Έκθεση για την Ελληνική Οικονομία 01 / Απριλίου 2018

Έκθεση για την Ελληνική Οικονομία 01 / 18 26 Απριλίου 2018

Επισκόπηση Τριμηνιαίας

Διατηρούνται οι θετικές προοπτικές στο διεθνές περιβάλλον Επιτάχυνση παγκόσμιας ανάπτυξης στο 3,8% το 2017, η καλύτερη επίδοση από το 2011. Προσδοκία για διατήρηση ετήσιου ρυθμού 3,9% το 2018 και 2019 Θετική επίδραση από χαμηλό κόστος χρήματος, ακμή διεθνούς εμπορίου, δημοσιονομική χαλάρωση σε ΗΠΑ και αναδυόμενες οικονομίες => Αναδυόμενες οικονομίες (+4,8%), ανεπτυγμένες (+2,3%) το 2017 Πιθανότητα επιβράδυνσης από το 2019 για τις ανεπτυγμένες οικονομίες Διεύρυνση διεθνούς εμπορίου κατά 4,9% το 2017. Προσδοκία για ετήσιο ρυθμό 5,1% το 2018, 4,7% το 2019, εφόσον δεν κλιμακωθούν πολιτικές εμπορικού προστατευτισμού Επιτάχυνση ανάπτυξης σε Ευρωζώνη σε 2,4% το 2017, όσο εκτιμάται και για το 2018, οι καλύτερες επιδόσεις μετά το 2007. Μικρή επιβράδυνση σε 2,0% το 2019

αν και παραμένουν εστίες αβεβαιότητας Παγκοσμίως Εμπορικός προστατευτισμός: περαιτέρω κλιμάκωση από ΗΠΑ και Κίνα; Αισιοδοξία χρηματαγορών: αποτιμήσεις σε σχέση με θεμελιώδη μεγέθη & συστημικό ρίσκο στο χρηματοπιστωτικό σύστημα; Νομισματική πολιτική: σταδιακή η μετάβαση προς σφιχτότερη διεθνή στάση; Δημοσιονομική πολιτική: προ-κυκλική σε πολλές χώρες, δεν δημιουργεί μαξιλάρι ασφαλείας για μελλοντικές διαταραχές Υψηλό δημόσιο χρέος σε ανεπτυγμένες οικονομίες και πιστωτική επέκταση σε ιδιωτικό τομέα αναδυόμενων οικονομιών (π.χ. Κίνα) Ευρωζώνη Μη εξυπηρετούμενα δάνεια, ευρωστία τραπεζικού συστήματος Πολιτικός ευρω-σκεπτικισμός σε μεγάλες χώρες όπως η Ιταλία Διαπραγματεύσεις BREXIT Διαχείριση προσφυγικών ροών

Ήπια αύξηση του ΑΕΠ το 2017, παρά την επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης στο δ τρίμηνο του 2017 δ τρίμ. 2017: +1,9%, έναντι +1,4% στο γ τρίμ. 17 και ύφεσης 0,9% στο δ τρίμ. 16 (- 0,9%) Αύξηση ΑΕΠ 1,4% το 2017, έναντι ύφεσης 0,3% το 2016 Σημαντικότερες μεταβολές στις συνιστώσες του ΑΕΠ: Άνοδος επενδύσεων 14,9% (από +7,3% το 2016) 1/3 της αύξησης από δημιουργία αποθεμάτων, 2/3 από διεύρυνση του σχηματισμού πάγιου κεφαλαίου (+9,7%, από +1,5% το 2016). Όμως σχεδόν το σύνολο της ανόδου των επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου (96,5%) αφορούν σε εξοπλισμό μεταφορών. Διεύρυνση εξαγωγών 6,9%, (έναντι πτώσης 1,5% το προηγούμενο έτος) Διαχρονικά μέγιστο απόλυτο επίπεδο ( 59,7 δισεκ.) και ως % ΑΕΠ (31,9%) Μεγαλύτερη άνοδος εισαγωγών (+7,5%), επιδείνωσε το εξωτερικό ισοζύγιο Οριακή ενίσχυση κατανάλωσης νοικοκυριών (+0,1%, όπως το 2016), συγκράτηση δημόσιας κατανάλωσης (-1,2%)

Δημοσιονομική υπεραπόδοση Πρωτογενές πλεόνασμα Γεν. Κυβέρνησης 7,08 δισεκ. (4,0% του ΑΕΠ), έναντι στόχου 4,68 δισεκ. (2,6% ΑΕΠ) Επίτευξη γενικού πλεονάσματος για 2ο έτος: 1,45 δισεκ. (0,8% του ΑΕΠ) Σημαντική υπέρβαση στόχων από: Υψηλό πλεόνασμα Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης, 2,93 δισεκ., αντί στόχου 1,1 δισεκ. (περικοπές συντάξεων, αύξηση ασφ. εισφορών) Μικρότερο έλλειμμα Κεντρικής Κυβέρνησης, κατά 384 εκατ. ( 1,92 δισεκ.) Υψηλότερο πλεόνασμα σε Τοπική Αυτοδιοίκηση ( 441 εκατ., έναντι 229 εκατ.) Πρώτο δίμηνο 2018: εντός στόχων Πρωτογενές πλεόνασμα: 1,54 δισεκ. ( 235 εκατ. μεγαλύτερο του στόχου) Υπέρβαση στόχων κυρίως από υψηλότερες εισπράξεις Τακτικού Προϋπολογισμού και μεγαλύτερη συγκράτηση δαπανών στο ΠΔΕ

