π ε ρ ι ε χ Ο Μ Ε Ν Α

π ε ρ ι ε χ Ο Μ Ε Ν Α Οι πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής σας ξεκινούν εδώ...2 Τι χρειάζεται να έχετε μαζί σας... 5 Για την εισαγωγή... 5 Για τη δήλωση του παιδιού σας στο ληξιαρχείο... 5 Η παραμονή σας στο δωμάτιο... 7 Rooming In - Υποστήριξη μητρικού θηλασμού... 8 Ένα δώρο από εμάς... 9 Η πρώτη του φωτογραφία... 9 Νεογνικό τμήμα... 11 Σταθμός βρεφών... 11 Μητρικός θηλασμός Οι μαίες του ΛΗΤΩ στα πρώτα σας βήματα... 13 Ώρες θηλασμού... 13 Τράπεζα γάλακτος... 13 Παραγωγή του μητρικού γάλακτος... 14 Πλεονεκτήματα μητρικού θηλασμού για τη μητέρα... 16 Πλεονεκτήματα μητρικού θηλασμού για το παιδί... 17 Οδηγίες για σωστό θηλασμό... 18 Απογαλακτισμός... 25 Τεχνητή Διατροφή Νεογνού... 25 Προληπτικός έλεγχος νεογνών... 26 Υπερηχογραφικός έλεγχος ισχύων... 27 Έλεγχος ακοής νεογνών... 29 Μονάδα εντατικής νοσηλείας νεογνών (Μ.Ε.Ν.Ν.)... 31 Επισκεπτήριο στη Μ.Ε.Ν.Ν. Νεογνών... 32 Παιδιατρικές Συμβουλές...35 Περιποίηση Ομφαλού - Μπάνιο... 36. Βάρος... 36 Κενώσεις... 36 Θερμοκρασία... 37 Ίκτερος... 37 Φυσιολογικές εκδηλώσεις... 37 Γενικές οδηγίες... 39 Καθώς θα ξεκινάτε την καινούργια σας ζωή... 41

" " M & X K A.E. M, T K : 210 69 02 000 T. P : 210 69 02 100, Fax: 210 69 84 162, 210 69 02 090 E-mail: info@@leto.gr, URL: www.leto.gr 3 Αγαπητή μας φίλη, Σας καλωσορίζουμε στο Μαιευτήριο «Λητώ», στο δικό σας Μαιευτήριο. Εδώ όπου θα ξεκινήσετε την καινούργια σας ζωή, ως μητέρα. Αφού απευθυνθείτε στο γραφείο παραλαβής ασθενών προς εισαγωγή, θα ξεκινήσει άμεσα η προετοιμασία σας για την αίθουσα τοκετού. Οι άνθρωποι του «Λητώ» θα είναι στη διάθεσή σας κάθε στιγμή της παραμονής σας για να ανταποκριθούν σε κάθε σας απορία και ανάγκη. Μέσα από τις σελίδες του εντύπου που κρατάτε στα χέρια σας, φροντίσαμε να σας δώσουμε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που ενδεχομένως χρειαστείτε τόσο για το διάστημα που θα είστε «φιλοξενούμενή» μας όσο και για τις πρώτες ημέρες που θα περάσετε στο σπίτι σας, μαζί με το νεογέννητο παιδί σας. Ξεφυλλίστε το, διαβάστε το προσεκτικά και φυλάξτε το ως σημείο αναφοράς για ερωτήματα και απορίες που μπορεί να σας δημιουργηθούν εν καιρώ. Το σίγουρο είναι πως το άρτια καταρτισμένο και έμπειρο ανθρώπινο δυναμικό του Μαιευτηρίου «Λητώ» θα είναι οι «σύντροφοι» και οι «φίλοι» σας που θα σταθούν στο πλευρό σας και θα μοιραστούν τη χαρά για τον ερχομό του παιδιού σας στον κόσμο. Με ιδιαίτερη M εκτίμηση & X οι άνθρωποι K του

5 τι χρειαζεται να εχετε ΜΑζι ΣΑΣ για την εισαγωγη Με την άφιξή σας στο Μαιευτήριο, θα πρέπει να προσκομίσετε: 1. Αστυνομικές ταυτότητες και των δύο γονέων. 2. Διαβατήρια -εάν είστε αλλοδαποί. για τη δηλωση ΤΟυ παιδιου ΣΤΟ ληξιαρχειο Την επομένη του τοκετού σας θα πρέπει να απευθυνθείτε στο τμήμα Εξυπηρέτησης Πελατών-Ληξιαρχείο, για να συμπληρώσετε τη ληξιαρχική πράξη γέννησης του παιδιού σας, η οποία θα αποσταλεί από εμάς στο Ληξιαρχείο Αθηνών, όπου και υπάγεται το Μαιευτήριο. Ανάλογα με την οικογενειακή σας κατάσταση θα πρέπει να προσκομίσετε τα εξής: 1. Εάν είστε παντρεμένη: τη ληξιαρχική πράξη γάμου επικυρωμένη το τελευταίο 6μηνο. 2. Εάν είστε διαζευγμένη: το διαζευκτήριό σας, το οποίο θα πρέπει να προσκομίσετε εντός 24 ωρών. 3. Εάν είστε ανύπανδρη: το πιστοποιητικό οικογενειακής μερίδας, το οποίο αναφέρει την οικογενειακή σας κατάσταση. Όλα τα έγγραφα που θα προσκομίσετε θα πρέπει να έχουν εκδοθεί εντός του τελευταίου 6μήνου. Εάν είστε αλλοδαπή θα πρέπει όλα τα ανωτέρω έγγραφα να είναι μεταφρασμένα στα Ελληνικά. Αντίγραφα των απαιτούμενων ληξιαρχικών πράξεων δίνονται, κατά την έξοδό σας, από το Ταμείο Εσωτερικών Ασθενών του Μαιευτηρίου.

