ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (CLOUD POINT POUR POINT FREEZING POINT COLD FILTER PLUGGING POINT)

73 5 Η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΙΟΥ ΘΟΛΩΣΗΣ ΣΗΜΕΙΟΥ ΡΟΗΣ ΣΗΜΕΙΟΥ ΚΡΥΣΤΑΛΛΩΣΗΣ ΣΗΜΕΙΟ ΦΡΑΓΗΣ ΨΥΧΡΟΥ ΦΙΛΤΡΟΥ (CLOUD POINT POUR POINT FREEZING POINT COLD FILTER PLUGGING POINT oc) ASTM D-2500 ASTM D-97 ASTM D-2386/5972 EN 116 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 73

74 ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ Η λειτουργικότητα των μηχανών εσωτερικής και εξωτερικής καύσης ακόμη και στις χαμηλές θερμοκρασίες που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του έτους, πρέπει να είναι δεδομένη. Οι παραφινικές ενώσεις που υπάρχουν στα ντιζελοκαύσιμα μπορεί να είναι επιθυμητές λόγω της πολύ καλής ποιότητας ανάφλεξής τους, όμως αυτές παρουσιάζουν τεράστιο πρόβλημα ροής σε χαμηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος. Με πτώση της θερμοκρασίας οι μεγαλομοριακές παραφίνες σχηματίζουν μικρούς στερεούς κρυστάλλους. Με περεταίρω μείωση οι κρύσταλλοι μεγαλώνουν, γίνονται ορατοί και σχηματίζουν ένα θολό ή νεφελώδες αιώρημα. Η συνεχιζόμενη μείωση της θερμοκρασίας προκαλεί ποσοτική αύξηση των κρυστάλλων αυτών με συνέπεια την παύση της λειτουργικότητας του καυσίμου ΟΡΙΣΜΟΙ Σημείο Θόλωσης (Cloud Point): Σημείο θόλωσης είναι η υψηλότερη θερμοκρασία στην οποία, σε καύσιμο, παρατηρείται διαχωρισμός κρυστάλλων παραφίνης (θόλωση), όταν αυτό ψύχεται κάτω από καθορισμένες συνθήκες. Σημείο Ροής (Pour Point) Ως σημείο ροής ορίζεται η χαμηλότερη θερμοκρασία, στην οποία ένα καύσιμο εξακολουθεί να ρέει όταν ψύχεται χωρίς διαταραχή, κάτω από καθορισμένες συνθήκες. Το σημείο ροής για το ίδιο καύσιμο, είναι χαμηλότερο κατά 4 5 οc από το σημείο θόλωσης, ενώ παρατηρούνται και διαφορές άνω των 10 οc. Σημείο πήξης (Solidification point) Σημείο πήξης είναι η θερμοκρασία στην οποία το καύσιμο έχει πλέον στερεοποιηθεί κάτω από καθορισμένες συνθήκες ψύξης. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 74

75 Σημείο κρυστάλλωσης (Freezing point) Σημείο κρυστάλλωσης είναι η χαμηλότερη θερμοκρασία στην οποία ένα καύσιμο παραμένει ελεύθερο από στερεούς κρυστάλλους υδρογονανθράκων οι οποίου μπορεί να περιόριζαν τη ροή του καυσίμου μέσω φίλτρων σε συστήματα καύσης. Το δείγμα ψύχεται με συνεχή ανάδευση σε ένα σωλήνα δείγματος τύπου Dewar μέχρι να εμφανιστούν κρύσταλλοι. Οι παραπάνω εμπειρικές προδιαγραφές που δείχνουν τη συμπεριφορά του καυσίμου σε χαμηλές θερμοκρασίες, φαίνεται να μην είναι αρκετές να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια στη διακίνηση και τη χρήση των καυσίμων. Και οι δύο θερμοκρασίες που καταγράφονται είναι ακραίες. Η πρώτη υποεκτιμά το καύσιμο καθώς η εμφάνιση θολώματος δεν σημαίνει και πρόβλημα ροής στο καύσιμο. Ενώ στη δεύτερη, το καύσιμο δεν μπορεί να είναι λειτουργικό λίγο πριν στερεοποιηθεί. Έτσι, προέκυψε η ανάγκη της μεθόδου ελέγχου του σημείου φραγής ψυχρού φίλτρου, η οποία έχει αυστηρότερες τεχνικές προδιαγραφές από τις προηγούμενες και προσομοιάζει σε πραγματικές συνθήκες λειτουργίας. Σημείο Φραγής Ψυχρού Φίλτρου (Cold - Filter Plugging Point) Ως σημείο φραγής ορίζεται, η υψηλότερη θερμοκρασία στην οποία, δεδομένη ποσότητα καυσίμου, αποτυγχάνει να περάσει μέσω φίλτρου συγκεκριμένης διατομής οπών, σε ορισμένο χρονικό διάστημα, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες ψύξης. Το σημείο φραγής βρίσκεται χαμηλότερα από αυτό της θόλωσης. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 75

76 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΙΟΥ ΘΟΛΩΣΗΣ (CLOUD POINT oc) ASTM D-2500/5773 ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της μεθόδου είναι να ανιχνεύσει την παρουσία παραφινών ή κηρών στο δείγμα και να καταγράψει τη θερμοκρασία στην οποία τα υγρά δείγματα καυσίμου αρχίζουν να αλλάζουν μορφή και φάση. Έτσι με τη συνεχόμενη ψύξη, στην υγρή φάση του καυσίμου εμφανίζεται και στερεά. Η μέθοδος δοκιμής καλύπτει μόνο τα προϊόντα πετρελαίου και καύσιμα βιοντίζελ που είναι διαφανή σε στρώση πάχους 40 mm και σημείο θόλωσης κάτω των 49 C. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Το δείγμα τοποθετείται σε δοκιμαστικό σωλήνα, ψύχεται με καθορισμένο ρυθμό και εξετάζεται ανά 1 οc εάν παρουσιάζει θόλωση. Η θερμοκρασία στην οποία παρατηρείται θόλωση στο κάτω μέρος του σωλήνα αναφέρεται ως Σημείο Θόλωσης. ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ Το σημείο θόλωσης είναι δείκτης της χαμηλότερης θερμοκρασίας στην οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί το καύσιμο χωρίς πρόβλημα σε ορισμένες εφαρμογές. ΣΥΣΚΕΥΗ Ψυκτικό λουτρό με ψυκτικές υποδοχές - -1 έως +2 οc - -18 έως -15 οc - -35 έως -32 οc - -51 έως -43 οc Δοκιμαστικοί σωλήνες διαμέτρου 32,2-34,8 mm και ύψους 115-125 mm Δίσκοι από φελλό πάχους 6mm, δακτύλιοι για παρεμπόδιση της επαφής του δοκιμαστικού σωλήνα με τα τοιχώματα της ψυκτικής υποδοχής. Θερμόμετρα ASTM 5C (-38 +50 oc) ASTM 6C (-80 +20 oc) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 76