Τρέχοντα χαρακτηριστικά οικονομικού περιβάλλοντος Γρήγορη ολοκλήρωση τρίτης αξιολόγησης Αναβάθμιση πιστοληπτικής ικανότητας Νέα έκδοση ομολόγου από το ελληνικό δημόσιο Υπέρβαση δημοσιονομικών στόχων 2017 Αλλά και: Μεταβολή δεδομένων για τη δημοσιονομική προσαρμογή των επόμενων ετών, δυνατότητες αλλαγών στο δημοσιονομικό μείγμα, Εφαρμογή νέων δημοσιονομικών μέτρων Ενίσχυση αξιοπιστίας ελληνικής οικονομίας διευκόλυνση δανεισμού τραπεζών, επιχειρήσεων Καταργήσεις εκπτώσεων φόρου, αύξηση ασφαλιστικών εισφορών ελεύθερων επαγγελματιών, αύξηση ΦΠΑ (νησιά ΒΑ Αιγαίου Δωδεκανήσων), φόρος διαμονής σε τουριστικά καταλύματα Νέες πιέσεις στο διαθέσιμο εισόδημα Εξελίξεις σε σημαντικά ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και με οικονομικές διαστάσεις (τουρισμός, εμπορικές σχέσεις, κτλ)

Σημαντικές προκλήσεις Χωρίς εκπλήξεις στο τραπεζικό σύστημα από τα αποτελέσματα stress tests που αναμένονται Επιτάχυνση μείωσης μη εξυπηρετούμενων δανείων στο δ τριμ. 17 Εφαρμογή ηλεκτρονικών πλειστηριασμών Ήπια αύξηση ιδιωτικών καταθέσεων το 2017, αλλά μικρή μείωση στο πρώτο δίμηνο φέτος Αρκετά εργαλεία κάλυψης τυχόν κεφαλαιακών ελλείψεων (3 ο δάνειο, νέες εκδόσεις ομολόγων κ.ά.) Ήπια πιστωτική επέκταση, εφόσον συνεχιστεί η επιστροφή καταθέσεων, φθίνουν τα «κόκκινα δάνεια» Τελευταία αξιολόγηση μέτρα για χρέος έξοδος από πρόγραμμα Εκκρεμούν προαπαιτούμενα πίεση για ολοκλήρωση (staff level agreement) έστω τον Ιούνιο Διαπραγματευτικό πλεονέκτημα για δημοσιονομικά του 2019 η υπεραπόδοση του 2017 Συζήτηση για το πλαίσιο σχέσεων μετά το πρόγραμμα όροι χρηματοδότησης μεσοπρόθεσμα μέτρα για χρέος Μακροπρόθεσμα μέτρα και αναπτυξιακή στρατηγική;

Ευνοϊκό το διεθνές περιβάλλον Ικανοποιητική ανάπτυξη σε Ευρωζώνη - ΗΠΑ Εξαίρεση (;) ΕΕ από τα προστατευτικά εμπορικά μέτρα Σχετικά μικρή διείσδυση ελληνικών εξαγωγών στα επίμαχα προϊόντα Ανακοπή παρατεταμένης ανόδου ισοτιμίας ευρώ / δολαρίου, από φορολογική μεταρρύθμιση στις ΗΠΑ ευνοεί την ανταγωνιστικότητα, συνεχίζοντας να μετριάζει το αυξημένο ενεργειακό κόστος Δυνητικές απειλές από εξάπλωση εμπορικού προστατευτισμού και κλιμάκωση εκατέρωθεν σχετικών πολιτικών ενεργειών, εντάσεις στις σχέσεις με γείτονες χώρες

Προοπτικές ενίσχυσης συμβολής του δημόσιου τομέα σε ρευστότητα επενδύσεις Κλιμάκωση υλοποίησης Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων Κατόπιν υποεκτέλεσης και με σημαντικές καθυστερήσεις το 2017 Μεγαλύτερη ευχέρεια κατόπιν ισχυρής υπέρβασης του στόχου ελλείμματος για το προηγούμενο έτος Δυνατότητα επιτάχυνσης πληρωμής ληξιπρόθεσμων οφειλών Προβλέπονται τμηματικά 1,5 δισεκ. για αυτόν το σκοπό από τη νέα δανειακή δόση (+ 750 εκατ. «εθνική συμμετοχή») Επαρκούν για την κάλυψη μεγάλου μέρους των ληξιπρόθεσμων οφειλών στο τέλος του φετινού Φεβρουαρίου ( 3,4 δισεκ.) Εκκίνηση επενδύσεων σε αποκρατικοποιήσεις με ολοκληρωμένη αδειοδότηση Ενδεικτικά παραδείγματα: Ελληνικό, Αστέρας Βουλιαγμένης, ΟΛΠ Ωστόσο, φιλόδοξο πρόγραμμα ΤΑΙΠΕΔ για το 2018. Περισσότερες ενέργειες από κάθε άλλο έτος και σχετικά υψηλά προβλεπόμενα έσοδα

