ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΑΣΦ/ΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Δ/ΝΣΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ Δ/ΝΤΟΥ Ταχ. Δ/νση: Αγ. Κωνσταντίνου 8 Αθήνα, 8 Απριλίου 2010 Βαθμός Ασφαλείας Βαθμός Προτερ. ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΕΠΕΙΓΟΝ Aριθμ. Πρωτ. Δ-21 ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 28 ΠΡΟΣ: Αποδέκτες του Πίνακα Α ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ: Υπουργείο Εργασίας & Κοιν.Ασφάλισης Γενική Γραμματεία Κοιν. Ασφαλίσεων Γενική Δ/νση Κοιν. Ασφάλισης Δ/νση Διακρατικής Κοιν. Ασφάλισης Σταδίου 29 ΘΕΜΑ :ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ 883/04 ΚΑΙ 987/09.ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ 1 η ΜΑΪΟΥ 2010. Σας κοινοποιούμε τις οδηγίες για τους Νέους Κοινοτικούς Κανονισμούς 883/04 και 987/09,οι οποίοι από την 1 η ΜΑΪΟΥ 2010 αντικαθιστούν τους ΚΚ 1408/71 και 574/72,σε ότι αφορά την εφαρμογή τους στα κράτη μέλη της ΕΕ με την εξής σειρά : ΤΜΗΜΑ I -ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΜΗΜΑ II -ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΜΗΜΑ III -ΠΑΡΟΧΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ IV -ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ Οι ΚΚ 1408/71 και 574/72 συνεχίζουν να εφαρμόζονται στα κράτη του ΕΟΧ (Λιχτεστάιν, Ισλανδία, Νορβηγία),την Ελβετία και τους υπηκόους των τρίτων κρατών Καν.859/03 εγκύκλιος 39/10-6-2003)μέχρι νεότερων οδηγιών μας. Σας πληροφορούμε επίσης τα ακόλουθα : Α)οι Νέοι Κανονισμοί έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ και είναι στην διάθεση σας για την ενημέρωσή σας και την ορθή χρήση των νέων διατάξεων. Β) Όπως σας έχουμε, ήδη, γνωρίσει με την εγκύκλιο μας 12/2010 ο νέος Κανονισμός Εφαρμογής προβλέπει ότι η επικοινωνία μεταξύ των φορέων των κρατών μελών 1
καθώς και των κρατών του ΕΟΧ και της Ελβετίας θα γίνεται με ηλεκτρονικό τρόπο και όχι πλέον με τα γνωστά έντυπα σε χαρτί Ε100 και Ε 200. Τα ηλεκτρονικά έντυπα,που θα χρησιμοποιηθούν για την ηλεκτρονική ανταλλαγή ονομάστηκαν SED S ( Structured Electronic Documents ) ( Δομημένα Ηλεκτρονικά Έγγραφα ) και θα είναι υποχρεωτικά από 1-5-2012, ημερομηνία έναρξης εφαρμογής της τηλεματικής ανταλλαγής μεταξύ των φορέων όλων των κρατών, που εφαρμόζουν τους κοινοτικούς κανονισμούς. Επίσης έχουν προβλεφθεί και τα Portable Documents (Φορητά Έγγραφα ),τα οποία θα δίνονται στα χέρια του δικαιούχου και τα οποία έχουν αντικαταστήσει συγκεκριμένα έντυπα όπως για παράδειγμα το Ε101,Ε 106,Ε 112. Αυτή την στιγμή που στέλνονται οι παρούσες οδηγίες τα SED S,σε μορφή χαρτιού καθώς και τα φορητά έγγραφα δεν είναι έτοιμα,για να σας αποσταλούν. Η Διοικητική Επιτροπή για την Κοινωνική Ασφάλιση των Διακινούμενων Εργαζόμενων ( ΔΕΚΑΔΕ) αποφάσισε ότι μέχρι την λήξη της διετούς μεταβατικής περιόδου 30-4-2012,τα κράτη θα είναι ευέλικτα στην χρήση των εντύπων και επιτρέπεται να χρησιμοποιούν είτε τα SED S σε μορφή χαρτιού είτε τα παλαιά έντυπα της σειράς Ε100 και Ε 200 καθώς και τα φορητά έγγραφα,όταν θα είναι επίσημα έτοιμα. Το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ κατά την μεταβατική περίοδο θα συμπληρώνει τα έντυπα της σειράς Ε100 και Ε200, στα οποία θα τίθεται σφραγίδα με την ένδειξη <<ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 883/04 >>. Αν κάποιο έντυπο χρειάζεται προσαρμογή, όπως για παράδειγμα το έντυπο Ε101GR,το οποίο,είναι πιθανό, κάποιο Υποκατάστημα μας να πρέπει να συμπληρώσει για απόσπαση που ξεκινά από 1-5-2010 και μετά,θα πρέπει οπωσδήποτε να συμπληρώσει με το χέρι το άρθρο του Νέου Κανονισμού για την απόσπαση δηλαδή το άρθρο 12 του Κανονισμού 883/04 και την διάρκεια, η οποία πλέον γίνεται 24 μήνες από την αρχή, χωρίς παρατάσεις κλπ. Η συμπλήρωση ή τροποποίηση θα γίνεται ευανάγνωστα και θα σφραγίζεται σε τρόπο ώστε να είναι έγκυρη. Στο ίδιο πνεύμα της συνεργασίας και ευελιξίας επίσης το ΙΚΑ ΕΤΑΜ θα δέχεται όλα τα έντυπα των φορέων των άλλων κρατών και για οποιαδήποτε αμφιβολία θα επικοινωνεί με το αρμόδιο τμήμα της Δ/νσής μας. Οι παρούσες οδηγίες δίνονται σύμφωνα με τις ασφαλιστικές ενότητες του ΚΚ883/04 και παρακαλούμε για δική σας εξυπηρέτηση να συμπληρώνονται με τις οδηγίες της Δ/νσής μας,που θα ακολουθήσουν,κατά τον ίδιο τρόπο. Σύμφωνα με την απόφαση Ε1 της ΔΕΚΑΔΕ,η οποία καθορίζει την επικοινωνία των φορέων και την ανταλλαγή των εντύπων μεταξύ τους -ειδικά κατά την μεταβατική περίοδο -ορίζεται ότι τα έντυπα της σειράς Ε100,200 κλπ, τα έγγραφα, η ευρωπαϊκή κάρτα ασφάλισης ασθένειας (ΕΚΑΑ) και το προσωρινό πιστοποιητικό αντικακάστασης (ΠΠΑ),τα οποία έχουν εκδοθεί πριν την 1-5-2010 θα συνεχίσουν να είναι έγκυρα και να λαμβάνονται υπόψη από τους φορείς των κρατών μελών και μετά την 1-5-2010 μέχρι την ημερομηνία λήξεως που αναγράφουν ή μέχρι να ακυρωθούν από τον φορέα που τα εξέδωσε. 2
Τέλος σας επισημαίνουμε ότι οι μέχρι σήμερα οδηγίες της Δ/νσής μας για τους ΚΚ 1408/71 ΚΑΙ 574/72,έχουν καθορίσει τον θεμελιώδη τρόπο εφαρμογής των Κοινοτικών Κανονισμών στην Ελλάδα και πάντα θα αποτελούν μια συμπληρωματική βάση ενημέρωσης και ασφαλιστικής πρακτικής για όλους μας. ΑΚΡΙΒΕΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ Η ΤΜΗΜΑΤΑΡΧΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ & Ο ΓΕΝΙΚΟΣ Δ/ΝΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΒΕΛΛΑΣ Φ.ΡΟΥΜΠΛΗ 3