7 Η ΠΑΡΑΜΟνη ΣΑΣ ΣΤΟ δωματιο Οι άνθρωποι του Μαιευτηρίου «Λητώ» θα φροντίσουν η παραμονή σας μαζί μας να είναι άνετη και ξεχωριστή, όσο ξεχωριστή είναι και η γέννηση του παιδιού σας. Κάθε πρωί, ο παιδίατρος θα σας ενημερώνει, στο δωμάτιό σας, για την πορεία του νεογέννητου παιδιού σας. Οδηγίες και συμβουλές για την περιποίηση του νεογνού σάς δίνονται καθ όλη τη διάρκεια της παραμονής σας από το προσωπικό μας. Ειδικότερα, κατά την αναχώρησή σας, θα παρακολουθήσετε επίδειξη για τα πρώτα σας βήματα ως μητέρα στο σπίτι (μπάνιο, αλλαγή πάνας, ντύσιμο κ.λπ.). Σας προτείνουμε την επίδειξη να παρακολουθήσουν και οι δύο γονείς. Για μερικές λεπτομέρειες, όμως, θα πρέπει να φροντίσετε εσείς: Εκτός από τα απαραίτητα προσωπικά σας αντικείμενα, όπως νυχτικά, ρόμπα κ.λπ., μην ξεχάσετε να έχετε μαζί σας και τα πρώτα ρούχα που θα φορά το παιδί σας κατά την έξοδό σας από το Μαιευτήριο. Για να μην επιβαρύνεται η ατμόσφαιρα μέσα στο δωμάτιο για εσάς και το μωρό σας: 1. Μην ξεχνάτε να απομακρύνετε καθημερινά τα λουλούδια. 2. Σας προτείνουμε να περιορίσετε τις επισκέψεις. Με τον τρόπο αυτό και προφυλάσσετε το παιδί σας από τα μικρόβια και εσείς θα είστε πιο ξεκούραστη για να αφοσιωθείτε στο ρόλο σας ως νέα μητέρα.

ROOMING IN - υποστηριξη ΜΗΤριΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ Στο μαιευτήριο Λητώ προσφέρουμε μια οικογενειακά προσανατολισμένη επιλογή στη φροντίδα της μητρότητας, το λεγόμενο «rooming-in», δηλαδή την συγκατοίκηση του βρέφους στο ίδιο δωμάτιο με τη μητέρα του από τη στιγμή της γέννησής του και για 24 ώρες το 24ωρο. H έγκαιρη έναρξη του μητρικού θηλασμού από την 1η ώρα της γέννησης του και η συνέχιση του, διευκολύνονται από την υιοθέτηση του «rooming in». Οι πρακτικές αυτές άλλωστε αποτελούν δύο από τις 10 προϋποθέσεις που έχουν συντάξει ο Π.Ο.Υ. και η Unicef για επιτυχημένο μητρικό θηλασμό. Η πρακτική του «rooming in» προσφέρεται σε όλες τις κατηγορίες δωματίων. Εάν επιθυμείτε να έχετε το μωρό σας δίπλα σας από την πρώτη στιγμή, ενημερώστε την προϊσταμένη του ορόφου νοσηλείας σας. Επίσης, οι μητέρες υποστηρίζονται και μετά την αναχώρηση τους, με την 24ωρη γραμμή επικοινωνίας που ενισχύει την προσπάθεια του θηλασμού (τηλ. επικοινωνίας 210-69.02.200-299, 210-69.02.300-399).

9 ΕΝΑ δωρο ΑΠΟ ΕΜΑΣ Κατά την έξοδό σας θα σας προσφέρουμε το ντοσιέ που θα έχουμε ετοιμάσει ειδικά για το νεογέννητο παιδί σας. Στο ντοσιέ περιλαμβάνονται: Το πρώτο του βραχιολάκι Η πρώτη του ταυτότητα Το βιβλιάριο υγείας καθώς και αντίγραφα: Ακουολογικής εξέτασης Υπερηχογραφήματος ισχίων Ομάδας αίματος & Rhesus νεογνού. Η πρωτη ΤΟΥ ΦΩΤΟγρΑΦΙΑ Ο φωτογράφος του Μαιευτηρίου «Λητώ» θα απαθανατίσει με τον καλύτερο τρόπο τις πρώτες γλυκές στιγμές του μωρού σας. Φωτογραφίζονται όλα τα νεογνά. Τυχόν αντίρρησή σας για τη φωτογράφηση του παιδιού σας θα πρέπει να διατυπωθεί εγγράφως, στην προϊσταμένη του ορόφου, κατά την εισαγωγή σας. Η αγορά των φωτογραφιών είναι προαιρετική. Οι φωτογραφίες του μωρού σας θα σας παραδοθούν από το φωτογράφο στο δωμάτιό σας μέχρι και την ημέρα εξόδου σας.

11 ΝΕΟΓΝικo ΤΜHΜΑ Το Τμήμα που πλημμυρίζει από ζωή και κλάματα νεογέννητων μωρών είναι το Νεογνικό. Στο τμήμα αυτό παρακολουθούνται τα νεογέννητα τις πρώτες ώρες αμέσως μετά τη γέννησή τους. Στη συνέχεια, και εφόσον δεν έχει προκύψει κάποιο πρόβλημα που να χρήζει περαιτέρω παρακολούθησης, μεταφέρονται στο σταθμό του ορόφου όπου νοσηλεύεται η μητέρα τους. Στο Νεογνικό Τμήμα του Μαιευτηρίου «Λητώ», πραγματοποιείται και η πρώτη ιατρική εξέταση του νεογέννητου παιδιού σας. ΣΤΑΘΜΟΣ ΒρΕΦΩΝ Σε κάθε όροφο νοσηλείας του Μαιευτηρίου «Λητώ» φιλοξενείται και ο αντίστοιχος σταθμός νεογνών. Εκεί, και για όλη τη διάρκεια του 24ώρου, οι παιδίατροι και το νοσηλευτικό προσωπικό παρέχουν όλες τις απαραίτητες φροντίδες στο νεογέννητο παιδί σας.