Τάσεις οικονομικών μεγεθών Βιομηχανία: Ενίσχυση παραγωγής το 2017 Κατασκευές: διόρθωση της έντονης ανόδου +4,5% το 2017 έναντι +2,5% το 2016 Αλλά σε υποχώρηση τον Ιαν. Φεβρ. 18 (-1,5% αντί +8,8% το 2017) Ξανά σε συρρίκνωση το 2017: κύκλος εργασιών -15,1% αντί +23,5% το 2016 Τουριστικός τομέας: άνοδος όλα τα τρίμηνα Αύξηση κύκλου εργασιών πέρυσι όχι μόνο εποχικά (γ τρίμ.:+14,4%%), αλλά σε όλα τα τρίμηνα (Μ.Ο.: +9,8%). Λιανικό Εμπόριο: ήπια άνοδος Μικρή ενίσχυση όγκου το 2017: +0,6% (-0,1% το 2016) Μεγαλύτερη άνοδος σε Βιβλία Χαρτικά (+12,4%) και Ένδυση-Υπόδηση (+8,8%) Απώλειες στα Καύσιμα (-5,8%) και Φάρμακα (-0,7%) 11

Βελτίωση του κλίματος το α τρίμηνο σε σχέση με το προηγούμενο, αλλά και συγκριτικά με το αντίστοιχο περσινό τρίμηνο 120 110 100 90 80 70 60 50 Δείκτης Οικονομικού Κλίματος Μαρ/07 Σεπ/07 Μαρ/08 Σεπ/08 Μαρ/09 Σεπ/09 Μαρ/10 Σεπ/10 Μαρ/11 Σεπ/11 Μαρ/12 Σεπ/12 Μαρ/13 Σεπ/13 Μαρ/14 Σεπ/14 Μαρ/15 Σεπ/15 Μαρ/16 Σεπ/16 Μαρ/17 Σεπ/17 Μαρ/18 Οικονομικό κλίμα EΕ Οικονομικό κλίμα Ευρωζώνη Οικονομικό κλίμα Ελλάδα Μέσος Όρος Ελ. (2001-2017) Πηγές: ΙΟΒΕ, Eurpean Cmmissin Οριακή βελτίωση του δείκτη σε ΕΕ - Ευρωζώνη

Υψηλή συσχέτιση ΑΕΠ Δείκτη Οικονομικού Κλίματος 125 0,08 120 0,06 115 0,04 110 0,02 105 0 100-0,02 95-0,04 90-0,06 85-0,08 80-0,1 75 1996 Q1 1996 Q3 1997 Q1 1997 Q3 1998 Q1 1998 Q3 1999 Q1 1999 Q3 2000 Q1 2000 Q3 2001 Q1 2001 Q3 2002 Q1 2002 Q3 2003 Q1 2003 Q3 2004 Q1 2004 Q3 2005 Q1 2005 Q3 2006 Q1 2006 Q3 2007 Q1 2007 Q3 2008 Q1 2008 Q3 2009 Q1 2009 Q3 2010 Q1 2010 Q3 2011 Q1 2011 Q3 2012 Q1 2012 Q3 2013 Q1 2013 Q3 2014 Q1 2014 Q3 2015 Q1 2015 Q3 2016 Q1 2016 Q3 2017 Q1 2017 Q3 2018 Q1-0,12 Cvariance = 0,8 Δείκτης Οικονομικού Κλίματος ΑΕΠ y--y μεταβολή Πηγή: ΙΟΒΕ

Σταθερότητα στα χαμηλά για την καταναλωτική εμπιστοσύνη: υψηλότερη πάντως επίδοση σε σχέση με πέρυσι Καταναλωτική Εμπιστοσύνη 10 0-10 -20-30 -40-50 -60-70 -80-90 Μαρ/07 Σεπ/07 Μαρ/08 Σεπ/08 Μαρ/09 Σεπ/09 Μαρ/10 Σεπ/10 Μαρ/11 Σεπ/11 Μαρ/12 Σεπ/12 Μαρ/13 Σεπ/13 Μαρ/14 Σεπ/14 Μαρ/15 Σεπ/15 Μαρ/16 Σεπ/16 Μαρ/17 Σεπ/17 Μαρ/18 Καταναλωτική εμπιστοσύνη E.E Καταναλωτική εμπιστοσύνη Ευρωζώνη Καταναλωτική εμπιστοσύνη Ελλάδα Μέσος Όρος Ελ. (2001-2017) Πηγές: ΙΟΒΕ, Eurpean Cmmissin