883/04 και 987/09. ΤΜΗΜΑ I -ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΕΠΕΡΧΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥΣ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΟΥ ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ 1.ΚΑΝ.883/04 1.1 ΕΞΟΜΟΙΩΣΗ ΠΑΡΟΧΩΝ, ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΩΝ, ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ (Άρθρο 5 ) <<Εκτός αν προβλέπει άλλως ο παρών κανονισμός και υπό το πρίσμα των ειδικών διατάξεων εφαρμογής που θεσπίζονται, ισχύουν τα ακόλουθα: α) εάν, σύμφωνα με τη νομοθεσία του αρμόδιου κράτους μέλους, η λήψη παροχών κοινωνικής ασφάλειας και άλλων εισοδημάτων παράγει ορισμένα έννομα αποτελέσματα, εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις της εν λόγω νομοθεσίας και στη λήψη ισοδύναμων παροχών οι οποίες αποκτήθηκαν δυνάμει της νομοθεσίας άλλου κράτους μέλους ή σε εισοδήματα τα οποία έχουν αποκτηθεί σε άλλο κράτος μέλος β) εάν, δυνάμει της νομοθεσίας του αρμόδιου κράτους μέλους, αναγνωρίζονται έννομα αποτελέσματα σε συγκεκριμένα γεγονότα ή καταστάσεις, αυτό το κράτος μέλος λαμβάνει υπόψη παρόμοια γεγονότα ή καταστάσεις που έχουν λάβει χώρα σε οποιοδήποτε κράτος μέλος, ως εάν είχαν λάβει χώρα στο έδαφός του.>> Η αρχή της εξομοίωσης γεγονότων και καταστάσεων,που συμβαίνουν στο άλλο κράτος και επηρεάζουν τις παροχές μας, δεν πρέπει να συγχέεται με την αρχή του συνυπολογισμού περιόδων ασφάλισης για την θεμελίωση δικαιώματος και τον υπολογισμό των παροχών. Η εξομοίωση γεγονότων και καταστάσεων που συμβαίνουν σε κράτος μέλος δεν είναι δυνατόν να καθιστά αρμόδιο άλλο κράτος ή άλλη εφαρμοστέα νομοθεσία και να οδηγεί σε αντικειμενικά αδικαιολόγητα αποτελέσματα ή στη συρροή παροχών του ίδιου είδους και για την ίδια περίοδο. Γεγονότα τα οποία δύνανται να εξομοιωθούν και να δημιουργήσουν δικαιώματα σε παροχές είναι για παράδειγμα η ανεργία, η εργασία, η επέλευση των ασφαλιστικών κινδύνων της αναπηρίας, γήρατος και επιζώντων, η επιδότηση, οι σπουδές κλπ., εκτός αν προβλέπεται διαφορετικά από τους Κανονισμούς. Στο σημείο αυτό,και προκειμένου να γίνει αντιληπτή η έκταση της νέας αρχής επισημαίνουμε δύο περιπτώσεις,όπου το άρθρο αυτό δεν έχει εφαρμογή, διότι αν εφαρμοζόταν θα δημιουργούσε το απαράδεκτο να καταστήσει ένα κράτος μέλος και ειδικότερα το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ αρμόδιο φορέα υπόχρεο σε παροχές: Για την αναγνώριση του χρόνου της στρατιωτικής υπηρεσίας κατά την νομοθεσία μας, τίθεται η απαραίτητη προϋπόθεση της ύπαρξης ασφάλισης στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ. Αν κάποιος δεν έχει ασφαλιστεί ποτέ στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ δεν επιτρέπεται να κάνει χρήση της σχετικής διάταξης.το γεγονός ότι αυτός έχει υπαχθεί στην νομοθεσία ενός άλλου κράτους μέλους δεν δύναται να εξομοιωθεί με ασφάλιση στην Ελλάδα με βάση το παρόν άρθρο. 1
883/04 και 987/09. ΤΜΗΜΑ I -ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Τονίζουμε ότι αυτό ήταν και θα παραμείνει ένα βασικό αίτημα των ελλήνων εξωτερικού, οι οποίοι υπηρετούν την θητεία τους στην Ελλάδα,επιστρέφουν στο κράτος μέλος κατοικίας τους, δεν αποκτούν ποτέ ασφαλιστικό δεσμό με το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ και ζητούν επίμονα την αναγνώριση του χρόνου της στρατιωτικής θητείας τους στην Ελλάδα επικαλούμενοι την υπαγωγή τους στην ασφάλιση κράτους μέλους. Με το άρθρο 5 του ΚΚ883/04 καθώς και το σημείο 11 των αιτιολογικών σκέψεων του Κανονισμού αποσαφηνίζεται πλέον και νομικά η θέση την οποία ακολουθούμε μέχρι σήμερα. Για την συνέχιση της ασφάλισης προαιρετικά. Η νομοθεσία μας, ως γνωστό, απαιτεί την πραγματοποίηση ορισμένου χρόνου υποχρεωτικής ασφάλισης προκειμένου ένα πρόσωπο να συνεχίσει την ασφάλιση του προαιρετικά. Η υπαγωγή και η πραγματοποίηση χρόνου ασφάλισης σε κράτος μέλος, δεν εξομοιώνεται με υπαγωγή και χρόνο ασφάλισης στην Ελλάδα,αλλά απαιτείται να υπάρξει πρώτα ασφαλιστικός δεσμός με το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ και μετά οι χρονικές προϋποθέσεις θα συμπληρωθούν με την αρχή του συνυπολογισμού. Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η ελληνική νομοθεσία με το άρθρο 7 του ν.2335/φεκ185/6.9.95 έχει προβλέψει σχετικές καταστάσεις εξομοίωσης, οι οποίες βασικά μέχρι σήμερα εφαρμόζονται στον κλάδο των συντάξεων. 1.2 ΣΥΝΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΟΔΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ.(Άρθρο 6) Συνυπολογισμός περιόδων Εκτός εάν προβλέπει άλλως ο παρών κανονισμός, ο αρμόδιος φορέας κράτους μέλους, η νομοθεσία του οποίου εξαρτά: την απόκτηση, διατήρηση, διάρκεια ή ανάκτηση δικαιώματος για παροχές, την υπαγωγή σε νομοθεσία, ή την πρόσβαση σε ή την εξαίρεση από υποχρεωτική ασφάλιση ή προαιρετική υπαγωγή στην ασφάλιση ή προαιρετική ασφάλιση ή συνέχιση στην ασφάλιση, από τη συμπλήρωση περιόδων ασφάλισης, μισθωτής δραστηριότητας, μη μισθωτής δραστηριότητας ή κατοικίας, πρέπει να λαμβάνει υπόψη, στο βαθμό που είναι αναγκαίο, τις περιόδους ασφάλισης, μισθωτής δραστηριότητας, μη μισθωτής δραστηριότητας ή κατοικίας που έχουν πραγματοποιηθεί σύμφωνα με τη νομοθεσία κάθε άλλου κράτους μέλους, σαν να επρόκειτο για περιόδους που έχουν πραγματοποιηθεί σύμφωνα με τη νομοθεσία που αυτός εφαρμόζει. 2
883/04 και 987/09. ΤΜΗΜΑ I -ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Στον Κανονισμό 1408/71, η αρχή του συνυπολογισμού τίθεται σε κάθε άρθρο ή Κεφάλαιο, το οποίο προβλέπει την απόκτηση ή διατήρηση παροχών π.χ σε είδος,σε χρήμα, σε συντάξεις, επιδόματα ανεργίας ή οικογενειακά επιδόματα. Ο νέος Κανονισμός καθιερώνει την αρχή του συνυπολογισμού στο άρθρο 6, ως οριζόντια διάταξη, για την επίτευξη του στόχου της θεμελίωσης και διατήρησης του δικαιώματος σε παροχές, τον υπολογισμό του ποσού των, την χορήγηση παροχών για κάθε κατηγορία προσώπου που καλύπτεται από τους νέους Κανονισμούς καθώς και την προαιρετική ασφάλιση. 