Δεκέμβριος 2017 ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ERASMUS ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Δεκέμβριος 2017 ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ERASMUS ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Περιεχόμενα Ευρετήριο γραφημάτων και πινάκων... 2 Επιτελική Περίληψη... 4 1. Εισαγωγικό Σημείωμα... 6 2. Γενικά σχόλια παρουσίαση δημογραφικών χαρακτηριστικών των συμμετεχόντων στην έρευνα... 7 3. Κίνητρα Συμμετοχής... 10 3.1. Σχέση κινήτρων με επιλογή είδους κινητικότητας... 11 4. Αντίκτυπος Προγράμματος... 16 4.1 Περαιτέρω αντίκτυπος του Προγράμματος... 20 5. Συσχετισμός κινήτρων με αντίκτυπο... 21 5.1. Μακροπρόθεσμος αντίκτυπος του Προγράμματος σε προσωπικό επίπεδο... 24 5.2. Μακροπρόθεσμος αντίκτυπος του Προγράμματος σε θέματα σπουδών... 28 5.3. Μακροπρόθεσμος αντίκτυπος του Προγράμματος σε θέματα απασχόλησης... 28 5.4. Αλλαγή στάσης απέναντι σε πολιτικές και προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 29 6. Αξιολόγηση του Προγράμματος από τους συμμετέχοντες... 31 6.1. Πλεονεκτήματα του Προγράμματος... 31 6.2 Μειονεκτήματα του Προγράμματος... 32 7. Συμπεράσματα έρευνας... 33 8. Παράρτημα... 34 1

Ευρετήριο γραφημάτων και πινάκων Γράφημα 1. Κατανομή με βάση την ηλικία και επαγγελματική κατάσταση... 7 Γράφημα 2. Κατανομή με βάση τον τύπο του Ιδρύματος αποστολής... 8 Γράφημα 3. Κατανομή με βάση τη χώρα υποδοχής... 8 Γράφημα 4. Κατανομή με βάση το είδος δραστηριότητας... 9 Γράφημα 5. Κίνητρα για συμμετοχή... 10 Γράφημα 6. Αποτελέσματα απαντήσεων στις ερωτήσεις «Ήταν η πρώτη φορά που ταξίδεψες εξωτερικό συμμετέχοντας στο Πρόγραμμα Erasmus;», και «Ήταν η πρώτη φορά που έζησες στο εξωτερικό συμμετέχοντας στο Πρόγραμμα Erasmus;», για όσους απάντησαν ότι η εμπειρία του να ζήσουν στο εξωτερικό είναι σημαντικότατο κίνητρο... 11 Γράφημα 7. Σημαντικότερα κίνητρα συμμετοχής σε αντιπαραβολή με το είδος κινητικότητας... 12 Γράφημα 8. Κίνητρα συμμετοχής σε κινητικότητα για σπουδές... 13 Γράφημα 9. Κίνητρα συμμετοχής σε κινητικότητα για πρακτική άσκηση... 14 Γράφημα 10. Κίνητρα συμμετοχής σε συνδυασμένη κινητικότητα... 15 Γράφημα 11. Συνολικός αντίκτυπος στην προσωπική ανάπτυξη των συμμετεχόντων από τη συμμετοχή σε κινητικότητα... 16 Γράφημα 12. Αντίκτυπος στην προσωπική ανάπτυξη των συμμετεχόντων σε αντιπαραβολή με το είδος κινητικότητας... 17 Γράφημα 13. Αντίκτυπος στην προσωπική ανάπτυξη των συμμετεχόντων σε αντιπαραβολή με το είδος κινητικότητας... 18 Γράφημα 14. Αντίκτυπος στην προσωπική ανάπτυξη των συμμετεχόντων σε κινητικότητα για πρακτική άσκηση... 19 Γράφημα 15. Αντίκτυπος στην προσωπική ανάπτυξη των συμμετεχόντων σε συνδυασμένη κινητικότητα... 20 Γράφημα 16. Αποτελέσματα απαντήσεων στην ερώτηση «Υπάρχει κάτι που αφορά τον αντίκτυπο του Προγράμματος στην προσωπική σου ζωή το οποίο δεν έχει καλυφθεί από τις προηγούμενες ερωτήσεις... 21 2

Γράφημα 17. Αντιπαραβολή κινήτρου για απόκτηση αυτοπεποίθησης και προσωπική ανάπτυξη σε σχέση με τον αντίστοιχο αντίκτυπο. Στην ανάλυση λήφθηκαν υπόψη μόνο απαντήσεις από όσους δήλωσαν ότι η απόκτηση αυτοπεποίθησης και η προσωπική ανάπτυξη ήταν «Σημαντικό» ή «Πολύ σημαντικό» κίνητρο... 22 Γράφημα 18. Αντιπαραβολή κινήτρου που αφορά την ευκαιρία να ζήσει κάποιος στο εξωτερικό και να γνωρίσει νέους ανθρώπους και πολιτισμούς με τον σχετικό αντίκτυπο. Στην ανάλυση λήφθηκαν υπόψη μόνο απαντήσεις από όσους δήλωσαν ότι η ευκαιρία να ζήσει κάποιος στο εξωτερικό και να γνωρίσει νέους ανθρώπους και πολιτισμούς ήταν «Σημαντικό» ή «Πολύ σημαντικό» κίνητρο... 22 Γράφημα 19. Κατάτμηση συμμετεχόντων με βάση τις απαντήσεις που έδωσαν στις ερωτήσεις σχετικές με το κίνητρο συμμετοχής, και τον αντίκτυπο που είχε σε προσωπικό επίπεδο.... 24 Γράφημα 20. Αποτελέσματα ερωτήσεων «Επισκέφθηκες ξανά τη χώρα όπου πραγματοποίησες την κινητικότητα Erasmus;», και «Άλλαξες χώρα διαμονής λόγω της συμμετοχής σου στο Πρόγραμμα;»... 25 Γράφημα 21. Κατανομή απαντήσεων με βάση το είδος δραστηριότητας στο ερώτημα «Πόσο διατεθειμένος είσαι να αλλάξεις χώρα διαμονής αν χρειαστεί μετά τη συμμετοχή σου στο Πρόγραμμα;»... 26 Γράφημα 22. Αποτελέσματα ερωτήσεων που σχετίζονται με νέες φιλίες, επαφές και επισκέψεις σε νέους φίλους μετά την ολοκλήρωση του κινητικότητας, καθώς επίσης και σχετικά με το αν κατά τη διάρκεια του κινητικότητας γνώρισαν το σύντροφο ή σύζυγο τους... 27 Γράφημα 23. Κατανομή απαντήσεων με βάση το έτος συμμετοχής για όσους απάντησαν θετικά στο ερώτημα «Επισκέφθηκες ξανά τη χώρα όπου πραγματοποίησες την κινητικότητα Erasmus;»... 27 Γράφημα 24. Αποτελέσματα απαντήσεων στις ερωτήσεις που σχετίζονται με τον αντίκτυπο στην επιλογή περαιτέρω σπουδών... 28 Γράφημα 25. Αποτελέσματα απαντήσεων στις ερωτήσεις που σχετίζονται με τον αντίκτυπο στην απασχόληση των συμμετεχόντων.... 29 Γράφημα 26. Αποτελέσματα απαντήσεων στην ερώτηση «Πόσο ενεργός/ενεργή είσαι στον τομέα των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων μετά τη συμμετοχή σου στο Πρόγραμμα»... 30 Γράφημα 27. Αποτελέσματα απαντήσεων στην ερώτηση «Δραστηριοποιείσαι σε κάποια ομάδα Erasmus [π.χ. ESN, Garage Erasmus κ.λπ.];»... 30 Γράφημα 28. Αποτελέσματα απαντήσεων στην ερώτηση «Ποιο θεωρείς ότι είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του Προγράμματος»... 32 Γράφημα 29. Αποτελέσματα απαντήσεων στην ερώτηση «Ποιο θεωρείς ότι είναι το μεγαλύτερο μειονέκτημα του Προγράμματος»... 33 3