Μείωση της ανεργίας για τέταρτο συνεχόμενο έτος. Στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων έξι ετών Αριθμός ανέργων και ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα 1400 1200 1000 17,9 24,4 27,5 26,5 24,9 23,5 21,5 30 25 20 800 600 400 10,8 10,4 9,8 10,6 10,0 9,0 8,4 7,8 9,6 12,7 15 10 200 5 0 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 χιλιάδες % 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Άνεργοι (αριστερός άξονας) Ποσοστό (δεξιός άξονας) Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Στο 21,5% το 2017 από 23,5% το 2016. Αύξηση απασχόλησης σε 14 κλάδους. Ενδεικτικά: Χονδρικό-Λιανικό εμπόριο (+21,3 χιλ.), Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας και κοινωνικής μέριμνας (+13,2 χιλ.), Μεταποίηση (+10,6 χιλ.), Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών (+9,9 χιλ.), Τουρισμός (+9,5 χιλ.). Μείωση απασχόλησης σε 7 κλάδους. Ενδεικτικά: Διαχείριση ακίνητης περιουσίας (-1,7 χιλ.), Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες (-1,6 χιλ.), Ορυχεία-Λατομεία (-1,5 χιλ.), Γεωργία-Δασοκομία-Αλιεία (-1,2 χιλ.)

Άνοδος του εποχικά διορθωμένου δείκτη μισθολογικού κόστους για δεύτερο συνεχόμενο έτος Εξέλιξη εποχικά διορθωμένου δείκτη μισθολογικού κόστους 140 15% 120 10% 100 5% 80 60 0% 40-5% 20-10% 0-15% 2007Q1 2007Q3 2008Q1 2008Q3 2009Q1 2009Q3 2012=100 2010Q1 2010Q3 2011Q1 2011Q3 2012Q1 2012Q3 2013Q1 2013Q3 2014Q1 2014Q3 2015Q1 2015Q3 2016Q1 2016Q3 2017Q1 2017Q3 Δείκτης (αριστερός άξονας) Ποσοστιαία μεταβολή (αριστερός άξονας) Πηγή: Eurstat Άνοδος του δείκτη κατά 0,8% το 2017 σε συνέχεια αύξησης κατά 1,3% το 2016. Το δ τριμ. του 2017 παρουσίασε αύξηση κατά 2,8% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2016.

Οριακή άνοδος του μεριδίου της μερικής απασχόλησης στη συνολική απασχόληση Αριθμός απασχολουμένων κατά κατηγορία απασχόλησης Ποσοστιαία κατανομή μερικής απασχόλησης ανά ηλικία 3800 380 100% 3750 370 90% 80% 3700 360 70% χιλιάδες 3650 3600 3550 350 340 χιλιάδες 60% 50% 40% 3500 3450 330 320 30% 20% 10% 3400 2014 2015 2016 2017 310 0% 2014 2015 2016 2017 Συνολική - Αριστερή κλίμακα Πηγή: Eurstat Μερική - Δεξιά κλίμακα 15-24 25-49 50-64 65+ Το μερίδιο της μερικής απασχόλησης στη συνολική απασχόληση αυξήθηκε την περίοδο 2014-2017, από 9,5% σε 9,8%.

Συρρίκνωση ελλείμματος Ισοζυγίου ΤΣ το 2017, με ενίσχυση πλεονάσματος στις Υπηρεσίες που υπερκάλυψαν τη διόγκωση του ελλείμματος αγαθών 0 0% 70-5 -2% 60 δισεκ. -10-15 -20-25 -4% -6% -8% -10% % ΑΕΠ 50 40 30 20 10 δισεκ. -30-12% 0-35 -40 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017-14% -16% 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017-10 -20 Ισοζύγιο αγαθών & υπηρεσιών (χωρίς καύσιμα και πλοία) Πηγή: ΤτΕ Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών % ΑΕΠ Εξαγωγές αγαθών & υπηρεσιών (χωρίς καύσιμα και πλοία) Εισαγωγές αγαθών & υπηρεσιών (χωρίς καύσιμα και πλοία) Πρώτο 2μηνο 2018: διόγκωση ελλείμματος ΙΤΣ, λόγω μεγαλύτερης αύξησης εισαγωγών αγαθών Πλεονασματικό από το 2012 το ισοζύγιο Αγαθών και Υπηρεσιών χωρίς καύσιμα, στα 3,0 δισεκ. το πλεόνασμα το 2017

Σημαντική συμβολή των εξαγωγών στο ΑΕΠ στην Πορτογαλία την περίοδο εφαρμογής ΠΟΠ, αυξημένη στην Ελλάδα μετά το 2014 (πλην 2016) Συμβολή εξαγωγών στη διαμόρφωση του ΑΕΠ (ποσοστιαίες μονάδες) 4% 3% 2% 1% 0% -1% 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Πηγή: Eurstat Ελλάδα Πορτογαλία 2010-2017 Αύξηση εξαγωγών +20% στην Ελλάδα (+50% στην Πορτογαλία) Μείωση εργατικού κόστους 18% στην Ελλάδα και 6% στην Πορτογαλία (με βάση ισοτιμίες) Πιθανές αιτίες: Η αφετηρία των δύο χωρών στο ξεκίνημα της κρίσης (υψηλότερο μερίδιο εξαγωγών στην Πορτογαλία), Η απόκλιση μοναδιαίου κόστους εργασίας και πληθωρισμού, Επιπλέον μέτρα προσαρμογής που εφαρμόστηκαν στην ελληνική οικονομία (έμμεση φορολογία) Η επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων Οι διεθνείς οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών, κ.ά.

