Ш_ / AEOKţj ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΚΥΠΡΟΥ (ΔΕΟΚ) Βύρωνος40, 1096ΛευκωσΙα, Τ.Θ. 21625, 1511 Λευκωσία ' Τηλ: +357 22872194, Φαξ: +357 22441896, E-mail: deok@cytanet.com.cy DEMOCRATIC LABOUR FEDERATION OF CYPRUS (DEOK) Vyronos 40, 1096 Nicosia, P.O.Box 21625, 1511 Nicosia Tel: +357 22872194, Fax: +357 22441896, E-mail: deok@cytanet.com.cy Website: www.deok.org.cy ΙΩΣΗΦ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΔΕΟΚ Ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων και η περίπτωση της Κύπρου στο Ευρωπαϊκό πλαίσιο - Παρασκευή 20 Απριλίου 2018 Καταρχήν θέλω να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στην αντιπροσωπία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ευκαιρία που μας δίνει σήμερα να εκφράσουμε τις απόψεις μας για τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Κύριε Παπαδόπουλε, Εκπρόσωποι Οργανώσεων, κύριοι/ες εισηγητές και εισηγήτριες, φίλες και φίλοι. Η έγκριση του πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων που ενέκριναν οι ηγέτες της ΕΕ στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας στις 17 Νοεμβρίου αποτελεί αναμφισβήτητα μια σημαντική εξέλιξη σε μια Ευρώπη που δοκιμάζεται την τελευταία δεκαετία από αλλεπάλληλες θεσμικές και οικονομικές κρίσεις. Οι Ευρωπαίοι πολίτες βιώνουν το αδιέξοδο του Ευρωπαϊκού εγχειρήματος αμφισβητώντας έντονα την ικανότητα και την πολιτική βούληση της πολιτικής και οικονομικής ελίτ της Ευρώπης να δώσει πραγματικές απαντήσεις στις σύγχρονες προκλήσεις και νέα πνοή στο Ευρωπαϊκό όραμα. Η μεγάλη δύναμη στην οποία στηρίχτηκε η ενοποιητική διαδικασία ήταν και παραμένει το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό πρότυπο. Ένα πρότυπο που έφερε στην Ευρώπη ευημερία, ειρήνη, οικονομική σταθερότητα και αλληλεγγύη. Ένα πρότυπο που στηρίχθηκε σε τρεις βασικούς άξονες: α) την αξιοπρεπή απασχόληση, β) τα 1
θεσμοθετημένα εργατικά δικαιώματα και γ) το ισχυρό κράτος κοινωνικής πρόνοιας. Η υπονόμευση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Πρότυπου με την επικράτηση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών την τελευταία δεκαετία, οδήγησε σε μαζική ανεργία, σε υπονόμευση των συλλογικών συμβάσεων και σε δραματική αύξηση της φτώχειας. Οδήγησε στην ενίσχυση της φασιστικής ακροδεξιάς, στην ξενοφοβία και στον ευρωσκεπτικισμό. Η οικονομική κρίση που επηρέασε τις χώρες του νότου αντί να αποτελέσει την αφορμή για την προώθηση μιας δίκαιης οικονομικής διακυβέρνησης για διόρθωση των στρεβλώσεων που δημιούργησε το ευρώ και η ανισορροπία μεταξύ βορρά νότου αποτέλεσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να επιβληθούν πολιτικές σκληρής λιτότητας, να απορυθμισθούν τα δικαιώματα των εργαζομένων και να αποδομηθεί το κοινωνικό κρότος. Τίθενται επομένως ερωτήματα κρίσιμης σημασίας κατά πόσο οι βασικές διακηρυκτικές αρχές του πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων θα προωθηθούν και θα υλοποιηθούν μέσα από συγκεκριμένες δεσμευτικές πολιτικές αποφάσεις και θεσμικές ρυθμίσεις. Μόλις πρόσφατα οι συντηρητικές δυνάμεις του Ευρωκοινοβουλίου καταψήφισαν τροπολογίες των Αριστερών, των Σοσιαλιστών και των Πράσινων για την ένταξη δεσμευτικών δεικτών στο Ευρωπαϊκό εξάμηνο. Ενώ εξακολουθεί να παραμένει ανικανοποίητο το αίτημα της ΣΕΣ για την ενσωμάτωση στις Ευρωπαϊκές συνθήκες ενός κοινωνικού πρωτοκόλλου που θα διασφαλίζει ότι οι λεγάμενες οικονομικές ελευθερίες δεν θα υπερισχύουν των κοινωνικών δικαιωμάτων. Δυστυχώς η φιλοσοφία των ευρωπαίων ηγετών στην πράξη παραμένει αναλλοίωτη. Αυστηροί κανόνες και πλήρης συμμόρφωση των κρατών μελών σε ότι αφορά την οικονομική διακυβέρνηση, 2