Επιτελική Περίληψη Σκοπός της έρευνας ήταν να αποτυπώσει τον αντίκτυπο του Προγράμματος Erasmus στην Κύπρο. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από το Ίδρυμα Διαχείρισης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων (ΙΔΕΠ) Διά Βίου Μάθησης σε συνεργασία με τις εταιρείες IAS Sinopsis Ltd και StudentLife. Η έρευνα έγινε το διάστημα 27 Νοεμβρίου με 29 Δεκεμβρίου 2017. Στα πλαίσια της έρευνας αποτυπώθηκαν τόσο οι σημαντικότεροι λόγοι για τους οποίους οι φοιτητές συμμετέχουν στο Πρόγραμμα, όσο και οι σημαντικότερες επιπτώσεις που το Πρόγραμμα έχει σε θέματα επαγγελματικής καριέρας, κοινωνικής και προσωπικής ζωής, αλλά και πώς το Πρόγραμμα επηρεάζει τη σχέση των συμμετεχόντων με την Ευρώπη. Το ερωτηματολόγιο αποτελείτο από συνολικά 34 ερωτήσεις, και η συλλογή αποτελεσμάτων έγινε ηλεκτρονικά μέσω της υπηρεσίας SurveyMonkey. Στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά 320 φοιτητές και απόφοιτοι από δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Κύπρου. Το σημαντικότερο εύρημα της έρευνας αυτής ήταν ότι το Πρόγραμμα Erasmus στην Κύπρο έχει πολύ θετική απήχηση. Συγκεκριμένα, το 89% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι το Πρόγραμμα παρέχει πολλαπλά και συνάμα σημαντικά κίνητρα συμμετοχής, ενώ το 88% αξιολογεί πολύ θετικά τις επιπτώσεις που είχε το Πρόγραμμα στις σπουδές τους αλλά και στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Για το 91% των ερωτηθέντων η ευκαιρία που τους δίνεται μέσω του Προγράμματος να αποκτήσουν δεξιότητες και να αναπτύξουν την αυτοπεποίθησή τους είναι σημαντική, ενώ το 89% απάντησε ότι η ευκαιρία να ζήσουν στο εξωτερικό και να γνωρίσουν νέους πολιτισμούς είναι επίσης σημαντικό κίνητρο. Αντιπαραβάλλοντας αυτά τα δύο αποτελέσματα με την αξιολόγηση που έγινε από τους ερωτηθέντες για τις αντίστοιχες επιπτώσεις, διαπιστώνεται ότι σε ποσοστά που ξεπερνούν το 90% οι ερωτηθέντες δήλωσαν ότι οι σχετικές επιπτώσεις ήταν «Σημαντικές» ή «Πολύ σημαντικές». Μέσω μιας πιο λεπτομερούς ανάλυσης των αποτελεσμάτων της έρευνας, έχει εξαχθεί το συμπέρασμα ότι για το 83.1% των ερωτηθέντων τα κίνητρα ήταν πολλαπλά και συνάμα σημαντικά, αλλά παράλληλα δηλώνουν ότι το Πρόγραμμα είχε και τις ανάλογες σημαντικές επιπτώσεις. Όλα αυτά καταδεικνύουν την ισχυρή θετική συσχέτιση μεταξύ κινήτρων και επιπτώσεων, πράγμα που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι για την πλειοψηφία των ερωτηθέντων το Πρόγραμμα ήταν μια πολύ θετική και επιτυχής εμπειρία αφού ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες τους. Επίσης, σημαντικά ήταν και τα ευρήματα της έρευνας σε σχέση με τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπο του Προγράμματος. Συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά τον αντίκτυπο σε προσωπικό επίπεδο, το 21.6% δηλώνει ότι εξαιτίας του Προγράμματος άλλαξε χώρα διαμονής, ενώ το 67.5% απάντησε ότι μετά τη συμμετοχή του στο Πρόγραμμα είναι περισσότερο διατεθειμένο να αλλάξει χώρα διαμονής, εκ του οποίου το 21.3% έχει ηλικία μεγαλύτερη των 26 ετών. Αναφορικά με τα ερωτήματα που σχετίζονταν με τις σπουδές, το 67.5% δηλώνει ότι η συμμετοχή στο Πρόγραμμα είχε αντίκτυπο στην επιλογή περαιτέρω σπουδών, αλλά μόλις το 11.6% δηλώνει ότι άλλαξε γνώμη για τον κλάδο σπουδών που ακολούθησε. Σε ό,τι αφορά την ερώτηση «Θεωρείς ότι η συμμετοχή σου στο Πρόγραμμα είχε αντίκτυπο στην επιλογή καριέρας /επαγγέλματος;», το 54.6% (για αυτούς που ισχύει η ερώτηση αυτή) απαντά θετικά, ενώ για την ερώτηση «Υπήρξε αναγνώριση της κινητικότητας σου από κάποιον εργοδότη σου με οποιοδήποτε τρόπο;» το 56.5% (για αυτούς που ισχύει η ερώτηση αυτή) επίσης απαντά θετικά. Στο ερώτημα «Η χρονική διάρκεια της κινητικότητας σου έχει ληφθεί υπόψη ως επαγγελματική εμπειρία από 4

μελλοντικό εργοδότη ή κατά την αίτηση σου για μεταπτυχιακό κλπ (εάν η κινητικότητα είχε την μορφή της τοποθέτησης σε χώρο εργασίας);» το 51% (για αυτούς που ισχύει η ερώτηση αυτή) απαντά θετικά. Σημαντικό επίσης είναι και το γεγονός ότι το 42.7% (για αυτούς που ισχύει η ερώτηση αυτή) δηλώνει ότι λόγω της συμμετοχής του στο Πρόγραμμα βρήκε πιο εύκολα δουλειά, ενώ το 21.3% δηλώνει ότι του προσφέρθηκαν ευκαιρίες εργοδότησης στο εξωτερικό, και από αυτούς το 36.8% δηλώνει ότι άλλαξε χώρα διαμονής. Αυτό αποτελεί ένδειξη ότι αρκετοί έχουν εκμεταλλευθεί τις ευκαιρίες αυτές. Τέλος, σε ό,τι αφορά τη γενικότερη αξιολόγηση του Προγράμματος, το 99.1% δηλώνει ότι θα σύστηνε το Πρόγραμμα σε άλλους, ενώ το 26% θεωρεί ότι το Πρόγραμμα δεν έχει κανένα μειονέκτημα. Σύμφωνα με τις απαντήσεις που δόθηκαν, τα σημαντικότερα πλεονέκτημα είναι ότι το Πρόγραμμα προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες για προσωπική και επαγγελματική εξέλιξη, αλλά και ευκαιρίες για ταξίδια και γνωριμία με άλλους πολιτισμούς. Στον αντίποδα, η ανεπαρκής χρηματοδότηση σε σχέση με το υψηλό κόστος διαβίωσης σε κάποιες χώρες, αλλά και η μικρή διάρκεια συμμετοχής είναι σύμφωνα με τους συμμετέχοντες τα σημαντικότερα μειονεκτήματα του Προγράμματος. 5

1. Εισαγωγικό Σημείωμα Η παρούσα μελέτη έχει ως αντικείμενο την ανάλυση και παρουσίαση των σημαντικότερων ευρημάτων της έρευνας σχετικά με τον αντίκτυπο του Προγράμματος Erasmus στην Κύπρο, που πραγματοποιήθηκε το διάστημα 27 Νοεμβρίου με 29 Δεκεμβρίου 2017. Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα είχε ως στόχο να αποτυπωθούν τόσο οι λόγοι για τους οποίους οι φοιτητές των Ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης της Κύπρου συμμετέχουν στο Πρόγραμμα, όσο και οι σημαντικότερες επιπτώσεις που έχει το Πρόγραμμα σε θέματα καριέρας, αλλά και σε θέματα κοινωνικής και προσωπικής ζωής. Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε αποτελείτο από 34 ερωτήσεις διαχωρισμένες σε πέντε βασικές ενότητες: (α) δημογραφικά στοιχεία, (β) ερωτήσεις σχετικές με τη συμμετοχή των ερωτηθέντων στο Πρόγραμμα Erasmus, (γ) ερωτήσεις σχετικά με τα κίνητρα συμμετοχής, (δ) ερωτήσεις σχετικά με τις επιπτώσεις που είχε το Πρόγραμμα, και (ε) αξιολόγηση του Προγράμματος Erasmus. Οι ερωτήσεις ήταν κυρίως κλειστού τύπου, αλλά συμπεριλήφθηκαν και 3 ερωτήσεις ανοικτού τύπου, εκ των οποίων η μία αφορούσε περαιτέρω σχολιασμό για τον αντίκτυπο του Προγράμματος ενώ οι άλλες δύο αφορούσαν περαιτέρω σχολιασμό για τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του Προγράμματος. Συνεπώς, σκοπός των ερωτήσεων ανοικτού τύπου ήταν να δοθεί οι ευκαιρία στους συμμετέχοντες στην έρευνα για παράθεση και αξιολόγηση παραμέτρων του Προγράμματος που δεν είχαν καλυφθεί από τις ερωτήσεις κλειστού τύπου. Η συλλογή αποτελεσμάτων έγινε μέσω της ηλεκτρονικής υπηρεσίας SurveyMonkey, και σε αυτή συμμετείχαν 320 άτομα τα οποία συμμετείχαν σε κινητικότητα Erasmus μέσω των δημοσίων και ιδιωτικών Ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης της Κύπρου που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα. Τα αποτελέσματα έτυχαν επεξεργασίας και ανάλυσης βάσει των εξής τριών παραμέτρων: (α) ποια είναι τα σημαντικότερα κίνητρα συμμετοχής, ποιες οι αντίστοιχες επιπτώσεις, και ποια η μεταξύ τους συσχέτιση, (β) ποιες είναι σημαντικότερες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, και (γ) πώς οι συμμετέχοντες αξιολογούν το Πρόγραμμα. Στα πλαίσια της ανάλυσης αυτής, έγινε μια προσπάθεια να αποτυπωθεί πώς τα αποτελέσματα διαφοροποιούνται αναλόγως της ηλικίας, του είδους δραστηριότητας, αλλά και με βάση του πώς απάντησαν σε διαφορετικά αλλά σχετικά μεταξύ τους ερωτήματα οι συμμετέχοντες. Τα σημαντικότερα αποτελέσματα της ανάλυσης παρουσιάζονται λεπτομερώς στις επόμενες ενότητες. Συγκεκριμένα, στην ενότητα 2 γίνεται μια παρουσίαση δημογραφικών χαρακτηριστικών των συμμετεχόντων στην έρευνα. Στην ενότητα 3 γίνεται μια ανάλυση των αποτελεσμάτων σε σχέση με το ποια είναι τα σημαντικότερα κίνητρα συμμετοχής στο Πρόγραμμα ενώ στην ενότητα 4, παρουσιάζεται η σχετική ανάλυση για τον αντίκτυπο του Προγράμματος. Στην ενότητα 5 η προσπάθεια ήταν να γίνει συσχετισμός των κινήτρων με τον αντίστοιχο αντίκτυπο σε μία προσπάθεια να διερευνηθεί κατά πόσο ικανοποιήθηκαν οι προσδοκίες των συμμετεχόντων στο Πρόγραμμα. Μέσω μιας διαδικασίας κατάτμησης των απαντήσεων των συμμετεχόντων, αξιολογήθηκε ο βαθμός συσχέτισης μεταξύ κινήτρων και επιπτώσεων. Επιπλέον, εξετάστηκαν και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του Προγράμματος, σε προσωπικό επίπεδο, καθώς και σε θέματα σπουδών και απασχόλησης. Τέλος, στην ενότητα 6 γίνεται μια ανάλυση των αποτελεσμάτων σε σχέση με το πώς οι συμμετέχοντες στην έρευνα αξιολογούν το Πρόγραμμα Erasmus. 6