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 77 Φέρτε τη θερμοκρασία του δείγματος 14 οc πάνω από το αναμενόμενο σημείο θόλωσης. Μέσα σε ηθμό που περιέχει 2 με 3 γρ. θειικού νατρίου διηθίστε ώστε το δείγμα να απαλλαγή από την υγρασία. Γεμίστε με το ξηρό δείγμα το δοκιμαστικό σωλήνα μέχρι τη χαραγή. Τοποθετήστε το φελλό σε θέση ώστε το θερμόμετρο να βρίσκεται κάθετα στο κέντρο του δοκιμαστικού σωλήνα και ο βολβός του να ακουμπά στο κέντρο του πυθμένα. Για σημείο θόλωσης > -36 οc χρησιμοποιείστε το θερμόμετρο ASTM 5C ενώ για σημείο θόλωσης < -36 οc χρησιμοποιείστε το θερμόμετρο ASTM 6C. Τοποθετήστε το δίσκο και το δακτύλιο παρεμπόδισης στο δοκιμαστικό σωλήνα και στη συνέχεια το σωλήνα στην υποδοχή του πρώτου λουτρού ψύξης (-1 έως +2 οc). Παρατηρείτε ανά 1οC μειωμένης θερμοκρασίας τη παρουσία θόλωσης στο δείγμα. Η παρατήρηση πρέπει να γίνεται γρήγορα και χωρίς ανατάραξη του δείγματος. Η παραπάνω διαδικασία δεν πρέπει να ξεπερνά τα 3 sec. Εάν το δείγμα δεν παρουσιάσει θόλωση μέχρι την θερμοκρασία των 10 οc μεταφέρεται στο δεύτερο λουτρό (-18 έως - 15 οc) και συνεχίστε την παρατήρηση με τον ίδιο τρόπο. Εάν το δείγμα μετά την τοποθέτησή του δεν παρουσιάσει θόλωση στη θερμοκρασία των - 7 οc μεταφέρεται στο τρίτο λουτρό (-35 έως -32 οc) και συνεχίστε την παρατήρηση με τον ίδιο τρόπο μέχρι τους -24 οc. Για κάτω από τους -24 οc χρειάζεται η ενίσχυση της ψύξης του λουτρού με ξηρό πάγο για τέταρτο λουτρό στους -50 οc. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 77

78 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Καταγράψτε ως σημείο θόλωσης τη θερμοκρασία εμφάνισης θόλωσης στο κάτω μέρος του δοκιμαστικού σωλήνα. Εάν παρατηρηθεί θόλωση σε όλη τη μάζα του δείγματος, αυτό οφείλεται σε ύπαρξη υγρασία. Το δείγμα πρέπει να αφυδατωθεί και να επαναληφθεί η δοκιμή όπως παραπάνω. ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ Αναφέρετε την πρώτη εμφάνιση θόλωσης ως Σ. Θ. με προσέγγιση 1 οc. ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Επαναληψιμότητα Για ντήζελ 2 οc Για άλλα 6 οc Αναπαραγωγικότητα 4 οc 6 οc ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 78

79 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΙΟΥ ΡΟΗΣ (POUR POINT oc) ASTM D-97/5949 -EN ISO 3016 ΣΚΟΠΟΣ Η μέθοδος δοκιμής καλύπτει τον προσδιορισμό του σημείου ροής όλων των προϊόντων πετρελαίου (αδιαφανή, υπολειμματικά καύσιμα, κυλινδρέλαια, λιπαντικά, ασφαλτούχα υλικά, μαζούτ, κτλ). ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Το δείγμα τοποθετείται σε δοκιμαστικό σωλήνα, θερμαίνεται στους 45 οc, στη συνέχεια ψύχεται με καθορισμένο ρυθμό και εξετάζεται ανά 3 οc εάν παρουσιάζει ροή. Η χαμηλότερη θερμοκρασία στην οποία παρατηρείται ροή στο σωλήνα αναφέρεται ως σημείο ροής. ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ Το σημείο ροής δείγματος πετρελαίου είναι δείκτης της χαμηλότερης θερμοκρασίας στην οποία το προϊόν παραμένει υγρό. ΣΥΣΚΕΥΗ Ψυκτικό λουτρό με ψυκτικές υποδοχές 0 οc, -18 οc, -33 οc, -51 οc, -69 οc Θερμόμετρα ASTM 5C (-38 +50 oc) ASTM 6C (-80 +20 oc) ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΟΚΙΜΗΣ Kαθαρίστε τις ψυκτικές υποδοχές. Σε καθαρό και στεγνό δοκιμαστικό σωλήνα μεταφέρατε δείγμα μέχρι την χαραγή. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 79

80 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Τοποθετήστε το θερμόμετρο με τον φελλό και βυθίστε τον βολβό μέσα στο δείγμα έτσι ώστε η αρχή του τριχοειδούς του θερμομέτρου να βρίσκεται 3 mm κάτω από την επιφάνεια του δείγματος. Τα δείγματα μαζούτ εξετάζονται μετά από 24 ώρες από την ώρα λήψης τους. Τοποθετήστε το δοκιμαστικό σωλήνα σε λουτρό τουλάχιστον 48 C για να θερμανθεί το δείγμα στους 45 C Μετά τη θέρμανση μεταφέρατε σε λουτρό νερού 24 C και αρχίστε τις παρατηρήσεις κάθε 3 C σε πολλαπλάσια του 3 αν το Σ.Ρ. είναι >27 C. (π.χ. VGO).Γενικά η παρατήρηση του δείγματος αρχίζει 9 C πάνω από το αναμενόμενο Σ.Ρ. Αν μέχρι τους +27 C δεν παγώσει το δείγμα τότε σκουπίστε εξωτερικά τον δοκιμαστικό σωλήνα και τοποθετήστε στα 25mm από τον πυθμένα ένα δακτύλιο. Τοποθετήστε τον δοκιμαστικό σωλήνα στην πρώτη υποδοχή ψύξεως 0 C. Αρχίστε τις παρατηρήσεις 9 C περίπου πάνω από το αναμενόμενο Σ.Ρ. Κατά τις παρατηρήσεις δεν πρέπει να αναταράσσεται το δείγμα και δεν πρέπει να μετακινείται το θερμόμετρο. Γενικά οι παρατηρήσεις να γίνονται με προσοχή. Απλώς γυρίστε το σωλήνα για να δείτε αν κινείται το υγρό. Στους +9 C μεταφέρετε τον δοκιμαστικό σωλήνα στο λουτρό των -18 C. Στους -6 C μεταφέρετε τον δοκιμαστικό σωλήνα στο λουτρό των -33 C. Όταν παρατηρήσετε ότι το δείγμα δεν κινείται τότε κρατήστε σε οριζόντια θέση τον δοκιμαστικό σωλήνα για 5 δευτερόλεπτα. Αν παρατηρηθεί κίνηση συνεχίστε κατά 3 C χαμηλότερα. Αν δεν παρατηρηθεί κίνηση του δείγματος τότε σημειώστε την θερμοκρασία. ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ Αναφέρετε σαν σημείο ροής τη θερμοκρασία που παρατηρήθηκε προσθέτοντας 3 οc. ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Επαναληψιμότητα Αναπαραγωγικότητα 3 οc 6 οc ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 80