13 ΜΗΤριΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΟΙ ΜΑΙΕΣ ΤΟΥ ΛΗΤΩ ΣΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΑΣ ΒΗΜΑΤΑ Το Μαιευτήριο «Λητώ» πρωτοπορεί εδώ και χρόνια στην προώθηση του μητρικού θηλασμού. Γνωρίζοντας ότι αποτελεί την πρώτη και άρρηκτη σχέση της νέας μητέρας με το νεογέννητο παιδί της, οι μαίες του «Λητώ» έχουν οργανώσει, ειδικά για εσάς, μια ειδικά σχεδιασμένη και εξατομικευμένη εκπαίδευση, καθ όλη τη διάρκεια του 24ώρου, στον όροφο παραμονής σας. Ο θηλασμός είναι μια διαδικασία σημαντική και ιερή, και οι άνθρωποι του «Λητώ» το γνωρίζουν καλά. Γι αυτό και η βοήθειά τους θα σας φανεί πολύτιμη! Κάθε απαραίτητη πληροφορία θα την έχετε τη στιγμή που τη χρειάζεστε. Για κάθε σας απορία θα βρίσκονται στο πλευρό σας. ΩΡΕΣ ΘΗΛΑΣΜΟΥ Τα βρέφη μεταφέρονται στο δωμάτιό σας, καθημερινά: 5:00 9:00 13:00 17:00 21:00 24:00 Εάν έχετε ζητήσει το παιδί σας να τρέφεται μόνο με μητρικό γάλα, τότε: το νεογέννητο μεταφέρεται στο δωμάτιό σας κάθε φορά που κλαίει. Σε περίπτωση που για ιατρικό ή άλλο λόγο δεν θηλάζετε το μωρό σας: εξακολουθούν να ισχύουν οι σταθερές ώρες σίτισης. ΤΡΑΠΕΖΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ Κατά τη διάρκεια της παραμονής σας στο Μαιευτήριο «Λητώ» θα σας δοθούν όλες οι απαραίτητες συμβουλές και πληροφορίες για το πώς να αποθηκεύσετε το μητρικό γάλα που θα σας χρειαστεί σε περίπτωση που εργάζεστε ή για άλλους λόγους.

ΠΑΡΑΓΩΓH ΤΟΥ ΜΗΤριΚOY ΓAΛΑΚΤΟΣ Ο μητρικός θηλασμός, αποκλειστικό προνόμιο της γυναίκας, είναι η κατάληξη μιας σειράς μεταβολών του μαστού που αρχίζουν πριν εμφανιστεί η περίοδος. Οι ορμόνες, ειδικές ουσίες που παράγονται στις ωοθήκες, είναι υπεύθυνες για τις μεταβολές αυτές και για την προετοιμασία του μαστού για την παραγωγή του γάλακτος. Από τη φύση, η θρέψη του παιδιού συνεχίζεται από τη μητέρα και μετά τη γέννησή του.

15 ➊ ➋ ➌ ➍ ➎ Αμέσως μετά τη γέννηση και την αποβολή του πλακούντα, αρχίζει η παραγωγή του γάλακτος με τη δράση δύο ορμονών, της προλακτίνης και της οξυτοκίνης. Οι ορμόνες αυτές παράγονται στην υπόφυση, έναν αδένα που βρίσκεται στον εγκέφαλο. Την εντολή, όμως, για το ξεκίνημα της παραγωγής του γάλακτος δίνει το μωρό με το θηλασμό. Πιο συγκεκριμένα, η διαδικασία παραγωγής μητρικού γάλακτος συνοψίζεται ως εξής: ➊ Με το θηλασμό του μωρού, στέλνεται μήνυμα στον εγκέφαλο μέσω της νευρικής οδού. ➋ Από την υπόφυση ελευθερώνονται οι ορμόνες προλακτίνη και οξυτοκίνη. ➌ Οι ορμόνες αυτές μεταφέρονται, μέσω του αίματος, στο μαστό. ➍ Με την προλακτίνη παράγεται το γάλα στις κυψελίδες. ➎ Με την οξυτοκίνη προωθείται το γάλα στους γαλακτοφόρους πόρους και στη θηλή. Όσο πιο γρήγορα, μετά τον τοκετό, και όσο πιο συχνά θηλάζει το μωρό, τόσο γρηγορότερα έρχεται το πύαρ, πρωτόγαλα, και στη συνέχεια το κανονικό γάλα.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΗΤριΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ Προστασία από τον καρκίνο του μαστού Μείωση της συχνότητας του καρκίνου του ενδομητρίου Προστασία από την οστεοπόρωση Σε σημαντικό ποσοστό προφύλαξη από σύντομη νέα εγκυμοσύνη ικανοποίηση για την ολοκλήρωση μιας γυναίκας-μητέρας Προαγωγή της ψυχικής υγείας κατά την περίοδο της λοχείας Ευκολία στη σίτιση και στις εξόδους με το παιδί Οικονομία.

17 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΗΤριΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ιδανική σύνθεση των συστατικών του μητρικού γάλακτος για τη σωματική ανάπτυξη του παιδιού Προστασία από λοιμώξεις του αναπνευστικού και γαστρεντερικού συστήματος Επίσης, το παιδί προστατεύεται από ιώσεις, αλλεργίες (άσθμα, έκζεμα), αναιμία Αύξηση της επιβίωσης των προώρων Αύξηση του δείκτη νοημοσύνης Προστασία από τον κίνδυνο νεανικού διαβήτη Ελάττωση της συχνότητας του παιδικού καρκίνου Βελτίωση του λόγου σε παιδιά με σχιστίες Μείωση της τερηδόνας Πρόληψη από την παχυσαρκία Πρόληψη για μελλοντικό κίνδυνο στεφανιαίας νόσου Είναι η πιο κατάλληλη τροφή κατά των ασθενειών της νεογνικής και βρεφικής ηλικίας Συμβολή στην ηρεμία του βρέφους λόγω της ειδικής ορμόνης που περιέχεται στο μητρικό γάλα Συμβολή στη διαμόρφωση υγιούς προσωπικότητας και στο κτίσιμο της ψυχικής υγείας του παιδιού.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΣΩΣΤΟ ΘΗΛΑΣΜΟ Ο θηλασμός αρχίζει το συντομότερο δυνατό, ακόμη και αμέσως μετά τον τοκετό. Κάθε πρωί κάνετε μπάνιο καθαριότητας πλένοντας το στήθος σας, τις πτυχές κάτω από αυτό και τις μασχάλες με σαπούνι και νερό. Μη χρησιμοποιείτε αντισηπτικά, διότι ξηραίνουν τη φυσική λιπαρότητα της θηλής με αποτέλεσμα τους πιο εύκολους τραυματισμούς της. Τα χέρια σας τα σαπουνίζετε πριν από κάθε θηλασμό, διότι έτσι προφυλάσσετε το μωρό σας από πολλές μολύνσεις και αρρώστιες. Όταν δεν θηλάζετε, φοράτε πάντα έναν καθαρό και κατάλληλο στηθόδεσμο και φροντίζετε οι θηλές σας να είναι πάντα καθαρές και στεγνές. Την ώρα του θηλασμού, η θέση σας πρέπει να είναι αναπαυτική. Εσείς θα βρείτε την κατάλληλη θέση. Αν θηλάζετε καθιστή, ένα μαξιλάρι στα γόνατα θα σας βοηθήσει. Με τον τρόπο αυτό το μωρό έρχεται κοντά σας για να θηλάσει. Κρατάτε με το ένα χέρι το στήθος σας από κάτω και με την παλάμη του άλλου σας χεριού κρατάτε το κεφαλάκι του από τον αυχένα. Περιμένετε με υπομονή και επιμονή και όταν η θηλή και το ανοικτό στόμα του μωρού σας είναι στην ίδια γραμμή, σπρώχνετε ελαφρά το κεφαλάκι του για να αρπάξει τη θηλαία άλω, όχι τη θηλή σας.

