REnInvest Group Βιοαέριο- Μια σηµαντική εναλλακτική µορφή ενέργειας. Πτολεµαΐδα - Ιούλιος 2012

REnInvest Group Βιοαέριο- Μια σηµαντική εναλλακτική µορφή ενέργειας Πτολεµαΐδα - Ιούλιος 2012

Εταιρικό προφίλ Η ίδρυση της REnInvest το 2004 υλοποιεί την επιθυµία µιας οµάδας επαγγελµατιών του χώρου να δηµιουργήσουν µια εταιρεία που να διευκολύνει την πρόσβαση ιδιωτών αλλά και θεσµικών επενδυτών στην απελευθερωµένη αγορά των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας και να συµβάλλουν µέσα από επενδύσεις επικερδείς, βιώσιµες και ωφέλιµες για το περιβάλλον στην παραγωγή ενός πολύ βασικού, για την ποιότητα ζωής, αγαθού. Σήµερα η εµπλοκή µας εκτείνεται σε όλες τις φάσεις της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές. Προσελκύουµε κεφάλαια απαραίτητα για την κατασκευή εγκαταστάσεων παραγωγής, επιλέγουµε τις κατάλληλες για εγκατάσταση περιοχές, σχεδιάζουµε τις εγκαταστάσεις κι εξασφαλίζουµε τις απαραίτητες για τη λειτουργία τους άδειες, οργανώνουµε και διευθύνουµε τις εργασίες κατασκευής σε συνεργασία µε τις τοπικές κοινωνίες, αρχές και παραγωγικές δυνάµεις και τέλος αναλαµβάνουµε τη διαχείριση των έργων. 2

Εταιρικό προφίλ Ο όµιλος διαθέτει έναν φάκελο έργων, σε διάφορα στάδια εξέλιξης, σε τέσσερις χώρες (Ελβετία, Γερµανία, Ελλάδα και Ιταλία) συνολικής ισχύος περίπου 670ΜW, εκ των οποίων τα 438 MW αιολικών και 36 MW φωτοβολταϊκών αφορούν έργα µε χώρα εγκατάστασης την Ελλάδα. Τα αιολικά έργα που αφορούν την Ελλάδα έχουν συνολικό προϋπολογισµό 745,11 εκατ. και πρόκειται να απασχολήσουν 1870 εργαζοµένους στη φάση κατασκευής καθώς και 119 στη φάση λειτουργίας σε ορίζοντα 20 ετών. Τα φωτοβολταϊκά έργα που αφορούν την Ελλάδα έχουν συνολικό προϋπολογισµό 144,08 εκατ. και πρόκειται να απασχολήσουν 520 εργαζοµένους στη φάση κατασκευής καθώς και 130 στη φάση λειτουργίας σε ορίζοντα 20 ετών. Είναι χρήσιµο να σηµειωθεί ότι δεν συνυπολογίζονται το τεχνικό & διοικητικό προσωπικό καθώς και οι ανθρωποώρες του επιστηµονικού προσωπικού έρευνας, εξέλιξης και αδειοδότησης. 3

Εταιρικό προφίλ Η φιλοσοφία του Οµίλου βασίζεται στην ανάπτυξη µέσα από βιώσιµες επενδύσεις, συµβατές και ωφέλιµες προς το περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτό, µόνιµη επιδίωξή µας αποτελεί η συνεργασία µε τοπικούς φορείς και εταιρείες για την επιτυχηµένη εισαγωγή των επενδύσεων στις τοπικές κοινωνίες. Ο Όµιλος αυτή τη στιγµή έχει εισέλθει σε περίοδο επιχειρηµατικής ωριµότητας η οποία αποδεικνύεται από τις σηµαντικότατες συνεργασίες: Με την Κρατική Εταιρία SIG µε έδρα το καντόνι της Γενεύης όπου η αξία των επενδύσεων σε 1 ο επίπεδο αγγίζουν τα 300 εκατ. Ελβετικά φράνκα. Με την Κρατική Εταιρία Ηλεκτροπαραγωγής AET µε έδρα το καντόνι Ticino συµµετοχής αγγίζει το 20% σε τµήµα του οµίλου. της οποίας το ποσοστό Με την αναγκαιότητα για την εξάπλωση εφαρµογής των ΑΠΕ να εµφανίζεται ολοένα και περισσότερο επίκαιρη και κυρίως επείγουσα, ο Όµιλος της REnInvest είναι έτοιµος να αντιµετωπίσει τις νέες προκλήσεις, µε την εµπειρία και τις συνεχείς επενδύσεις σε οργάνωση και στελεχιακό δυναµικό. 4

REnInvest Group Projects Συγκεντρωτικά µεγέθη έργων σε όλα τα στάδια ανάπτυξής τους (σε αδειοδότηση, πλήρως αδειοδοτηµένα, στη φάση κατασκευής, σε λειτουργία) Ελβετία 400 MW Ελλάδα 395,95 MW Γερµανία 80 MW Ιταλία 80 MW 5

REnInvest Hellas Α.Ε. Αιολικά πάρκα στην Ελλάδα Στάδιο εξέλιξης Ονομαστική ισχύς (MW) Κόστος επένδυσης ( ) Σε λειτουργία 10,00 17.300.000 Υπό κατασκευή 28,90 60.000.000 Ready to build 30,00 53.000.000 Υπό αδειοδότηση 96,65 164.305.000 ΣΥΝΟΛΟ 165,55 294.605.000 6

Αιολικό πάρκο Μύτικα - Φθιώτιδα Ονομαστική ισχύς 10MW Αριθμός ανεμογεννητριών 5 Τύπος ανεμογεννητριών Vestas V-90 Διάμετρος ρότορα 90m Ύψος πυλώνα 80m Στάδιο ολοκλήρωσης Σε λειτουργία Ετήσια παραγωγή σε kwh 23,658,000 7

Αιολικό πάρκο Τούµπα- Ανθοβούνι - Φλώρινα Ονομαστική ισχύς Αριθμός ανεμογεννητριών 34 28.9MW Τύπος ανεμογεννητριών Vestas V-52 Διάμετρος ρότορα Ύψος πυλώνα Στάδιο ολοκλήρωσης 52m 49m Ολοκλήρωση κατασκευής Ιούλιος 2012 Ετήσια παραγωγή σε kwh 65,944,000 8