Στασιμότητα τιμών το πρώτο τρίμηνο του 2018 Εναρμονισμένος Πληθωρισμός Ελλάδα: Εναρμονισμένος Πληθωρισμός 12-μήνου 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% Μαρ. 2011 Σεπτ. 2011 Μαρ. 2012 Σεπτ. 2012 Μαρ. 2013 Σεπτ. 2013 Μαρ. 2014 Σεπτ. 2014 Μαρ. 2015 Σεπτ. 2015 Μαρ. 2016 Σεπτ. 2016 Μαρ. 2017 Σεπτ. 2017 Μαρ. 2018 6% 4% 2% 0% -2% Μαρ. 2011 Σεπτ. 2011 Μαρ. 2012 Σεπτ. 2012 Μαρ. 2013 Σεπτ. 2013 Μαρ. 2014 συνολικό επίπεδο τιμών Σεπτ. 2014 Μαρ. 2015 Σεπτ. 2015 Μαρ. 2016 Σεπτ. 2016 Μαρ. 2017 Σεπτ. 2017 Μαρ. 2018 Ευρωζώνη Ελλάδα επίπεδο τιμών χωρίς ενεργειακά αγαθά και με σταθερούς φόρους Πηγές: ΕΛ.ΣΤΑΤ., Eurstat Ευρωζώνη: Μικρή επιβράδυνση πληθωρισμού σε 1,3% το α τρίμ. του 2018 Ελλάδα: Εξασθένηση της πληθωριστικής επίδρασης των έμμεσων φόρων Πληθωρισμός Ιαν-Μάρ. 2018 με βάση το ΔΤΚ: -0,1%, αντί πληθωρισμού +1,1% το 2017

Προβλέψεις 2018: αύξηση κατανάλωσης Μικρή επιτάχυνση ανόδου ιδιωτικής κατανάλωσης ( 1,0%) από: Περαιτέρω κάμψη ανεργίας, από διεύρυνση απασχόλησης σε εξωστρεφείς κλάδους (Μεταποίηση, Τουρισμός) και στις Κατασκευές (σε ιδιωτικοποιήσεις, περισσότερα οικοδομικά έργα) Ανασχετική επίδραση νέων δημοσιονομικών μέτρων Αύξηση δημόσιας κατανάλωσης ( 1,5%) Συνέχιση δημοσιονομικής προσαρμογής κυρίως από διεύρυνση εσόδων (κατάργηση εκπτώσεων φόρου, επέκταση παλαιών επιβολή νέων έμμεσων φόρων) Κλιμάκωση επενδυτικής δραστηριότητας ( 16%) από: Επενδύσεις εξωστρεφών κλάδων με διεύρυνση εξαγωγών Εκκίνηση επενδύσεων σε αποκρατικοποιήσεις Καλύτερη πρόσβαση μεγάλων επιχειρήσεων σε αγορές κεφαλαίων Κλιμάκωση υλοποίησης ΠΔΕ Παρά τα προσκόμματα στην υλοποίηση επενδύσεων: Περιορισμένη παροχή τραπεζικών πιστώσεων, τουλάχιστον έως ότου ολοκληρωθεί το stress test και γίνει διαχείριση των αποτελεσμάτων τους

Αν και ο εξωτερικός τομέας θα έχει αρνητική συμβολή λόγω εισαγωγών Διεύρυνση εξαγωγών (8,0%) από: Κλιμάκωση ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε αναδυόμενους εξαγωγικούς προορισμούς (Μέση Ανατολή, Βόρειος Αφρική) Νέα αύξηση τουριστικής κίνησης και υψηλότερη μεταφορική δραστηριότητα, και από την ένταση στη ΝΑ Μεσόγειο) Αύξηση όμως εισαγωγών, στην περιοχή του 10% Μεγάλη συσχέτιση αύξησης εγχώριας ζήτησης - εισαγωγών πέρυσι Υψηλή ισοτιμία ευρώ / δολαρίου Ήπια εισαγωγική επίδραση επενδύσεων, καθώς μεγάλο μέρος τους θα αφορά σε κατασκευές Επιτάχυνση αύξησης ΑΕΠ φέτος, στην περιοχή του 2,1%

Προβλέψεις 2018 Περαιτέρω μείωση ανεργίας Ενίσχυση απασχόλησης από νέα αύξηση εξαγωγικής ζήτησης στους σχετικούς κλάδους (Μεταποίηση, Τουρισμός, Μεταφορές) Μεγαλύτερη συμβολή Κατασκευαστικού τομέα Διεύρυνση απασχόλησης, μόνιμης και προσωρινής, στο δημόσιο τομέα Μέση ανεργία φέτος στην περιοχή του 19,8% Ήπια ενίσχυση καταναλωτικής ζήτησης, αυξήσεις έμμεσων φόρων και επιβολή νέων, θα συντηρήσουν τον πληθωρισμό Κλιμάκωση επίδρασης τιμής πετρελαίου, καθώς αναμένεται περαιτέρω άνοδός της, η οποία εν μέρει απορροφάται από την ισοτιμία /$ Νέα αύξηση τιμών, ηπιότερη από πέρυσι (0,5%)