1.3 ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ (Άρθρο 76) Οι επτά παράγραφοι του άρθρου επιβάλλουν την υποχρέωση των αρμοδίων αρχών, των ασφαλιστικών φορέων και των Υπηρεσιών Σύνδεσης των κρατών μελών να συνεργάζονται μεταξύ τους, να ενημερώνονται για θέματα νομοθεσίας,να επιλύουν δυσκολίες ερμηνείας ή εφαρμογής των κανονισμών,να συνδράμουν τους ενδιαφερόμενους στην διεκπεραίωση των υποθέσεων τους και να παρέχουν κάθε δυνατή διευκόλυνση σαν να επρόκειτο για εφαρμογή της δικής τους νομοθεσίας,συμπεριλαμβανομένης και της τάχιστης πληροφόρησης για αλλαγές στην οικογενειακή και ασφαλιστική του κατάσταση. Παράλληλα η παράγραφος 4 του άρθρου,τρίτο εδάφιο, επιβάλλει υποχρεώσεις και στα πρόσωπα να ενημερώνουν τον αρμόδιο φορέα τους για κάθε αλλαγή ή τροποποίηση στην οικογενειακή και ασφαλιστική τους κατάσταση, η οποία ενδέχεται να επιφέρει τροποποιήσεις και στις παροχές που λαμβάνουν. Στην προκειμένη περίπτωση η παράγραφος 5, δεν αποτρέπει και την λήψη μέτρων κατά το εθνικό δίκαιο ( ως παράδειγμα αναφέρουμε την εφαρμογή των διατάξεων της νομοθεσίας μας για είσπραξη των παροχών που πληρώθηκαν αχρεώστητα. 1.4 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ (Άρθρο 77) Η διάταξη επιβάλλει την εφαρμογή των διατάξεων περί προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα της εθνικής νομοθεσίας κάθε κράτους μέλους,προκειμένου να διασφαλίζεται η ανταλλαγή των πληροφοριών για την ορθή λειτουργία των Κανονισμών. Οι ανταλλαγές πρέπει να πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις κοινοτικές διατάξεις όσον αφορά στην προστασία των φυσικών προσώπων σχετικά με την επεξεργασία και την ελεύθερη κυκλοφορία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. 1.5 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Το άρθρο καθιερώνει τα ηλεκτρονικά έγγραφα, την ηλεκτρονική ανταλλαγή, επεξεργασία πληροφοριών και δεδομένων και εισάγει την εφαρμογή των κοινοτικών κανονισμών στην νέα εποχή της τεχνολογίας. 3
883/04 και 987/09. ΤΜΗΜΑ I -ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ 1.6. Τέλος επισημαίνεται ότι διατηρούνται όλες οι άλλες αρχές του ΚΚ 1408/71, όπως ισότητα μεταχείρισης ( άρθρο 4), άρση των ρητρών κατοικίας ( άρθρο 7), αρχή της εδαφικότητας (άρθρο 11),το απαράδεκτο της σώρευσης παροχών γενικός αντισωρευτικός κανόνας -(άρθρο 10). 2.ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 987/30-10-2009 Τίθενται νέες διατάξεις,οι οποίες έχουν εξαιρετική σημασία και αποτελούν την βάση τόσο για την υπαγωγή στην ασφάλιση όσο και για την χορήγηση των παροχών σε είδος και σε χρήμα. Ειδικότερα: 2.1 Με τον Κανονισμό Εφαρμογής ορίζεται το πλαίσιο της κατοικίας με την διάταξη του άρθρου 11 την οποία παραθέτουμε αυτούσια, διότι με τον βασικό κανονισμό 883/04,η κατοικία αποτελεί καθοριστικό παράγοντα τόσο για το Κεφάλαιο της εφαρμοστέας νομοθεσίας όσο και για τα Κεφάλαιο των παροχών ασθενείας και των συντάξεων. Υπενθυμίζουμε το γενικό μας έγγραφο ΣΟ7/ΓΕΝ/12/30-6-2009,με το οποίο αναλύουμε το όρο κατοικία υπό το πρίσμα των νέων κοινοτικών κανονισμών. Στοιχεία για τον προσδιορισμό της κατοικίας (άρθρο 11) 1. Σε περίπτωση διάστασης απόψεων μεταξύ των φορέων δύο ή περισσότερων κρατών μελών σχετικά με τον προσδιορισμό της κατοικίας ενός προσώπου για το οποίο εφαρμόζεται ο βασικός κανονισμός, οι φορείς αυτοί προσδιορίζουν με κοινή συμφωνία το κέντρο των συμφερόντων του εν λόγω προσώπου, βάσει συνολικής αξιολόγησης όλων των διαθέσιμων πληροφοριών που αφορούν συναφή στοιχεία, στα οποία μπορούν να περιλαμβάνονται ανάλογα με την περίπτωση: η διάρκεια καθώς και η συνεχής παρουσία στην επικράτεια των σχετικών κρατών μελών η κατάσταση ενός προσώπου, στην οποία περιλαμβάνονται: η φύση και τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της ασκούμενης δραστηριότητας, και ιδίως ο τόπος όπου ασκείται συνήθως η δραστηριότητα, η σταθερότητα της δραστηριότητας, και η διάρκεια της τυχόν σύμβασης εργασίας, η οικογενειακή κατάσταση και οι οικογενειακοί δεσμοί του, η άσκηση τυχόν μη αμειβομένων δραστηριοτήτων, στην περίπτωση σπουδαστών, η πηγή των εισοδημάτων τους, οι συνθήκες στέγασης του, και ειδικότερα ο βαθμός μονιμότητάς τους, το κράτος μέλος όπου θεωρείται ότι βρίσκεται η φορολογική κατοικία του προσώπου. 2. Εάν η εφαρμογή των διαφόρων κριτηρίων βάσει συναφών στοιχείων όπως αναφέρεται στην παράγραφο 1 δεν επιτρέπει στους σχετικούς φορείς να καταλήξουν σε συμφωνία, η βούληση του προσώπου, όπως προκύπτει από αυτά τα στοιχεία και τις περιστάσεις, και ιδίως οι λόγοι που το οδήγησαν στην απόφαση να μετακινηθεί, θεωρούνται καθοριστικά για τον προσδιορισμό του πραγματικού κράτους μέλους κατοικίας του. Κατά συνέπεια κάθε φορά,όπου υπάρχει αμφιβολία περί του κράτους κατοικίας του 4
883/04 και 987/09. ΤΜΗΜΑ I -ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ εργαζόμενου ή του δικαιούχου παροχών, θα πρέπει να συνεκτιμώνται όλα τα στοιχεία που αναφέρονται στο εν λόγω άρθρο.όπου απαιτείται, δύναται να ζητηθεί επιπρόσθετα και η επιβεβαίωση του αρμόδιου φορέα του άλλου κράτους με αλληλογραφία. 2.2ΕΙΣΠΡΑΞΗ ΠΑΡΟΧΩΝ ΠΟΥ ΚΑΤΑΒΛΗΘΗΚΑΝ ΑΧΡΕΩΣΤΗΤΑ Ή ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΜΗ ΚΑΤΑΒΟΛΗ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΦΟΡΩΝ(ΑΡΘΡΑ75-85) α)παρατηρούμε ότι ο ΚΚ987/09 αφιερώνει περίπου δέκα άρθρα για να περιγράψει τον τρόπο, τον οποίο, το κράτος που απαιτεί είσπραξη ποσών παροχών ή/και εισφορών οφείλει να ακολουθήσει, προκειμένου να ενημερώσει το κράτος παραλήπτη περί της απαίτησης του, της νομιμότητας της καθώς και να παράσχει όλα τα νόμιμα έγγραφα που θα αποτελέσουν την νομική βάση στο κράτος αυτό,για να εφαρμόσει τη σχετική νομοθεσία του. Στην εν λόγω απαίτηση συμπεριλαμβάνονται οι τόκοι, τα πρόστιμα και όλες οι άλλες επιβαρύνσεις και έξοδα που σχετίζονται με αυτή και αυτή συνοδεύεται από τον εκτελεστό τίτλο. Επισημαίνουμε ότι για πρώτη φορά στον τομέα της είσπραξης των παροχών που πληρώθηκαν αχρεώστητα καθιερώνεται υποχρέωση του κράτους παραλήπτη, πάντα στα πλαίσια της νομοθεσίας του να αναγνωρίσει τον εκτελεστό τίτλο του κράτους αιτητή,να τον κάνει δεκτό ή να τον συμπληρώσει ή να τον τροποποιήσει από άλλο τίτλο και να λάβει τα μέτρα εκτέλεσης του. Στον κλάδο των συντάξεων, αυτό κυρίως θα συμβαίνει, αν δεν χορηγεί το ίδιο το κράτος παροχές. Υπενθυμίζουμε ότι με τον Κανονισμό 1408/71 η συνεργασία των κρατών περιοριζόταν μόνο στην διοικητική συνδρομή. β) Συμψηφισμός παροχών που έχουν χορηγηθεί αχρεώστητα. Όσον αφορά τον συμψηφισμό των ποσών σύνταξης ή τις αποδόσεις μη οφειλόμενων ποσών σύνταξης που πληρώθηκαν,( κοινά αξιώσεις) όταν και τα δύο κράτη χορηγούν συντάξεις, ισχύουν τα άρθρα 72, 73,74 του Κανονισμού Εφαρμογής, τα οποία αντικατέστησαν το άρθρο 111 του ΚΚ574/72 και τα οποία θα εφαρμόζονται στις αξιώσεις απόδοσης, πάντα με τους περιορισμούς της νομοθεσίας μας -όπως εφαρμοζόταν και με το άρθρο 111 του ΚΚ574/72 αλλά μέσα στις προθεσμίες της παραγράφου 2 του ΚΚ 987/09. Παράδειγμα: Δικαιούχος σύνταξης Γερμανίας απεβίωσε. Ο Γερμανικός φορέας δεν έχει ενημερωθεί για τον θάνατο και συνεχίζει να στέλνει μηνιαίες συντάξεις σε λογαριασμό,τις οποίες λαμβάνει ο συνδικαιούχος πχ. στη χήρα. Αν χορηγηθεί σύνταξη επιζώντων και από τα δύο Κράτη,ενδέχεται να ζητηθεί συμψηφισμός με το άρθρο 72 του ίδιου Κανονισμού. Αν δεν χορηγήσει σύνταξη 5
