ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ: Γαλανοπούλου Πηνελόπη, Δ/ 03035 Σχίζα Παναγιώτα, Δ/ 03237

Εισηγητής: κ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΡΟΥΜΠΕΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ» ΕΡΓΟΝΟΜΙΚΟ ΘΕΜΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ (ΚΥΚΛΟΣ Ε ): «ΟΔΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΠΑΡΑΠΛΗΓΙΚΑ ΑΤΟΜΑ» ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ: Γαλανοπούλου Πηνελόπη, Δ/ 03035 Σχίζα Παναγιώτα, Δ/ 03237 ΤΜΗΜΑ: ΕΞΑΜΗΝΟ: Ο.Δ.Ε 7 Ο

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ...3 2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...4 3. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ...6 4. Η ΘΕΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ...8 5. ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ...9 6. ΚΙΝΗΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ...11 6.1 ΑΙΤΙΕΣ ΚΙΝΗΤΙΚΩΝ ΑΝΑΠΗΡΙΩΝ...11 6.2 ΕΙΔΗ ΚΙΝΗΤΙΚΩΝ ΑΝΑΠΗΡΙΩΝ...13 6.3 ΠΑΡΑΠΛΗΓΙΑ-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ...17 7. ΟΔΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΠΑΡΑΠΛΗΓΙΚΟΥΣ...19 7.1 ΔΙΑΣΚΕΥΕΣ ΟΧΗΜΑΤΩΝ...21 7.2 ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΠΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ...24 7.3 ΛΟΙΠΟΣ ΕΡΓΟΝΟΜΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ...36 8. ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΟΔΗΓΗΣΗΣ...43 9. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ...46 10. ΜΙΑ ΛΑΜΨΗ ΕΛΠΙΔΑΣ...47 11. ΕΠΙΛΟΓΟΣ...49 12. ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ...51 2

1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα ποσοστά των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες σε ολόκληρο τον κόσμο, υποδηλώνουν ότι η αναπηρία δεν αποτελεί μια περιθωριακή κατάσταση, αλλά μια πραγματικότητα που αφορά σοβαρότατο μέρος των παγκόσμιων νοικοκυριών. Η εργασία αποτελεί μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης και προβληματισμού της κοινής γνώμης, γύρω από τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες. Αρχικά παρατίθενται μερικές γενικές πληροφορίες για τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες καθώς και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους. Ο κύριος σκοπός της εργασίας όμως, είναι να ενημερώσει για τις δυνατότητες που έχουν πολλά από αυτά τα άτομα, και συγκεκριμένα οι παραπληγικοί οι οποίοι δεν μπορούν να κινήσουν τα κάτω άκρα τους και είναι αναγκασμένοι να μετακινούνται καθισμένοι πάνω σε μια αναπηρική καρέκλα. Συγκεκριμένα, παρουσιάζεται η δυνατότητα οδήγησης που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία με τη βοήθεια της εργονομίας και άλλων επιστημών, σε αυτά τα άτομα. Έτσι στη συνέχεια της εργασίας αναλύονται οι κινητικές αναπηρίες με ιδιαίτερη έμφαση στην έννοια της παραπληγίας. Αμέσως μετά, η ανάλυση επικεντρώνεται στην ικανότητα οδήγησης των παραπληγικών αυτών ατόμων. Παρουσιάζονται μερικές από τις σημαντικότερες ελληνικές αλλά και παγκόσμιες εταιρίες που έχουν είτε ως αποκλειστικό σκοπό, είτε συμπεριλαμβάνουν στα πλαίσια της παραγωγικής τους διαδικασίας την παραγωγή ειδικών τροποποιημένων αυτοκινήτων, ειδικά για αυτά τα άτομα. Αναλύονται τα ειδικά συστήματα που χρησιμοποιούνται, καθώς και ο γενικότερος εργονομικός εξοπλισμός ο οποίος καταστεί δυνατή την οδήγηση για τα παραπληγικά άτομα. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσει ένα παραπληγικό άτομα για να πιστοποιηθεί η ικανότητά του ως οδηγός καθώς και τα προβλήματα που παρουσιάζονται στην προσπάθεια του αυτή. Και τέλος, κρίναμε επιθυμητό να παρουσιάσουμε μια λάμψη ελπίδας για όλους αυτούς τους ανάπηρους σωματικά ανθρώπους που προτείνεται από κάποιους ιατρούς και ενδέχεται να αλλάξει τη ζωή τους! 3