Αιολικό πάρκο Φούρκα - Καρδίτσα Ονομαστική ισχύς 30MW Αριθμός ανεμογεννητριών 15 Τύπος ανεμογεννητριών Enercon E-70 Διάμετρος ρότορα 71m Ύψος πυλώνα 64m Στάδιο ολοκλήρωσης Ready to build Annual Energy Yield in kwh P50 72,000,000 9

REnInvest Hellas Αιολικά πάρκα στο στάδιο αδειοδότησης - Ελλάδα Για τα 3 πάρκα έχει εκδοθεί ήδη άδεια παραγωγής και όροι σύνδεσης µε το δίκτυο του Α ΜΗΕ ΕΤΑΙΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ (MW) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΗ ΑΝΕΜΟΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΑΕ 38,00 ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΟΥΣΚΟΝ ΟΡΟΣ ΑΝΕΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΕ 24,65 ΤΡΙΚΑΛΑ ΠΑΛΟΥΚΙ-ΑΓΚΑΘΙ- ΣΠΙΤΑΚΙ ΑΙΟΛΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΕ ΚΑΙ ΞΕΡΑΚΑΣ- ΣΙΑ ΑΡΤΑ ΑΕΕ 34,00 ΑΡΤΑ ΠΕΡ ΙΚΟΒΡΥΣΗ 10

REnInvest Hellas Φωτοβολταϊκά πάρκα - Ελλάδα 53 Φωτοβολταϊκά πάρκα στην Ελλάδα (Μαγνησία, Καρδίτσα, Βοιωτία, Κιλκίς) ΠΛΗΘΟΣ ΕΡΓΩΝ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ (κατά προσέγγιση) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ (MW) 25 150kW 3,72 8 500kW 3,96 13 1000kW 12,82 5 1980kW 9,9 2 100MW 200 ΣΥΝΟΛΟ 230,4 Συνολική ονοµαστική ισχύς (ΜW): 230,40 Επενδυτικό κόστος: (εκ. ): 620,00 11

Ελληνική αγορά ΑΠΕ - 2011 Πηγή : Α..Μ.Η.Ε 2003-2011 Εγκατεστηµένη ισχύς των ΑΠΕ στο διασυνδεδεµένο σύστηµα 12

Ελληνική αγορά ΑΠΕ - 2011 Πηγή : ΕΣΜΗΕ Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και ΣΗΘ στο διασυνδεδεµένο σύστηµα 13

Ελληνική αγορά ΑΠΕ - 2011 Πηγή : ΕΣΜΗΕ Οι επιχειρηµατικοί όµιλοι µε το µεγαλύτερο µερίδιο στην αγορά ΑΠΕ είναι: 14

Ελληνική αγορά ΑΠΕ - 2011 Πηγή : ΕΣΜΗΕ Συγκρίσεις τιµών (Feed in tariffs) 15

Νοµοθεσία έργων ΑΠΕ στην Ελλάδα Νόµος 3851/2010 Εθνικός στόχος έως το 2020: α) το µερίδιο των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στην τελική κατανάλωση ενέργειας να ανέλθει τουλάχιστον στο 20% β) το µερίδιο των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στον ηλεκτρισµό να ανέλθει τουλάχιστον στο 40% γ) το µερίδιο των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στην τελική κατανάλωση ενέργειας για κλιµατισµό να ανέλθει τουλάχιστον στο 20% δ) µερίδιο τουλάχιστον 10% ενέργειας από ΑΠΕ (πρωτίστως βιοκαύσιµα) στον τοµέα των µεταφορών έως το 2020. Χωροθέτηση των ΑΠΕ: Οι εγκαταστάσεις των Α.Π.Ε. πρέπει να γίνονται σύµφωνα µε το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο. Η επιφάνεια που θα καλύπτουν οι εγκαταστάσεις των Α.Π.Ε. σε κάθε Νοµό, δεν πρέπει να υπερβαίνει το 1% της γης υψηλής παραγωγικότητας του Νοµού αυτού. 16

Νοµοθεσία έργων Α.Π.Ε. στην Ελλάδα Το Εθνικό Σχέδιο ράσης Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας απευθύνεται σε όλες τις ΑΠΕ Το 2020 1 MW από τα 3 MW πρέπει να προέρχεται από Α.Π.Ε.. Το κόστος των υποδοµών για την επίτευξη των στόχων αντιπροσωπεύει το 1/3 της ποινής που πρέπει να καταβληθεί από τους Έλληνες σε περίπτωση που οι στόχοι δεν εκπληρωθούν 17

Αδειοδοτική διαδικασία έργων ΑΠΕ στην Ελλάδα ιαδικασία Αδειοδότησης Η γραφική αναπαράσταση που ακολουθεί είναι για µονάδες µε ισχύ < 1 MW Μελέτη Ανάπτυξη / Άδειες Αδειοδοτική ιαδικασία Μελέτη Τεχνικές µελέτες και βεβαιώσεις Άδεια κατασκευής Επιχορήγηση Υποβολή στον Αναπτυξιακό Ανάπτυξη της µονάδας Εύρεση τοποθεσίας Προκαταρκτικές Περιβαλλοντική Πρώτες ύλες Ενεργειακή µελέτη Σκοπιµότητα Σύνδεση στο δίκτυο Συµβόλαια προµήθειας πρώτων υλών Βεβαιώσεις από τοπικούς φορείς Τελική Ενεργειακή µελέτη Τελική Τεχνική µελέτη Μελέτη διασύνδεσης Μονογραµµικό διάγραµµα Συµβόλαιο µε ΕΣΜΗΕ για την πώληση ρεύµατος Πολεοδοµία Υποβολή φακέλου Παρακολούθη- -ση φακέλου έως ότου εγκριθεί Συνολική διαχείριση της διαδικασίας εξαργύρωσης του συνολικού ποσού της επιχορήγησης Τα φωτοβολταϊκά πάρκα δεν επιχορηγούνται Έναρξη εργασιών κατασκευής Κατασκευή Σύνδεση στο δίκτυο οκιµαστική λειτουργία Άδεια λειτουργίας 18