883/04 και 987/09. ΤΜΗΜΑ I -ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ θανάτου η Ελλάδα, θα ζητηθεί από τον Γερμανικό φορέα να εισπραχθούν τα αδικαιολόγητα εισπραχθέντα ποσά με εκτελεστό τίτλο είσπραξης κατά τα άρθρα 75-85. 6
883/04 ΚΑΙ 987/09 --ΤΜΗΜΑ II -ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Για τον τίτλο της εφαρμοστέας νομοθεσίας είχαν αρχικά δοθεί οδηγίες (με την μορφή των κωδικοποιημένων οδηγιών),οι οποίες κοινοποιήθηκαν με την εγκύκλιο 66/1981 και συμπληρώθηκαν ή τροποποιήθηκαν με μεταγενέστερες οδηγίες της Δ/νσης μας, ακολουθώντας τις εξελίξεις του κοινοτικού δικαίου, της νομολογίας και των εγγράφων εντολών της <<ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ>>η οποία αποτελεί το ανώτερο κοινοτικό νομοθετικό όργανο της ΕΕ στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης. Οι οδηγίες αφορούσαν και διάφορα άλλα ζητήματα,όπως τους εννοιολογικούς προσδιορισμούς, δηλαδή την ασφαλιστική έννοια που έχουν οι όροι και οι λέξεις που χρησιμοποιούνται στους ΚΚ 1408/71 και 574/72, την ισότητα μεταχείρισης των υπηκόων των κρατών μελών με τους Έλληνες ασφαλισμένους, την προαιρετική ασφάλιση,την εξαγωγιμότητα των παροχών κλπ. Το σύνολο των ως άνω οδηγιών έτυχε εφαρμογής από τα αρμόδια Τμήματα των Υποκαταστημάτων μας,από το έτος 1981 έως σήμερα και θέλουμε να πιστεύουμε ότι οι τροποποιήσεις που επέρχονται με τους νέους Κανονισμούς θα γίνουν εξίσου, γρήγορα και αποτελεσματικά εφαρμόσιμες από τις Μονάδες μας, επειδή διαθέτουν πλέον εμπειρία στην εφαρμογή του Κοινοτικού δικαίου και σε πολλά ζητήματα υποστηρίζονται από το ΟΠΣ. Με βάση τις πιο πάνω εκτιμήσεις μας,θεωρούμε σκόπιμο να επικεντρώσουμε με την παρούσα εγκύκλιο την προσοχή μας, στα σημεία που άλλαξαν ή συμπληρώθηκαν με τους νέους Κανονισμούς δηλαδή τον Βασικό Κοινοτικό Κανονισμό 883/04-τον τροποποιητικό αυτού 988/09 και τον Κανονισμό Εφαρμογής 987/09,έτσι ώστε οι αλλαγές να γίνουν περισσότερο κατανοητές και εύκολα εφαρμόσιμες. Οι αλλαγές κλειδιά που επέρχονται με τους νέους Κανονισμούς στον ΤΙΤΛΟ ΙΙ του ΚΚ883/2004 <<ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ >>είναι οι ακόλουθες: ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ των διατάξεων του ΚΚ1408/71που αφορούσαν κατηγορίες ασφαλισμένων ή το είδος της απασχόλησής τους. Για παράδειγμα αναφέρουμε τις ειδικές διατάξεις για: α) όσους ασκούν ταυτόχρονα μισθωτή και μη μισθωτή απασχόληση, ( κατάργηση του άρθρου 14γ και του Παραρτήματος VII, ) β)για ναυτικούς ( κατάργηση του άρθρου 14β) γ)για μη μισθωτούς( κατάργηση του άρθρου 14α ) 1
883/04 ΚΑΙ 987/09 --ΤΜΗΜΑ II -ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ δ)δημοσίους υπαλλήλους που απασχολούνται παράλληλα ως μισθωτοί και σε άλλα κράτη μέλη( κατάργηση του άρθρου 14ε και 14στ) ε) για το προσωπικό που υπηρετεί σε διπλωματικές αποστολές και προξενικές υπηρεσίες. ( κατάργηση του άρθρου 16) στ ) για απασχολούμενους σε διεθνείς μεταφορές(14παρ2α ) Για όλες τις ανωτέρω κατηγορίες εφαρμόζονται οι διατάξεις πλέον των άρθρων 11,12,15 του ΚΚ883/04 οι οποίες περιλαμβάνουν: KANONEΣ- περισσότερους και αναλυτικότερους που προσδιορίζουν με σαφή τρόπο την έννοια της απόσπασης και της παράλληλης απασχόλησης σε δύο ή περισσότερα κράτη (άρθρα 12,13του ΒΚ 883/04 και 14και 16 του ΚΕ 987/09.) ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ,για επικοινωνία, καλή συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων προκειμένου να επιλύσουν ζητήματα, που έχουν σχέση με το ποια είναι η εφαρμοστέα νομοθεσία στην περίπτωση διακινούμενου εργαζόμενου και για τα οποία υπάρχει διάσταση απόψεων μεταξύ των φορέων.(άρθρα 6,15 και 16 του ΚΕ 987/09). Τονίζουμε ότι αν οι επαφές μεταξύ των φορέων δεν καταλήξουν στο ποια νομοθεσία πρέπει να εφαρμοστεί σε συγκεκριμένη περίπτωση, τότε είναι δυνατόν οι φορείς να ακολουθήσουν τους κανόνες για διάλογο και εξεύρεση λύσης που προβλέπονται στο άρθρο 16 του ΚΕ 987/09 και καθορίζονται με συγκεκριμένες ενέργειες, υποχρεώσεις και χρονοδιαγράμματα με την απόφαση της ΔΕΚΑΔΕ Α1. ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ για εφαρμογή της νομοθεσίας του κράτους κατοικίας μέχρι επίλυσης των αμφισβητήσεων μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, εφόσον μέρος της δραστηριότητας παρέχεται στο κράτος κατοικίας. Πριν παραθέσουμε και δώσουμε οδηγίες για τον νέους κανονισμούς θα πρέπει να έχετε ήδη διαπιστώσει από τα προαναφερόμενα ότι οι νέοι Κανονισμοί έχουν δώσει μεγάλη σημασία στον ΤΙΤΛΟ ΙΙ.ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ. Κι αυτό διότι από τον ορισμό της εφαρμοστέας νομοθεσίας πηγάζουν όλες οι άλλες υποχρεώσεις για χορήγηση παροχών σε είδος και σε χρήμα, σε συντάξεις, σε επιδόματα ανεργίας και τέλος σε οικογενειακά επιδόματα. ΟΙ ΝΕΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΤΙΤΛΟΥ ΙΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ Α.Διατηρείται ο Κανόνας της μίας εφαρμοστέας νομοθεσίας στην ίδια χρονική περίοδο καθώς και η αρχή της εδαφικότητας στα άρθρα 11 και 12 αντίστοιχα, ως κατωτέρω: 2