81 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΡΥΣΤΑΛΛΩΣΗΣ (FREEZING POINT oc) ASTM D-2386/5972 ΣΚΟΠΟΣ Η μέθοδος καλύπτει τον προσδιορισμό της θερμοκρασίας, χαμηλότερα της οποίας μπορεί να σχηματισθούν στερεοί κρύσταλλοι υδρογονανθράκων στα καύσιμα αεριωθουμένων και την βενζίνη αεροπλάνων. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Ποσότητα ξηρού δείγματος ψύχεται υπό ανάδευση σε θερμοκρασία τουλάχιστον -80 C. Το δείγμα παρατηρείται περιοδικά ανά 1 C μέχρι την εμφάνιση στερεών κρυστάλλων στην μάζα του καυσίμου. Στη συνέχεια η ψύξη αφαιρείται και το δείγμα αφήνεται να θερμανθεί υπό ανάδευση. Η θερμοκρασία στην οποία εξαφανίζονται οι κρύσταλλοι (με προσέγγιση 0.5 C) αναφέρεται ως σημείο κρυστάλλωσης (F.P.) ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ Μια από τις βασικές απαιτήσεις που τίθενται στα καύσιμα των αεριωθουμένων είναι και το σημείο κρυστάλλωσης. Το σημείο κρυστάλλωσης καθορίζει την ρευστότητα του καυσίμου σε χαμηλές θερμοκρασίες. Η πτώση της θερμοκρασίας στη δεξαμενή καυσίμων του αεροσκάφους εξαρτάται από την ταχύτητα, το υψόμετρο και τη διάρκεια πτήσης. Κατά την πτώση της θερμοκρασίας οι στερεοί κρύσταλλοι που δημιουργούνται εμποδίζουν τη ροή μέσω των φίλτρων και της γραμμής τροφοδοσίας του αεροσκάφους. Οι κανονικοί παραφινικοί υδρογονάνθρακες καθώς και οι αρωματικοί έχουν υψηλά σημεία κρυστάλλωσης καθώς εύκολα λόγω τα δομής τους δημιουργούν κρυστάλλους. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 81

82 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Τα καύσιμα αεριοθουμένων μπορούν να αντληθούν σε θερμοκρασίες από 4 οc μέχρι και 15 οc χαμηλότερα από το σημείο κρυστάλλωσης. Το F.P. του καυσίμου πρέπει πάντοτε να είναι χαμηλότερο από την ελάχιστη θερμοκρασία που φθάνει το καύσιμο κατά την πτήση. ΣΥΣΚΕΥΗ Δοχείο Dewar με διπλά τοιχώματα. Κύλινδρος 25 ml κατηγορίας Α. Αναμεικτήρας από σύρμα μπρούντζου 1.6 mm με 3 σπείρες. Κολάρο για τον αναμικτήρα με παρέμβυσμα βάμβακα για να εμποδίζει την υγρασία να μπαίνει στο ξηρό δείγμα. Θερμόμετρο ASTM 114 C. Η ακρίβεια των θερμομέτρων αυτών κατά την πρώτη χρήση πρέπει να ελεγχθούν στους 0 C. Ψυκτικό λουτρό ισοπροπυλικής αλκοόλης ή άλλων όπως, ακετόνης και αιθανόλης. Η ψύξη μπορεί να γίνει με ψυκτικό μηχάνημα ή ξηρό πάγο (CO 2) ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Θέστε σε λειτουργία το ψυκτικό μηχάνημα. Ελέγξτε το λουτρό και συμπληρώστε με ισοπροπυλική αλκοόλη ούτως ώστε όταν εισέρχεται ο δοκιμαστικός σωλήνας με το δείγμα να μην υπερχειλίζει αλλά η στάθμη του υγρού να είναι περίπου 2 έως 4 cm κάτω από τα χείλη του δοχείου. Ελέγξτε το φελλό του θερμομέτρου να είναι σε άριστη κατάσταση και να εφαρμόζει στερεά στον δοκιμαστικό σωλήνα. (Φελλοί που χρησιμοποιούνται σε μπουκάλια από κρασί είναι κατάλληλοι). Ξηράνατε με θειικό νάτριο (Na 2SO 4) 50 ml περίπου δείγμα σε κωνική των 125 ml με εσμυρισμένο πώμα. Αναμίξτε ισχυρά και διηθήστε μέσα σε ξερό ογκομετρικό κύλινδρο των 25 ml, 251 ml δείγμα. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 82

83 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Μεταφέρατε το δείγμα σε καθαρό και ξηρό δοκιμαστικό σωλήνα. Εφαρμόστε στον σωλήνα τον φελλό με το θερμόμετρο και τον αναμικτήρα (Όλα αυστηρά απαλλαγμένα από υγρασία). Ρυθμίστε τη θέση του θερμομέτρου. Ο βολβός να είναι στο κέντρο του δείγματος. Τοποθετήστε τον σωλήνα στο ψυκτικό λουτρό και στηρίξτε τον κάθετα όσο γίνεται. Βεβαιωθείτε ότι η επιφάνεια του ψυκτικού υγρού είναι πάνω από την επιφάνεια του δείγματος. Αν χρειαστεί συμπληρώστε με ισοπροπυλική αλκοόλη. Αρχίστε την ανάμιξη, ισχυρά πάνω κάτω προσέχοντας η σπείρα να μην βγαίνει έξω από το δείγμα. Ο μηχανικός αναμικτήρας βοηθά στην αρχή μέχρι περίπου 5 C πάνω από το αναμενόμενο F.P. Όταν πλησιάζετε στο F.P. συνεχίστε την ανάμιξη ισχυρά με το χέρι, σταματώντας μόνο, για παρατήρηση. Αγνοήστε κάποια θόλωση που μπορεί να παρουσιαστεί γύρω στους -10 C και δεν αυξάνει με την πτώση της θερμοκρασίας. Τέτοια θόλωση οφείλεται σε υγρασία. Συνεχίστε μέχρι να εμφανισθεί το πρώτο νέφος των κρυστάλλων και σημειώστε αυτή την θερμοκρασία. Κρατήστε τον σωλήνα έξω από το λουτρό και διαβρέξτε τον με οινόπνευμα. Συνεχίστε την ισχυρή ανάμιξη μέχρι να εξαφανιστούν οι κρύσταλλοι. Σημειώστε την θερμοκρασία αυτή ως F.P. Eξετάστε αν η θερμοκρασία εμφάνισης των κρυστάλλων διαφέρει λιγότερο από 3 C από την θερμοκρασία εξαφάνισης των κρυστάλλων. Αν η διαφορά είναι μικρότερη από 3 C τότε αναφέρτε την θερμοκρασία εξαφάνισης ως FREEZING POINT. Αν η διαφορά είναι μεγαλύτερη από 3 C επαναλάβατε την διαδικασία στο ίδιο δείγμα. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 83

ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 84 Λάβετε υπόψη τυχόν αποκλίσεις των θερμομέτρων που προκύπτουν από την βαθμονόμησή τους. Αναφέρτε το αποτέλεσμα με προσέγγιση 0.5 C. ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Επαναληψιμότητα 1.0 C Αναπαραγωγικότητα 2.5 C ΒΑΘΜΟΝΟΜΗΣΗ Τα νέα θερμόμετρα πρέπει να ελέγχονται πριν από τη χρήση τους. Οι παρακάτω τρόποι ελέγχου είναι αποδεκτοί. Α. Προσδιορισμός γνωστού F.P. δείγματος κιροζίνης. Β. Έλεγχος στους 0 C - Παραμονή τουλάχιστον 15 λεπτά σε λουτρό πάγου με λίγο νερό στον πυθμένα. Γ. Έλεγχος στους -20.00 C στο λουτρό προσδιορισμού ιξώδους -20 C έναντι ηλεκτρονικού θερμομέτρου. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 84

ΣΥΣΚΕΥΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΡΟΗΣ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ (C.P ASTM D5773, P.P ASTM D5949, F.P ASTM D5972) ΣΚΟΠΟΣ Η μέθοδος περιγράφει τη διαδικασία προσδιορισμού του Σημείου Θόλωσης (Cloud Point), Σημείου Ροής (Pour Point) και Σημείου Κρυστάλλωσης (Freezing Point) του αργού και των προϊόντων πετρελαίου κατά περίπτωση. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Συγκεκριμένη ποσότητα ξηρού δείγματος, εισάγεται στην ειδική θέση του αναλυτή. Επιλέγονται από το μενού και συμπληρώνονται οι επιθυμητές παράμετροι ανάλυσης. Η δοκιμή πραγματοποιείται σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. Το αποτελέσματα της δοκιμής, εμφανίζεται σε χρονικό διάστημα 5-10 λεπτών, στο επάνω μέρος της οθόνης της συσκευής. Παράλληλα, εμφανίζεται στην οθόνη και διάγραμμα σήματος ανίχνευσης του προσδιοριζόμενου σημείου. ΣΥΣΚΕΥΗ Στο εργαστήριο διατίθεται αυτόματη συσκευή προσδιορισμού σημείου θόλωσης, σημείου ροής και σημείου κρυστάλλωσης, της εταιρείας PHASE TECHNOLOGY 70Xi. Η συσκευή λειτουργεί σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα ανάλυσης των παραπάνω ιδιοτήτων καυσίμων. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΙΑ 85 Πιπέττα ακριβείας Gilson, για παροχή 150μL δείγματος στη συσκευή. Ειδικά αφυγραντικά (DrySac) για ξήρανση του δείγματος πριν την δοκιμή. Μπατονέτες για σχολαστικό καθαρισμό του δοχείου δείγματος. ΠΡΟΣΟΧΗ!! Επιτρέπεται η χρήση ειδικών μπατονέτων που παρέχονται από την Phase Technology διότι υπάρχει μεγάλος κίνδυνος χάραξης της επιφάνειας του καθρέφτη του δοχείου δείγματος από διαφορετικό υλικό. Διαλύτη (n-επτάνιο). ΠΡΟΣΟΧΗ!! Μη χρησιμοποιήσετε κετόνες όπως ακετόνη ή μεθυλαιθυλοκετόνη ή αρωματικούς διαλύτες. Αυτοί μπορούν να βλάψουν τον αναλυτή. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗ Τα δείγματα πριν την δοκιμή τους πρέπει να διηθούνται και να ξηραίνονται. Το νερό επηρεάζει σημαντικά όλες τις μετρήσεις. Τοποθέτησε σε γυάλινο δοχείο, το DrySac (αφυγραντικό μέσο) και πρόσθεσε το υπό δοκιμή δείγμα έως να σκεπαστεί. Ανακίνησε και άφησε σε ηρεμία για 3-5 λεπτά. Το δείγμα μετά το πέρας του χρόνου είναι έτοιμο προς ανάλυση. Το DrySac είναι υλικό μιας χρήσης. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 85

86 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Πατώντας το πλήκτρο On/Off που βρίσκεται στην κάτω δεξιά θέση της συσκευής και Continue, εμφανίζεται η παρακάτω οθόνη. Επέλεξε την ανάλυση που θα πραγματοποιήσεις από την δεξιά πλευρά της οθόνης. Συμπλήρωσε τις επιθυμητές παραμέτρους όπως, είδος (Sample type) και όνομα δείγματος (Sample ID) καθώς και μονάδα θερμοκρασίας (Temperature unit). Επέλεξε την ένδειξη Preheat όταν πρόκειται για δείγματα με μεγάλο ιξώδες (π.χ. αργό) και υψηλό σημείο ροής. Επέλεξε το κατά προσέγγιση σημείο θόλωσης (+10 για καλοκαίρι/ 0 για χειμώνα) και ροής (+5 για καλοκαίρι/-5 για χειμώνα). Προετοίμασε την πιπέττα για την εισαγωγή του δείγματος. Πίεσε έως το τέρμα το έμβολο. Τοποθέτησε το πιστόνι και στη συνέχεια ελευθέρωσε το έμβολο στην αρχική του θέση. Τοποθέτησε την πλαστική μύτη πιέζοντας μέχρι να κουμπώσει και να ακουστεί ο χαρακτηριστικός ήχος. Η πιπέττα είναι έτοιμη για χρήση. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 86