διακηρύξεις και ευχολόγια για την κοινωνική προστασία και την ενίσχυση των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Η ΔΕΟΚ σαν μέλος της ΣΕΣ υποστηρίζει και δηλώνει στρατευμένη στον αγώνα των ευρωπαϊκών συνδικάτων για επανατροχοδρομηση του δίκαιου παραδοσιακού και ιστορικού κοινωνικού μοντέλου ευημερίας ανάπτυξης και αλληλεγγύης της Ευρώπης. Η οικονομική κρίση και η εφαρμογή του μνημονίου έχουν υποσκάψει το σύστημα εργασιακών σχέσεων. Στην αγορά εργασίας έχουν αυξηθεί κατακόρυφα οι άτυπες μορφές απασχόλησης που συνδέονται από ένα ολοένα αυξανόμενο ποσοστό προσωρινής εργασίας και αυτοαπασχόλησης. Για ένα μεγάλο ποσοστό εργαζόμενων η εργασία είναι πλέον συνώνυμη με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, ακούσια μερική απασχόληση, προσωρινή απασχόληση ή αδήλωτη εργασία. Αυτή η γενική αύξηση ανασφάλειας επηρεάζει αρνητικά όλους τους εργαζόμενους σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Η αποδυνάμωση των συλλογικών συμβάσεων και οι αμοιβές κάτω από τον κατώτατο αποδεικνύουν ότι η ισορροπία μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων έχει ανατραπεί υπέρ των εργοδοτών. Οι συλλογικές συμβάσεις ακόμα και εκεί που συνομολογούνται και υπογράφονται υπονομεύονται από ατομικά συμβόλαια τα οποία θεωρούνται από την Κυπριακή Δημοκρατία απαραβίαστα θέσφατα στο εσωτερικό δίκαιο που κατοχυρώνει την ελευθερία των συμβαλλομένων να συνάπτουν συμφωνίες. Είναι να διερωτάται κάποιος γιατί το κυπριακό σύνταγμα προτρέπει την πολιτεία να νομοθετήσει ώστε να διασφαλίζεται η πλήρης και καθολική εφαρμογή της σύμβασης καλύπτοντας όλους τους εργαζόμενους. Είναι πεποίθηση μας ότι η νομική ρύθμιση και η διασφάλιση της εφαρμογής των συλλογικών συμβάσεων πρέπει να αποτελέσει βασική στόχευση του Πυλώνα Ευρωπαϊκών Κοινωνικών 3
Δικαιωμάτων. Για τις συνδικαλιστικές οργανώσεις η πρόκληση τα επόμενα χρόνια είναι να διασφαλίσουν ότι θα ληφθούν τα αναγκαία μέτρα για την δημιουργία θέσεων εργασίας και ότι αυτές οι θέσεις εργασίας θα είναι ποιοτικές και βιώσιμες. Ο κατακερματισμός και η κρίση στην αγορά εργασίας δεν προέρχεται μόνο από αλαλαγές του μοντέλου παραγωγής, την τεχνολογική αλλαγή, την ανάθεση έργων σε τρίτους και την παγκοσμιοποίηση αλλά από σκόπιμες πολιτικές που αποβλέπουν στην με κάθε κόστος ευελιξία του εργατικού δυναμικού. Ο Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων ίσως δημιουργήσει μια ευκαιρία ώστε να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες των εργαζομένων προτείνοντας καλύτερους κανόνες για την αντιμετώπιση των ελλείψεων στο νομικό πλαίσιο μαζί με ισχυρές συστάσεις και μέτρα για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης των εργαζομένων σε όλη την Ευρώπη. Υπάρχει ανάγκη για την ουσιαστική ενίσχυση των κοινωνικών δικαιωμάτων προκειμένου η ΕΕ να διαμορφώσει και να διατυπώσει μια δίκαιη διαχείριση της αναδιάρθρωσης των επιχειρήσεων και την ενίσχυση της ικανότητας για την πρόβλεψη της αλλαγής ειδικότερα στον βαθμό που η ψηφιοποίηση αλλάζει και μεταμορφώνει τον κόσμο της εργασίας. Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί με τον καλύτερο τρόπο μέσω του κοινωνικού διαλόγου που πρέπει να κατοχυρώνεται μέσω του Πυλώνα. Πρέπει να διασφαλισθεί ότι η προστασία βάση συλλογικής σύμβασης ή από νόμο θα ισχύει για όλους τους εργαζομένους. Η ενιαία αγορά της ΕΕ πρέπει να βασίζεται στην πραγματική κοινωνική οικονομία της αγοράς στην οποία όλα τα πρότυπα εργασίας πρέπει να τηρούνται είτε αυτά προβλέπονται από νόμο είτε από συλλογική σύμβαση συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που ισχύουν για τους διακινούμενους εργαζομένους και τους μετανάστες. Οι συμβάσεις μόνιμης εργασίας θα πρέπει να παραμένουν ο κανόνας. Η χρήση συμβάσεων ορισμένου χρόνου και η προσωρινή εργασία θα πρέπει 4
να προορίζονται για ειδικές περιστάσεις στις οποίες ο περιορισμένος χρόνος δικαιολογείται αντικειμενικά. Προκειμένου να αξιοποιηθεί η δυναμική δημιουργίας θέσεων εργασίας λαμβάνοντας υπόψη της μελλοντικές αλλαγές χρειάζεται ιδιαίτερα εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό και μορφές οργανώσεις της εργασίας που θα παρέχουν δυνατότητες αξιοποίησης των προσόντων του εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα δια βίου μάθηση και κοινωνική προστασία. Είναι καιρός να αντληθούν διδάγματα από την κρίση και να εξασφαλισθεί ότι η δημιουργία θέσεων εργασίας θα οδηγήσει σε ποιοτική απασχόληση για όλους. Η έννοια της ευελιξίας με ασφάλεια έχει σε πολλές περιπτώσεις παρερμηνευθεί από τους εργοδότες και την κυβέρνηση προκειμένου να αποδυναμωθεί η προστασία της εργασίας. Η κρίση αποκάλυψε την ζημιά που μπορεί να προκαλέσουν η υπερβολική ευελιξία και τα αδύναμα συστήματα κοινωνικής προστασίας. Η κρίση έχει επίσης επιβεβαιώσει ότι η εξεύρεση λύσεων κατόπιν διαπραγματεύσεων έχει καλύτερα αποτελέσματα για τους εργαζόμενους την κοινωνία και την οικονομία και ότι μπορεί να δημιουργήσει ευνοϊκό περιβάλλον για τις επενδύσεις. Ο Πυλώνας Κοινωνικών δικαιωμάτων πρέπει να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην ενίσχυση των πόρων για την βελτίωση των επαγγελματικών δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες της εποχής μας. Γνωρίζουμε ότι οι δημογραφικές αλλαγές και η γήρανση του πληθυσμού όπως επίσης οι κλιματικές αλλαγές και οι περιβαλλοντικές προκλήσεις θα οδηγήσουν σε θεμελιώδης αλλαγές στις μεθόδους παραγωγής και στους τρόπους οργάνωσης της εργασίας. Η αρχή της δίκαιης μετάβασης σε ποιοτικές θέσεις εργασίας θα πρέπει να κατευθύνει τις δράσεις που αποσκοπούν στην δημιουργία και μετατροπή θέσεων εργασίας. Οι διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών όσον αφορά την απασχόληση και τους 5
μισθούς πρέπει να αντιμετωπιστούν με καθορισμό δεσμευτικών κανόνων για την ισομισθία και την συμφιλίωση επαγγελματικών και οικογενειακών υποχρεώσεων. Το θέμα της ανισότητας και το πρόβλημα της κοινωνικής συνοχής ανακύπτουν σε διάφορα επίπεδα. Ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών μεταξύ πλούσιων και φτωχών μεταξύ νέων εργαζομένων και εκείνων που έχουν επαγγελματική εμπειρία μεταξύ εκείνων που έχουν εργασία και εκείνων που δεν έχουν. Το ζήτημα της ανισότητας συνδέεται με τα εισοδήματα και την κατανομή τους μέσω των συστημάτων κοινωνικής προστασίας και τη φορολογία. Την τελευταία δεκαετία οι εισοδηματικές και μισθολογικές ανισότητες έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Η ενσωμάτωση στον Πυλώνα κριτηρίων και μηχανισμών που να διασφαλίζουν δίκαιους μισθούς είναι απαραίτητη. Επίσης απαιτείται η καθιέρωση αξιοπρεπούς γενικού κατώτατου μισθού σύμφωνα με τις εθνικές ιδιαιτερότητες και η κοινωνική ασφαλιστική κάλυψη ιδιαίτερα στις περιόδους ανεργίας και υποαπασχόλησης με εξασφαλισμένες ρήτρες προστασίας για γυναίκες και νέους εργαζόμενους. Τα συστήματα κοινωνικής προστασίας και πρόνοιας πρέπει να είναι ισχυρά και αποτελεσματικά. Ο Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων επομένως πρέπει να εξασφαλίσει μια σειρά βασικών δικαιωμάτων συμπεριλαμβανομένων: 10ν: Το δικαίωμα παροχής επαρκούς κοινωνικής προστασίας στα ευάλωτα κοινωνικά στρώματα και στα άτομα με αναπηρίες 2ον: Το δικαίωμα παροχής καλής ποιότητας οικονομικών, προσιτών και προσβάσιμων κοινωνικών υπηρεσιών με επαρκή χρηματοδότηση και εξειδικευμένη φροντίδα που να περιλαμβάνει την μακροχρόνια περίθαλψη και φροντίδα των παιδιών. 6
I 30V: To δικαίωμα σε επαρκείς συντάξεις και την καθιέρωση πανευρωπαϊκών προτύπων για την μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών συστημάτων. 4ον: Προώθηση ευρωπαϊκής οδηγίας για την καθιέρωση κοινών αρχών για την χορήγηση ΕΕΕ σε όλη την ΕΕ. Κατά την ανάλυση των πιο πάνω προτεραιοτήτων και για να γίνει ο Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων πιο αποτελεσματικός και οι στόχοι του πιο εφικτοί είναι απαραίτητη η αξιολόγηση των νομικών και διοικητικών εργαλείων εφαρμογής τους. 1ον: Απαιτείται νέο νομοθετικό πλαίσιο για την κατοχύρωση κοινωνικών δικαιωμάτων 2ον: Η θεσμική αλλαγή είναι απαραίτητη επίσης για να εξασφαλιστεί ότι η προώθηση της κοινωνικής ατζέντας μέσω των ειδικών συστάσεων ανά χώρα του Ευρωπαϊκού εξαμήνου. 3ον: Η Δημοκρατική λογοδοσία της Επιτροπής και του Συμβουλίου θα πρέπει να βελτιωθεί. Ειδικότερα θα πρέπει να επανεξεταστεί ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Τα δικαιώματα που ενσωματώνονται στον χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ πρέπει να αναγνωρίζονται και να προωθούνται από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ κατά την έκδοση κάθε απόφασης από τα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ. 4ον: Απαιτείται άμεσα η προσχώρηση στην Ευρωπαϊκή σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου του Πρωτοκόλλου Κοινωνικής Προόδου που θα διασφαλίζει ότι η οικονομικές ελευθερίες δεν θα υπερισχύουν των κοινωνικών δικαιωμάτων. Η ΔΕΟΚ πιστεύει ότι ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων πρέπει να είναι φιλόδοξος, οι προσδοκίες είναι υψηλές και υπάρχουν πολλά προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η ΕΕ πρέπει να δείξει ότι εξυπηρετεί τους 7
4 πολίτες και τους εργαζόμενους της και ότι είναι σε θέση να θέσει σε εφαρμογή νέες πολιτικές που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους. Απαιτείται βαθιά μεταρρύθμιση σε σημαντικούς στρατηγικούς άξονες και σύγκλιση οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικών δικαιωμάτων. Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί με κοινωνικό διάλογο, ισχυρή πολιτική βούληση και εμβάθυνση των δημοκρατικών και κοινωνικών θεσμών της ΕΕ. 8