2. Γενικά σχόλια παρουσίαση δημογραφικών χαρακτηριστικών των συμμετεχόντων στην έρευνα Στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά 320 άτομα, εκ των οποίων το 84.4% είχαν καταγωγή από Κύπρο, το 12.2% από Ελλάδα και το υπόλοιπο 3.4% από άλλες χώρες. Όλοι οι συμμετέχοντες στην έρευνα συμμετείχαν σε εξερχόμενη κινητικότητα στα πλαίσια του Προγράμματος Erasmus μέσω Ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης της Κύπρου. Στην έρευνα συμμετείχαν κυρίως άτομα μεταξύ 18 και 30 χρονών (βλ. γράφημα 1). Συγκεκριμένα, το 20.3% από όσους συμμετείχαν έχει ηλικία μεταξύ 18 και 22, το 57.8% μεταξύ 22 και 26, το 15% μεταξύ 26 και 30, ενώ το υπόλοιπο 6.9% είναι άτομα με ηλικία μεγαλύτερη των 30 ετών. Η κατανομή με βάση την ηλικία είναι σε συμφωνία με την κατανομή βάσει της επαγγελματικής κατάστασης, εφόσον το 50.6% των ερωτηθέντων δηλώνουν φοιτητές. Γράφημα 1. Κατανομή με βάση την ηλικία και επαγγελματική κατάσταση Ποσοστό 62.8% των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα προέρχονται από δημόσια Πανεπιστήμια της Κύπρου, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα ιδιωτικά είναι 32.8% (βλ. γράφημα 2). Σημαντικό εύρημα είναι το γεγονός ότι το 37.9% των συμμετεχόντων δηλώνουν ως χώρα υποδοχής την Ελλάδα, ενώ η αμέσως επόμενη επιλογή με ποσοστό 14.2% είναι η Ισπανία και ακολουθεί το Ηνωμένο Βασίλειο με 10.3% (βλ. γράφημα 3). 7

Γράφημα 2. Κατανομή με βάση τον τύπο του Ιδρύματος αποστολής Γράφημα 3. Κατανομή με βάση τη χώρα υποδοχής 8

Το 79.1% των ερωτηθέντων έλαβαν μέρος στο Πρόγραμμα Erasmus κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών τους σπουδών, ενώ για το 80% η διάρκεια συμμετοχής τους στο Πρόγραμμα ήταν ίση ή μικρότερη των έξι μηνών. Όσον αφορά το έτος συμμετοχής, η πλειοψηφία (82%) συμμετείχε την τελευταία τριετία, δηλαδή 2015-2017. Ως εκ τούτου, τα συμπεράσματα σχετικά με τον αντίκτυπο του Προγράμματος Erasmus θα πρέπει να ερμηνεύονται με ιδιαίτερη προσοχή, καθώς ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος σε κάποιες υπό διερεύνηση παραμέτρους (π.χ. απασχόληση) ενδεχομένως να μην είναι ακόμα εμφανής στα άτομα αυτά. Αναφορικά με το μορφωτικό επίπεδο των συμμετεχόντων, το 71.6% είναι απόφοιτοι Ιδρύματος Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης 1, και το 21.6% είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου. Επιπλέον, ποσοστό 79.4% είχαν μόνο μία συμμετοχή σε κινητικότητα Erasmus, ενώ ένα 14.7% είχε δύο συμμετοχές. Το 50.9% έλαβε μέρος σε δραστηριότητα κινητικότητας για σπουδές και το 36.3% σε δραστηριότητα κινητικότητας για πρακτική άσκηση, ενώ το υπόλοιπο 12.8% έλαβε μέρος σε δραστηριότητες συνδυασμένης κινητικότητας (βλ. γράφημα 4). Γράφημα 4. Κατανομή με βάση το είδος δραστηριότητας 1 Από όσους έχουν δηλώσει ως επάγγελμα φοιτητής, ένα μέρος έχει δηλώσει μορφωτικό επίπεδο είτε απόφοιτος ιδρύματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ή απόφοιτος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. 9

3. Κίνητρα Συμμετοχής Μέσα από την ανάλυση των κινήτρων συμμετοχής στο Πρόγραμμα Erasmus, προκύπτει η σημαντική διαπίστωση ότι για τους περισσότερους συμμετέχοντες, τα κίνητρα είναι πολλαπλά και αυτό αντικατοπτρίζεται στο γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία απαντούσε με μεγάλη συχνότητα «Πολύ» ή «Πάρα πολύ» στις σχετικές ερωτήσεις (βλ. γράφημα 5). Συγκεκριμένα, είναι εμφανές ότι τα τρία πιο σημαντικά κίνητρα είναι η απόκτηση εμπειριών που προσφέρουν τα διαφορετικά προγράμματα σπουδών και οι διαφορετικές πρακτικές διδασκαλίας, η απόκτηση αυτοπεποίθησης και ανάπτυξη δεξιοτήτων, και η ευκαιρία να ζήσει κάποιος στο εξωτερικό και να γνωρίσει νέους ανθρώπους και πολιτισμούς. Συγκεκριμένα, για τα δυο πρώτα κίνητρα, το 91% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι τα θεωρεί «Πάρα πολύ» ή «Πολύ» σημαντικά, ενώ το ποσοστό για το τρίτο σημαντικότερο κίνητρο είναι 89%. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι το τα δύο λιγότερο σημαντικά κίνητρα, τα οποία είχαν ποσοστό 64% έκαστο, ήταν αυτά που αφορούσαν τη βελτίωση γνώσεων σε ξένες γλώσσες και τη διερεύνηση της προοπτικής για μεταπτυχιακή φοίτηση σε μία άλλη χώρα (βλ. γράφημα 5). Γράφημα 5. Κίνητρα για συμμετοχή 10

Αναλύοντας περισσότερο το ερώτημα 16.6 που αφορούσε το κίνητρο να ζήσει κάποιος στο εξωτερικό, να συναντήσει νέους ανθρώπους και να βιώσει τον πολιτισμό μιας άλλης χώρας προκύπτουν σημαντικά ευρήματα. Συγκεκριμένα, από αυτούς που απάντησαν ότι η εμπειρία του να ζήσουν στο εξωτερικό είναι σημαντικότατο κίνητρο, το 45% δήλωσε ότι ταξίδεψε στο εξωτερικό για πρώτη φορά μέσω του Προγράμματος, ενώ το 80% απάντησε ότι για πρώτη φορά έζησε στο εξωτερικό μέσω της συμμετοχής του στο Πρόγραμμα Erasmus (βλ. γράφημα 6). Γράφημα 6. Αποτελέσματα απαντήσεων στις ερωτήσεις «Ήταν η πρώτη φορά που ταξίδεψες εξωτερικό συμμετέχοντας στο Πρόγραμμα Erasmus;», και «Ήταν η πρώτη φορά που έζησες στο εξωτερικό συμμετέχοντας στο Πρόγραμμα Erasmus;», για όσους απάντησαν ότι η εμπειρία του να ζήσουν στο εξωτερικό είναι σημαντικότατο κίνητρο 3.1. Σχέση κινήτρων με επιλογή είδους κινητικότητας Εστιάζοντας στην περαιτέρω ανάλυση των απαντήσεων που αφορούσαν τα κίνητρα για συμμετοχή, η προσπάθεια ήταν μέσω της αντιπαραβολής τους με τον τύπο κινητικότητας των ερωτηθέντων να εξαχθούν συγκεκριμένα συμπεράσματα όπου αυτό ήταν δυνατόν (βλ. γράφημα 7). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι υπάρχει διαφοροποίηση ως προς τα κύρια κίνητρα των συμμετεχόντων σε κινητικότητα, αναλόγως του είδους κινητικότητας στο οποίο συμμετείχαν. Συγκεκριμένα, το σημαντικότερο κίνητρο για συμμετοχή σε κινητικότητα για σπουδές με ποσοστό 95.1% φαίνεται να είναι το να ζήσει κάποιος στο εξωτερικό, να συναντήσει νέους ανθρώπους και να 11

βιώσει τον πολιτισμό τους. Αντίθετα, για τα άτομα που διακινήθηκαν για πρακτική άσκηση, το πιο σημαντικό κίνητρο φαίνεται να είναι η απόκτηση επαγγελματικής πείρας, με ποσοστό 94.9%, ενώ τέλος, για τα άτομα που συμμετείχαν σε συνδυασμένη κινητικότητα, φαίνεται ότι το σημαντικότερο κίνητρο ήταν να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και να αναπτύξουν δεξιότητες όπως προσαρμοστικότητα, επίλυση προβλημάτων και άλλα με ποσοστό 97,5%. Σημειώνεται ότι για τα πιο πάνω ποσοστά, λήφθηκαν υπόψη οι απαντήσεις «Πολύ» και «Πάρα πολύ» ούτως ώστε να εντοπιστεί το σημαντικότερο κίνητρο σε κάθε περίπτωση. Ο συνοπτικός πίνακας των αποτελεσμάτων όπως αυτός καθορίζεται από την πρόσθεση αυτών των δύο επιλογών παρουσιάζεται στο γράφημα 7. Να αποκτήσω την εμπειρία που προσφέρουν διαφορετικά προγράμματα σπουδών/ διαφορετικές πρακτικές διδασκαλίας Να μάθω ή να βελτιώσω τις γνώσεις μου σε μια ή περισσότερες ξένες γλώσσες Να αποκτήσω αυτοπεποίθηση και να αναπτύξω δεξιότητες όπως προσαρμοστικότητα, επίλυση προβλημάτων, 97.5 Να ενισχύσω τις προοπτικές μου για μελλοντική απασχόληση στη χώρα μου Να ενισχύσω τις προοπτικές μου για μελλοντική απασχόληση στο εξωτερικό Να ζήσω στο εξωτερικό και να συναντήσω νέους ανθρώπους και να βιώσω την κουλτούρα και τον πολιτισμό μίας άλλης χώρας 95.1 Να αποκτήσω επαγγελματική πείρα 94.9 Να δημιουργήσω ένα προσωπικό και επαγγελματικό δίκτυο επαφών Να εξετάσω την προοπτική μεταπτυχιακής φοίτησής μου σε μία άλλη χώρα 0 20 40 60 80 100 Σπουδές Πρακτική άσκηση Συνδυασμένη κινητικότητα Γράφημα 7. Σημαντικότερα κίνητρα συμμετοχής σε αντιπαραβολή με το είδος κινητικότητας 12