87 Πίεσε το έμβολο της πιπέττας έως το πρώτο stop και αναρρόφησε το δείγμα αφήνοντας το έμβολο να επανέλθει στην αρχική του θέση. Ξέπλενε με αυτόν τον τρόπο 2-3 φορές την πιπέττα με το προς ανάλυση δείγμα. Αναρρόφησε τώρα και άδειασε το περιεχόμενο στην θέση δοκιμής της συσκευής. Κλείσε το κάλυμμα του θαλάμου. ΠΡΟΣΟΧΗ!! Μην ανοίξεις ποτέ το θάλαμο δοκιμής όταν το LED ένδειξης στο καπάκι είναι κόκκινο. Το άνοιγμα πραγματοποιείται μόνο όταν η λυχνία είναι πράσινη. Πίεσε το πράσινο πλήκτρο Run από το κάτω δεξή μέρος της συσκευής ώστε να αρχίσει η δοκιμή. Το αποτέλεσμα της δοκιμής, εμφανίζεται σε μικρό χρόνο, στο πάνω κεντρικό μέρος της οθόνης. Κατά τη διάρκεια της δοκιμής, εμφανίζεται επίσης σε διάγραμμα με όλα τα σημεία ελέγχου της διαδικασίας. Αδειάστε και καθαρίστε στο συντομότερο δυνατό χρόνο τη συσκευή όπως αρμόζει για κάθε δείγμα ανάλυσης. Το κλείσιμο της συσκευής γίνεται επιλέγοντας Access (κάτω αριστερό πλήκτρο της συσκευής) και Shut down. Η συσκευή διαθέτει μνήμη για τα προηγούμενα δείγματα καθώς και θύρα USB για παραλαβή των αποτελεσμάτων προς επεξεργασία. ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΠΙΠΕΤΤΑΣ - ΣΥΣΚΕΥΗΣ Ο καθαρισμός της συσκευής γίνεται με την χρήση διαλύτη καθαρισμού (nεπτάνιο). Αναρροφήστε με την πιπέττα τουλάχιστον δύο φορές το δείγμα από την κυψελίδα του οργάνου. Εάν το δείγμα είναι λεπτόρρευστο (π.χ. jet καύσιμο ή ντίζελ) για τον καθαρισμό χρησιμοποιήστε μια καθαρή μπατονέτα και στεγνώστε σκουπίζοντας το εσωτερικό του δοχείου με απαλό υλικό που δεν αφήνει χνούδι. Εάν το δείγμα είναι παχύρευστο (π.χ. ορυκτέλαιο ή αργό) για τον καθαρισμό χρησιμοποιήστε διαλύτη (π.χ. επτάνιο) ξεπλένοντας το δοχείο δύο με τρεις φορές. Στη συνέχεια με μια καθαρή μπατονέτα αφαιρέστε κάθε υπόλειμμα, στεγνώστε και σκουπίστε το εσωτερικό του δοχείου με απαλό υλικό που δεν αφήνει χνούδι. Ο διαλύτης τοποθετείται στη θέση δοκιμής με τον ίδιο τρόπο που εισάγεται και αναρροφάται το δείγμα Για την απομάκρυνση και αντικατάσταση πιστονιού και πλαστικής μύτης πιέστε το έμβολο μέχρι και το δεύτερο stop. Για τη δοκιμή κάθε νέου δείγματος είναι απαραίτητη η αλλαγή πιστονιού και πλαστικού καλύμματος (υλικά μιας χρήσης). ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΣΗΜΕΙΟΥ ΘΟΛΩΣΗΣ (C.P) ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ Το δείγμα αρχικά βρίσκεται σε υγρή κατάσταση. Καθώς ψύχεται σχηματίζει κρυστάλλους και γίνεται παχύρρευστο. Η θερμοκρασία ψύξης φαίνεται στον ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 87

88 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ οριζόντιο άξονα, από δεξιά προς αριστερά. Με μπλε χρώμα εμφανίζονται τα σημεία που το δείγμα ψύχεται προς σχηματισμό κρυστάλλων (Ανίχνευση /Detect). Με κόκκινο χρώμα εμφανίζονται τα σημεία που το δείγμα θερμαίνεται ώστε να επανέλθει σε φάση χωρίς την παρουσία κρυστάλλων (Σταθεροποίηση/Stable). Με πράσινο χρώμα εμφανίζονται τα σημείο στα οποία το δείγμα επαναψύχεται με μικρότερο βηματισμό, για την ακριβή εύρεση του αποτελέσματα (Επαλήθευση/Verify). Στην περιοχή του «λοβού» του σήματος βρίσκονται και τα πιθανά σημεία εύρεσης του αποτελέσματος. Η εμφάνιση θόλωσης αναφέρεται με προσέγγιση 0.1 οc. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΣΗΜΕΙΟΥ ΡΟΗΣ (P. P) - ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ Στη δοκιμή του σημείου ροής, το δείγμα βρίσκεται σε υγρή κατάσταση, στη συνέχεια ψύχεται, γίνεται πιο παχύρρευστο και αρχίζει να σχηματίζει κρυστάλλους. Το σημείο ροής είναι η ελάχιστη θερμοκρασία στην οποία το ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 88

89 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ υγρό εξακολουθεί να ρέει πριν αυτό παγώσει και ακινητοποιηθεί. Οι οπτικοί αισθητήρες του Αναλυτή 70Xi λαμβάνουν μια ακολουθία από εικόνες. Στον οριζόντιο άξονα η γραφική παράσταση δείχνει τη θερμοκρασία ελέγχου και στην κάθετο άξονα το σήμα (πράσινες ράβδοι), ένδειξη της κίνησης. Η θερμοκρασία ελέγχου, βάση της μεθόδου, είναι ανά 3 οc (ή 5 F). Κάθε χρήσης μπορεί να επιλέξει δοκιμές ακόμη και ανά 0,1 C αν το επιθυμεί. Η συσκευή ανιχνεύει το σημείο πήξης του δείγματος και αναφέρει σαν σημείο ροής τη θερμοκρασία που παρατηρήθηκε προσθέτοντας 3 οc. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΣΗΜΕΙΟΥ ΚΡΥΣΤΑΛΛΩΣΗΣ (Freeze Point) Κατά τη διάρκεια μιας δοκιμής σημείου κρυστάλλωσης, ο αναλυτής 70Xi της Phase Technology, ψύχει το δείγμα σχετικά γρήγορα μέχρι του σημείο που αρχίζουν να σχηματίζονται οι πρώτοι κρύσταλλοι. Τα σημεία αυτά εμφανίζεται ως μπλε γραμμή στον οριζόντιο άξονα του διαγράμματος, που κινείται από αριστερά προς τα δεξιά. Όταν στη γραμμή βάσης εμφανιστεί ένας επαρκείς αριθμός κρυστάλλων (κόκκινη ένδειξη), το δείγμα αρχίζει να θερμαίνεται εκ νέου. Η γραμμή απεικόνισης πράσινου χρώματος που ακολουθεί, διαρκεί έως ότου εξαφανιστούν όλοι οι κρύσταλλοι που δημιουργήθηκαν λόγω ψύξης από το δείγμα. Η καμπύλη επιστρέφει στην μπλε γραμμή βάσης και σταθεροποιείται. Το σημείο κρυστάλλωσης είναι η θερμοκρασία τομής της πράσινης και μπλε γραμμής αναφοράς που προέκυψε κατά το στάδιο θέρμανσης. Η εμφάνιση του σημείου κρυστάλλωσης αναφέρεται με προσέγγιση 0.1 οc.. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 89