Μελέτη ΙΟΒΕ Η χρηματοδότηση μέσω χρηματιστηριακής αγοράς και το νέο αναπτυξιακό πρότυπο της Ελλάδας

Σκοπός της μελέτης Την περίοδο 2008-2015 η ελληνική οικονομία απώλεσε το 26,1% του προϊόντος της. Για την επαναφορά της ελληνικής οικονομίας σε σταθερή, ταχύρρυθμη ανάκαμψη χρειάζεται αλλαγή του αναπτυξιακού της προτύπου, με ενίσχυση του ρόλου των επιχειρηματικών επενδύσεων και μεγαλύτερη «καθαρή» συμβολή του εξωτερικού τομέα, κυρίως με αύξηση εξαγωγών. Μικρότερη σημασία της καταναλωτικής δαπάνης για την ανάπτυξη Προτεραιότητα στις επιχειρηματικές επενδύσεις, οι οποίες διατηρούν και βελτιώνουν την παραγωγική δυναμικότητα της οικονομίας Βελτίωση καθαρής συμβολής εξωτερικού τομέα, κυρίως από αύξηση των εξαγωγών Η δυνατότητα του τραπεζικού συστήματος να παράσχει τους πόρους που χρειάζονται για αυτούς τους σκοπούς είναι αρκετά περιορισμένη σε σχέση με το παρελθόν Για την άντληση των απαραίτητων κεφαλαίων για τη μετάβαση στο νέο αναπτυξιακό πρότυπο, εναλλακτικές ως προς τον τραπεζικό δανεισμό μορφές χρηματοδότησης πρέπει να αναπτυχθούν Η χρηματοδότηση μέσω της εγχώριας χρηματιστηριακής αγοράς μπορεί και πρέπει να αξιοποιηθεί σε μεγαλύτερο βαθμό

Τάσεις βασικών μεγεθών Ελληνικού Χρηματιστηρίου Τάσεις βασικών μεγεθών Ελληνικού Χρηματιστηρίου % μεριδίου εγχώριων και ξένων επενδυτών στην κεφαλαιοποίηση του Χ.Α. 100% 2000 90% 1500 80% 70% 1000 60% 50% 500 40% 30% 0 Δεκ-11 Απρ-12 Αυγ-12 Δεκ-12 Απρ-13 Αυγ-13 Δεκ-13 Απρ-14 Αυγ-14 Δεκ-14 Απρ-15 Αυγ-15 Δεκ-15 Απρ-16 Αυγ-16 Δεκ-16 20% 10% 0% Γενικός Δείκτης Τιμών Χ.Α. FTSE/Χ.Α. Διεθνούς Δραστηριοποίησης Plus FTSE/Χ.Α. Mid & Small Cap Θεμελιωδών Μεγεθών Ιαν-07 Ιουν-07 Νοε-07 Απρ-08 Σεπ-08 Φεβ-09 Ιουλ-09 Δεκ-09 Μαϊ-10 Οκτ-10 Μαρ-11 Αυγ-11 Ιαν-12 Ιουν-12 Νοε-12 Απρ-13 Σεπ-13 Φεβ-14 Ιουλ-14 Δεκ-14 Μαϊ-15 Οκτ-15 Μαρ-16 Αυγ-16 Ιαν-17 Ξένοι Εγχώριοι Πηγή: Όμιλος Χρηματιστηρίου Αθηνών, Επεξεργασία: ΙΟΒΕ Ηπιότερη πτώση από το Γ.Δ.Τ. του δείκτη FTSE/Χ.Α. Διεθνούς Δραστηριοποίησης Plus την περίοδο Ιουλίου 2014-Φεβρουαρίου 2016, μάλλον εξαιτίας της αύξησης των εξαγωγών (σε σταθερές τιμές), που ενίσχυσαν την ανθεκτικότητα των εξαγωγικών επιχειρήσεων στις έντονες πολιτικοοικονομικές εξελίξεις. Παρόμοια τάση του δείκτη FTSE/Athex Mid & Small Cap Θεμελιωδών Μεγεθών. Απότομη κάμψη μεριδίου ξένων επενδυτών στην κεφαλαιοποίηση το 2013, λόγω τραπεζικής αργίας - capital cntrls στην Κύπρο, καθώς και το 2015, λόγω παρόμοιων πολιτικοοικονομικών γεγονότων και ίδιων τραπεζικών εξελίξεων εγχωρίως.