Αναλυτικά τα αποτελέσματα που αφορούν τα κίνητρα συμμετοχής στο Πρόγραμμα, διαχωρισμένα βάσει του είδους κινητικότητας των συμμετεχόντων, παρουσιάζονται στα γραφήματα 8, 9 και 10. Συγκεκριμένα, αναλύοντας τα κίνητρα για σπουδές, φαίνεται ότι το σημαντικότερο κίνητρο είναι να ζήσει κανείς στο εξωτερικό, ενώ δεύτερα στη σειρά κατάταξης έρχονται τα κίνητρα είναι που αφορούν την απόκτηση της εμπειρίας διαφορετικών προγραμμάτων σπουδών και διδασκαλιών και την απόκτηση αυτοπεποίθησης και ανάπτυξη δεξιοτήτων. Στον αντίποδα, τα λιγότερο σημαντικά κίνητρα φαίνεται να είναι αυτά που αφορούν την απόκτηση επαγγελματικής πείρας, κάτι που φυσικά είναι αιτιολογημένο εφόσον δεν είναι κάτι που ισχύει στην περίπτωση κινητικότητας για σπουδές, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι δεν θεωρείται σημαντικό κίνητρο η δημιουργία ενός προσωπικού και επαγγελματικού δικτύου επαφών καθώς και η διερεύνηση της προοπτικής φοίτησής των ατόμων αυτών σε μία άλλη χώρα (βλ. γράφημα 8). Γράφημα 8. Κίνητρα συμμετοχής σε κινητικότητα για σπουδές 13

Αναφορικά με τα κίνητρα για συμμετοχή σε κινητικότητα που αφορά πρακτική άσκηση, όπως φαίνεται στο γράφημα 9, το σημαντικότερο κίνητρο είναι η απόκτηση επαγγελματικής πείρας και η ενίσχυση των προοπτικών για εργοδότηση στη χώρα καταγωγής του συμμετέχοντα, ενώ το λιγότερο σημαντικό είναι η εκμάθηση γλωσσών. Γράφημα 9. Κίνητρα συμμετοχής σε κινητικότητα για πρακτική άσκηση 14

Τέλος, η συνδυασμένη κινητικότητα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον εφόσον τα σημαντικότερα κίνητρα για κινητικότητα στα δύο προηγούμενα είδη κινητικότητας παρουσιάζονται σε αυτή την περίπτωση ως τα πιο σημαντικά κίνητρα του συγκεκριμένου είδους κινητικότητας. Συνεπώς, είναι εμφανές ότι η συμμετοχή κάποιου ατόμου σε συνδυασμένο τύπο κινητικότητας είναι αποτέλεσμα συνδυασμένων κινήτρων. Συγκεκριμένα, όπως φαίνεται και από το γράφημα 10, τα προαναφερθέντα κίνητρα, τα οποία συγκεντρώνουν υψηλά ποσοστά στη συνδυασμένη κινητικότητα, λαμβάνοντας υπόψη την επιλογή «Πολύ» ή «Πάρα πολύ» είναι τα ακόλουθα: «Να αποκτήσω αυτοπεποίθηση και να αναπτύξω δεξιότητες όπως προσαρμοστικότητα, επίλυση προβλημάτων, κλπ.» με ποσοστό 97.5% «Να αποκτήσω την εμπειρία που προσφέρουν διαφορετικά προγράμματα σπουδών/ διαφορετικές πρακτικές διδασκαλίας» με ποσοστό 96.7% «Να ζήσω στο εξωτερικό και να συναντήσω νέους ανθρώπους και να βιώσω την κουλτούρα και τον πολιτισμό μίας άλλης χώρας» με ποσοστό 92.7% «Να αποκτήσω επαγγελματική πείρα» με ποσοστό 90.3% «Να ενισχύσω τις προοπτικές μου για μελλοντική απασχόληση στη χώρα μου» με ποσοστό 87.8% Ως εκ τούτου, παρουσιάζεται μία συσσώρευση θετικών κυρίως απαντήσεων στις απαντήσεις που αφορούσαν τα κίνητρα για συμμετοχή σε συνδυασμένη κινητικότητα Γράφημα 10. Κίνητρα συμμετοχής σε συνδυασμένη κινητικότητα 15

4. Αντίκτυπος Προγράμματος Με βάση την ανάλυση των αποτελεσμάτων, προκύπτει ότι ο αντίκτυπος είναι αρκετά σημαντικός για την πλειοψηφία των ερωτηθέντων. Συγκεκριμένα, το 90.5% των ερωτηθέντων έχει απαντήσει «Πολύ» ή «Πάρα πολύ» σε περισσότερες από τις μισές από τις ερωτήσεις που σχετίζονται με τον αντίκτυπο στην προσωπική ανάπτυξη των συμμετεχόντων (βλ. γράφημα 11). Βάσει των απαντήσεων που δόθηκαν, διαφαίνεται ότι οι συμμετέχοντες σε κινητικότητα Erasmus θεωρούν κατά κύριο λόγο ότι ο σημαντικότερος αντίκτυπος αφορά τις κοινωνικές/διαπροσωπικές τους δεξιότητες, ενώ εξίσου σημαντικός θεωρείται ο αντίκτυπος στην αυτοπεποίθησή τους, στις γνώσεις τους για νέους ανθρώπους και κουλτούρες άλλων χωρών και στο ότι απέκτησαν συγκεκριμένες δεξιότητες. Συγκεκριμένα, το 92% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι βελτιώθηκαν «Πολύ» ή «Πάρα πολύ» οι κοινωνικές/διαπροσωπικές τους δεξιότητες και ως εκ τούτου αυτός ο τομέας θεωρείται ότι έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο για τους συμμετέχοντες. Παράλληλα, ένα εξίσου μεγάλο ποσοστό, και συγκεκριμένα το 89%, θεωρεί ότι η συμμετοχή τους στο Πρόγραμμα είχε σημαντικό αντίκτυπο στους ακόλουθους 3 τομείς: (α) αυτοπεποίθηση, (β) γνωριμία με νέους ανθρώπους και πολιτισμούς, (γ) ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως προσαρμοστικότητα και επίλυση προβλημάτων. Γράφημα 11. Συνολικός αντίκτυπος στην προσωπική ανάπτυξη των συμμετεχόντων από τη συμμετοχή σε κινητικότητα 16

Εστιάζοντας στην περαιτέρω ανάλυση των απαντήσεων που αφορούσαν τον αντίκτυπο που προέκυψε από τη συμμετοχή σε κινητικότητα, η προσπάθεια ήταν μέσω της αντιπαραβολής τους με τον τύπο κινητικότητας των ερωτηθέντων να εξαχθούν συγκεκριμένα συμπεράσματα ως προς τη διαφοροποίηση του αντίκτυπου ανά είδος κινητικότητας. Συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από την ανάλυση των απαντήσεων ανά είδος κινητικότητας, ο σημαντικότερος αντίκτυπος τόσο για τις σπουδές όσο και για την πρακτική άσκηση είναι ότι βελτιώθηκαν οι κοινωνικές/διαπροσωπικές σχέσεις δεξιότητες των ατόμων που συμμετείχαν με ποσοστά 94.5% και 86.2% αντίστοιχα. Το ίδιο σημαντικός ήταν ο αντίκτυπος σε αυτή την παράμετρο και για τα άτομα που συμμετείχαν σε συνδυασμένη κινητικότητα εφόσον αυτή η παράμετρος συγκέντρωσε ποσοστό ύψους 97.5%. Παρόλα αυτά, στη συνδυασμένη κινητικότητα παρά το υψηλό ποσοστό που απάντησε θετικά για αυτή την παράμετρο, φαίνεται ότι αυτή έρχεται δεύτερη σε σειρά κατάταξης, εφόσον ο σημαντικότερος αντίκτυπος για τα άτομα που συμμετείχαν σε συνδυασμένη κινητικότητα ήταν ότι η συμμετοχή τους βοήθησε στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησής τους αλλά και ότι απέκτησαν δεξιότητες όπως προσαρμοστικότητα, επίλυση προβλημάτων κλπ με ποσοστό 100% (βλ. γράφημα 12). Σημειώνεται ότι για τα πιο πάνω ποσοστά, λήφθηκαν υπόψη οι απαντήσεις «Πάρα πολύ» ή «Πολύ» στα συγκεκριμένα ερωτήματα που αφορούσαν τον αντίκτυπο στην προσωπική ανάπτυξη των συμμετεχόντων. Βοήθησε στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησής μου Βελτιώθηκαν οι κοινωνικές/διαπροσωπικές μου δεξιότητες 100 86.2 94.5 97.5 Βελτιώθηκαν οι γλωσσικές μου δεξιότητες Είχε επίδραση στις στάσεις μου απέναντι σε βασικές αρχές πχ. δημοκρατίας, σεβασμού της Ενίσχυσα τις προοπτικές μου για μελλοντική απασχόληση στο εξωτερικό Έζησα στο εξωτερικό, συνάντησα νέους ανθρώπους και βίωσα την κουλτούρα και τον Απέκτησα πιο θετική στάση απέναντι στις πολιτικές/προγράμματα της Ε.Ε Απέκτησα γνώσεις για άλλες χώρες και πολιτισμούς Σπουδές Πρακτική άσκηση Συνδυασμένη κινητικότητα Απέκτησα ψηφιακές δεξιότητες Απέκτησα δεξιότητες όπως προσαρμοστικότητα, επίλυση προβλημάτων κ.ά. 100 0 20 40 60 80 100 Γράφημα 12. Αντίκτυπος στην προσωπική ανάπτυξη των συμμετεχόντων σε αντιπαραβολή με το είδος κινητικότητας 17

Η περαιτέρω ανάλυση του αντίκτυπου ανά είδος κινητικότητας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο γεγονός ότι υπάρχει συσσώρευση κυρίως θετικών απαντήσεων από τα άτομα που συμμετείχαν σε συνδυασμένη κινητικότητα (βλ. γραφήματα 13, 14 και 15) Σημειώνεται ότι συγκρίνοντας τις αρνητικές απαντήσεις που δόθηκαν και στα τρία είδη κινητικότητας, αυτές κυμαίνονται σε ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά που κατά κύριο λόγω δεν ξεπερνούν το 15% (η αναφορά αφορά την πρόσθεση της απάντησης «Λίγο» ή «Πολύ λίγο». Εξαίρεση σε αυτό φαίνεται να αποτελούν οι συμμετέχοντες σε πρακτική άσκηση όπου στο ερώτημα κατά πόσο βελτιώθηκαν οι γλωσσικές τους δεξιότητες από τη συμμετοχή τους στην κινητικότητα, ένα ποσοστό της τάξης του 31% απάντησαν αρνητικά (βλ. γράφημα 14). Γράφημα 13. Αντίκτυπος στην προσωπική ανάπτυξη των συμμετεχόντων σε αντιπαραβολή με το είδος κινητικότητας 18