19 Το μωρό σας πρέπει να θηλάζει τη θηλαία άλω, δηλαδή τη σκούρα περιοχή γύρω από τη θηλή σας. Για να πετύχετε τη σωστή θέση θηλασμού, κρατάτε το στήθος σας με τα τέσσερα δάκτυλα από κάτω και τον αντίχειρα επάνω, κοντά στη θηλαία άλω, ώστε να την πιέζετε ελαφρά κατά τη διάρκεια του θηλασμού και να μην κλείνεται η μυτούλα του μωρού. Αν δεν επιτύχετε τη σωστή θέση θηλασμού και τραυματισθούν οι θηλές σας, μην απελπίζεστε, ζητήστε από τα αρμόδια άτομα να σας βοηθήσουν. Μη διακόπτετε το θηλασμό. Μη βάζετε αλοιφές στη θηλή. Όσες αλοιφές και αν βάλετε, αν δεν θηλάσετε σωστά, οι θηλές σας θα τραυματιστούν. Αν δεν γίνει καινούργιο τραύμα, το παλαιό θα επουλωθεί μόνο του. Αν θηλάζετε σωστά δεν πονάτε και αυτό σημαίνει πως έχετε τη σωστή θέση θηλασμού.

21 ΟΔΗΓιΕΣ για ΣΩΣΤΟ ΘΗΛΑΣΜΟ Ο θηλασμός είναι ελεύθερος και απεριόριστος. Τις πρώτες ημέρες είναι πιθανό το νεογέννητο να θηλάζει κάθε δύο ώρες, άσχετα αν είναι μέρα ή νύχτα. Στο τέλος του πρώτου μήνα, θα αρχίσει να κοιμάται για μεγαλύτερα διαστήματα. Το κάθε μωρό είναι διαφορετικό από το άλλο και την ίδια ποσότητα γάλακτος την παίρνει σε διαφορετικό χρόνο. Επομένως, δεν μπορούμε να ορίσουμε τον ίδιο χρόνο θηλασμού για όλα τα παιδιά. Είναι πιο σωστό, σε κάθε θηλασμό, το μωρό σας να θηλάζει μόνο από τον έναν μαστό και στον επόμενο από τον άλλο. Αν διακόψετε το θηλασμό από τον έναν μαστό και ξαναρχίσετε από τον άλλο, το μωρό σας θα πάρει μόνο το αρχικό λεπτόρρευστο γάλα, διότι η ποιότητα του γάλακτός σας είναι διαφορετική κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Στην αρχή του θηλασμού το γάλα είναι λεπτόρρευστο, ενώ προς το τέλος του θηλασμού παχύρρευστο, καθώς περιέχει λίπος, που σημαίνει περισσότερες θερμίδες, απαραίτητες για τις ανάγκες του νέου οργανισμού. Σε μερικές μητέρες το γάλα έρχεται απότομα, κάτι που συμβαίνει στο 3ο και 4ο εικοσιτετράωρο. Σε αυτή την περίπτωση και για να προλάβετε το σπάργωμα του μαστού, θηλάζετε και από τους δύο μαστούς στο ίδιο γεύμα. Αν έχετε δίδυμα, μην ανησυχείτε. Το γάλα σας φτάνει και για τα δύο παιδιά. Μπορείτε, μάλιστα, αν σας βολεύει, να τα θηλάζετε συγχρόνως. Τα κρατάτε πάνω σε δύο μαξιλάρια με τα πόδια τους προς τη μασχάλη σας και με τα χέρια σας στηρίζετε τα κεφάλια τους. Αν δεν τα καταφέρετε, θηλάστε πρώτα το ένα και μετά το άλλο, διαθέτοντας ένα μαστό για το καθένα.

ΟΔΗΓιΕΣ για ΣΩΣΤΟ ΘΗΛΑΣΜΟ Αν διψάτε κατά τη διάρκεια του θηλασμού, πίνετε όσα υγρά θέλετε. Μετά το θηλασμό κρατάτε το μωρό σας όρθιο, ακουμπισμένο στο στήθος σας ή μπρούμυτα στα πόδια σας, τρίβοντας απαλά την πλάτη του για να ρευτεί, και μετά βάλτε το στο κρεβατάκι του γυρισμένο στο πλάι. Μην ξυπνάτε το μωρό σας για να το θηλάσετε, εκτός αν περάσουν πολλές ώρες -πάνω από τέσσερις- ή αν αισθάνεστε το στήθος σας υπερβολικά γεμάτο, για να προλάβετε το σπάργωμα. Θα το βάλετε να θηλάσει και από τους δύο μαστούς, όσο θέλει. Μην του δίνετε υγρά στα ενδιάμεσα των γευμάτων του. Το γάλα σας περιέχει πολύ νερό για να ξεδιψάσει το μωρό σας. Επίσης, θηλάζει με διαφορετικό τρόπο από το μπουκάλι και έτσι μπερδεύεται και αργεί να μάθει να θηλάζει σωστά το μαστό.