90 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΙΟΥ ΦΡΑΓΗΣ ΨΥΧΡΟΥ ΦΙΛΤΡΟΥ (COLD FILTER PLUGGING POINT oc) EN 116 ΣΚΟΠΟΣ Η μέθοδος περιγράφει, τη διαδικασία προσδιορισμού του CFPP σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πρότυπη ΕΝ 116. Οι δοκιμές γίνονται με χειροκίνητο ή αυτοματοποιημένο εξοπλισμό. Η μέθοδος εφαρμόζεται σε συμβατικά καύσιμα ή βιοκαύσιμα, αυτούσια ή μίγματα. Εφαρμόζεται επίσης σε καύσιμα που περιέχουν πρόσθετα καλυτέρευσης ροής ή άλλου είδους και προορίζονται για χρήση σε ντιζελομηχανές ή σε εγκαταστάσεις θέρμανσης. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Στη μέθοδο ελέγχου του σημείου φραγής ψυχρού φίλτρου (CFPP), το καύσιμο ψύχεται κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες. Το δείγμα διαπερνά σε συγκεκριμένη ταχύτητα το συρμάτινο πλέγμα (φίλτρο 45 μm) με τη βοήθεια κενού 2 KPa (1 Pa =10-5 bar). Η δοκιμή επαναλαμβάνεται ανά 1 0 C, καθώς το καύσιμο συνεχίζει να ψύχεται. Η διαδικασία συνεχίζεται μέχρι που η ποσότητα των κρυστάλλων στο διάλυμα είναι αρκετή ώστε, να επιβραδύνει ή να σταματήσει τη ροή του καυσίμου. Το σημείο CFPP ορίζεται ως η θερμοκρασία στην οποία, 20 ml δείγματος, δεν διαπερνά το φίλτρο εντός 60 sec ή το καύσιμο αποτυγχάνει να επιστρέψει εντελώς στο δοκιμαστικό σωλήνα. ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΙΑ - ΥΛΙΚΑ Επτάνιο εμπορίου ή πετρελαϊκός αιθέρας, για καθαρισμό της μονάδας φίλτρου και εξαρτημάτων της συσκευής Ακετόνη για το στέγνωμα των γυάλινων εξαρτημάτων Ψυκτικό υγρό (προτεινόμενο ψυκτικό υγρό, νερό και αιθυλενογλυκόλη) Διάλυμα πρόσθετου βελτιωτικού CFPP (π.χ.paraflow 226) Διηθητικό χαρτί 5±1 μm. ΣΥΣΚΕΥΗ Αυτοματοποιημένος εξοπλισμός Ο αυτοματοποιημένος εξοπλισμός πρέπει να περιλαμβάνει στοιχεία όπως το θερμοστοιχείο από πλατίνα, λουτρό ψύξης, αντλία κενού και κατάλληλη ηλεκτρονική συσκευή ανίχνευσης. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 90

Λουτρό ψύξης 91 Η μονάδα ψύξης που χρησιμοποιείται πρέπει να είναι ικανή να διατηρεί το λουτρό ψύξης στην απαιτούμενη θερμοκρασία και να αλλάζει αυτόματα την θερμοκρασία του λουτρού μέσα σε 2 min και 30 sec στο κατάλληλο στάδιο. Πηγή κενού Αντλία κενού αρκετά δυνατή ώστε, να διασφαλίζει τη ροή αέρα το λιγότερο στα 15 l / h στον ρυθμιστή κενού και να διατηρεί συνεχόμενο κενό 200 ± 1 mm ( 2-0.05 0 ) κρα καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Όσοι χρησιμοποιούν για πολλές διαδικασίες την ίδια πηγή κενού, πρέπει να ελέγχουν τη ροή, όταν λειτουργούν ταυτόχρονα πολλές θέσεις. ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ Εκτός κι αν αναφέρεται διαφορετικά στην προδιαγραφή, τα δείγματα πρέπει να λαμβάνονται όπως περιγράφεται στο ISO 3170 ή ISO 3171 και σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τους κανονισμούς του εθνικού πρότυπου, όσον αφορά τα προϊόντα που υποβάλλονται στην διαδικασία. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Διηθούνται, περίπου 50 ml δείγματος σε θερμοκρασία περιβάλλοντος, (σε καμία περίπτωση όχι κάτω των 15 C), μέσω στεγνού διηθητικού χαρτιού ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1: Η σωστή λειτουργία χειροκίνητων ή αυτοματοποιημένων συσκευών, θα πρέπει να ελέγχεται τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο όπου αυτό είναι εφικτό, χρησιμοποιώντας πιστοποιημένα υλικά αναφοράς. Τα όργανα πρέπει να ελέγχονται πιο συχνά (π.χ. εβδομαδιαία), χρησιμοποιώντας υλικά αναφοράς, όπως καύσιμα των οποίων οι τιμές του CFPP είναι γνωστές. Αποκλίσεις μεγαλύτερες από την επαναληψιμότητα της δοκιμής ή ενός μη αποδεκτού στατιστικά ποιοτικού ελέγχου, θα έπρεπε να διερευνάται και να επιλύεται. Το εγχειρίδιο του κατασκευαστή θα πρέπει να παρέχει καθοδήγηση και να διασφαλίζει ότι ο εξοπλισμός, έχει ρυθμιστεί κατάλληλα και έχει βαθμονομηθεί. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 91

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΟΚΙΜΗΣ ΜΕ ΑΥΤΟΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟ 92 Ανοίξτε τη συσκευή με το ON/OFF που βρίσκεται στο δεξί μέρος. Ο χρόνος για να επιτευχθεί η επιθυμητή πίεση των 2 kpa είναι 1 min. Στη συνέχεια ανοίξτε τη μονάδα ψύξης και τον κυκλοφορητή του ψυκτικού υγρού (ρυθμισμένος στους -20 ο C). Ο χρόνος για την επίτευξη της θερμοκρασίας αυτής είναι μεγαλύτερος (περίπου 30 min). Προσθέστε δείγμα μέχρι τη χαραγή των 45 ml, μετά από διήθηση, στο ειδικό δοχείο υποδοχής, το οποίο θα πρέπει να είναι σχολαστικά καθαρό και στεγνό. Τοποθετήστε το δοχείο στο μεταλλικό υποδοχέα και στη συνέχεια στο λουτρό ψύξης. Συναρμολογήστε τη μονάδα αναρρόφησης και φιλτραρίσματος όπως φαίνεται στην εικόνα. Τοποθετήστε τo καθαρό και στεγνό σιφώνιο καθώς και τη μονάδα φιλτραρίσματος στο καπάκι υποδοχής. Τοποθετήστε επίσης τον αισθητήρα θερμοκρασίας στο καπάκι υποδοχής σε τέτοια θέση ώστε αυτός να βρίσκεται 1,5 mm πάνω από τον πυθμένα του δοχείου δείγματος. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 92

93 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Προσαρμόστε με προσοχή στη σωστή θέση τον ανιχνευτή φραγής άνω και κάτω σημείου, στο σιφώνιο. Επιλέξτε τη θερμοκρασία μονάδας ψύξης σύμφωνα με το δείγμα που έχετε να δοκιμάσετε, πατώντας το πλήκτρο MODE όταν αυτό βρίσκεται στην επιλογή Cool step. Πατήστε το πλήκτρο FUNCTION. Στην οθόνη θα εμφανιστεί η διπλανή εικόνα. Επιλέξτε μεταξύ τριών διαφορετικών συνθηκών (θερμοκρασία μονάδας ψύξης -34, -51, -67 ο C). Η αρχική κατάσταση της συσκευής έχει την επιλογή -34 ο C. Πιέζοντας το δεξί βελάκι μπορείτε να αλλάξετε την αρχική επιλογή. Ξαναπατήστε το πλήκτρο FUNCTION για επιστροφή στην αρχική οθόνη. Επιλέξτε το ρυθμό ψύξης σύμφωνα με το δείγμα που έχετε να δοκιμάσετε, πατώντας το πλήκτρο MODE. Ο ρυθμός ψύξης είναι γραμμικός. 1 ο C/min ή 2 ο C/min (βλέπε πίνακα 1 για τις δύο πιο πάνω επιλογές). Ρυθμός ψύξης 1 ο C/min 2 ο C/min Θερμοκρασιακά Θερμοκρασία Ο ρυθμός όρια έως -20 ο C από -20ως-35 ο C κάτω από -35 ο C Λουτρού -34±0,5 ο C -51±1,0 ο C -67±2,0 ο C Ο ρυθμός ψύξης πρέπει να είναι 1 ο C/min ψύξης πρέπει να είναι 2 ο C/min (για συντόμευση του χρόνου δοκιμής) Πίνακας 1. Ρυθμός ψύξης ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 93