Γράφημα 14. Αντίκτυπος στην προσωπική ανάπτυξη των συμμετεχόντων σε κινητικότητα για πρακτική άσκηση 19

Γράφημα 15. Αντίκτυπος στην προσωπική ανάπτυξη των συμμετεχόντων σε συνδυασμένη κινητικότητα 4.1 Περαιτέρω αντίκτυπος του Προγράμματος Τέλος, αναφορικά με τον αντίκτυπο που είχε το Πρόγραμμα σε προσωπικό επίπεδο, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες στην έρευνα να παραθέσουν τα δικά τους σχόλια σε ερώτηση ανοικτού τύπου, ούτως ώστε να καταστεί δυνατή η καταγραφή οποιουδήποτε αντίκτυπου σε πτυχές οι οποίες δεν καλύφθηκαν από τις προηγούμενες επιλογές που δόθηκαν μέσω των ερωτήσεων κλειστού τύπου. Συγκεκριμένα, σε ότι αφορά το ερώτημα «Υπάρχει κάτι που αφορά τον αντίκτυπο του Προγράμματος στην προσωπική σου ζωή το οποίο δεν έχει καλυφθεί από τις προηγούμενες ερωτήσεις», μόνο 32 άτομα απάντησαν θετικά, τα οποία αποτελούν το 10% του συνόλου των ερωτηθέντων. Από αυτούς, το 72% απάντησε ότι το Πρόγραμμα βοήθησε πολύ στην προσωπική τους ανάπτυξη (βλ. γράφημα 16), ενώ 22% απάντησε ότι βοήθησε στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία, το 3% απάντησε ότι το Πρόγραμμα ήταν μια αρνητική εμπειρία. 20

Γράφημα 16. Αποτελέσματα απαντήσεων στην ερώτηση «Υπάρχει κάτι που αφορά τον αντίκτυπο του Προγράμματος στην προσωπική σου ζωή το οποίο δεν έχει καλυφθεί από τις προηγούμενες ερωτήσεις 5. Συσχετισμός κινήτρων με αντίκτυπο Αντιπαραβάλλοντας τα σημαντικότερα κίνητρα που έχουν αποτυπωθεί από την ανάλυση στην ενότητα 3 της παρούσας έρευνας με τις αντίστοιχες σχετικές επιπτώσεις, διαπιστώνεται ότι από αυτούς που δήλωσαν ότι η απόκτηση αυτοπεποίθησης και η προσωπική ανάπτυξη ήταν σημαντικό κίνητρο, η συντριπτική πλειοψηφία δηλώνει ότι είχε και τις αντίστοιχες επιπτώσεις σε σημαντικό βαθμό (βλ. γράφημα 17). Το ίδιο αποτέλεσμα προκύπτει και για τις σχετικές απαντήσεις που δόθηκαν σε ερωτήματα που αντιστοιχούν σε επιπτώσεις σχετικές με την ευκαιρία να ζήσει κάποιος στο εξωτερικό και να γνωρίσει νέους ανθρώπους και πολιτισμούς (βλ. γράφημα 18). 21

Γράφημα 17. Αντιπαραβολή κινήτρου για απόκτηση αυτοπεποίθησης και προσωπική ανάπτυξη σε σχέση με τον αντίστοιχο αντίκτυπο. Στην ανάλυση λήφθηκαν υπόψη μόνο απαντήσεις από όσους δήλωσαν ότι η απόκτηση αυτοπεποίθησης και η προσωπική ανάπτυξη ήταν «Σημαντικό» ή «Πολύ σημαντικό» κίνητρο Γράφημα 18. Αντιπαραβολή κινήτρου που αφορά την ευκαιρία να ζήσει κάποιος στο εξωτερικό και να γνωρίσει νέους ανθρώπους και πολιτισμούς με τον σχετικό αντίκτυπο. Στην ανάλυση λήφθηκαν υπόψη μόνο απαντήσεις από όσους δήλωσαν ότι η ευκαιρία να ζήσει κάποιος στο εξωτερικό και να γνωρίσει νέους ανθρώπους και πολιτισμούς ήταν «Σημαντικό» ή «Πολύ σημαντικό» κίνητρο Η κατάτμηση των απαντήσεων των συμμετεχόντων με βάση του πόσο σημαντικά ήταν τα κίνητρά τους, και πόσο σημαντικές κρίνουν τις επιπτώσεις που είχε το Πρόγραμμα σε προσωπικό επίπεδο, αποτελεί ένα επιπλέον μέσο αντιπαραβολής των προσδοκιών από τη συμμετοχή στο Πρόγραμμα, σε σχέση με τον αντίκτυπο που αυτό είχε στους συμμετέχοντες. 22

Συγκεκριμένα για κάθε συμμετέχοντα προσδιορίστηκε το πόσο σημαντικά ήταν τα κίνητρά του στο σύνολο με βάση τις πιο κάτω παραμέτρους: Αν στις περισσότερες από τις μισές ερωτήσεις σχετικά με τα κίνητρα συμμετοχής (βλ. ερωτήσεις 16.1-16.9), απάντησε «Πολύ» ή «Πάρα πολύ», τότε θεωρείται ότι είχε υψηλό κίνητρο συμμετοχής. Αν αντίθετα απάντησε στις περισσότερες ερωτήσεις με «Λίγο» ή «Πολύ Λίγο», θεωρείται ότι είχε χαμηλό κίνητρο συμμετοχής. Για όλες τις άλλες περιπτώσεις θεωρείται ότι δεν έχει ούτε χαμηλό, άλλα ούτε και υψηλό κίνητρο. Επιπρόσθετα, έγινε παράλληλη αξιολόγηση και του αντίκτυπου στο σύνολό του, βάσει των απαντήσεων που δόθηκαν στα ερωτήματα που αφορούσαν τον αντίκτυπο του Προγράμματος σε προσωπικό επίπεδο (βλ. ερωτήσεις 17.1-17.10). Συγκεκριμένα, και οι συμμετέχοντες κατατάγηκαν στις εξής κατηγορίες: Αν στις περισσότερες από τις μισές ερωτήσεις σχετικά με τον αντίκτυπο σε προσωπικό επίπεδο συμμετοχής, απάντησαν «Πολύ» ή «Πάρα πολύ», τότε θεωρείται ότι το Πρόγραμμα είχε πολύ σημαντικό αντίκτυπο. Αν αντίθετα απάντησαν στις περισσότερες ερωτήσεις με «Λίγο» ή «Πολύ Λίγο», τότε θεωρείται ότι το Πρόγραμμα είχε λιγότερο σημαντικό αντίκτυπο. Για όλες τις άλλες περιπτώσεις θεωρείται ότι το Πρόγραμμα είχε σημαντικό αντίκτυπο. Με βάση τα αποτελέσματα της ανάλυσης αυτής, προκύπτει μια κατάτμηση των συμμετεχόντων σε εννιά ομάδες, συσχετίζοντας τον αντίκτυπο του Προγράμματος και των κινήτρων των συμμετεχόντων (βλ. γράφημα 19). Το κυριότερο συμπέρασμα είναι ότι το 83.1% των συμμετεχόντων στην έρευνα είχε υψηλό κίνητρο και συνάμα ότι το Πρόγραμμα είχε πολύ σημαντικές επιπτώσεις (αντίκτυπο) σε προσωπικό επίπεδο. Αυτό αποτελεί σημαντικό εύρημα, αφού καταδεικνύει τόσο το μεγάλο ενδιαφέρον που υπάρχει για το Πρόγραμμα, την μεγάλη αξία που δίνεται στο Πρόγραμμα, αλλά συνάμα και τη συσχέτιση με τον πολύ θετικό αντίκτυπο που έχει στους περισσότερους από αυτούς που συμμετείχαν στο Πρόγραμμα. 23

Γράφημα 19. Κατάτμηση συμμετεχόντων με βάση τις απαντήσεις που έδωσαν στις ερωτήσεις σχετικές με το κίνητρο συμμετοχής, και τον αντίκτυπο που είχε σε προσωπικό επίπεδο. 5.1. Μακροπρόθεσμος αντίκτυπος του Προγράμματος σε προσωπικό επίπεδο Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ανάλυση αποτελεσμάτων σχετικά με τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπο του Προγράμματος. Ξεκινώντας από το κομμάτι του αντίκτυπου σε προσωπικό επίπεδο, παρατηρείται ότι μεγάλο ποσοστό απάντησε ότι δεν άλλαξε χώρα διαμονής, τόσο σε αυτούς που συμμετείχαν σε κινητικότητα για σπουδές, όσο και σε αυτούς που συμμετείχαν σε κινητικότητα για πρακτική άσκηση ή συνδυασμένη κινητικότητα. Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι το υψηλότερο ποσοστό των ατόμων που επισκέφθηκαν τη χώρα στην οποία πραγματοποίησαν την κινητικότητα τους αλλά και των ατόμων που άλλαξε χώρα διαμονής λόγω της συμμετοχής τους στο Πρόγραμμα είναι άτομα τα οποία συμμετείχαν σε κινητικότητα για πρακτική άσκηση (βλ. γράφημα 20). 24

Γράφημα 20. Αποτελέσματα ερωτήσεων «Επισκέφθηκες ξανά τη χώρα όπου πραγματοποίησες την κινητικότητα Erasmus;», και «Άλλαξες χώρα διαμονής λόγω της συμμετοχής σου στο Πρόγραμμα;» Στο ερώτημα «Πόσο διατεθειμένος είσαι να αλλάξεις χώρα διαμονής αν χρειαστεί μετά τη συμμετοχή σου στο Πρόγραμμα;», παρατηρούμε ότι μεγαλύτερο ποσοστό από τους συμμετέχοντες στην συνδυασμένη κινητικότητα είναι περισσότερο διατεθειμένοι να αλλάξουν χώρα διαμονής (βλ. γράφημα 21). 25