23 Αν το μωρό σας κλαίει, έστω αν πέρασε πολύ λίγος χρόνος από το θηλασμό, ξαναθηλάστε το. Μην τρομοκρατηθείτε και μη νομίσετε ότι δεν έχετε γάλα. Αυτό δεν θα κρατήσει πολύ. Οι έξι πρώτες εβδομάδες είναι χρόνος προσαρμογής τόσο για το μωρό σας όσο και για εσάς. Μην παραδοθείτε χωρίς αγώνα. Σύντομα το μωρό σας θα κανονίσει μόνο του τα γεύματά του. Θα σταματήσει τα βραδινά του, θα αραιώσει τα ημερήσιά του κι εσείς θα έχετε πετύχει το σωστό θηλασμό. Το ότι το γάλα σας είναι αρκετό φαίνεται από την ανάπτυξη και τη ζωηράδα του μωρού σας. Ελέγχετε το βάρος του κάθε 10 ημέρες, τον πρώτο καιρό, και έπειτα κάθε μήνα. Πρέπει, όμως, να ξέρετε ότι με το θηλασμό δεν έχουμε παχύσαρκα παιδιά... Έχουμε γερά παιδιά. Δεν χρειάζεται να κάνετε υπερτροφία για να έχετε γάλα. Τρώτε σωστά, καλύπτοντας τις ημερήσιες ανάγκες σας σε λευκώματα, λίπη, υδατάνθρακες και βιταμίνες. Δύο ποτήρια γάλα και ένα πορτοκάλι καλύπτουν τις επιπλέον θερμιδικές ανάγκες σας. Αποφύγετε τα πικάντικα φαγητά, τα οινοπνευματώδη, τα πολλά γλυκά, τους καφέδες και γενικά τροφές που εσείς η ίδια δεν ανέχεστε. Τρώτε λάδι και όχι λίπη. Μην τρώτε κουκιά ή φάβα όσο θηλάζετε. Με το θηλασμό θα χάσετε εύκολα το βάρος που πήρατε στην εγκυμοσύνη, γιατί το λίπος που αποθηκεύσατε καίγεται για την παραγωγή του γάλακτος. Μην καπνίζετε, γιατί έτσι καπνίζει και το μωρό σας. Αν πριν καπνίζατε πολύ και υποφέρετε για ένα τσιγάρο, τότε ένα με δύο τσιγάρα την ημέρα κάπου-κάπου μπορείτε να τα καπνίσετε, ποτέ όμως πριν από το θηλασμό. Αν καταφέρετε να τα αποφύγετε, ακόμη καλύτερα. Είναι από τις πιο μικρές θυσίες που κάνετε για το νεογέννητο μωρό σας.

25 ΑΠΟΓΑΛΑΚΤΙΣΜΟΣ Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η UNICEF συνιστούν, τουλάχιστον τους 6 πρώτους μήνες της ζωής του, το βρέφος να παίρνει μόνο το γάλα της μητέρας του. Αν αισθάνεστε ευτυχισμένη με το θηλασμό, μπορείτε να τον συνεχίσετε όσο θέλετε. Όταν μετά τον 6ο μήνα αρχίσετε να δίνετε και άλλες τροφές στο μωρό σας, προοδευτικά θα γίνει η αντικατάσταση των γευμάτων θηλασμού με τις καινούργιες τροφές. Έτσι, αφού θα θηλάζετε αραιότερα, θα έχετε λιγότερο γάλα. Μεγαλώνοντας, το μωρό σας θα θηλάζει πρωί-βράδυ. Στο χρόνο θα αντικαταστήσετε πρώτα το βραδινό και μετά τον πρωινό θηλασμό με γάλα αγελάδας, εβαπορέ ή φρέσκο παστεριωμένο. Μ αυτό τον τρόπο θα σταματήσει το γάλα σας και θα τελειώσει ο θηλασμός ανώδυνα. ΤΕΧΝΗΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΝΕΟΓΝΟΥ Το νεογνό που σιτίζεται με γάλα από σκόνη μπορεί να τρώει κάθε 3 ώρες. Εάν κλαίει πιο νωρίς μπορεί να του χορηγηθεί λίγο χλιαρό ρόφημα (χαμομήλι κ.λπ.). Για να φτιάξετε το γεύμα από γάλα-σκόνη πρέπει πρώτα να βράσετε το νερό και κατόπιν, όταν γίνει χλιαρό, να διαλύσετε το γάλα. Όταν γυρίσετε το μπιμπερό ανάποδα, πρέπει στην αρχή να τρέχει συνέχεια και κατόπιν με συχνές σταγόνες. Αν δεν τρέχει έτσι το γάλα, φροντίστε να ανοίξετε καλύτερα τις τρύπες της θηλής. Οι μεζούρες, όταν το γάλα είναι σκόνη, πρέπει να είναι όσες σάς συνέστησε ο παιδίατρος στο ανάλογο νερό και οπωσδήποτε «κοφτές» και χωρίς «πάτημα». Αν το παιδί στο τάισμα κάνει εμετό, μην το σηκώσετε όρθιο, αλλά κρατήστε το με το κεφάλι προς τα κάτω. Χτυπήστε ελαφρά την πλάτη του και προσπαθήστε να καθαρίσετε τη μύτη του από την τροφή.

ΠρΟΛΗΠΤιΚΟΣ ΕΛΕΓχΟΣ ΝΕΟΓΝΩΝ Σε όλα τα νεογνά πραγματοποιείται Προληπτικός Έλεγχος για: Συγγενή υποθυρεοειδισμό Φαινυλκετονουρία Έλλειψη του ενζύμου G-6-PD σύμφωνα με οδηγία του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού και του Υπουργείου Υγείας. Επιπλέον, κατά την παραμονή του παιδιού σας στο Μαιευτήριο, ελέγχονται: η ομάδα αίματος & Rhesus το ένζυμο G-6-PD με ποσοτικό προσδιορισμό.