Αδειοδοτική διαδικασία έργων ΑΠΕ στην Ελλάδα ιαδικασία Αδειοδότησης Η διαδικασία αδειοδότησης, σύµφωνα µε το νέο νόµο, χωρίζεται σε µονάδες παραγωγής βιοαερίου έως 1 MW και µονάδες µεγαλύτερες από 1 MW Η γραφική αναπαράσταση που ακολουθεί είναι για µονάδες µε ισχύ > 1 MW Μελέτη Ανάπτυξη / Άδειες Αδειοδοτική ιαδικασία Μελέτη Άδεια παραγωγής Άδεια εγκατάστασης Άδεια κατασκευής Επιχορήγηση Υποβολή στον Αναπτυξιακό Ανάπτυξη της µονάδας Εύρεση τοποθεσίας Προκαταρκτικές Περιβαλλοντική Πρώτες ύλες Ενεργειακή µελέτη Σκοπιµότητα Σύνδεση στο δίκτυο Συµβόλαια προµήθειας πρώτων υλών Βεβαιώσεις από τοπικούς φορείς Ενεργειακή µελέτη Προκαταρκτική τεχνική µελέτη Ενεργειακό ισοζύγιο Τεκµηρίωση του ενεργειακού δυναµικού της περιοχής Συµβόλαια προµήθειας πρώτων υλών ιάγραµµα κάλυψης Επιχειρησιακό σχέδιο Προσφορά κατασκευής Τοπογραφικά σχέδια Land acquisition Αξιολόγηση των όρων σύνδεσης Τεχνική µελέτη Περιβαλλοντική µελέτη Μελέτη διασύνδεσης Γνωµοδοτήσεις από περιφέρεια, εφορίες, δασαρχείο, τοπικούς φορείς Πολεοδοµία Υποβολή φακέλου Παρακολούθηση φακέλου έως ότου εγκριθεί Συνολική διαχείριση της διαδικασίας εξαργύρωσης του συνολικού ποσού της επιχορήγησης Τα φωτοβολταϊκά πάρκα δεν επιχορηγούνται Έναρξη εργασιών κατασκευής Κατασκευή Σύνδεση στο δίκτυο οκιµαστική λειτουργία Άδεια λειτουργίας

Γενικά στοιχεία - χαρακτηριστικά Στα τέλη του 2011, τα έργα ΑΠΕ στην Ελλάδα βρίσκονται στα εξής στάδια αναφορικά µε την διασύνδεσή τους: Σε λειτουργία: 1.817,42MW. Με δεσµευτική προσφορά όρων σύνδεσης: 5.172,22MW. Mε µη δεσµευτικούς όρους σύνδεσης: 10.216,05MW. Σε αξιολόγηση: 2.328,00MW. Το ελλιπές / ανεπαρκές δίκτυο είναι ο σηµαντικότερος λόγος καθυστερήσεων στην αδειοδοτική διαδικασία των έργων Α.Π.Ε. Παρά τους χρονικούς περιορισµούς που θέτει η κείµενη νοµοθεσία, η προσφορά όρων σύνδεσης από τον.ε.σ.μ.η.ε. καθυστερεί ιδιαίτερα. Αυτό οφείλεται τόσο στον µεγάλο αριθµό αιτήσεων που έχουν υποβληθεί τα πέντε (5) τελευταία χρόνια, όσο και στο γεγονός ότι δεν έχουν πραγµατοποιηθεί τα έργα επέκτασης και βελτίωσης των υποδοµών του δικτύου. 20

Τι είναι το βιοαέριο και τεχνολογίες αξιοποίησης του 21

Τι είναι το βιοαέριο Το βιοαέριο παράγεται από την αναερόβια αποσύνθεση οργανικών αποβλήτων. Είναι µια ανανεώσιµη µορφή ενέργειας που µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την παραγωγή Θερµότητας Ηλεκτρισµού Εδαφοβελτιωτικών λιπασµάτων Μετά την επεξεργασία και την αναβάθµισή του µπορεί να διοχετευθεί στο δίκτυο του φυσικού αερίου και να χρησιµοποιηθεί ακόµα και για την κίνηση των αυτοκινήτων. Η διαφορά του µε τα ορυκτά καύσιµα είναι ότι αποτελεί µια «καθαρή» µορφή ενέργειας. ηλαδή, το συνολικό ισοζύγιο των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου που παράγεται κατά την καύση του βιοαερίου είναι ισοδύναµο αυτού που απορροφάται κατά την παραγωγή του, άρα δεν επιβαρύνει την ατµόσφαιρα. Το βιοαέριο αποτελείται κυρίως από µεθάνιο, διοξείδιο του άνθρακα και σε ελάχιστες ποσότητες περιέχει άζωτο, υδρογόνο, αµµωνία και υδρόθειο κ.λπ. Η σηµαντική περιεκτικότητα µεθανίου (40% - 70%) είναι αυτή που το καθιστά κατάλληλο να χρησιµοποιηθεί ως καύσιµο για την παραγωγή ενέργειας. 22

Η έννοια του βιοαερίου Το βιοαέριο γενικά είναι το προϊόν της αναερόβιας χώνευσης βιοαποικοδοµήσιµων οργανικών υλικών. Το προερχόµενο από την διεργασία της αναερόβιας χώνευσης βιοαέριο περιέχει µεθάνιο (CH4) σε ποσοστό 50-70%, διοξείδιο του άνθρακα (CO2) σε ποσοστό που κυµαίνεται από 30-50% καθώς και ίχνη H2,, O2, H2S, N2 και υδρατµών. Η γενική εξίσωση αναερόβιας µετατροπής των στερεών αποβλήτων είναι η ακόλουθη: Οργ. Ύλη + H2Ο+ θρεπτ. ουσίες > νέα οργ. Ύλη +CO2+CH4+ΝΗ3+ H2S+ θερµότητα Το βιοαέριο παράγεται από τις διεργασίες της αναερόβιας χώνευσης των: αγροτοβιοµηχανικών απορριµµάτων, της κοπριάς των ζώων και της χώνευσης των λυµάτων και αποβλήτων στις χωµατερές, τα ΧΥΤΑ και τους βιολογικούς καθαρισµούς. Πιο απλά, το βιοαέριο παράγεται από τα αέρια που εκλύονται όταν αποσυντίθεται το οργανικό µέρος των αστικών απορριµµάτων, των αποχετευτικών λυµάτων, της κοπριάς των ζώων, των οργανικών βιοµηχανικών αποβλήτων και από την επεξεργασία των ανωτέρω σε συνδυασµό µε ενεργειακά φυτά, δηλαδή αυτά που καλλιεργούνται µε σκοπό όχι την τροφή, αλλά την παραγωγή ενέργειας. 23

Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Το βιοαέριο χρησιµοποιείται ευρέως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Για την ανάπτυξη εγκαταστάσεων µικρής κλίµακας, το βιοαέριο, έπειτα από την αποµάκρυνση των πτητικών οργανισµών, των θειούχων ενώσεων και της υγρασίας, χρησιµοποιείται ως καύσιµο σε εµβολοφόρες µηχανές που κινούν γεννήτριες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύµατος ηλεκτρικής ισχύος 0,5-3,3MW. Το βιοαέριο µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως καύσιµο θέρµανσης για βιοµηχανικούς λέβητες, καµίνους, φούρνους και ξεραντίρες Μετά την αποµάκρυνση της υγρασίας, το βιοαέριο είναι κατάλληλο για ποικίλες εφαρµογές όπως: θέρµανση χώρων, παραγωγή θερµικής ενέργειας, ως καύσιµο λεβήτων παραγωγής ατµού θέρµανσης παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας µε χρήση τουρµπίνων ατµού 24

Συστήµατα συµπαραγωγής Η σηµαντικότερη επιχειρηµατική και εµπορική εκµετάλλευση του βιοαερίου βρίσκει εφαρµογή στα συστήµατα συµπαραγωγής, δηλαδή στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερµότητας συγχρόνως. Στα συστήµατα συµπαραγωγής επιτυγχάνεται ανάκτηση µεγάλων ποσοτήτων θερµότητας υψηλής ποιότητας που απορρίπτεται µε τα καυσαέρια της τουρµπίνας αερίου. Λόγω της ανάκτησης και επαναχρησιµοποίησης θερµότητας, η καθαρή απόδοση των συστηµάτων συµπαραγωγής σε όρους µετατροπής βιοαερίου σε ενέργεια, είναι µεγαλύτερη του 35%. 25

ιαδικασία Αναερόβιας Χώνευσης 26

Πως λειτουργεί η διαδικασία της αναερόβιας χώνευσης Η διεργασία της αναερόβιας χώνευσης βασίζεται στην διάσπαση της οργανικής ύλης των αποβλήτων σε κατάλληλο χωνευτή (digester), υπό ειδικές συνθήκες θερµοκρασίας, ph και υποστρώµατος, µε την παρουσία συνδυασµού βακτηρίων και την απουσία οξυγόνου, προς παραγωγή αερίου µίγµατος -που ονοµάζεται βιοαέριο- και χωνεµένου υπολείµµατος (digestate slurry). Συγκεκριµένα η βιολογική διεργασία της διάσπασης µε Αναερόβιας Χώνευσης περιλαµβάνει τα ακόλουθα στάδια [Πηγή: Biowaste and Biological Waste Treatment, Gareth Evans]: Υδρόλυση Ζύµωση Ακετογένεση και Μεθανογένεση. 27

Πως λειτουργεί η διαδικασία της αναερόβιας χώνευσης Το περιεχόµενο στα απόβλητα θείο διασπάται 28

Η λειτουργία µιας µονάδας Παραγωγής Βιοαερίου 29

ιαγραµµατική παρουσίαση συστηµάτων συµπαραγωγής Σχηµατική παράσταση ιαδικασία Χοιροστάσιο Νοικοκυριά Θερµοκήπια ήµοι - ΒΙΠΕ 4 Θερµότητα Παραγωγή Ρεύµατος εξαµενή Ηλεκτροπαραγωγή ίκτυο ΕΗ 1 Προετοιµασία και προεπεξεργασία των πρώτων υλών - Πρώτη ύλη ανάµειξης - Σύνθλιψη - ιαχωρισµός απορριµµάτων πριν από την εισαγωγή στον σιλό αναερόβιας χώνευσης

Τυπική εγκατάσταση βιοαερίου

Ο εξοπλισµός µιας µονάδας βιοαερίου 32

Σιλό Υποδοχής και Αποθήκευσης Ενσιρώµατος 33

Υπόγεια εξαµενή Υποδοχής Κοπριάς 34

Μείκτης 35

Χωνευτής 36

εξαµενή Αποθήκευσης Χωνευµένου Υπολείµµατος 37

Τύποι Μονάδων Βιοαερίου 1. Πρωτογενής Χώνευση 2. ευτερογενής Χώνευση 3. Τεχνολογία Triton 38

Πρωτογενής Χώνευση (Χώνευση ενός σταδίου) Χρησιµ/ται στις µονάδες Βιοαερίου Χαρακτηριστικά Χώνευσης Είναι ο απλούστερος σχεδιασµός αναερόβιου χωνευτή και αποτελείται συνήθως από µια κυλινδρική δεξαµενή. Η λειτουργία τους βασίζεται στην ανάπτυξη των µικροοργανισµών σε αιώρηµα και η ανάµιξη µπορεί να είναι πλήρης ή µερική Ο Χωνευτής διακρίνεται σε τρεις βασικούς τρόπους λειτουργίας: διαλείποντος έργου (κλειστός κατά την διαδικασία) ηµιδιαλείποντος έργου ή 39 συνεχούς τροφοδότησης (προσθήκη Α Ύλης κατά την λειτουργία του) συνεχούς λειτουργίας (Continuous Stirred Tank Reactor, CSTR)(συνεχή τροφοδότηση και απορροή) Απαιτούνται µεγάλοι Όγκοι Χωνευτών Πλεονεκτήµατα Είναι κατάλληλη για απόβλητα µε υψηλή συγκέντρωση αιωρούµενων στερεών Είναι κατάλληλη για πολύ ισχυρά υγρά απόβλητα Η λειτουργία της και η παρακολούθηση της είναι απλή Η πλήρης ανάδευση ελαχιστοποιεί τους νεκρούς όγκους εν λαµβάνονται υπόψη οι ιδιότητες καθίζησης της βιοµάζας. Μειονεκτήµατα Απαιτούνται συνήθως µεγάλοι όγκοι αντιδραστήρων Η ανάµιξη είναι δύσκολη, για απόβλητα µε υψηλή συγκέντρωση αιωρούµενων στερεών Η απόδοση µετατροπής του οργανικού υλικού σε βιοαέριο είναι χαµηλή και είναι ευαίσθητη σε τοξικές ουσίες και αιφνίδιες αυξήσεις της οργανικής φόρτισης.

