικά λόγω της ευαισθησίας των προσωπικών στοιχείων, πληρούνται όλες εκείνες οι προυποθέσεις ασφαλείας που εξασφαλίζουν το αδιάβλητο των δεδοµένων. Οι βασικές απαιτήσεις ασφαλείας αφορούν στα εξής πέντε διαφορετικά επίπεδα Οργανωτική Ασφάλεια Φυσική Ασφάλεια Ασφάλεια Υλικού Ασφάλεια Λειτουργικού Συστήµατος Ασφάλεια Εφαρµογής Ακόµη ο σηµερινός πολίτης έχει γίνει αρκετά πιο απαιτητικός σε σχέση µε το παρελθόν σε ό,τι αφορά τις υπηρεσίες που του προσφέρονται, ιδιαίτερα σε έναν χώρο τόσο ευαίσθητο όσο αυτός της υγείας. 35/200