883/04 ΚΑΙ 987/09 --ΤΜΗΜΑ II -ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Γενικοί κανόνες Άρθρο 11 <<1. Τα πρόσωπα στα οποία εφαρμόζεται ο παρών κανονισμός υπάγονται στη νομοθεσία ενός και μόνον κράτους μέλους. Η νομοθεσία αυτή προσδιορίζεται σύμφωνα με τον παρόντα τίτλο. 2. Για τους σκοπούς εφαρμογής του παρόντος τίτλου, τα πρόσωπα που λαμβάνουν παροχές σε χρήμα λόγω ή συνεπεία μισθωτής ή μη μισθωτής τους δραστηριότητας, θεωρούνται ότι ασκούν τη δραστηριότητα αυτή. Τούτο δεν ισχύει για συντάξεις αναπηρίας, γήρατος ή επιζώντων ούτε για συντάξεις λόγω εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας ούτε για παροχές ασθένειας σε χρήμα που καλύπτουν περίθαλψη απεριορίστου διαρκείας. 3. Με την επιφύλαξη των άρθρων 12 έως 16: α) το πρόσωπο που ασκεί μισθωτή ή μη μισθωτή δραστηριότητα σε κράτος μέλος, υπάγεται στη νομοθεσία του εν λόγω κράτους μέλους β) ο δημόσιος υπάλληλος υπάγεται στη νομοθεσία του κράτους μέλους στο οποίο ανήκει η υπηρεσία που τον απασχολεί γ) το πρόσωπο το οποίο λαμβάνει παροχές ανεργίας σύμφωνα με το άρθρο 65, δυνάμει της νομοθεσίας του κράτους μέλους κατοικίας, υπάγεται στη νομοθεσία του εν λόγω κράτους μέλους δ) το πρόσωπο που καλείται ή καλείται εκ νέου να εκτελέσει στρατιωτική θητεία ή πολιτική υπηρεσία σε κράτος μέλος, υπάγεται στη νομοθεσία του εν λόγω κράτους μέλους ε) οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο, στο οποίο δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις των στοιχείων α) έως δ), υπάγεται στη νομοθεσία του κράτους μέλους κατοικίας, με την επιφύλαξη άλλων διατάξεων του παρόντος κανονισμού που του εξασφαλίζουν παροχές δυνάμει της νομοθεσίας ενός ή περισσότερων άλλων κρατών μελών. 4. Για τους σκοπούς του παρόντος τίτλου, η μισθωτή ή μη μισθωτή δραστηριότητα που ασκείται κανονικά σε πλοίο το οποίο ταξιδεύει στη θάλασσα υπό σημαία κράτους μέλους, θεωρείται ως δραστηριότητα που ασκείται σε αυτό το κράτος μέλος. Ωστόσο, το πρόσωπο που ασκεί μισθωτή δραστηριότητα σε πλοίο υπό σημαία κράτους μέλους και αμείβεται για τη δραστηριότητα αυτή από επιχείρηση ή πρόσωπο του οποίου η έδρα ή ο τόπος δραστηριοτήτων του βρίσκεται σε άλλο κράτος μέλος, υπάγεται στη νομοθεσία του τελευταίου αυτού κράτους μέλους εάν κατοικεί σε αυτό. Η επιχείρηση ή το πρόσωπο που καταβάλλει την αμοιβή θεωρείται ως εργοδότης για τους σκοπούς της εν λόγω νομοθεσίας.>> Συνοπτικά και όσον αφορά το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ,το νέο άρθρο 11,ουσιαστικά,είναι στο ίδιο πνεύμα με το του άρθρο13 του ΚΚ 1408/71με συνέπεια να συνεχίζουν να ισχύουν οι 3
883/04 ΚΑΙ 987/09 --ΤΜΗΜΑ II -ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ οδηγίες που έχουν δοθεί για επιμέρους θέματα όπως για παράδειγμα για την ασφάλιση ασθένειας των προσώπων που καλούνται να εκτελέσουν την στρατιωτική τους θητεία, και δεν είναι κάτοικοι ή ασφαλισμένοι Ελλάδας, καθώς και για διάφορες κατηγορίες εργαζομένων(κωδ. Οδηγίες των ΚΚ 1408/71 και 574/72 ΜΕΡΟΣ Α Τμήμα ΙΙ) Η αρχή ότι μία νομοθεσία πρέπει να εφαρμόζεται για κάθε εργαζόμενο και κατά κανόνα αυτή του κράτους,στο οποίο παρέχει την εργασία του καθίσταται επιτακτικότερη με τους νέους ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥΣ. ΕΙΔΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ Άρθρο 12 (ΑΠΟΣΠΑΣΗ) <<1. Το πρόσωπο που ασκεί μισθωτή δραστηριότητα σε κράτος μέλος για λογαριασμό εργοδότη ο οποίος ασκεί κανονικά τις δραστηριότητές του εκεί και το οποίο έχει αποσπασθεί από τον εργοδότη του σε άλλο κράτος μέλος προκειμένου να εκτελέσει εργασία για λογαριασμό του εργοδότη του, εξακολουθεί να υπάγεται στη νομοθεσία του πρώτου κράτους μέλους, υπό τον όρο ότι η προβλεπόμενη διάρκεια της εργασίας δεν υπερβαίνει τους 24 μήνες και ότι το πρόσωπο αυτό δεν έχει αποσταλεί σε αντικατάσταση άλλου προσώπου. 2. Το πρόσωπο που ασκεί κανονικά μη μισθωτή δραστηριότητα σε κράτος μέλος και το οποίο μεταβαίνει για να ασκήσει παρόμοια δραστηριότητα σε άλλο κράτος μέλος, εξακολουθεί να υπάγεται στη νομοθεσία του πρώτου κράτους μέλους, υπό τον όρο ότι η προβλεπόμενη διάρκεια της δραστηριότητας αυτής δεν υπερβαίνει τους 24 μήνες.>> Με το ως άνω άρθρο προβλέπεται η εξαίρεση από τον κανόνα της αρχής της εδαφικότητας του άρθρου 11(3)α του ΚΚ883/04.σύμφωνα με την οποία ο εργαζόμενος υπάγεται στην νομοθεσία του κράτους,όπου παρέχει την εργασία του και έχει την έδρα του ο εργοδότης ή η επιχείρησή που τον απασχολεί. Η εξαίρεση αυτή αφορά τους εργαζόμενους,οι οποίοι αποστέλλονται από τον εργοδότη σε άλλο κράτος προκειμένου να εκτελέσουν εργασία για λογαριασμό του.με βάση την αρχή της εδαφικότητας αυτοί θα έπρεπε να υπαχθούν στην νομοθεσία του κράτους της νέας τους απασχόλησης, κατεξαίρεση όμως και για διάστημα 24 μηνών, έχουν το δικαίωμα να συνεχίσουν να υπάγονται στην νομοθεσία του κράτους προέλευσής τους. ΕΦΙΣΤΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ ΣΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΟΤΙ ΚΑΤΑΡΓΕΙΤΑΙ ΠΛΕΟΝ Η ΔΙΑΤΑΞΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 14παρ 1 του 1408/71 σύμφωνα με την οποία ο αποσπασμένος μπορούσε να συνεχίσει να υπάγεται στην χώρα προέλευσης για ένα έτος με δυνατότητα παράτασης για ένα δωδεκάμηνο ακόμα εφόσον συμφωνούσε το κράτος εργασίας του. 4