27 ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΙΣχιΩΝ Για την περαιτέρω διασφάλιση της καλής υγείας του νεογέννητου παιδιού σας, στο Μαιευτήριο «Λητώ» πραγματοποιείται Υπερηχογραφικός Έλεγχος Ισχίων στα νεογνά, για την έγκαιρη διάγνωση της πάθησης. Η άρθρωση του ισχίου παρουσιάζει πολλές φορές, μετά τη γέννηση, μια πάθηση που οφείλεται σε άγνωστες αιτίες κατά την ενδομήτρια ζωή. Πολλές φορές, η πάθηση αυτή παραμένει σιωπηλή, διότι δεν είναι εύκολη η διάγνωση στην κλινική εξέταση του νεογνού. Η υπερηχογραφική εξέταση του νεογνικού ισχίου ανιχνεύει τις περιπτώσεις πρώιμα και η θεραπεία, με απλά μέσα, θεωρείται πλήρης. Κλινική εξέταση

ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΙΣχιΩΝ Πιο συγκεκριμένα, η πάθηση ονομάζεται αναπτυξιακή δυσπλασία του ισχίου και η διάγνωσή της είναι σκόπιμο να γίνεται αμέσως μετά τη γέννηση, προκειμένου να αρχίσει άμεσα η θεραπεία που είναι πάρα πολύ απλή (πάνες ή ειδικοί κηδεμόνες συγκρατούν τα ισχία σε επαγωγή) και έχει άριστα αποτελέσματα. Αντίθετα, αν η διάγνωση καθυστερήσει πέραν των 4-6 πρώτων μηνών της ζωής του νεογνού, οι πιθανότητες για πλήρη αποκατάσταση μειώνονται και είναι δυνατον, σε ορισμένες περιπτώσεις, να χρειαστεί χειρουργική αντιμετώπιση. Η κλινική εξέταση στην οποία στηριζόταν η πρώιμη διάγνωση αποδείχθηκε σχετικά ανεπαρκής. Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι το παραδοσιακό «φάσκιωμα» που χρησιμοποιούσαν ευρέως ορισμένοι γονείς (όπως και στη χώρα μας) είχε καταστροφικές συνέπειες στην έκβαση της πάθησης και η κατάργησή του δημιούργησε καλύτερες συνθήκες για τη θεραπεία της. Η χρήση του υπερηχογραφήματος, εδώ και 20 χρόνια περίπου, βοήθησε θεαματικά στην άμεση έναρξη της απαιτούμενης θεραπείας.

29 ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΚΟΗΣ ΝΕΟΓΝΩΝ Η βαρηκοΐα είναι η συχνότερη πάθηση των αισθητηρίων οργάνων που εμφανίζεται στα νεογνά. Οφείλεται σε διάφορα γνωστά αίτια, όπως λοιμώξεις, ωτοτοξικά φάρμακα, κληρονομικότητα, κ.ά. Πολλές φορές, όμως, το αίτιο παραμένει άγνωστο. Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες που αφορούσαν σε πληθυσμούς νεογνών που νοσηλεύθηκαν σε Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών αλλά και σε νεογέννητα παιδιά χωρίς κάποιο εμφανές πρόβλημα υγείας, η συχνότητα της νεογνικής βαρηκοΐας υπολογίσθηκε ότι κυμαίνεται μεταξύ 0,5 και 4 ανά 1000 γεννήσεις. Ο έλεγχος (screening) ακοής, που πραγματοποιείται με επιτυχία και στο Μαιευτήριο «Λητώ» από το 2003, συμβάλλει στην όσο το δυνατόν συντομότερη αντιμετώπιση της βαρηκοΐας σε νεογέννητα παιδιά. Με αυτόν τον τρόπο προλαμβάνονται πολύ σοβαρά προβλήματα στην εξέλιξη της ομιλίας και στην ψυχοσωματική ισορροπία των παιδιών. Τα τελευταία χρόνια είναι δυνατή η εντόπιση νεογνών με πιθανή βαρηκοΐα, από τις πρώτες κιόλας ημέρες της ζωής τους, με μία μέθοδο που ονομάζεται Ανίχνευση Ωτοακουστικών Εκπομπών. Η μέθοδος έχει μεγάλη αξιοπιστία, είναι γρήγορη και ασφαλής και δεν προκαλεί κάποια ενόχληση στο νεογνό. Σε περίπτωση αποτυχίας της εξέτασης, ο έλεγχος συμπληρώνεται με την καταγραφή των ακουστικών προκλητών δυναμικών, έτσι ώστε το τελικό πόρισμα να είναι όσο το δυνατόν πιο αξιόπιστο.

31 ΜΟΝAΔΑ ΕΝΤΑΤιΚHΣ ΝΟΣΗΛΕIΑΣ ΝΕΟΓΝΩΝ (Μ.Ε.Ν.n.) Το Μαιευτήριο «Λητώ» διαθέτει πλήρως εξοπλισμένη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας Νεογνών, έτοιμη -αν παραστεί ανάγκη- να παράσχει όλη την απαιτούμενη βοήθεια στο νεογέννητο. Οι άνθρωποι του Μαιευτηρίου μας, με απόλυτο σεβασμό στην αγωνία των γονέων, θα βρίσκονται στο πλευρό τους προσφέροντας κάθε υποστήριξη. Αυτό για το οποίο πρέπει να είναι σίγουροι είναι πως καθ όλη τη διάρκεια νοσηλείας του νεογνού στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, η αντιμετώπισή του γίνεται με τον πλέον ενδειγμένα επιστημονικό τρόπο. Η Μονάδα Εντατικής Θεραπείας Νεογνών του Μαιευτηρίου «Λητώ» είναι εξοπλισμένη με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας ενώ το ιατρικό και το νοσηλευτικό προσωπικό της εφαρμόζει τις πλέον σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Στόχος μας είναι η υγεία του νεογέννητου να αποκατασταθεί το συντομότερο δυνατό ώστε να επιστρέψει σύντομα στην αγκαλιά των γονέων του. Με υψηλή κατάρτιση, βαθιά γνώση και άριστη διαγνωστική ικανότητα, η έμπειρη ομάδα ειδικών νεογνολόγων-εντατικολόγων του Μαιευτηρίου μας θα εξακριβώσει έγκαιρα και θα παρέμβει άμεσα σε οποιαδήποτε αναγκαία περίπτωση, γεγονός που αποτελεί την καλύτερη εγγύηση για τους γονείς και το μωρό τους.