Αύξηση μόχλευσης στην ελληνική οικονομία Βραχυχρόνιες υποχρεώσεις επιχειρήσεων Μακροχρόνιες υποχρεώσεις επιχειρήσεων δισεκ. 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Εισηγμένων επιχειρήσεων (δεξιός άξονας) 2013 2014 2015 2016* δισεκ. 120 100 80 60 40 20 0 δισεκ. 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Εισηγμένων επιχειρήσεων (δεξιός άξονας) Μη εισηγμένων επιχειρήσεων (αριστερός άξονας) Μη εισηγμένων επιχειρήσεων (αριστερός άξονας) Πηγή: Hellastat *Στοιχεία για τις μη εισηγμένες βάσει διαθεσιμότητας ισολογισμών κατά την προετοιμασία της μελέτης Πτώση βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων από το 2011 στις μη εισηγμένες επιχειρήσεις και από το 2012 στις εισηγμένες, λόγω κυρίως της μετατροπής τους σε μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις Σε υψηλό επίπεδο το σύνολο των υποχρεώσεων των επιχειρήσεων, εισηγμένων στο Χρηματιστήριο και μη, από το 2010 Η ανοδική τάση της μόχλευσης στην πλειονότητα των κλάδων, οι υψηλές χρηματοδοτικές ανάγκες καθιστούν αναγκαία την αξιοποίησης διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων για τη ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας μέσω επενδύσεων και τη μετάβασή της σε ένα καινούργιο αναπτυξιακό πρότυπο 2014 2015 2016* δισεκ. 70 60 50 40 30 20 10 0

Δυνατότητες απομόχλευσης μέσω των χρηματιστηριακών αγορών Παρά τις πολλές εναλλακτικές επιλογές άντλησης κεφαλαίων από τις κεφαλαιαγορές, αυτές δεν έχουν αξιοποιηθεί, στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη, ιδίως σε σύγκριση με τις ΗΠΑ Δεδομένης της υψηλής σημασίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων για την ελληνική οικονομία (99,6% το 2015), παρουσιάζουν υψηλή σημασία οι χρηματοδοτικές δυνατότητες μέσω Χ.Α. για αυτές. Χρηματοδοτικά εργαλεία που μπορούν να αξιοποιηθούν από ΜμΕ: Τίτλοι παραστατικών δικαιωμάτων κτήσης μετοχών (warrants) Εναλλακτική Αγορά ΣΤΕΠ Plus Εισηγμένα επενδυτικά κεφάλαια Ανώνυμες Εταιρίες Επενδύσεων Χαρτοφυλακίου (ΑΕΕΧ) Εταιρείες Κεφαλαίου Επιχειρηματικών Συμμετοχών (ΕΚΕΣ) Διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία από τις χρηματιστηριακές αγορές Εναλλακτική Αγορά Τίτλοι παραστατικών δικαιωμάτων κτήσης μετοχών (warrants) Αύξηση μετοχικού κεφαλαίου Χρηματοδοτικά εργαλεία μέσω Χρηματιστηρίων Εισηγμένα επενδυτικά κεφάλαια (listed private equity) Έκδοση ομολογιών Τιτλοποίηση απαιτήσεων

Η παραμένουσα στενότητα ρευστότητας στην Ελλάδα καθιστά απαραίτητη την προσέλκυση διεθνών επενδυτικών κεφαλαίων Μεσοπρόθεσμες πολιτικές στην Ελλάδα Μεσοπρόθεσμες πολιτικές στην ΕΕ Επίτευξη δημοσιονομικής ισορροπίας μέσο μακροπρόθεσμα: Συνέχιση διαρθρωτικών αλλαγών στην Ελληνική οικονομία: Πρωτοβουλίες ΕΕ για σταθεροποίηση χρηματοοικονομικού περιβάλλοντος: Ενιαίος τρόπος φορολόγησης εταιρειών: Αλλαγή δημοσιονομικού μίγματος από αυτό που οδήγησε στην τρέχουσα δημοσιονομική θέση και βασίζεται κυρίως σε αύξηση φόρων Ο στόχος υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων έως το 2060 περιορίζει το εργαλείο της δημοσιονομικής πολιτικής για αντιμετώπιση δυσμενών διαταραχών στον οικονομικό κύκλο Διευθέτηση υψηλού αποθέματος δημόσιου χρέους: Προσδιορισμός εφαρμογή μεσοπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης του δημόσιου χρέους Οριστικοποίηση μηχανισμού λήψης μακροπρόθεσμων μέτρων Χαλάρωση άρση ρυθμιστικών περιορισμών στην επιχειρηματικότητα Ιδιωτικοποιήσεις παραχωρήσεις Μείωση διοικητικών «βαρών», επέκταση ηλεκτρονικών συναλλαγών με το δημόσιο π.χ. (Capital Markets Unin), Τραπεζική Ένωση (Banking Unin) Χαλάρωση ή άρση περιορισμών στη διασυνοριακή κίνηση κεφαλαίων: Ενδεικτικά, η οδηγία για «Διαχειριστές Οργανισμών Εναλλακτικών Επενδύσεων» (2011/61/ΕΕ) κινείται σε σωστή κατεύθυνση Όμως, η οδηγία MiFID (2004/39/ΕΚ) πρέπει να αναθεωρηθεί, π.χ. ως προς την ταξινόμηση των επενδυτών Σε ορισμένες περιπτώσεις το ρυθμιστικό πλαίσιο είναι σκοπίμως περιοριστικό, π.χ. για την προστασία των επενδυτών (οδηγία «Φερεγγυότητα ΙΙ» - Slvency II). π.χ. Εφαρμογή κοινής ενοποιημένης βάσης φορολογίας εταιρειών στην ΕΕ (Cmmn Cnslidated Crprate Tax Base - CCCTB) Ευρωπαϊκές πολιτικές που εστιάζουν στις ΜμΕ: Μείωση γραφειοκρατίας για επενδυτές σε ΜμΕ εκτός ΕΕ Small Business Act