883/04 ΚΑΙ 987/09 --ΤΜΗΜΑ II -ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Με τον νέο κανονισμό τίθεται μια συνολική διάρκεια απόσπασης 24 μηνών. Αξίζει στο σημείο αυτό να επισημάνουμε ότι στην πράξη η διάταξη έχει δύο σημασίες για το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ διότι αφορά 1)εργαζόμενο μισθωτό στην Ελλάδα,ο οποίος συνήθως υπάγεται στην νομοθεσία του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ και αποστέλλεται από τον εργοδότη του σε κράτος μέλος για εκτέλεση εργασίας (συνεχίζει να υπάγεται στην νομοθεσία του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ) 2)εργαζόμενο σε κράτος μέλος,ο οποίος αποσπάται από τον εργοδότη του για να απασχοληθεί στην Ελλάδα, παραμένοντας ασφαλισμένος στο κράτος προέλευσης. Να επισημάνουμε εδώ ότι η απόσπαση δεν πρέπει να γίνεται με σκοπό την αντικατάσταση άλλου εργαζόμενου,και αυτό πρέπει να ελέγχεται από τα Τμήματα Εσόδων των Υποκαταστημάτων μας, διότι μια τέτοια πρακτική συνιστά κατάχρηση της διάταξης του άρθρου 12. ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 12. Με δεδομένο ως γνωστό ότι η έννοια της απόσπασης έχει αποτελέσει αντικείμενο πλούσιας Νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου αλλά και πολλών αποφάσεων της Διοικητικής Επιτροπής για την Ασφάλιση των Διακινούμενων Εργαζόμενων κυρίως στις περιπτώσεις όπου οι μισθωτοί προσλαμβάνονται από επιχειρήσεις με σκοπό να αποσπαστούν σε άλλο κράτος, ο Κανονισμός Εφαρμογής 987/09 στο άρθρο 14 έχει θέσει κριτήρια σχετικά με ορισμένες έννοιες του άρθρου 12 και 13 του ΚΚ883/04.Οι έννοιες και τα κριτήρια, είναι ήδη γνωστά από την απόφαση 181/2002,η οποία έχει κοινοποιηθεί με το γενικό μας έγγραφο Α50-4/29-4-2002 και έχει αντικατασταθεί από την απόφαση της ΔΕΚΑΔΕ Α2/12-6-2009. Δύο βασικές έννοιες, όπως προσδιορίζονται στον κανονισμό εφαρμογής είναι οι ακόλουθες: ένα «πρόσωπο που ασκεί μισθωτή δραστηριότητα σε κράτος μέλος για λογαριασμό εργοδότη ο οποίος ασκεί κανονικά τις δραστηριότητές του εκεί και το οποίο έχει αποσπαστεί από τον εργοδότη του σε άλλο κράτος μέλος» μπορεί να είναι πρόσωπο που προσλαμβάνεται προκειμένου να αποσπαστεί σε άλλο κράτος μέλος, υπό τον όρον ότι, αμέσως πριν από την έναρξη της απασχόλησής του, ο ενδιαφερόμενος υπόκειται ήδη στη νομοθεσία του κράτους μέλους στο οποίο έχει την έδρα του ο εργοδότης του. η φράση «ο οποίος ασκεί κανονικά τις δραστηριότητές του εκεί» αναφέρεται σε εργοδότη που ασκεί συνήθως σημαντικό αριθμό δραστηριοτήτων, πέραν των δραστηριοτήτων καθαρά εσωτερικής διαχείρισης, στην επικράτεια του κράτους της έδρας του. Αυτό αποφασίζεται αφού ληφθούν υπόψη όλα τα κριτήρια που χαρακτηρίζουν τις δραστηριότητες της εν λόγω επιχείρησης τα σχετικά κριτήρια 5
883/04 ΚΑΙ 987/09 --ΤΜΗΜΑ II -ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ πρέπει να είναι ανάλογα με τα ειδικά χαρακτηριστικά κάθε εργοδότη και την πραγματική φύση των ασκούμενων δραστηριοτήτων. Περισσότερα κριτήρια και εξειδικευμένες προϋποθέσεις αναλύονται σε παραγράφους του άρθρου 14 του κανονισμού εφαρμογής καθώς και στην απόφαση Α2 της ΔΕΚΑΔΕ. ΑΣΚΗΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΣΕ ΔΥΟ Η ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ(ΑΡΘΡΟ13) <<1. Το πρόσωπο που ασκεί κανονικά μισθωτή δραστηριότητα σε δύο ή περισσότερα κράτη μέλη υπάγεται: α) στη νομοθεσία του κράτους μέλους κατοικίας, εάν ασκεί ουσιώδες μέρος της δραστηριότητάς του σε αυτό ή εάν απασχολείται από διάφορες επιχειρήσεις ή διάφορους εργοδότες που έχουν την έδρα ή τον τόπο δραστηριοτήτων τους σε διαφορετικά κράτη μέλη, ή β) στη νομοθεσία του κράτους μέλους στο οποίο έχουν την έδρα ή τον τόπο δραστηριοτήτων τους η επιχείρηση ή ο εργοδότης που το απασχολούν, εάν το πρόσωπο αυτό δεν ασκεί ουσιώδες μέρος των δραστηριοτήτων του στο κράτος μέλος κατοικίας. 2. Το πρόσωπο που ασκεί κανονικά μη μισθωτή δραστηριότητα σε δύο ή περισσότερα κράτη μέλη υπάγεται: α) στη νομοθεσία του κράτους μέλους κατοικίας, εάν ασκεί ουσιώδες μέρος της δραστηριότητάς του σε αυτό β) στη νομοθεσία του κράτους μέλους στο οποίο ευρίσκεται το κέντρο των συμφερόντων των δραστηριοτήτων του, εάν δεν κατοικεί σε ένα από τα κράτη μέλη στα οποία ασκεί ουσιώδες μέρος της δραστηριότητάς του. 3. Το πρόσωπο το οποίο ασκεί κανονικά μισθωτή δραστηριότητα και μη μισθωτή δραστηριότητα σε διαφορετικά κράτη μέλη, υπάγεται στη νομοθεσία του κράτους μέλους στο οποίο ασκεί μισθωτή δραστηριότητα ή, εάν ασκεί τέτοια δραστηριότητα σε δύο ή περισσότερα κράτη μέλη, στη νομοθεσία που προσδιορίζεται σύμφωνα με την παράγραφο 1. 4. Το πρόσωπο που απασχολείται ως δημόσιος υπάλληλος σε ένα κράτος μέλος και το οποίο ασκεί μισθωτή ή/και μη μισθωτή δραστηριότητα σε ένα ή περισσότερα άλλα κράτη μέλη, υπάγεται στη νομοθεσία του κράτους μέλους στο οποίο ανήκει η υπηρεσία που τον απασχολεί. 6
883/04 ΚΑΙ 987/09 --ΤΜΗΜΑ II -ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 5. Τα πρόσωπα που αναφέρονται στις παραγράφους 1 έως 4 θεωρούνται, προς τους σκοπούς της νομοθεσίας που προσδιορίζεται σύμφωνα με τις παρούσες διατάξεις, ότι ασκούν το σύνολο των μισθωτών ή μη μισθωτών δραστηριοτήτων τους ή ότι λαμβάνουν το σύνολο των εισοδημάτων τους στο ενδιαφερόμενο>> Αναφορικά με την παράγραφο 1 του ως άνω άρθρου 13 πρέπει να επισημάνουμε ότι το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ αντιμετώπισε στην πράξη ελάχιστες περιπτώσεις απασχόλησης εργαζόμενων σε δύο κράτη μέλη και αυτές προήλθαν από εργαζόμενους σε εταιρίες διεθνών μεταφορών και από απασχολούμενους ως πλασιέ ελληνικών προϊόντων στην αγορά των κρατών μελών.η έλλειψη εμπειρίας οφείλεται στο γεγονός ότι η Ελλάδα, μέχρι το έτος 2007 που εντάχθηκε η ΡΟΥΜΑΝΙΑ και η ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ, στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αντιμετώπισε -ούτε σήμερα αντιμετωπίζει -καταστάσεις άσκησης δραστηριότητας ταυτόχρονα σε δύο κράτη μέλη. Αναφέρουμε για παράδειγμα την περίπτωση που ένας Γάλλος υπήκοος κατοικεί στη Γαλλία και απασχολείται σε εργοδότη στο Βέλγιο το πρωί και στο Λουξεμβούργο το απόγευμα. Παρά την έλλειψη πρακτικής εφαρμογής, είναι σημαντικό να επισημάνουμε τα κριτήρια που θεσπίζονται στον Κανονισμό Εφαρμογής αναφορικά με τις έννοιες του άρθρου αυτού προκειμένου να γίνεται διάκριση από το άρθρο 12 του ΚΚ 883/04. Συγκεκριμένα: Ως πρόσωπο που «ασκεί κανονικά μισθωτή δραστηριότητα σε δύο ή περισσότερα κράτη μέλη» νοείται ιδίως το πρόσωπο το οποίο: Α)ενώ διατηρεί μια δραστηριότητα σε ένα κράτος μέλος, ασκεί ταυτόχρονα χωριστή δραστηριότητα στην επικράτεια ενός ή περισσότερων άλλων κρατών μελών ανεξάρτητα από τη διάρκεια ή τη φύση αυτής της χωριστής δραστηριότητας Β)ασκεί συνεχώς εναλλασσόμενες δραστηριότητες, με εξαίρεση τις περιθωριακές δραστηριότητες, σε δύο ή περισσότερα κράτη μέλη ανεξάρτητα από τη συχνότητα ή την τακτικότητα της εναλλαγής. η διάρκεια της δραστηριότητας σε ένα ή περισσότερα άλλα κράτη μέλη (εάν είναι μόνιμη ή εάν έχει ειδικό ή προσωρινό χαρακτήρα) έχει καθοριστική σημασία. Για τους σκοπούς αυτούς, διενεργείται συνολική αξιολόγηση όλων των συναφών στοιχείων, στα οποία, ιδίως στην περίπτωση μισθωτού, περιλαμβάνεται ο τόπος εργασίας όπως καθορίζεται στη σύμβαση απασχόλησης Για την εφαρμογή του άρθρου 13 παράγραφοι 1 και 2 του ως «ουσιώδες μέρος μιας μισθωτής ή μη μισθωτής δραστηριότητας» που ασκείται σε κράτος μέλος, νοείται ότι ασκείται εκεί ένα ποσοτικά σημαντικό μέρος του συνόλου των δραστηριοτήτων του 7