Γράφημα 21. Κατανομή απαντήσεων με βάση το είδος δραστηριότητας στο ερώτημα «Πόσο διατεθειμένος είσαι να αλλάξεις χώρα διαμονής αν χρειαστεί μετά τη συμμετοχή σου στο Πρόγραμμα;» Σε ό,τι αφορά θέματα που σχετίζονται με νέες φιλίες, επαφές και επισκέψεις σε νέους φίλους μετά την ολοκλήρωση του Προγράμματος, καθώς επίσης και σχετικά με το αν κατά τη διάρκεια του Προγράμματος γνώρισαν το σύντροφο ή σύζυγο τους, το 94.7% απάντησε ότι απέκτησε νέους φίλους, και το 37.2% δηλώνει ότι επισκέφθηκε τους φίλους που απέκτησε στις χώρες τους. Τέλος, το 10.6% δηλώνει ότι γνώρισε το σύντροφο ή σύζυγο του μέσω του Προγράμματος (βλ. γράφημα 22). 26

Γράφημα 22. Αποτελέσματα ερωτήσεων που σχετίζονται με νέες φιλίες, επαφές και επισκέψεις σε νέους φίλους μετά την ολοκλήρωση του κινητικότητας, καθώς επίσης και σχετικά με το αν κατά τη διάρκεια του κινητικότητας γνώρισαν το σύντροφο ή σύζυγο τους Σημαντικό εύρημα είναι και το γεγονός ότι από αυτούς που απάντησαν θετικά στο ερώτημα «Επισκέφθηκες ξανά τη χώρα όπου πραγματοποίησες την κινητικότητα Erasmus;», το 78.4% είχαν συμμετάσχει στο Πρόγραμμα σχετικά πρόσφατα, και συγκεκριμένα την περίοδο 2015-2017, (βλ. γράφημα 23). Αυτό αποτελεί μια ένδειξη του ότι όσοι συμμετέχουν στο Πρόγραμμα Erasmus επισκέπτονται ξανά τη χώρα που πραγματοποίησαν την κινητικότητα πολύ σύντομα αφότου έχουν ολοκληρώσει την κινητικότητα τους. Γράφημα 23. Κατανομή απαντήσεων με βάση το έτος συμμετοχής για όσους απάντησαν θετικά στο ερώτημα «Επισκέφθηκες ξανά τη χώρα όπου πραγματοποίησες την κινητικότητα Erasmus;» 27

5.2. Μακροπρόθεσμος αντίκτυπος του Προγράμματος σε θέματα σπουδών Αναφορικά με τον αντίκτυπο που είχε το Πρόγραμμα στις περαιτέρω σπουδές ή την υφιστάμενη επιλογή σπουδών των ερωτηθέντων, φαίνεται ότι για το 67.5% η συμμετοχή στο Πρόγραμμα επηρέασε την επιλογή περαιτέρω σπουδών (βλ. γράφημα 24). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι 11.6% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι μετά τη συμμετοχή τους στο Πρόγραμμα άλλαξαν γνώμη για τον κλάδο σπουδών που ακολουθούσαν, ενώ μόλις 9.4% απάντησε ότι συνέχισε τις σπουδές του στη χώρα στην οποία είχε πραγματοποιήσει την κινητικότητά του. Γράφημα 24. Αποτελέσματα απαντήσεων στις ερωτήσεις που σχετίζονται με τον αντίκτυπο στην επιλογή περαιτέρω σπουδών 5.3. Μακροπρόθεσμος αντίκτυπος του Προγράμματος σε θέματα απασχόλησης Σε ό,τι αφορά τον αντίκτυπο του Προγράμματος σε θέματα απασχόλησης, αναλύοντας τα αποτελέσματα διαφαίνεται μια θετική στάση (βλ. γράφημα 25). Το 44% απάντησε θετικά στο ερώτημα αν το Πρόγραμμα είχε αντίκτυπο στην επιλογή καριέρας, ενώ το 39.4% απάντησε θετικά στο ερώτημα «Υπήρξε αναγνώριση της κινητικότητας σου από κάποιον εργοδότη σου με οποιοδήποτε τρόπο;». Αντίθετα απάντησαν κυρίως αρνητικά στο κατά πόσο το Πρόγραμμα βοήθησε στο να βρουν δουλειά στο εξωτερικό, ή αν εξαιτίας του Προγράμματος έγινε αλλαγή στην επαγγελματική κατεύθυνση. Τέλος, αναφορικά με τις απαντήσεις στο ερώτημα «Σου προσφέρθηκαν ευκαιρίες εργοδότησης στο εξωτερικό ως αποτέλεσμα της συμμετοχής σου στο Πρόγραμμα;», ποσοστό 21.3% απάντησε θετικά, και από αυτούς το 57.4% συμμετείχαν σε κινητικότητα για πρακτική άσκηση, ενώ 17.7% είχε συμμετάσχει σε συνδυασμένη κινητικότητα. Από αυτούς που είχαν προσφορές για εργοδότηση στο εξωτερικό, το 36.8% δηλώνει ότι άλλαξε χώρα διαμονής. Αυτό αποτελεί μια ένδειξη του ότι ένα σημαντικό ποσοστό συμμετεχόντων έχει εκμεταλλευθεί ευκαιρίες για εργασία στο εξωτερικό. 28

Γράφημα 25. Αποτελέσματα απαντήσεων στις ερωτήσεις που σχετίζονται με τον αντίκτυπο στην απασχόληση των συμμετεχόντων. 5.4. Αλλαγή στάσης απέναντι σε πολιτικές και προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αναλύοντας τα αποτελέσματα για την ερώτηση «Πόσο ενεργός/ενεργή είσαι στον τομέα των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων μετά τη συμμετοχή σου στο Πρόγραμμα», διαπιστώνεται ότι ένα σημαντικό ποσοστό, συγκεκριμένα το 36.6%, απάντησε ότι είναι περισσότερο ενεργός/ενεργή (βλ. γράφημα 26). Το εύρημα αυτό αποτελεί ισχυρή ένδειξη του πόσο σημαντική είναι η συνεισφορά του Προγράμματος Erasmus στο να διαμορφώσει θετικές απόψεις γύρω από τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα, και συνάμα να αυξήσει την ενεργό συμμετοχή σε αυτά. Ένα επιπλέον στοιχείο που ενισχύει το συμπέρασμα αυτό, είναι ότι στο ερώτημα «Δραστηριοποιείσαι σε κάποια ομάδα Erasmus [π.χ. ESN, Garage Erasmus κλπ.];» το 25.6% απάντησε θετικά (βλ. γράφημα 27). 29

Γράφημα 26. Αποτελέσματα απαντήσεων στην ερώτηση «Πόσο ενεργός/ενεργή είσαι στον τομέα των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων μετά τη συμμετοχή σου στο Πρόγραμμα» Γράφημα 27. Αποτελέσματα απαντήσεων στην ερώτηση «Δραστηριοποιείσαι σε κάποια ομάδα Erasmus [π.χ. ESN, Garage Erasmus κ.λπ.];» 30

Το γεγονός ότι το 23.1% αυτών που απάντησαν «Περισσότερο» στην ερώτηση «Πόσο ενεργός/ενεργή είσαι στον τομέα των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων μετά τη συμμετοχή σου στο Πρόγραμμα», είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 26 ετών, καθώς επίσης και το γεγονός ότι η ίδια ηλικιακή ομάδα ατόμων απάντησε θετικά στην ερώτηση «Δραστηριοποιείσαι σε κάποια ομάδα Erasmus [π.χ. ESN, Garage Erasmus κλπ.];» κατά 18.3% αποτελεί ένα επιπλέον στοιχείο που καταδεικνύει τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του Προγράμματος. 6. Αξιολόγηση του Προγράμματος από τους συμμετέχοντες Το γεγονός ότι στο ερώτημα «Θα σύστηνες το Πρόγραμμα Erasmus σε άλλους;», η συντριπτική πλειοψηφία (99.1%) απάντησε θετικά, αποτελεί μια ισχυρή ένδειξη της πολύ θετικής εικόνας που έχουν για το Πρόγραμμα όσοι έχουν συμμετάσχει σε αυτό. Για να είναι δυνατή η καταγραφή επιπλέον σχολίων σχετικά με τα πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα του Προγράμματος, αλλά και τυχόν επιπτώσεων που είχε το Πρόγραμμα στους συμμετέχοντες, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να απαντήσουν σε δύο ερωτήματα ανοικτού τύπου. Με αυτό τον τρόπο κατέστη δυνατή η καλύτερη αποτύπωση των απόψεων των συμμετεχόντων. Κατά γενική ομολογία, οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες διατύπωσαν τόσο μειονεκτήματα όσο και πλεονεκτήματα. Το σημαντικότερο εύρημα είναι ότι το 26% θεωρεί ότι το Πρόγραμμα δεν έχει κανένα μειονέκτημα, ενώ τα σημαντικότερα πλεονέκτημα είναι ότι το Πρόγραμμα προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες για προσωπική και επαγγελματική εξέλιξη, αλλά και ευκαιρίες για ταξίδια και γνωριμία με άλλους πολιτισμούς. Στον αντίποδα, η ανεπαρκής χρηματοδότηση σε σχέση με το υψηλό κόστος διαβίωσης σε κάποιες χώρες, αλλά και η μικρή διάρκεια συμμετοχής είναι σύμφωνα με τους συμμετέχοντες τα σημαντικότερα μειονεκτήματα του Προγράμματος. 6.1. Πλεονεκτήματα του Προγράμματος Αναφορικά με τα πλεονεκτήματα του Προγράμματος, το 34% των ερωτηθέντων θεωρεί ως πλεονέκτημα τις ευκαιρίες που προσφέρονται μέσα από το Πρόγραμμα για προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη (βλ. γράφημα 28), το 32% θεωρεί ως πλεονέκτημα την ευκαιρία που δίνεται για ταξίδια σε άλλες χώρες και τη γνωριμία με άλλους πολιτισμούς, ενώ το 13% θεωρεί πλεονέκτημα τις εμπειρίες που προσφέρει το Πρόγραμμα. Το υπόλοιπο 22% θεώρει «άλλα» ως πλεονεκτήματα του Προγράμματος, και συγκεκριμένα 8% θεωρεί τις νέες γνωριμίες ως πλεονέκτημα, 7% τις ευκαιρίες για επαγγελματική δικτύωση, το 5% θεωρεί τη χρηματοδότηση που προσφέρει το Πρόγραμμα, και τέλος το 2% θεωρεί ως πλεονέκτημα τις ευκαιρίες για σπουδές στο εξωτερικό. 31