Πρωτογενής Χώνευση (Χώνευση ενός σταδίου) 40

ευτερογενής Χώνευση (Χώνευση ύο Σταδίων) Χαρακτηριστικά Χώνευσης Η συµβατική αναερόβια χώνευση των δύο σταδίων λαµβάνει χώρα σε δύο χωνευτές. Το κυριότερο µέρος της βιολογικής επεξεργασίας γίνεται στον πρώτο αντιδραστήρα, ενώ ο δεύτερος διαχωρίζει τα στερεά (βιοµάζα και αιωρούµενα στερεά που δεν πρόλαβαν να υδρολυθούν) από το υγρό, λειτουργώντας ουσιαστικά σαν δεξαµενή καθίζησης Η λάσπη που συγκεντρώνεται επιστρέφει στον πρώτο αντιδραστήρα, αυξάνοντας έτσι τη συγκέντρωση των αιωρούµενων στερεών και µεθανογόνων µικροοργανισµών Η µεγάλη συγκέντρωση των µεθανογόνων έχει σαν αποτέλεσµα τη µεγαλύτερη αποδόµηση του υποστρώµατος, τη δυνατότητα επιβολής υψηλότερης οργανικής φότρισης και κατά συνέπεια την λειτουργία σε µικρότερους υδραυλικούς χρόνους παραµονής. Πλεονεκτήµατα Είναι κατάλληλη για πολύ ισχυρά υγρά απόβλητα. Η λειτουργία της και η παρακολούθησή της είναι απλή. Η πλήρης ανάδευση ελαχιστοποιεί τις νεκρούς όγκους. Είναι εφικτή σχετικά υψηλότερη απόδοση µετατροπής οργανικού υλικού. Απαιτείται µικρότερος όγκος χωνευτών. Μειονεκτήµατα Τα χαρακτηριστικά καθίζησης επηρεάζουν την απόδοση της διεργασίας. εν είναι κατάλληλη για απόβλητα µε υψηλή συγκέντρωση στερεών. Μπορεί να είναι απαραίτητη η προεπεξεργασία για την βελτίωση των χαρακτηριστικών καθίζησης της βιοµάζας. 41

42

Triton Χαρακτηριστικά Χώνευσης Πρόκειται για ευτερογενή Χώνευση. Οι δύο Χωνευτές είναι τοποθετηµένοι σε διάταξη Ring-in-Ring. Πλεονεκτήµατα Μείωση απαιτούµενου χώρου Αυξηµένη θερµική απόδοση Αυξηµένη ηλεκτρική απόδοση (pumping/mixing), ιδιάιτερα για παχύρευστα υλικά Λιγότερος απιατούµεος εξοπλισµός Μικρότεα κόστη συντήρησης Service friendly Καινοτοµία Για >> 1 MW 43

44

Ξήρανση Στερεό Οργανικό Λίπασµα Χωνευµένο Υπόλειµµα ( 25%) Προς Ξήρανση Σύστηµα ιαχωρισµού µε Τύµπανο Υγρό Οργανικό Λίπασµα 45

OUTPUT INPUT 46

Πρώτες ύλες Ένας από τους σηµαντικότερους παράγοντες επιτυχίας µιας εγκατάστασης βιοαερίου, είναι η σωστή εκτίµηση των διαθεσιµότητας των διαθέσιµων πρώτων υλών στην ευρύτερη περιοχή εγκατάστασης. Οι πρώτες ύλες, αποτελούν για το βιοαέριο, ότι αποτελεί ο άνεµος για τα Αιολικά Πάρκα και ο ήλιος για τα φωτοβολταϊκά. Η σωστή εκτίµηση της διαθεσιµότητας τους, είναι προϊόν της µελέτης βιωσιµότητας και σκοπιµότητας, η οποία εγγυάται την διαθεσιµότητα διαφορετικών πρώτων υλών, σε διαφορετικές ποσότητες, µε διαφορετικά σενάρια και µε διαφορετικές χρονικές προβλέψεις. 47

Πίνακας πρώτων υλών Κτηνοτροφικά απόβλητα, Σφαγεία Απόβλητα από Ελαιοτριβείαεπεξεργασία ελαιόλαδου Απόβλητα από Τυροκοµεία Ενεργειακά Φυτά Παραπροϊόν από παραγωγή biodiesel Ζωικά περιττώµατα, εντόσθια, αίµα, λίπη Κατσίγαρος, Λιπαρά οξέα, Λεκιθίνες, ιαυγαστικά υγρά Τυρόγαλο, νερά πλύσης & ψύξης Καλαµπόκι, Αραβόσιτος Γλυκερίνη, Μεθανόλη 48

49 Πλεονεκτήµατα χρήσης βιοαερίου

Καθαρή Πράσινη ενέργεια Εναλλακτική και ανανεώσιµη µορφή ενέργειας. Αποτελεί την µοναδική µορφή ΑΠΕ, η οποία εκµεταλλευοµένη την Φύση, παράγει ενέργεια, καθαρίζει το περιβάλλον, προσφέροντας τεράστιες περιβαλλοντικές υπηρεσίες στην τοπική κοινωνία της εγκατάστασης Καύσιµο χαµηλής αξίας σε καυστήρες που παράγουν θερµότητα και σε εγκαταστάσεις συµπαραγωγής ηλεκτρισµού και θερµότητας Μείωση των ρύπων Μείωση των ρύπων συνδεόµενων µε το φαινόµενο του θερµοκηπίου 50