883/04 ΚΑΙ 987/09 --ΤΜΗΜΑ II -ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ μισθωτού ή μη μισθωτού, χωρίς να πρόκειται απαραίτητα για το μείζον μέρος αυτών των δραστηριοτήτων. Για να καθορισθεί εάν ουσιώδες μέρος της δραστηριότητας ασκείται σε ένα κράτος μέλος, λαμβάνονται υπόψη τα ακόλουθα ενδεικτικά κριτήρια: --σε περίπτωση μισθωτής δραστηριότητας, ο χρόνος εργασίας ή/και η αμοιβή και --σε περίπτωση μη μισθωτής δραστηριότητας, ο κύκλος εργασιών, ο χρόνος εργασίας, ο αριθμός των παρεχόμενων υπηρεσιών ή/και το εισόδημα. Στο πλαίσιο συνολικής αξιολόγησης, λιγότερο από το 25 % των προαναφερόμενων κριτηρίων αποτελούν δείκτη ότι σημαντικό μέρος των δραστηριοτήτων δεν ασκείται στο σχετικό κράτος μέλος. Για τον προσδιορισμό της εφαρμοστέας νομοθεσίας δυνάμει της παραγράφου 8 οι ενδιαφερόμενοι φορείς λαμβάνουν υπόψη την εικαζόμενη μελλοντική κατάσταση κατά τους επόμενους δώδεκα ημερολογιακούς μήνες. Εάν ένα πρόσωπο ασκεί τη μισθωτή δραστηριότητά του σε δύο ή περισσότερα κράτη μέλη για λογαριασμό εργοδότη εγκατεστημένου εκτός της επικράτειας της Ένωσης, και αν αυτό το πρόσωπο κατοικεί σε κράτος μέλος χωρίς να ασκεί εκεί ουσιώδη δραστηριότητα, υπόκειται στη νομοθεσία του κράτους μέλους κατοικίας. Εφιστούμε επίσης την προσοχή σας στις εξής παραγράφους του άρθρου 13. Α)στην παράγραφο 3 Η παράγραφος αυτή,κρίθηκε απαραίτητο να θεσπιστεί,επειδή καταργήθηκε το άρθρο 14γ του 1408/71 καθώς και το παράρτημα VII και έδωσε προτεραιότητα στην μισθωτή απασχόληση έναντι της μη μισθωτής. Από πλευράς ΙΚΑ-ΕΤΑΜ η διάταξη θα έχει εφαρμογή σε περιπτώσεις όπου ένας εργαζόμενος π.χ. πολιτικός μηχανικός αυτοτελώς απασχολούμενος στην ΙΤΑΛΙΑ, αναλαμβάνει μισθωτή απασχόληση στην Ελλάδα σε επιχείρηση. Με βάση το άρθρο αυτό ως εφαρμοστέα νομοθεσία καθίσταται η ελληνική. Β) Στην παράγραφο 5 Η συγκεκριμένη παράγραφος αποτελεί απλοποίηση της παραγράφου 1 του άρθρου 14δ του ΚΚ1408/71,το οποίο η Υπηρεσία μας μελέτησε και προσπάθησε να συντονίσει με 8
883/04 ΚΑΙ 987/09 --ΤΜΗΜΑ II -ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ την εσωτερική νομοθεσία τα τελευταία χρόνια για ελαχιστότατες περιπτώσεις.επιπλέον οφείλουμε να σας διευκρινίσουμε ότι μέχρι, πρόσφατα, η παράγραφος αυτή δεν έτυχε καμιάς εφαρμογής διότι αυτή αφορά εξειδικευμένες κατηγορίες διακινούμενων εργαζόμενων όπως των καλλιτεχνών. Οι περιπτώσεις που κληθήκαμε να επιλύσουμε αφορούσαν καλλιτέχνες (π.χ πιανίστα-υποκατάστημα ΙΚΑ-ΕΤΑΜ Αμαρουσίου ),ο οποίος παράλληλα με την ασφάλισή του στην Ελλάδα, ως μισθωτός, έδινε συναυλίες σε κράτη όπως η Γαλλία και η Γερμανία για λογαριασμό Γάλλων και Γερμανών αντίστοιχα, εργοδοτών. Θα πρέπει με την ευκαιρία αυτών των οδηγιών να σας πληροφορήσουμε ότι η αληθής έννοια της παραγράφου 5 είναι η εξής στο ανωτέρω παράδειγμα : Οι εργοδότες Γάλλοι και Γερμανοί παρακρατούν τις εισφορές, που προβλέπει η νομοθεσία του κάθε κράτους και τις αποδίδουν στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, το οποίο στη συνέχει οφείλει να τις αξιοποιήσει ασφαλιστικά σύμφωνα με την νομοθεσία του και προς το συμφέρον του εργαζόμενου. Επειδή η ΔΕΚΑΔΕ συζητά τις νέες μορφές κινητικότητας των εργαζόμενων και τα νέα επαγγέλματα όπως την παροχή τηλεματικής εργασίας,θα εκδοθούν νέα κοινοτικά έγγραφα, τα οποία θα σας κοινοποιήσουμε με οδηγίες. Μέχρι τότε και για κάθε ειδική περίπτωση θα συνεννοείστε με την ΔΔΑΣ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ (Άρθρο 15) <<Το επικουρικό προσωπικό των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων μπορεί να επιλέξει την υπαγωγή στη νομοθεσία του κράτους μέλους στο οποίο απασχολείται ή του κράτους μέλους στη νομοθεσία του οποίου είχε υπαχθεί τελευταία ή στη νομοθεσία του κράτους μέλους του οποίου είναι υπήκοος, εάν πρόκειται περί διατάξεων που δεν αφορούν στα οικογενειακά επιδόματα τα οποία χορηγούνται βάσει του συστήματος που εφαρμόζεται σε τέτοιο προσωπικό. Το εν λόγω δικαίωμα επιλογής, το οποίο είναι δυνατόν να ασκηθεί άπαξ, ισχύει από την ημερομηνία ανάληψης υπηρεσίας.>> Όπως διαπιστώνετε, η μόνη κατηγορία εργαζόμενων στους οποίους επιτρέπεται η επιλογή της εφαρμοστέας νομοθεσίας είναι οι συμβασιούχοι εργαζόμενοι ως προσωπικό των Ευρωπαίων Κοινοτήτων. Η επιλογή αυτή γίνεται μόνο μια φορά μετά την ημερομηνία ανάληψης εργασίας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες και αν επιλεγεί από τον ενδιαφερόμενο,η συνέχιση υπαγωγής στη νομοθεσία του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ,αρμόδιο για την ασφάλιση έχει οριστεί το Υποκατάστημα ΙΚΑ Συντάγματος, το οποίο θα συνεχίζει να έχει την αρμοδιότητα για την εφαρμογή του εν λόγω άρθρου. Με τον Κανονισμό 1408/71 αυτό το δικαίωμα προβλεπόταν στο άρθρο 16 και για τους απασχολούμενους διοικητικούς υπαλλήλους ή βοηθητικό προσωπικό σε Προξενεία ή Πρεσβείες.Το άρθρο αυτό δεν υφίσταται πλέον στον ΚΚ 883/04. ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 11 ΕΩΣ 15 (Άρθρο 16) <<1. Δύο ή περισσότερα κράτη μέλη, οι αρμόδιες αρχές των εν λόγω κρατών μελών ή οι οργανισμοί που έχουν ορισθεί από τις αρχές αυτές μπορούν να προβλέψουν, με κοινή συμφωνία, προς το συμφέρον ορισμένων προσώπων ή ορισμένων κατηγοριών προσώπων, εξαιρέσεις από τα άρθρα 11 έως 15. 9