Γράφημα 28. Αποτελέσματα απαντήσεων στην ερώτηση «Ποιο θεωρείς ότι είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του Προγράμματος» 6.2 Μειονεκτήματα του Προγράμματος Όσον αφορά τα μειονεκτήματα του Προγράμματος, 26% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι το Πρόγραμμα δεν έχει κανένα μειονέκτημα (βλ. γράφημα 29), 22% θεωρεί ότι η ανεπαρκής χρηματοδότηση σε σχέση με το υψηλό κόστος διαβίωσης σε κάποιες χώρες είναι μειονέκτημα, 12% θεωρεί ότι η μικρή διάρκεια συμμετοχής είναι μειονέκτημα, 10% θεωρεί ως μειονέκτημα τις ανομοιομορφίες μεταξύ προγραμμάτων σπουδών με αποτέλεσμα την μη αναγνώριση μαθημάτων, 8% τις δυσκολίες προσαρμογής στις χώρες υποδοχής, και 8% τη γραφειοκρατία και την έλλειψη συντονισμού στις διαδικασίες που απαιτούνται για συμμετοχή στο Πρόγραμμα. Τέλος, 14% θεωρεί «άλλα» ως μειονεκτήματα του Προγράμματος. Συγκεκριμένα, 4% ανέφερε τις δυσκολίες στην εξεύρεση διαμονής στη χώρα υποδοχής, 3% τις δυσκολίες στην εξεύρεση Πανεπιστημίου, 3% δήλωσε ότι θεωρεί μειονέκτημα την έλλειψη ευκαιριών εργοδότησης μετά το Πρόγραμμα, 3% απάντησε ότι μειονέκτημα είναι μικρός αριθμός θέσεων στο Πρόγραμμα αλλά και ο περιορισμένος αριθμός επιλογών σε ό,τι 32

αφορά προγράμματα σπουδών και επιλογές μαθημάτων, ενώ τέλος, ένα ποσοστό 1% θεωρεί μειονέκτημα την ανεπαρκή στήριξη του Προγράμματος από ακαδημαϊκούς. Γράφημα 29. Αποτελέσματα απαντήσεων στην ερώτηση «Ποιο θεωρείς ότι είναι το μεγαλύτερο μειονέκτημα του Προγράμματος» 7. Συμπεράσματα έρευνας Το κυριότερο συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι το Πρόγραμμα Erasmus τυγχάνει σημαντικής αναγνώρισης, και αυτό φαίνεται τόσο μέσα από το γεγονός ότι για την πλειοψηφία των συμμετεχόντων τα κίνητρα και οι ανάλογες επιπτώσεις είναι πολλαπλές και συνάμα σημαντικές. Το σημαντικότερο ίσως εύρημα είναι ότι για το 83.1% τα κίνητρά τους και ως συνέπεια οι προσδοκίες τους από το Πρόγραμμα είχαν τα αντίστοιχα αποτελέσματα. Πέραν αυτού, οι συμμετέχοντες στην έρευνα αξιολογούν πολύ θετικά την εμπειρία τους στο Πρόγραμμα, και αυτό αποτυπώνεται στο γεγονός ότι το 99.1% θα σύστηνε το Πρόγραμμα σε άλλους. Ένα σημαντικό μειονέκτημα της έρευνας αυτής είναι το γεγονός ότι δεν κατάφερε να έχει ένα πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα απαντήσεων. Συγκεκριμένα το 82% των συμμετεχόντων στην έρευνα 33

συμμετείχε στο Πρόγραμμα την τελευταία τριετία, και αυτό δεν επέτρεψε να γίνει καλύτερη αποτύπωση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων του Προγράμματος, αλλά και του πώς αυτό εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια. Πέραν αυτού, το μικρό σχετικά δείγμα από τα ιδιωτικά ιδρύματα σε σχέση με αυτό από τα δημόσια, δεν επέτρεψε να γίνει ανάλυση αποτελεσμάτων σε σχέση με το ίδρυμα σπουδών. 8. Παράρτημα Επισυνάπτονται οι πίνακες και γραφήματα με τα αποτελέσματα από όλες τις ερωτήσεις. 34

εκέμβριος 7 Α ΙΑ Ο ΑΙΚΟ Ο ΟΑΑΟ ERASMUS Η ΚΟ Πίαες ε Ααιά Αοεέσαα Έεας

Ερώτηση - Ηλικία Αριθμός Απαντήσεων % Απαντήσεων.%.%.%.%.%.%.%.% - - - +

Ερώτηση - Πανεπιστήμιο μέσω του οποίου συμμετείχατε Πανεπιστήμιο Κύπρου.% ΤΕΠΑΚ.% Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο.% Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Frederick University Άλλο Ίδρυμα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης Α.Π.ΚΥ. UClan Cyprus Πανεπιστήμιο ΝΕΑΠΟΛΙΣ Αριθμός Απαντήσεων

Ερώτηση - Χώρα υποδοχής (περισσότερο από μία επιλογή) Το σύνολο των απαντήσεων ξεπερνά τις διότι κάποιοι είχαν περισσότερες από μια συμμετοχές. Ελλάδα Ισπανία Ηνωμένο Βασίλειο Ολλανδία Πορτογαλία Βέλγιο Γαλλία Γερμανία Ιταλία Πολωνία Σουηδία Φινλανδία Ιρλανδία Τσεχία Αυστρία Λιθουανία Σλοβακία Σλοβενία Δανία Εσθονία Κροατία Κύπρος Λετονία Λουξεμβούργο Τουρκία Βόρειος Ιρλανδία Βουλγαρία Ιορδανία Μάλτα Ουγγαρία Σκόπια () () () () () () () () () () () () () () () () () () () () () () () (.%) Αριθμός Απαντήσεων (.%)

Ερώτηση - Μορφωτικό Επίπεδο Όσοι έχουν δηλώσει ως επαγγελματική ιδιότητα "Φοιτητής" στην ερώτηση, έχουν δηλώσει στην ερώτηση αυτή είτε Απόφοιτος Ιδρύματος Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης ή Δευτεροβάθμιας. Απόφοιτος Ιδρύματος Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.% Κάτοχος Μεταπτυχιακού (master).% Απόφοιτος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Κάτοχος Διδακτορικού Αριθμός Απαντήσεων

Ερώτηση - Επαγγελματική Κατάσταση Φοιτητής.% Ιδιωτικός υπάλληλος.% Άνεργος.% Αυτοεργοδοτούμενος Δημόσιος υπάλληλος Άλλη Αριθμός Απαντήσεων

Ερώτηση - Χώρα Καταγωγής Αριθμός Απαντήσεων % Απαντήσεων Κύπρος.% Ελλάδα.% Αίγυπτος.% Αυστραλία Γεωργία Ζιμπάμπουε Ιορδανία Καζακστάν Μολδαβία Μπανγκλαντές Νιγηρία.% Ουκρανία Ρουάντα Κύπρος Ελλάδα Άλλη

Ερώτηση - Αριθμός συμμετοχών στο πρόγραμμα Erasmus..% Αριθμός Απαντήσεων.% Αριθμός Συμμετοχών

Ερώτηση - Σε ποια δραστηριότητα του προγράμματος έχετε συμμετάσχει; Αριθμός Απαντήσεων % Απαντήσεων Για σπουδές.% Για πρακτική άσκηση.% Συνδυασμένη κινητικότητα (σπουδές και πρακτική άσκηση).%.% Για σπουδές Για πρακτική άσκηση Συνδυασμένη κινητικότητα (σπουδές και πρακτική άσκηση).%.%

Ερώτηση - Πότε συμμετείχατε στο πρόγραμμα; Κατά τη διάρκεια των πτυχιακών σπουδών μου Αριθμός Απαντήσεων. % Απαντήσεων.% Κατά τον πρώτο χρόνο μετά την αποφοίτησή μου..% Κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών μου. Κατά τη διάρκεια των πτυχιακών σπουδών μου Κατά τον πρώτο χρόνο μετά την αποφοίτησή μου Κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών μου.%.%

Ερώτηση - Έτος συμμετοχής στο πρόγραμμα Erasmus. Το σύνολο των απαντήσεων ξεπερνά τις διότι κάποιοι είχαν περισσότερες από μια συμμετοχές..%.%.% Αριθμός Απαντήσεων

Ερώτηση -Διάρκεια συμμετοχής στο πρόγραμμα Erasmus (σε μήνες) Αριθμός Απαντήσεων % Απαντήσεων - μήνες.%.%.%.% - μήνες.%.%.% Διάρκεια Συμμετοχής - μήνες - μήνες.% + μήνες Αριθμός Απαντήσεων

Ερώτηση & Ήταν η πρώτη φορά που ταξίδεψες εξωτερικό συμμετέχοντας στο πρόγραμμα Erasmus.%.%.% Ήταν η πρώτη φορά που έζησες στο εξωτερικό συμμετέχοντας στο πρόγραμμα Erasmus.% Ναι Όχι

Ερώτηση - Ποια ήταν τα βασικά σου κίνητρα για συμμετοχή στο πρόγραμμα Erasmus;. Να αποκτήσω την εμπειρία που προσφέρουν διαφορετικά προγράμματα σπουδών/διαφορετικές πρακτικές διδασκαλίας Πάρα πολύ Πολύ Ούτε πολύ ούτε.. Λίγο Πολύ λίγο.%.%. Να μάθω ή να βελτιώσω τις γνώσεις μου σε μια ή περισσότερες ξένες γλώσσες.%.%.%.%. Να αποκτήσω αυτοπεποίθηση και να αναπτύξω δεξιότητες όπως προσαρμοστικότητα, επίλυση προβλημάτων, κλπ..%.%. Να ενισχύσω τις προοπτικές μου για μελλοντική απασχόληση στη χώρα μου.%.%.%. Να ενισχύσω τις προοπτικές μου για μελλοντική απασχόληση στο εξωτερικό.%.%.%. Να ζήσω στο εξωτερικό και να συναντήσω νέους ανθρώπους και να βιώσω την κουλτούρα και τον πολιτισμό μίας άλλης χώρας.%.%. Να αποκτήσω επαγγελματική πείρα.%.%.%.%. Να δημιουργήσω ένα προσωπικό και επαγγελματικό δίκτυο επαφών.%.%.%. Να εξετάσω την προοπτική μεταπτυχιακής φοίτησής μου σε μία άλλη χώρα.%.%.%.% Αριθμός Απαντήσεων