Καθαρή Πράσινη ενέργεια Ποιότητα αέρα Μείωση των πτητικών οργανικών ενώσεων που ευθύνονται σε µεγάλο βαθµό για τον σχηµατισµό όζοντος και αιθαλοµίχλης Πλήρης απουσία ενοχλητικών οσµών σε τοπικό επίπεδο, εκτός των ορίων της εγκατάστασης βιοαερίου Ποιότητα των υδάτων Βελτιωµένο σύστηµα διαχείρισης ζωικών αποβλήτων, το οποίο επιφέρει µείωση των κινδύνων που σχετίζονται µε την µόλυνση των υπέργειων υδάτων που µπορεί να προκληθεί σε περιόδους βροχοπτώσεων ιαχείριση αποβλήτων Αξιοποίηση των οργανικών αποβλήτων η οποία επιτρέπει την µετατροπή τους σε ενεργειακό προϊόν, αποφέροντας οικονοµικά και κοινωνικά οφέλη ιαχείριση θρεπτικών συστατικών του εδάφους Μείωση των παθογόνων µικροοργανισµών Λιγότερες απώλειες αζώτου Μεγαλύτερος βαθµός µετατροπής του οργανικού αζώτου σε νιτρική αµµωνία, που απορροφάται ευκολότερα από τα φυτά 51

Χωνευµένο υπόλειµµα - Α Λύση Το υγρό υπόλειµµα µπορεί να χρησιµοποιηθεί χωρίς περαιτέρω επεξεργασία ως υγρό οργανικό λίπασµα απευθείας στα χωράφια, µειώνοντας το κόστος του λιπάσµατος που απαιτείται κατά την διάρκεια του χρόνου. Η διαδικασία διασποράς του λιπάσµατος γίνεται µε µηχανήµατα όπως αυτό της φωτογραφίας 52

Χωνευµένο υπόλειµµα - Α Λύση Το υγρό λίπασµα είναι πλούσιο σε φώσφορο ενώ το στερεό σε αµµώνιο Αποτελεί πρώτης τάξεως ανταγωνιστικό προϊόν προς εµπορική εκµετάλλευση Και οι δύο µορφές λιπάσµατος παρουσιάζουν σηµαντική χρήση τόσο στις Σκανδιναβικές Χώρες όσο και στην Γερµανία Σε συγκεκριµένες περιοχές µε πρόβληµα λειψυδρίας, το υγρό λίπασµα αποτελεί µια πολύ καλή εναλλακτική λύση 53

Χωνευµένο υπόλειµµα Β λύση Το υπόλειµµα από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από βιοαέριο είναι υγρό και περιέχει περίπου 7% στερεά υπολείµµατα. Τα υπολείµµατα αυτά έχουν χάσει πάνω από τα µισά οργανικά τους στοιχεία αλλά έχουν διατηρήσει αναλλοίωτα τόσο τα ανόργανα όσο και τα αµµωνιακά συστατικά τους. Το υπόλειµµα αποτελεί την βάση για την παραγωγή πρώτης τάξεως λιπάσµατος Το υπόλειµµα αποτελείται από 7% στερεό υπόλειµµα 20% υγρό λίπασµα 66% αρδευτικό νερό 7% διάφορες άλλες ουσίες 54

Στερεό οργανικό λίπασµα 55

Ενδεικτικά µεγέθη εγκαταστάσεων βιοαερίου 56

Ενδεικτικά µεγέθη µονάδας ηλεκτρικής ισχύος 6MW α ύλες ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ Απόβλητα χοιροτροφείων 180.000 Αραβόσιτος 65.000 Κατσίγαρος 40.000 Γλυκερίνη 4.200 ΣΥΝΟΛΟ 289.200 (Σε τόνους/έτος) 57

ΒΙΟΑΕΡΙΟ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΓΟΡΑΣ 58

59 Ενδεικτικά στοιχεία αγοράς ΒΙΟΑΕΡΙΟΥ Παγκόσµια µεγέθη - Ευρώπη

Στοιχεία Παγκόσµιας Αγοράς Βιοαερίου Στοιχεία Αγοράς Βιοαερίου στην Παγκόσµια Αγορά Η παγκόσµια Αγορά ΑΠΕ αναµένεται να αυξηθεί από 95,8 δισεκατοµµύρια $, που ήταν το 2007, σε 124,2 δισεκατοµµύρια $ το 2010 και να φτάσει τα 198,1 δισεκατοµµύρια $ το 2015. Η Αγορά Βιοαερίου, συγκεκριµένα, άγγιξε το 2006 τα 2 δισεκατοµµύρια ενώ αναµένεται να φτάσει τα 25 δισεκατοµµύρια µέχρι το 2020. Στοιχεία Παγκόσµιας Αγοράς βιοαερίου Παρά τις πολλές προκλήσεις, που παρουσιάζει η αγορά του βιοαερίου, προσελκύει τόσο δηµόσιες όσο και ιδιωτικές επενδύσεις, έχοντας ως βασικό πλεονέκτηµα το γεγονός ότι η αναερόβια χώνευση είναι η καλύτερη δυνατή λύση διαχείρισης των επικίνδυνων για το περιβάλλον αποβλήτων, προστατεύοντας τις φυσικές πηγές ενέργειας, αντιµετωπίζοντας την κλιµατική αλλαγή και ταυτόχρονα παράγοντας ενέργεια. 60

Η ευρωπαϊκή αγορά - Τάσεις Υψηλός δείκτης ανάπτυξης Τάση απεξάρτησης από το πετρέλαιο Multi-talent biogas > Παράγει πολλαπλά «προϊόντα» άρα έχει και πολλαπλά έσοδα > ιάφορα µεγέθη υλοποιήσεων Multi-Talent biogas Κλιµατική αλλαγή (CO 2 ) > Υψηλή ενεργειακή απόδοση > Συµπαραγωγή ηλεκτρισµού & θερµότητας > Υψηλές επιχορηγήσεις (έως και 50%) υνατότητα εµπλουτισµού µεθανίου Το µέλλον για την αποκεντροποίηση της αγοράς ενέργειας 61 61