94 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Πατώντας το δεξί ή αριστερό βελάκι θέστε το πιθανό σημείο θόλωσης του δείγματος στην ένδειξη «cloud point». Αν αυτό δεν είναι γνωστό θέστε σαν πιθανή τιμή τη θερμοκρασία περιβάλλοντος. Πιέστε το πλήκτρο START για να αρχίσει η δοκιμή. Το λαμπάκι RUN θα ανάψει και η διαδικασία μέτρησης του δείγματος θα αρχίσει 5 ο C πάνω από το δοθέν σημείο θόλωσης. Εάν η πλήρωση του σιφωνίου με δείγμα γίνει σε χρόνο μικρότερο των 60 sec η διαδικασία επαναλαμβάνεται. Το δείγμα αυτόματα επιστρέφει στο δοχείο ανάλυσης και η δοκιμή επαναλαμβάνεται έχοντας το δείγμα θερμοκρασία μειωμένη κατά 1 ο C. Οι δοκιμές τελειώνουν όταν εντοπιστεί το σημείο φραγής. Το αποτέλεσμα αναβοσβήνει στο κεντρικό σημείο της οθόνης, ενώ παράλληλα ακούγεται και ηχητικό μήνυμα για το τέλος της δοκιμής. Η συσκευή συνεχίζει να λειτουργεί, το λαμπάκι WARM ανάβει και το λουτρό αρχίζει να θερμαίνεται για την επόμενη μέτρηση. ΣΗΜΕΙΩΣΗ 3: Η ανίχνευση του σημείου φραγής ψυχρού φίλτρου γίνεται ως εξής: α. Εάν το δείγμα δεν καλύψει ολόκληρη την πιπέτα/σιφώνιο μέσα σε χρόνο 60 sec. β. Εάν το δείγμα γεμίσει την πιπέτα/σιφώνιο μέχρι το ανώτερό του σημείο μέσα σε 60 sec αλλά δεν εκρέει ώστε να πραγματοποιηθεί η επόμενη δοκιμή. Στην περίπτωση αυτή εμφανίζεται το σηματάκι * στην αριστερή πλευρά της οθόνης. ΣΗΜΕΙΩΣΗ 4: Μια μικρή μειοψηφία δειγμάτων μπορεί να εμφανίσει ανώμαλη συμπεριφορά. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 94

95 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Εάν το σημείο φραγής δεν εντοπιστεί στην θερμοκρασία των -20 ο C η δοκιμή συνεχίζεται χρησιμοποιώντας το επόμενο λουτρό με προσαρμογή της μονάδας στην ψύξη -51 ο C και η δοκιμή επαναλάβετε για κάθε ένα βαθμό θερμοκρασίας δείγματος. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση που το σημείο φραγής δεν εντοπιστεί ούτε και στη θερμοκρασία των -35 ο C. Η μονάδα προσαρμόζεται σε ψύξη -67 ο C και οι δοκιμές επαναλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο. Μετά το τέλος της δοκιμής, απομακρύνεται τον αισθητήρα από το σιφώνιο τραβώντας τον προς τα πίσω, καθώς και το καπάκι υποδοχής με τη μονάδα αναρρόφησης φιλτραρίσματος και τον αισθητήρα θερμοκρασίας, τοποθετώντας το στην κατάλληλη θέση υποδοχής. Αφαιρέστε το δοχείο με το δείγμα, καθαρίστε τη μονάδα αναρρόφησης καθώς και τον αισθητήρα θερμοκρασίας με κατάλληλο διαλύτη και μαλακό πανί για την επόμενη μέτρηση. Λανθασμένα αποτελέσματα μπορεί να προκύψουν από μη σχολαστικό καθαρισμό του δοχείου δείγματος, του αισθητήρα θερμοκρασίας, του σιφωνίου καθώς και του φίλτρου της μονάδας αναρρόφησης. Εσφαλμένα αποτελέσματα μπορεί να προκύψουν επίσης από τον μη σωστό ορισμό της πίεσης κενού κατά την δοκιμή, την λανθασμένη θέση του αισθητήρα θερμοκρασίας καθώς και του αισθητήρα άνω και κάτω σημείου φραγής. Το όργανο κλείνει με το κουμπί ON/OFF που βρίσκεται στο κάτω, δεξιά μέρος της συσκευής. ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ Κάθε 3-6 μήνες (ανάλογα με τη χρήση της συσκευής) χρειάζεται ο έλεγχος της λειτουργίας του ρυθμιστή πίεσης και του αισθητήρα άνωκάτω μηνίσκου. Αυτό πραγματοποιείται πατώντας το πλήκτρο CHECK. Η αντλία μπαίνει σε κίνησης για 3-5 sec. Στη συνέχεια πατώντας το πλήκτρο RESET ο ρυθμιστής πίεσης πρέπει να δείξει την τιμή των 2 KPa. Πατώντας για δεύτερη φορά το πλήκτρο RESET οι τιμές (Η) και (L) θα πρέπει να είναι κοντά στο 50%. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 95

ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 96 Αναφέρεται την θερμοκρασία που αναγράφεται στην οθόνη της συσκευής από την δοκιμή τελευταίου φιλτραρίσματος, στο πιο κοντινό 1 C, ως το σημείο φραγής ψυχρού φίλτρου. ΑΚΡΙΒΕΙΑ Επαναληψιμότητα Η διαφορά μεταξύ των δύο αποτελεσμάτων που ελήφθησαν από τον ίδιο χρήστη με το ίδιο όργανο τις ίδιες συνθήκες και το ίδιο υλικό δοκιμών, υπό κανονικές και σωστές δοκιμές της μεθόδου δεν πρέπει να ξεπερνά τον 1 C στην μία από τις 20 περιπτώσεις Αναπαραγωγιμότητα Η διαφορά μεταξύ δυο ανεξάρτητων αποτελεσμάτων που ελήφθησαν από διαφορετικούς χειριστές, που δούλευαν σε διαφορετικά εργαστήρια, σε ίδιο υλικό δοκιμών, σε κανονικές και σωστές δοκιμές της μεθόδου δεν πρέπει να ξεπερνά την τιμή που ενδείκνυται στο διάγραμμα 1 μόνο στη μία από τις 20 περιπτώσεις. ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Η εξίσωση που χρησιμοποιείται για την αναπαραγωγιμότητα φαίνεται στο διάγραμμα 1 και είναι: 0,103 * (25-Χ) C, όπου Χ ο μέσος όρος των δύο αποτελεσμάτων που συγκρίνονται. Η ακρίβεια δεν μπορεί να προσδιορισθεί για τιμή CFPP κάτω των -35 o C ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΟΚΙΜΩΝ Η αναφορά των αποτελεσμάτων πρέπει να συμπεριλαμβάνει τουλάχιστον τις παρακάτω πληροφορίες Είδος και ταυτότητα των προϊόντων που υποβάλλονται στις δοκιμές Αναφορά στο Ευρωπαϊκό Πρότυπο Διαδικασία δειγματοληψίας Αποτελέσματα δοκιμών Οποιαδήποτε απόκλιση από την διαδικασία που περιγράφεται Ημερομηνία της δοκιμής ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 96