Ερώτηση - Aπάντησε στα πιο κάτω θέματα σχετικά με το τι αποκόμισες από τη συμμετοχή σου στο πρόγραμμα. Πάρα πολύ Πολύ Ούτε πολύ ούτε λίγο Λίγο Πολύ λίγο. Βοήθησε στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησής μου.%.%. Βελτιώθηκαν οι κοινωνικές/διαπροσωπικές μου δεξιότητες.%.%. Βελτιώθηκαν οι γλωσσικές μου δεξιότητες.%.%.%. Είχε επίδραση στις στάσεις μου απέναντι σε βασικές αρχές πχ. δημοκρατίας, σεβασμού της διαφορετικότητας, πολυπολιτισμικότητας, ισ...%.%.%. Ενίσχυσα τις προοπτικές μου για μελλοντική απασχόληση στο εξωτερικό.%.%.%. Έζησα στο εξωτερικό, συνάντησα νέους ανθρώπους και βίωσα την κουλτούρα και τον πολιτισμό μιας άλλης χώρας.%.%. Απέκτησα πιο θετική στάση απέναντι στις πολιτικές/προγράμματα της Ε.Ε.%.%.%. Απέκτησα γνώσεις για άλλες χώρες και πολιτισμούς.%.%.%. Απέκτησα ψηφιακές δεξιότητες.%.%.%. Απέκτησα δεξιότητες όπως προσαρμοστικότητα, επίλυση προβλημάτων κ.ά..%.% Αριθμός Απαντήσεων

Ερώτηση & Επισκέφθηκες ξανά τη χώρα όπου πραγματοποίησες την κινητικότητα Erasmus;.%.%.% Άλλαξες χώρα διαμονής λόγω της συμμετοχής σου στο πρόγραμμα;.% Ναι Όχι

Ερώτηση - Πόσο διατεθειμένος είσαι να αλλάξεις χώρα διαμονής αν χρειαστεί μετά τη συμμετοχή σου στο Πρόγραμμα; Αριθμός Απαντήσεων % Απαντήσεων Περισσότερο..% Το ίδιο..% Λιγότερο. Περισσότερο Το ίδιο Λιγότερο.%.%

Ερωτήσεις με & Απέκτησες φίλους με τους οποίους κρατάς ακόμα επαφή;.% Επισκέφθηκες τους φίλους που απέκτησες στη χώρα τους;.%.% Γνώρισες το σύντροφο/σύζυγό σου κατά τη διάρκεια της κινητικότητας σου;.%.% Έμαθες καινούργια(ες) γλώσσες κατά τη διάρκεια της κινητικότητας σου;.%.% Υπάρχει κάτι που αφορά τον αντίκτυπο του προγράμματος στην προσωπική σου ζωή το οποίο δεν έχει καλυφθεί από τις προηγούμενες ερωτήσεις;.%.% Ναι Όχι % % % % % % % % % % % % Απαντήσεων

Ερώτηση - Εάν η απάντηση σου στην ερώτηση ήταν ΝΑΙ ανέφερε ποια(ες) γλώσσες έμαθες. Ισπανικά Γαλλικά Αγγλικά Ιταλικά Πορτογαλικά Γερμανικά Ολλανδικά Πολωνικά Καταλανικά Τούρκικα Φινλανδικά Σουηδικά Τσέχικα Ελληνικά Λιθουανικά Αράβικα Βάσκικα Δανέζικα Εσθονική Ιρλανδικά Κινέζικα Κροατικά Κυπριακή Διάλεκτο Ρωσσικά Ρώσσικα Σλάβικα Σλοβακικά Σλοβένικα (.%) (.%) () () () () () () () () () () () () () () () () () () () () () () () () () Αριθμός Απαντήσεων (.%)

Ερώτηση 26 - Υπάρχει κάτι που αφορά τον αντίκτυπο του προγράμματος στην προσωπική σου ζωή το οποίο δεν έχει καλυφθεί από τις προηγούμενες ερωτήσεις; Σχόλια από αυτούς που απάντησαν θετικά Απάντηση Αλλάζει τον άνθρωπο προς το καλύτερο και όσες διαφορές υπάρχουν μεταξύ των διαφόρων χωρών το Erasmus κλείνει αυτό το κενό και μας φέρνει όλους πολύ κοντά. Άλλαξε εντελώς ο τρόπος με τον οποίο βλέπω τον κόσμο. Τα όρια είναι μόνο στο μυαλό μας. Ανακάλυψα περισσότερα πράγματα για τον εαυτό μου. Βγήκα από την άνεσή μου (comfort zone) και τώρα σκέφτομαι πολύ πιο πολύπλευρα(think outside the box). Βοήθησε πολύ στη λήψη προσωπικών και όχι μόνο επαγγελματικών αποφάσεων, στην αποδοχή των διαφορετικών ατόμων και όχι στην κατάκρισή τους, ωριμότητα στον χαρακτήρα και ανεπτυγμένο αίσθημα ανεξαρτησίας. Βρήκα δουλειά στο σχολείο που έκανα Erasmus. Έγινα πιο ώριμη και πιο αποτελεσματική σε προσωπικά και επαγγελματικά επίπεδα. Ειδικά για εμάς τους Κύπριους το να ζήσεις σε μια μεγαλούπολη της Ευρώπης είναι από μόνο του μια μοναδική εμπειρία. Οι ρυθμοί, η οργάνωση, οι συγκοινωνίες, οι άνθρωποι μιας ξένης χώρας είναι στοιχεία τα οποία σου μαθαίνουν ένα διαφορετικό τρόπο ζωής πολύ πιο διαφορετικό από αυτόν εδώ της Κύπρου. Το πρόγραμμα Erasmus μου ενίσχυσε το μικρόβιο της εξερεύνησης. Τον τρόπο με τον οποίο εξερευνώ μια χώρα, μια πόλη την οποία επισκέπτομαι. Τον σεβασμό σε οτιδήποτε διαφορετικό από τα 9251 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Με έμαθε επίσης να αγαπώ την Κύπρο και να εκτιμώ την ομορφιά της και όλα όσα προσφέρει σε όλους όσους έρχονται να κάνουν το δικό τους Erasmus εδώ. Είμαι από τα άτομα που δεν έμεναν μόνα τους κατά την διάρκεια των σπουδών πχ ενοίκιο διαμερίσματος. Το πρόγραμμα βοήθησε στο να ζήσω αυτό το κομμάτι. Είχα την ευκαιρία μαζί με άλλα άτομα που συμμετείχαν στο πρόγραμμα Erasmus να κάνουμε ένα πολύ καλό project στην εταιρεία που ήμασταν, το οποίο μας ζητήθηκε να το παρουσιάσουμε στο Πανελλαδικό συνέδριο που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2017 στην Αθήνα. Ήταν μια πολύ ξεχωριστή εμπειρία εφόσον είχαμε την ευκαιρία να συμμετάσχουμε κι εμείς στο συνέδριο αυτό αλλά ταυτόχρονα να δημιουργήσουμε και μια πολύ καλή σχέση και με την εταιρεία στην οποία πήγαμε. Έλαβα την πρωτοβουλία καθώς ήμουν στο Στρασβούργο να στείλω email στους ευρωβουλευτές για να παρακολουθώ μαζί τους τις Ολομέλειες που τελούνταν εκεί και υπήρξα τυχερή ένας από αυτούς να μου απαντήσει θετικά. Αυτό ήταν πολύ σημαντικό για μένα και μετρά ακόμα ως εμπειρία σε παροντικές μου αιτήσεις. Επιπλέον, βίωσα το θάνατο δύο αγαπημένων προσώπων εξ αποστάσεως και χρειάστηκε να δράσω άμεσα ώστε να παραστώ στις κηδείες -οπότε ταξίδεψα μόνη αρκετές ώρες- και ταυτόχρονα να είμαι πολύ πιο οργανωμένη ώστε να επιτύχω στις εξετάσεις που έπονταν. Επίσης ανακάλυψα μετά από μια εμπειρία στο νοσοκομείο στο εξωτερικό ότι φέρω ένα μικρό πρόβλημα υγείας και η στενοχώρια της αρχής μετατράπηκε σιγά σιγά σε δοξολογία αφού υπάρχουν πολλές ιστορίες που γνώρισα πολύ πιο τρομακτικές. Επίσης έτυχα κλοπής μια μέρα και αυτό με έκανε πιο δυνατή μετά κατά την αντιμετώπιση του συμβάντος, ευτυχώς όμως είχα την ασφάλεια που το πρόγραμμα Erasmus επιβάλλει να έχουμε και με βοήθησε. Τέλος, το ότι στην Κύπρο δεν είναι εμφανή στους δρόμους τα προβλήματα αστέγων και φτωχών με έκανε να σοκαριστώ στην αρχή που ήρθα αντιμέτωπη με αυτό το φαινόμενο στις μεγαλουπόλεις όπου τέλεσα το Erasmus (Στρασβούργο και Αθήνα), ωστόσο ετοίμαζα σάντουιτς και είχα πάντοτε μαζί μου να δίνω και γενικά η όλη εμπειρία μου στο εξωτερικό με έμαθε να ευγνωμονώ για την ομορφιά του κόσμου και να σκέφτομαι έξω από τα προδιαγεγραμμένα κουτιά. Έμαθα να αντιμετωπίζω ανθρώπους με τους οποίους δεν τα πηγαίναμε πολύ καλά λόγω κουλτούρας, συμπεριφοράς κ.ά. Ταξίδεψα σε 20 χώρες και απέκτησα εμπειρίες, έμαθα να βαδίζω μόνη μου σε ακαδημαϊκό και προσωπικό επίπεδο. Έμαθα πώς μπορεί να γνωρίσεις 200 άτομα από διαφορετικές χώρες και το πολύ 1 με 2 να είναι δίπλα σου πραγματικά. Έμαθα να προσαρμόζομαι μόνη μου και να στέκομαι στα πόδια μου.