Η ευρωπαϊκή αγορά - Τάσεις είκτες αγοράς βιοαερίου > Ανεξάρτητο από εξωγενείς παράγοντες (π.χ. ηλιακή ακτινοβολία ή ένταση ανέµου) > Πολύ χαµηλό έως µηδενικό κόστος α υλών Ρυθµοί ανάπτυξης στην Ευρώπη Εγκατεστηµένη ισχύ σε ΜW στην Γερµανία CAGR: 20% 9,500 > υνατότητα αποθήκευσης ενέργειας για την παροχή συνεχούς ισχύος > Τροφοδοσία µε διαφορετικές α ύλες 650 1,100 > Πολύ υψηλή απόδοση µέσω µονάδων CHP > Η χρήση µονάδων biogas επιτρέπει την αποκέντρωση του συστήµατος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας > Θετική αντιµετώπιση από Κράτη και θεσµικό νοµοθετικό πλαίσιο > Πολλαπλά οφέλη (ηλεκτρισµός, θερµότητα, καύσιµο και υποκατάστατο φυσικού αερίου) Belgium Netherlands Austria Greece Italy UK Germ any France Spain 2005 2006 2020E Farmland in Europe (in 000 ha) 1,518 1,965 3,390 8,529 15,637 16,964 17,068 29,706 29,766 0 5,000 10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 35,000 Source: Fachverband Biogas, 2006 62

Στοιχεία Γερµανικής Αγοράς Βιοαερίου Στοιχεία Αγοράς Βιοαερίου στην Γερµανία Η Αγορά της Γερµανίας, η οποία κατέχει ηγετικό ρόλο στην τεχνολογία βιοαερίου, έφτασε τα 700 εκατοµµύρια το 2006, µε 400 επιχειρήσεις να δραστηριοποιούνται στον χώρο και άλλες 100 να καλύπτουν την εφοδιαστική αλυσίδα. Για το 2009, σύµφωνα µε στοιχεία έρευνας της Εταιρίας Βιοαερίου (Association Biogas.eV), στην Γερµανία λειτουργούσαν 4.344 µονάδες βιοαερίου, αριθµός µεγαλύτερος κατά 450 µονάδες (220 MW) σε σχέση µε το 2008, συνολικής εγκατεστηµένης ισχύος 1.579 MW και οι οποίες παρήγαγαν 12 δισεκατοµµύρια kwh. Έως το τέλος του έτους η Εταιρία Βιοαερίου (Αssociation Biogas.eV) προβλέπει επενδύσεις οι οποίες θα οδηγήσουν στην κατασκευή νέων µονάδων, φτάνοντας έτσι τις 5.000 µε παράλληλη αύξηση της συνολικής εγκατεστηµένης ισχύος στα1650 MW. Εγκατεστηµένη Ισχύς µονάδων βιοαερίου στην Γερµανία, 2009 Πρόβλεψη µονάδων βιοαερίου για το 2010 Βιοµηχανία βιοαερίου στην Γερµανία 2009 Πρόβλεψη 2010 Μονάδες Βιοαερίου 4.500 5.300 Εγκατεστηµένη ηλεκτρική Ισχύς ( MW) 1.650 1.950 Οικιακή κατανάλωση (Mio.) 3,8 4,5 Επενδύσεις σε εγχώριες µονάδες (Mio. ) 660 780 Θέσεις εργασίας 11.000 12.000 63

Ενδεικτικά στοιχεία αγοράς βιοαερίου - Ελλάδα 64

Βιοαέριο - βιοµάζα Σύµφωνα µε συντηρητικές εκτιµήσεις, στην Ελλάδα παράγονται ετησίως 17.000.000 τόνοι οργανικών αποβλήτων (δεν περιλαµβάνονται των ελαιουργείων) που µπορούν µε την διαδικασία της αναερόβιας χώνευσης να παράγουν βιοαέριο ικανό να τροφοδοτήσει µονάδες συµπαραγωγής συνολικής εγκατεστηµένης ισχύος 350 ΜW Από τις παραπάνω µονάδες θα παράγεται σε ετήσια βάση ηλεκτρική ενέργεια ίση µε 1.121.389 ΜWhe/y (38,5% απόδοση, 5% συντήρηση) και θερµική ενέργεια ίση µε 1.349.000 MWhth/y (44% απόδοση). Η εκτίµηση του θεωρητικού δυναµικού βιοµάζας των κυριότερων οργανικών αποβλήτων παρουσιάζεται στον επόµενο πίνακα και βασίζεται σε ανέζικα πρότυπα υπολογισµού 65

Στοιχεία Ελληνικής Αγοράς Βιοαερίου Αδιάθετα οργανικά απόβλητα στην Ελλάδα. Ισχύς ΑΠΕ (MW) στην Ελλάδα. Πηγές Μονάδες υναµικότητα Απόβλητα Τόνοι/χρόνο Ισχύς (ΜW) Βουστάσια 32.875 727.040 βοοειδή 14.540.800 278 Χοιροτροφεία 36.593 140.645 χοιροµητέρες 2.268.220 37 Σφαγεία 101 77.242 τόνοι/χρόνο 127.690 τόνοι/χρόνο 204.932 28 Σφαγεία Τυροκοµεία 548 160.362,4 τόνοι/χρόνο 447.705,2 τόνοι/χρόνο 447.705 7 Σύνολο 17.461.657 350 Παραγωγή βιοαερίου, ικανό κατά την καύση του να αποδώσει 350MW. 66

Βιοαέριο - βιοµάζα Ιδανικές περιοχές για εγκατάσταση µονάδων βιοαερίου Θεσσαλονίκη Αιτωλοακαρνανία Ηµαθία Κιλκίς Ξάνθη Άρτα Πρέβεζα Η αγορά του βιοαερίου στην Ελλάδα βρίσκεται στα αρχικά σχέδια της ανάπτυξής της. Παρ όλα αυτά, η τιµή πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας κάνει τις επενδύσεις στον κλάδο ιδιαίτερα ελκυστικές. Ταυτόχρονα, η σχεδόν ανύπαρκτη διαχείριση των οργανικών αποβλήτων έχει εκθέσει επανειληµµένα την χώρα µας και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιβάλει σηµαντικά πρόστιµα για τον λόγο αυτό. Στον σχεδιασµό των µονάδων έχουν συµµετάσχει σηµαντικές γερµανικές εταιρείες όπως η ΜΤ Energie Gmbh,η Envitec Biogas A.G., η UTS Gmbh και άλλες. 67