ΕπιΣΚΕΠΤΗριο ΣΤH Μ.Ε.Ν.n. ΝΕΟΓΝΩΝ Η προφύλαξη και η ασφάλεια των νεογνών από τα διάφορα μικρόβια εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το καλό πλύσιμο των χεριών οποιουδήποτε έρθει σε επαφή με το νεογέννητο. Αυτό ισχύει και για εσάς, γι αυτό, πριν μπείτε στο Τμήμα (και αφού βγάλετε οποιοδήποτε κόσμημα φοράτε), θα πρέπει να πλύνετε τα χέρια σας μέχρι τους αγκώνες για 2 λεπτά τουλάχιστον, χρησιμοποιώντας το αντισηπτικό υγρό στο νιπτήρα που βρίσκεται έξω από τη Μονάδα. Έπειτα, θα φορέσετε την ειδική μπλούζα και θα τη δέσετε καλά. Στις πρώτες επισκέψεις σας, μια νοσηλεύτρια θα σας δείξει αναλυτικά τη συγκεκριμένη διαδικασία. Επίσης, σας παρακαλούμε, για την ασφάλεια του παιδιού, να μην πραγματοποιείτε επισκέψεις σε περίπτωση που έχετε κάποιο μεταδοτικό νόσημα (π.χ. γρίπη, πονόλαιμο, διάρροια, πυρετό κ.λπ.) που ίσως εσείς δεν το θεωρείτε σημαντικό.

33 Εάν έχετε κάποια απορία που αφορά στη φροντίδα του νεογνού (πλύσιμο, σίτιση, θηλασμό), μπορείτε να απευθυνθείτε στην προϊσταμένη ή άλλη νοσηλεύτρια του τμήματος. Διεξοδική ενημέρωση σχετικά με την κατάσταση του νεογέννητου και την παραμονή του στη Μονάδα σάς δίνεται καθημερινά.κατά τις απογευματινές ώρες, σύντομες πληροφορίες και ενημέρωση για τυχόν αλλαγή στην κατάσταση του νεογνού δίνονται από τον εφημερεύοντα ιατρό. Ώρες επισκεπτηρίου: 12:30-13:00 και 18:30-19:30 Για τη διευκόλυνσή σας, αν δεν μπορείτε κάποια φορά να πραγματοποιήσετε την επίσκεψή σας, μπορείτε να λάβετε όλες τις σχετικές πληροφορίες στα τηλέφωνα: 210 6902 160, 210 6902 190 και 210 6902 121. Οι καλύτερες ώρες για το τηλεφώνημά σας είναι το διάστημα 12:30-14:00 και 19:00-20:30. Σας παρακαλούμε να αποφεύγετε την τηλεφωνική ενημέρωση εκτός του ωραρίου που αναφέρεται παραπάνω, διότι δυσκολεύεται η εργασία του προσωπικού. Επίσης, να υπενθυμίσουμε ότι ενημέρωση παρέχεται μόνο στους γονείς του νεογνού. Θεωρούμε δεδομένη τη διάθεσή σας να μας βοηθήσετε στο δύσκολο έργο μας. Το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό της Μ.Ε.Ν.Ν. σας ευχαριστούν εκ των προτέρων για τη συνεργασία σας. Σε περίπτωση που απαιτείται άμεση ιατρική ή νοσηλευτική παρέμβαση, το ωράριο μπορεί να αποκλίνει ή ακόμη και να μην επιτραπεί. Γι αυτό ζητούμε την κατανόηση και την υποστήριξή σας.

35 παιδιατρικεσ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ Καθώς η παραμονή σας στο Μαιευτήριο «Λητώ» πλησιάζει στο τέλος της, επιτρέψτε μας να σας δώσουμε κάποιες πρώτες και απολύτως απαραίτητες παιδιατρικές συμβουλές που πιστεύουμε θα σας φανούν χρήσιμες τις πρώτες ημέρες της καινούργιας σας ζωής στο σπίτι μαζί με το νεογέννητο παιδί σας. Παρ όλα αυτά, θα πρέπει να έχετε πάντοτε υπ όψιν σας πως αυτές οι παιδιατρικές οδηγίες δεν αποτελούν παρά απλές συμβουλές προς εσάς, και πως ο μοναδικός ειδικός σύμβουλος αρμόδιος να σας λύσει κάθε απορία και να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε οποιαδήποτε ανάγκη δική σας ή του παιδιού σας είναι ο παιδίατρός σας.

ΠεριΠΟιΗΣΗ ΟΜΦΑΛΟΥ- ΜΠΑΝιο Τέσσερις έως έξι φορές την ημέρα, θα περιποιείστε με καθαρό (άσπρο) οινόπνευμα ή άλλο αντισηπτικό υγρό τον ομφαλό, μέχρι να πέσει και να κλείσει. Μπορείτε να κάνετε μπάνιο το μωρό σας, κανονικά, μία φορά την ημέρα, εφόσον έχει κλείσει ο ομφαλός. Την περίοδο προτού κλείσει ο ομφαλός, πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί όταν το κάνετε μπάνιο, ώστε να μη βραχεί ο ομφαλός του. Σε περίπτωση που περάσουν 10 ημέρες από την ημέρα που πέσει ο ομφαλός, αλλά δεν έχει ξεραθεί, τότε θα πρέπει να επισκεφθείτε τον παιδίατρό σας. Αν τύχει και ματώσει ο ομφαλός, καθαρίστε τον πρώτα με οξυζενέ για να φύγει το πηγμένο αίμα και κατόπιν περιποιηθείτε τον με οινόπνευμα. Επίσης, θα πρέπει να συμβουλευτείτε αμέσως το παιδίατρό σας, εάν παρατηρήσετε σημεία φλεγμονής γύρω από τον ομφαλό (κοκκίνισμα του δέρματος, πρήξιμο και σκληρία). Κάτι τέτοιο μπορεί να υποδεικνύει μόλυνση του ομφαλού. ΒΑΡΟΣ Θα πρέπει να παρακολουθείτε το βάρος του παιδιού σας τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. Ο μέσος όρος αύξησης του βάρους, κατά τους τρεις πρώτους μήνες της ζωής του, είναι 150-200 γραμμάρια την εβδομάδα. ΚΕΝΩΣΕΙΣ Οι κενώσεις του παιδιού μπορεί να κυμαίνονται από μία έως δέκα το 24ωρο. Συνήθως, τα μωρά έχουν κενώσεις κατά την ώρα που θηλάζουν. Οι φυσιολογικές κενώσεις μοιάζουν σαν αλοιφή (π.χ. σαν μουστάρδα). Τις πρώτες μέρες οι κενώσεις είναι λίγο «κομμένες» και λέγονται μεταβατικές.