883/04 ΚΑΙ 987/09 --ΤΜΗΜΑ II -ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 2. Το πρόσωπο το οποίο λαμβάνει σύνταξη ή συντάξεις βάσει της νομοθεσίας ενός ή περισσότερων κρατών μελών και το οποίο κατοικεί σε άλλο κράτος μέλος, μπορεί, με αίτησή του, να εξαιρεθεί από την εφαρμογή της νομοθεσίας του τελευταίου αυτού κράτους, υπό την προϋπόθεση ότι δεν έχει υπαχθεί στη νομοθεσία αυτή λόγω άσκησης μισθωτής ή μη μισθωτής δραστηριότητας.>> Πρόκειται για το άρθρο 17 και 17α του ΚΚ 1408/71, το οποίο επαναλαμβάνεται στον ΚΚ 883/04,χωρίς αλλαγές.άρα στην πράξη και από πλευράς διαδικασίας εφαρμόζονται οι οδηγίες που σας έχουμε στείλει (εγκύκλιος 64/97). Το έντυπο Ε101 θα συνεχίσει να εκδίδεται κατά την διάρκεια της μεταβατικής περιόδου και έως 30-4- 2012,μέχρι να λάβετε νέες οδηγίες. ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΡΓΟΔΟΤΗ Άρθρο 21του ΚΚ987/09 <<Ο εργοδότης του οποίου η έδρα ή ο τόπος δραστηριοτήτων βρίσκεται εκτός του αρμόδιου κράτους μέλους, υποχρεούται να εκπληρώνει όλες τις υποχρεώσεις που προβλέπονται από τη νομοθεσία η οποία εφαρμόζεται στους εργαζομένους του, και ιδίως την υποχρέωση καταβολής των εισφορών που προβλέπονται από την εν λόγω νομοθεσία, ως εάν να είχε την έδρα ή τον τόπο δραστηριοτήτων του στο αρμόδιο κράτος μέλος.2. Ο εργοδότης που δεν έχει τόπο δραστηριοτήτων στο κράτος μέλος η νομοθεσία του οποίου είναι εφαρμοστέα, αφενός, και ο μισθωτός εργαζόμενος, αφετέρου, μπορούν να συμφωνούν ότι ο τελευταίος θα εκπληρώνει, για λογαριασμό του εργοδότη, τις υποχρεώσεις του εργοδότη όσον αφορά την καταβολή των εισφορών, με την επιφύλαξη των υφιστάμενων υποχρεώσεων του εργοδότη. Ο εργοδότης υποχρεούται να διαβιβάζει ειδοποίηση για αυτή τη συμφωνία στον αρμόδιο φορέα αυτού του κράτους μέλους >>. Πρόκειται για την ίδια διάταξη του άρθρου 109 του ΚΕ574/72,(καταβολή εισφορών στην περίπτωση που ο εργοδότης δεν έχει εγκατάσταση στο έδαφος του κράτους μέλους που απασχολείται ο μισθωτός.) και στην πράξη θα συνεχιστεί η εφαρμογή της διαδικασίας που περιγράφεται στην εγκύκλιο 25/97. ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗ ΥΠΑΓΩΓΗ Ή ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ(ΑΡΘΡΟ 14 ΤΟΥ ΚΚ.883/04 1. Τα άρθρα 11 έως 13 δεν εφαρμόζονται όσον αφορά στην προαιρετική υπαγωγή ή συνέχιση της ασφάλισης, εκτός εάν, για έναν από τους κλάδους που αναφέρονται στο άρθρο 3 παράγραφος 1, υπάρχει σε ένα κράτος μέλος μόνο σύστημα προαιρετικής ασφάλισης. 2. Όταν, δυνάμει της νομοθεσίας κράτους μέλους, ο ενδιαφερόμενος υπάγεται σε υποχρεωτική ασφάλιση στο εν λόγω κράτος μέλος, δεν δύναται να υπαχθεί σε σύστημα προαιρετικής υπαγωγής ή συνέχισης της ασφάλισης άλλου κράτους μέλους. Σε κάθε άλλη 10
883/04 ΚΑΙ 987/09 --ΤΜΗΜΑ II -ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ περίπτωση, όπου, για ένα συγκεκριμένο κλάδο, προβλέπεται επιλογή μεταξύ περισσοτέρων συστημάτων προαιρετικής υπαγωγής ή συνέχισης της ασφάλισης, ο ενδιαφερόμενος υπάγεται μόνο στο σύστημα το οποίο επιλέγει. 3. Ωστόσο, όσον αφορά στις παροχές αναπηρίας, γήρατος και επιζώντων, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να γίνει δεκτός στο σύστημα προαιρετικής υπαγωγής ή συνέχισης της ασφάλισης κράτους μέλους, ακόμη και εάν υπάγεται υποχρεωτικά στη νομοθεσία άλλου κράτους μέλους, υπό τον όρο ότι στο παρελθόν είχε υπαχθεί στη νομοθεσία του πρώτου κράτους μέλους λόγω ή συνεπεία της μισθωτής ή μη μισθωτής δραστηριότητάς του και εφόσον η συρροή αυτή επιτρέπεται ρητά ή σιωπηρά από τη νομοθεσία του πρώτου κράτους μέλους. 4. Εάν η νομοθεσία κράτους μέλους εξαρτά το δικαίωμα προαιρετικής υπαγωγής στην ασφάλιση ή προαιρετικής συνέχισης της ασφάλισης από την προϋπόθεση της κατοικίας στο κράτος μέλος αυτό ή από την προϋπόθεση της προηγούμενης άσκησης μισθωτής ή μη μισθωτής δραστηριότητας, το άρθρο 5, στοιχείο β) εφαρμόζεται μόνον στα πρόσωπα τα οποία έχουν κατά το παρελθόν υπαχθεί στη νομοθεσία του εν λόγω κράτους μέλους λόγω άσκησης μισθωτής ή μη μισθωτής δραστηριότητας.» Από πλευράς νομοθεσίας ΙΚΑ-ΕΤΑΜ έχει ενδιαφέρον η νέα παράγραφος 4 σε συνδυασμό με το άρθρο 5 στοιχείο β του ΒΚ 883/04 διότι αυτή συντονιζόμενη με το άρθρο 41 του ΑΝ1846/51,μας επιβάλλει να αλλάξουμε τις μέχρι σήμερα οδηγίες μας,ως προς το σκέλος που είχαμε κάνει δεκτό να υπάγεται κάποιος στην νομοθεσία μας για προαιρετική συνέχιση ασφάλισης,συμπληρώνοντας τις προϋποθέσεις των 500 ή 3000 ημερών μόνο με τον χρόνο του άλλου κράτους(εγκύκλιοι1/92 και 64/97) Έτσι λοιπόν από 1-5-2010,για κάθε αίτημα που υποβάλλεται στα αρμόδια τμήματα των Υποκαταστημάτων,για συνέχιση της ασφάλισης προαιρετικά στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ από ασφαλισμένο κράτους μέλους,θα εξετάζεται,αν συμπληρώνονται οι ως άνω προϋποθέσεις της νομοθεσίας μας μόνο με βάση της διατάξεις περί συνυπολογισμού των περιόδων ασφάλισης κατά το άρθρο 6 του Βασικού Κανονισμού. Ο κύριος λόγος αυτής της αλλαγής έγκειται στο γεγονός ότι ο ασφαλιστικός δεσμός και η υπαγωγή στην ασφάλιση ενός κράτους δεν δύναται να εξομοιωθεί με ασφαλιστικό δεσμό στην ασφαλιστική νομοθεσία άλλου κράτους,διότι η εξομοίωση γεγονότων ή καταστάσεων σε κράτος μέλος, δεν καθιστά αρμόδιο πλέον άλλο κράτος ή εφαρμοστέα την νομοθεσία αυτού. Υπενθυμίζουμε ότι οι περίοδοι ασφάλισης κράτους μέλους θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη μόνο κατά εφαρμογή της αρχής του συνυπολογισμού των περιόδων <<σημεία 10 και 11 της αιτιολογικής εισαγωγής του Καν. 883/04>>. Επειδή η προαιρετική ασφάλιση με συνυπολογισμό περιόδων ασφάλισης γεννά ασφαλιστικά δικαιώματα κατά την νομοθεσία μας, το ενδιαφερόμενο πρόσωπο πρέπει πριν τον συνυπολογισμό να έχει αποκτήσει ασφαλιστική σχέση με το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ 11