Κεφαλαιαγορές και ασφαλιστικό σύστημα Ιδιωτικά συνταξιοδοτικά προγράμματα, % ΑΕΠ, 2015 Δανία Ολλανδία Ισλανδία Καναδάς Ηνωμένες Πολιτείες Σταθμισμένος μέσος όρος Ελβετία Αυστραλία Ηνωμένο Βασίλειο Σουηδία Χιλή Φινλανδία Ιρλανδία Ισραήλ Απλός μέσος όρος Ιαπωνία Κορέα Νέα Ζηλανδία Μεξικό Εσθονία Ισπανία Λετονία Πορτογαλία Σλοβακία Νορβηγία Πολωνία Γαλλία Ιταλία Τσεχία Σλοβενία Γερμανία Αυστρία Βέλγιο Τουρκία Ουγγαρία Λουξεμβούργο Ελλάδα 58,4 69,6 76,0 97,4122,2 56,4 32,0 49,5 56,0 25,8 22,2 16,7 14,5 14,3 11,0 10,9 10,3 9,6 8,8 8,7 8,7 8,3 7,0 6,6 5,8 5,8 5,5 4,1 2,8 0,6 132,9 156,9 157,7 178,4205,9 123,6 123,0 0 50 100 150 200 250 Πολωνία Αυστραλία ΗΠΑ Βέλγιο Χιλή Φινλανδία Ολλανδία Νορβηγία Ισλανδία Εσθονία Αυστρία Ελβετία Καναδάς Λουξεμβούργο Μεξικό Λετονία Ηνωμένο Βασίλειο Πορτογαλία Ιταλία Σουηδία Δανία Τουρκία Ισπανία Ιαπωνία Ουγγαρία Ισραήλ Ελλάδα Γερμανία Σλοβακία Σλοβενία Τσεχία Κορέα Πηγή: Pensin Markets in Fcus, 2016, ΟΟΣΑ Κατανομή τοποθετήσεων συνταξιοδοτικών ταμείων, 2015 0 20 40 60 80 100 Μετοχές Γραμμάτια και ομόλογα Μετρητά και καταθέσεις άλλα Κύριος πυλώνας του συστήματος συνταξιοδότησης εγχωρίως ο πρώτος, με αμιγώς αναδιανεμητικό ρόλο. Η Ελλάδα στους ουραγούς μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ στη ζήτηση ιδιωτικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων. Η υψηλή εξάρτηση από τον πρώτο πυλώνα και η συντηρητική τοποθέτηση των αποθεματικών, αποτυπώνονται στη χαμηλή κατάταξη σε αξιολογήσεις βιωσιμότητας ασφαλιστικών συστημάτων

Αναγκαία η σταδιακή αναδιάρθρωση του ασφαλιστικού συστήματος, εγχωρίως στην κατεύθυνση της ανάπτυξης του κεφαλαιοποιητικού του σκέλους Η Ένωση Κεφαλαιαγορών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Capital Markets Unin): Συμπληρώνει την Τραπεζική Ένωση στην ΕΕ, ενισχύοντας την εποπτεία του χρηματοπιστωτικού τομέα μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Επεκτείνει προηγούμενες πρωτοβουλίες για την προώθηση της ενιαίας αγοράς χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, θέτοντας ορισμένους κοινούς στόχους με το Σχέδιο Δράσης Παροχής Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών (Financial Services Actin Plan - FSAP) Η μείωση των εμποδίων στις διασυνοριακές χρηματοοικονομικές επενδύσεις, θα αυξήσει την αποδοτικότητα, μέσω του μεγαλύτερου ανταγωνισμού και θα προσφέρει μεγαλύτερη διαφοροποίηση του επενδυτικού κινδύνου, από τη διεύρυνση των επιλογών τοποθετήσεων Για την ενίσχυση του κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα του ασφαλιστικού συστήματος χρειάζονται: Μεταρρύθμιση του πρώτου του πυλώνα, με την εισαγωγή σε αυτόν ενός κεφαλαιοποιητικού σκέλους, βασιζόμενου στο πρότυπο των συστημάτων Πλασματικά Καθορισμένων Εισφορών (Ntinal Defined Cntributin Systems). Αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα, όπως: Μείωση ελάχιστου απαιτούμενου αριθμού εργαζομένων σε μια επιχείρηση για τη σύστασή τους, Θέσπιση φορολογικών κινήτρων για τους εργοδότες για την ίδρυσή τους Δεδομένων των σημαντικών πιέσεων που έχουν ασκηθεί στο ατομικό και οικογενειακό διαθέσιμο εισόδημα από την ύφεση και την αύξηση της άμεσης φορολογίας, η συμμετοχή στον τρίτο πυλώνα θα πρέπει να είναι προαιρετική

Ευχαριστούμε πολύ! www.ibe.gr twitter.cm/iobe_feir