37 ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ Η θερμοκρασία του παιδιού, φυσιολογικά, κυμαίνεται από 36-37 βαθμούς. Αν το θερμομετρήσετε στο έντερο, θα πρέπει να αφαιρέσετε 3-4 γραμμές. Αν, δηλαδή, το θερμόμετρο δείχνει 37 βαθμούς, θα υπολογίσετε θερμοκρασία 36,6. Η θερμοκρασία δωματίου πρέπει να κυμαίνεται γύρω στους 20-22 βαθμούς για τα τελειόμηνα, ενώ για τα πρόωρα πρέπει να είναι πιο υψηλή. ΙΚΤΕΡΟΣ Τις πρώτες ημέρες της ζωής τους, πολλά νεογέννητα παρουσιάζουν ελαφρύ ίκτερο (κιτρίνισμα στα μάτια και στο δέρμα), που σιγά-σιγά υποχωρεί. Αν μετά την έξοδο από το μαιευτήριο παρουσιαστεί ίκτερος στο παιδί σας, πρέπει αμέσως να συμβουλευτείτε τον παιδίατρο. Το ίδιο πρέπει να πράξετε, επίσης, εάν δείτε ότι ο ελαφρύς ίκτερος που μπορεί να είχε το παιδί σας όταν φύγατε από το μαιευτήριο γίνει πιο έντονος (δηλαδή, το παιδί γίνει πιο κίτρινο). Όσο καιρό θηλάζετε, εάν έχει διαπιστωθεί ανεπάρκεια G-6-PD, δεν πρέπει να τρώτε κουκιά και φάβα, ενώ το δωμάτιο και τα ρούχα του μωρού δεν θα πρέπει να μυρίζουν ναφθαλίνη. Η ναφθαλίνη, τα κουκιά και η φάβα μπορεί, μερικές φορές, να προκαλέσουν απότομα βαρύ και επικίνδυνο ίκτερο στο παιδί. ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Τους πρώτους μήνες της ζωής τους, τα παιδιά παρουσιάζουν ορισμένες εκδηλώσεις που είναι φυσιολογικές. Αναφερόμαστε στο λόξιγκα, το φτάρνισμα και την αναγωγή. Με την αναγωγή, το παιδί βγάζει μικρές γουλιές γάλα, συνήθως κατά το ρέψιμο. Αυτό δεν είναι εμετός. Όταν λέμε εμετό, εννοούμε την απότομη έξοδο μεγάλης ποσότητας γάλακτος (ρουκέτα). Αν το μωρό κάνει εμετούς συμβουλευτείτε το γιατρό σας.

39 ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ Μη φασκιώνετε τα μωρά σας. Αφήνετε ελεύθερα τα χέρια και τα πόδια τους. Πρέπει να μπορούν να τα κουνάνε. Παρατηρήστε πόσο ευχάριστα νιώθουν όταν είναι ελεύθερα. Αερίζετε συχνά το δωμάτιο του μωρού και μην καπνίζετε ποτέ μέσα σε αυτό. Κρατήστε μακριά το μωρό σας από άτομα που έχουν λοίμωξη (π.χ. κοκίτη, γρίπη, διάρροια κ.ά.) Μη τα «φτύνετε» να μη «ματιαστούν» και μην τα φιλάτε στο πρόσωπο. Μπορεί να τα μολύνετε με μικρόβια. Σε μερικές περιπτώσεις, το βρεφικό στήθος διογκώνεται τις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό. Αυτό είναι φυσιολογικό και υποχωρεί μόνο του. Ποτέ μην πιέζετε το στήθος σας «για να φύγει το γάλα», όπως λένε. Υπάρχει κίνδυνος με το στύψιμο να προκληθεί φλεγμονή στο στήθος. Σ αυτή την περίπτωση, το στήθος θα κοκκινίσει και όταν το ακουμπάτε θα πονάει. Βεβαιωθείτε ότι ο χρόνιος βήχας δεν είναι φυματίωση των πνευμόνων. Αν υπάρχει φυματίωση στο περιβάλλον του μωρού σας, ο παιδίατρός σας θα σας πει τι πρέπει να κάνετε για να το προφυλάξετε.

γενικεσ ΟΔΗΓιΕΣ Το μωρό σας πρέπει να το δει παιδίατρος αν παρουσιάζει κάτι από τα παρακάτω: Αν δεν έχει κλείσει ο ομφαλός, 10 ημέρες περίπου μετά την ημέρα που θα πέσει Αν έχει σπυριά στο σώμα του Αν έχει αίμα στα κόπρανά του Αν τα μάτια του τσιμπλιάζουν και τα βλέφαρά του είναι πρησμένα Αν είναι νωθρό ή αντίθετα πολύ ανήσυχο για αρκετή ώρα ή δεν θέλει να φάει Αν βήχει ή αν έχει γρήγορη αναπνοή Αν έχει μελανιάσει ή αν έχει χλομιάσει κ.ά. Όταν ήταν λίγο κίτρινο από την κλινική και δεν ξεκιτρινίσει τελείως σε 10-12 ημέρες από τη γέννησή του Αν το κιτρίνισμα γίνει πιο έντονο δείξτε το αμέσως στο γιατρό. Όχι μετά από ώρες.