97 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΕ ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΡΟΗΣ ΛΟΓΩ ΧΑΜΗΛΩΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΩΝ Η βελτίωση των προβλημάτων ροής λόγω χαμηλών θερμοκρασιών, που εμφανίζονται στην κίνησης των καυσίμων, στο σύστημα έγχυσης στην φραγή φίλτρων και αντλιών, γίνεται με εκτεταμένη χρήση πρόσθετων βελτιωτικών ροής κατά του ψύχους (flow improvers). Τα πρόσθετα αυτά είναι συνήθως πολυμερείς ενώσεις που εμποδίζουν τη συσσωμάτωση των κρυστάλλων των κορεσμένων υδρογονανθράκων, σε μορφή που να μην επιτρέπουν την ροή του καυσίμου. Τα πρόσθετα που χρησιμοποιούνται με επιτυχία στη βελτίωση της ρευστότητας των καυσίμων δεν αλλάζουν το σημείο θόλωσης του καυσίμου, αλλά μειώνουν το σημείο ροής και το CFPP. Αυτά πολώνουν τα μόρια των παραφινικών υ/α έτσι ώστε οι κρύσταλλοι που δημιουργούνται να απωθούνται μεταξύ τους και να αποφεύγεται έτσι ο σχηματισμός μεγαλύτερων κρυστάλλων. Άλλοι τρόποι βελτίωσης του προβλήματος είναι, η προώθηση από τις βιομηχανίες αυτοκινήτων, της χρήση φίλτρων πετρελαίου υψηλής απόδοσης. Στα φίλτρα αυτά υπάρχουν ενσωματωμένοι ηλεκτρικοί θερμαντήρες που εξασφαλίζουν την κρύα εκκίνηση των κινητήρων πετρελαίου ακόμη και σε ακραίες θερμοκρασίες. Τα διυλιστήρια από την μεριά τους, για την αποφυγή μεγάλων προβλημάτων ροής καυσίμων, κάνουν στοχευόμενες αναμίξεις κλασμάτων, στοχευόμενη επιλογή πρώτης ύλης καθώς και εκτεταμένη αποπαραφίνωση κλασμάτων, προερχόμενων ιδιαίτερα, από παραφινικής βάσης αργά. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 97

5A ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 98 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ ΘΟΛΩΣΗΣ, ΣΗΜΕΙΟΥ ΡΟΗΣ & ΣΗΜΕΙΟΥ ΚΡΥΣΤΑΛΛΩΣΗΣ ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗ Diesel Ορυκτέλαιο Jet A1 Αργό ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΑ Αυτοματοποιημένη συσκευή προσδιορισμού σημείου θόλωσης (Cloub Point), σημείου ροής (Pour Point) και σημείου κρυστάλλωσης (Freezing Point), [PHASE TECHNOLOHY], Προσδιορισμός τιμών σε καύσιμα αεροπορίας, πετρέλαια, λιπαντικά, αργό. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΟΚΙΜΩΝ ΔΕΙΓΜΑ ΣΗΜΕΙΟ ΘΟΛΩΣΗΣ C ΣΗΜΕΙΟ ΡΟΗΣ C ΣΗΜΕΙΟ ΚΡΥΣΤΑΛΛΩΣΗΣ C Κηροζίνη Diesel Jet A1 Αργό Ημέρα παράδοσης: Φοιτητής: ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 98

5B ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 99 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ ΦΡΑΓΗΣ ΨΥΧΡΟΥ ΦΙΛΤΡΟΥ (CFPP) EN 116 - IP 309 ΣΥΣΚΕΥΗ Συσκευή προσδιορισμού Σημείου Φραγής Ψυχρού Φίλτρου (CFPP) TANAKA AFP-102 ΔΕΙΓΜΑΤΑ Συμβατικό ντίζελ κίνησης Μίγματα βιοντίζελ με συμβατικό ντιζέλ κίνησης Β5, Β10, Β20 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΕΙΓΜΑ CFPP ( o C) Συμβατικό ντίζελ κίνησης - θέρμανσης Μίγμα βιοντίζελ με συμβατικό ντίζελ κίνησης Ημέρα παράδοσης: Φοιτητής ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 99

Ερωτήματα για αυτοαξιολόγηση 100 1. Ποιοι υδρογονάνθρακες προκαλούν προβλήματα ροής στα καύσιμα, όταν αυτά χρησιμοποιούνται σε χαμηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος; 2. Ποια είναι η οπτική εικόνα ενός καυσίμου που έφτασε στο σημείο θόλωσής του; 3. Πως προσδιορίζεται το σημείο ροής ενός καυσίμου εργαστηριακά; 4. Τι είναι το σημείο κρυστάλλωσης και σε ποια καύσιμα προσδιορίζεται; 5. Γιατί είναι βασική απαίτηση ο προσδιορισμός του σημείου κρυστάλλωσης στα καύσιμα αεριωθουμένων; 6. Ποια προβλήματα δημιουργούνται στον κινητήρα λόγω μειωμένης ροής καυσίμου; 7. Πως βελτιώνονται τα προβλήματα της μειωμένης ροής καυσίμου των προβλημάτων φραγής φίλτρων, αντλιών και συστήματος έγχυσης στον κινητήρα; 8. Με ποιόν τρόπο δρουν τα βελτιωτικά πρόσθετα ροής καυσίμων; 9. Βάλτε κατά αυξητική τάση τις θερμοκρασίες που αναγνώστηκαν κατά τον έλεγχο ιδιοτήτων ροής ενός ντιζελοκαυσίμου. Σημείο θόλωσης, σημείο ροής, σημείο φραγής ψυχρού φίλτρου, σημείο πήξης. Α) -18, -1, -15, -10 οc, B) -13, -4, +2, -10 οc Γ) -7, -10, +3, -3 Οc 10. Τι συνέπειες έχει η παρουσία μεγάλης ποσότητας υγρασίας κατά την μέτρηση των ιδιοτήτων ροής Πως εμφανίζεται αυτό κατά τη δοκιμή; 11. Μπορεί ένα διυλιστήριο να βελτιώσει τα προβλήματα ροής των κλασμάτων του πριν την παρασκευή τελικών προϊόντων; ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΕΙ ΑΜΘ 100