Νοµός Κοζάνης Ποσότητες α υλών Στον Νοµό Κοζάνης λειτουργούν σήµερα περίπου 550 βοοτροφικές µονάδες διαφόρων µεγεθών, οι οποίες παράγουν περίπου 330.000 τόνους οργανικών αποβλήτων ετησίως Στον Νοµό Κοζάνης λειτουργούν σήµερα περίπου 60 χοιροτροφικές µονάδες διαφόρων µεγεθών, οι οποίες παράγουν περίπου 100.000 τόνους οργανικών αποβλήτων ετησίως Οι παραπάνω ποσότητες αθροιζόµενες µπορούν να παράγουν εγκατεστηµένη ηλεκτρική ισχύ 3,7ΜW. Αν αυτές οι ποσότητες συνδυαστούν µε ενεργειακά φυτά ή γλυκερίνη, η εγκατεστηµένη ηλεκτρική ισχύς µπορεί εύκολα να ξεπεράσει τα 10MW. 68

Τιµές πώλησης ηλεκτρικού ρεύµατος παραγόµενου από µονάδες βιοαερίου Σύµφωνα µε τον νέο νόµο για τις ΑΠΕ, οι τιµές πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας για µονάδες Βιοαερίου έχουν διαµορφωθεί ως εξής: Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από: Βιοαέριο που προέρχεται από βιοµάζα κτηνοτροφικά και αγροτοβιοµηχανικά οργανικά υπολείµµατα και απόβλητα µε εγκατεστηµένη ισχύ 3 MW Βιοαέριο που προέρχεται από βιοµάζα κτηνοτροφικά και αγροτοβιοµηχανικά οργανικά υπολείµµατα και απόβλητα µε εγκατεστηµένη ισχύ >3 MW Τιµή Ενέργειας ( /MWh) 220 200 Στην περίπτωση όπου δεν θα χρησιµοποιηθεί κανένα είδος επιχορήγησης για την κατασκευή των µονάδων βιοαερίου, πχ επιχορήγηση από τον Αναπτυξιακό Νόµο, η τιµή πώλησης της µεγαβατώρας, για την κατηγορία Βιοαέριο, αυξάνεται κατά 15% (235 ). 69

Νέος Αναπτυξιακός Νόµος 3908/2011 Βάσει του νέου Αναπτυξιακού νόµου 3908/2011, είναι δυνατή η επιχορήγηση ύψους έως και 50% επί του συνολικού κατασκευαστικού κόστους της Επένδυσης. Το ποσοστό επιχορήγησης εξαρτάται από την περιοχή εγκατάστασης της µονάδας παραγωγής. Από το ποσοστό της επιχορήγησης, το 70% δίδεται ως χρηµατική ενίσχυση ενώ το 30% ως φορολογική απαλλαγή. Οι επενδύσεις που αφορούν την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από βιοαέριο, ανήκουν στην κατηγορία των επενδύσεων περιφερειακής συνοχής. Σε αυτήν την περίπτωση η τιµή πώλησης του ηλεκτρικού ρεύµατος παραµένει 220 και δεν προσαυξάνεται κατά ποσοστό 15%. 70

71 Υλοποίηση εγκατάστασης βιοαερίου - Ελλάδα

Μεθοδολογία υλοποίησης Η σωστή επιλογή του χώρου εγκατάστασης αποτελεί, ένα από τους σηµαντικότερους παράγοντες επιτυχίας. Εξαιτίας του γεγονότος ότι οι εγκαταστάσεις Βιοαερίου, υλοποιούνται σε περιοχές έντασης καλλιέργειας, απαραίτητη προϋπόθεση για την επιλογή του χώρου εγκατάστασης αποτελεί, αθροιστικά, η επίτευξη των παρακάτω κριτηριών: Εξασφάλιση πρώτων υλών σε συγκεκριµένη ακτίνα, µε διαφορετικούς συνδυασµούς και µε εναλλακτικά σενάρια Περιβαλλοντική και αδειοδοτική καταλληλότητα Θετική προδιάθεση της τοπικής κοινωνίας Μελέτη βιωσιµότητας Αρχικό καθορισµό πρώτων υλών Ανάγκες διαχωρισµού Ειδικές ανάγκες περιοχής 72

Μελέτη σκοπιµότητας Επιλογή περιοχής εγκατάστασης Αρχική επιλογή της περιοχής εγκατάστασης µε βάση πιθανές ιδιοκτησίες και πρώτα ενεργειακά στοιχεία Μελέτη Σκοπιµότητας Συλλογή πρωτογενών στοιχείων Αξιολόγηση θέσεων ιαθέσιµο δυναµικό Χωροθέτηση θέσης σε επίπεδο δηµοτικού διαµερίσµατος (GIS) Μελέτη τεχνικού και εκµεταλλεύσιµου δυναµικού Μελέτη ενεργειακού περιεχοµένου Εξασφάλιση συµβολαίων παραγωγών πρώτης ύλης Εξασφάλιση γηπέδου εγκατάστασης 73

Μελέτη βιωσιµότητας Μελέτη βιωσιµότητας - Επιχειρηµατικό σχέδιο Προσδιορισµός της καλύτερης δυνατής τεχνικής µορφής της µονάδας Βιοαερίου σε σχέση µε το κόστος κατασκευής και την απόδοσή της Προσδιορισµός της καλύτερης τεχνικής λύσης σε σχέση µε τις πραγµατικές συνθήκες αγοράς της περιοχής εγκατάστασης Προσδιορισµός του κόστους υλοποίησης του έργου περιλαµβανοµένου της επιδότησης από τον Αναπτυξιακό Νόµο. Περιγραφή όλων των αναλυτικών σταδίων παραγωγικής διαδικασίας καθώς και του εξοπλισµού που συνεπάγονται από αυτά. Συνολικό επιχειρηµατικό σχέδιο (business plan) του έργου. 74

Άδεια Παραγωγής Άδεια Παραγωγής από την Ρυθµιστική Αρχή Ενέργειας Τεκµηρίωση εξασφάλισης θέσης Μελέτη τεκµηρίωσης δυναµικού Ενεργειακή µελέτη Προκαταρτική Τεχνική µελέτη Επιχειρηµατικό σχέδιο Προµελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΠΠΕ) ιαδικασίες για την υποβολή αίτησης για την άδεια 75