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα τελευταία χρόνια, έχει τεθεί εντόνως το πρόβλημα των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες (ΑΜΕΑ). Ένα στα είκοσι άτομα έχει κάποια αναπηρία. Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των ατόμων ζουν σε μια αναπτυσσόμενη χώρα και πολλές φορές συγκαταλέγονται στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις. Η φτώχεια και η αναπηρία εμφανίζονται να είναι άμεσα συνδεδεμένες στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι φτωχοί άνθρωποι και εκείνοι που έχουν ειδικές ανάγκες βρίσκονται σε έναν φαύλο κύκλο. Η αναπηρία αυξάνει την φτώχεια, ενώ οι άνθρωποι που ζουν σε συνθήκες φτώχειας βρίσκονται μόνιμα στον κίνδυνο να αποκτήσουν αναπηρίες λόγω υποσιτισμού, άθλιας στέγασης, έλλειψης επαγγελμάτων και βίαιων συνθηκών. Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι με ειδικές ανάγκες λόγω της δύσκολης πρόσβασης σε εργασία, στερούνται το απαραίτητο εισόδημα για την κάλυψη των βασικών αναγκών τους. Το μέσο εισόδημα μιας οικογένειας της οποίας ο επικεφαλής έχει κάποια αναπηρία φαίνεται να είναι σημαντικά χαμηλό και αυτό οφείλεται στην αδυναμία εύρεσης εργασίας. Συγκεκριμένα, στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι οι αποδοχές μειώνονται ανάλογα με τη σοβαρότητα της αναπηρίας. Τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες τείνουν να τείθονται στο περιθώριο και να αντιμετωπίζονται με προκατάληψη από όλο το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο. Συναντούν φραγμούς σε όλες τις δραστηριότητες της ζωής (εκπαίδευση, απασχόληση και προσβασιμότητα), τις οποίες όλοι οι υπόλοιποι θεωρούν φυσιολογικές και δεδομένες. Άμεσο αποτέλεσμα όλων αυτών, είναι παρεμποδίζεται η ενεργός συμμετοχή τους σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνίας και να καθίστανται πολύ πιο τρωτοί στον κοινωνικό αποκλεισμό από τους υπόλοιπους πολίτες χωρίς ειδικές ανάγκες. Μια κοινωνία για να αναπτυχθεί κοινωνικά και οικονομικά χρειάζεται την δυναμική συμμετοχή όλων ανεξαιρέτως των πολιτών της. Γι αυτό τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες δεν πρέπει να εκλείπουν από αυτή την προσπάθεια καθώς η 4

συμμετοχή του μεγάλου αυτού ποσοστού του πληθυσμού της χώρας είναι απαραίτητη στην παραγωγική, κοινωνική και οικονομική ζωή. Καταλήγουμε στο συμπέρασμα λοιπόν, ότι ουσιαστικά η αναπηρία δημιουργείται από την ίδια την κοινωνία, όταν αυτή μη έχοντας την κατάλληλη υποδομή δεν δίνει την απαραίτητη προσοχή σε μια μειονεξία ή ατέλεια ενός ανθρώπου, διαγράφοντας όλες τις άλλες πλευρές του. Επομένως, η λύση βρίσκεται στην αλλαγή του αφιλόξενου, εχθρικού, και απρόσβατου περιβάλλοντος του Ατόμου με Ειδικές Ανάγκες. Και για να επιτευχθεί αυτό δεν απαιτείται μεγάλη οικονομική προσπάθεια, αλλά ευαισθησία και συνειδητοποίηση της ευθύνης που έχουμε όλοι απέναντι σε αυτούς τους συνανθρώπους μας. 5

3. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Ας αρχίσουμε με τον έννοια του όρου «Άτομα με Ειδικές Ανάγκες». Σε πρώτη φάση, δεν θα καταπιαστούμε με επιστημονικούς ορισμούς, που πολλές φορές είναι δυσνόητες. Με λίγα λόγια, θα λέγαμε ότι «Άτομο με Ειδικές Ανάγκες» είναι αυτός που δυσκολεύεται ή αδυνατεί να απολαύσει όσα η κοινωνία μας προσφέρει και ταυτόχρονα δεν μπορεί και ο ίδιος να προσφέρει όσα θα ήθελε στην κοινωνία και στον εαυτό του. Οι αιτίες για τις παραπάνω δυσκολίες είναι οι διαφορές, που έχουν αυτά τα άτομα σε σχέση με τα συνηθισμένα άτομα. Γιατί όμως αυτές οι διαφορές εμφανίζονται σαν μειονεξίες ή ειδικές ανάγκες; Από τα παρακάτω θα μπορέσουμε εύκολα να συμπεράνουμε ότι ο όρος «Άτομα με Ειδικές Ανάγκες» είναι έννοια σχετική και αφορά περισσότερο το κοινωνικό περιβάλλον και το πως αυτό αντιμετωπίζει και συμπεριφέρεται σε κάθε ξεχωριστό μέλος της, παρά το άτομο με ιδιαιτερότητες καθ αυτό. Αν ένας από μας λοιπόν έχει μυωπία, σαφώς διαφέρει από τον πολύ κόσμο. Αυτή η διαφορά είναι ταυτόχρονα και ειδική ανάγκη μέχρι να επέμβει η επιστήμη με τους κατάλληλους φακούς ή τις νέες τεχνικές λέιζερ που χρησιμοποιούνται σήμερα όλο και περισσότερο. Ένας βαρήκοος, με την ιδιαιτερότητά του είναι Άτομο με Ειδικές Ανάγκες μέχρι να φορέσει ακουστικά. Ένας, σε όλα συνηθισμένος άνθρωπος, ο οποίος βρίσκεται σε μια χώρα του εξωτερικού της οποίας δε γνωρίζει τη γλώσσα, μέχρι να βρει διερμηνέα ή να μάθει την ξένη γλώσσα, είναι επικοινωνιακά Άτομο με Ειδικές Ανάγκες. Ένα άτομο με κινητικές δυσκολίες, παρ' όλη την ιδιαιτερότητά του, είναι Άτομο χωρίς Ειδικές Ανάγκες, αν του εξασφαλιστεί η πρόσβαση στους χώρους και τα μέσα, που είναι βατά για όλους τους άλλους (πεζοδρόμια, είσοδοι και έξοδοι οικημάτων και διαφόρων άλλων κτιρίων, διασκευασμένα Ι.Χ. και λεωφορεία, ειδικοί τηλεφωνικοί θάλαμοι, κλπ) 6

Ένας κωφός δεν είναι ανάμεσα σε ανθρώπους, που γνωρίζουν έστω και στοιχειωδώς τη νοηματική γλώσσα. Τέλος, ακόμα και ένα νοητικά στερημένο άτομο θα έχει πολύ λιγότερες ειδικές ανάγκες σε ένα προστατευμένο και φιλικό περιβάλλον, όπου θα καλύπτονται οι ανάγκες του και θα του προσφέρονται τα κατάλληλα μέσα για την σωστή και εναρμονισμένη διαβίωσή του. Όλοι μας λοιπόν είμαστε, κατά κάποιο τρόπο, ή μπορεί να γίνουμε άτομα με ειδικές ανάγκες, καθώς και τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες είναι δυνατόν, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να πάψουν να έχουν ειδικές ανάγκες. Αν κατανοήσουμε λοιπόν όλοι μας την έννοια αυτή, των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες και γενικότερα των χαρακτηριστικών τους, σίγουρα θα μπορέσουμε να κάνουμε πολλά πράγματα που θα οδηγήσουν στην πλήρη και ισότιμη ενσωμάτωση των ατόμων με ειδικές ανάγκες στην κοινωνία. Ένας άλλος ορισμός είναι ο ακόλουθος: «Άτομα με Ειδικές Ανάγκες» είναι τα άτομα που παρουσιάζουν κάποιες ανικανότητες ή αδυναμίες λόγω φυσικής, ψυχικής ή νοητικής ανεπάρκειας, οι οποίες μέσω του περιβάλλοντος εμφανίζονται ως αναπηρίες και μπορούμε να τα κατηγοριοποιήσουμε ως εξής: Άτομα με μόνιμη ανικανότητα: τα οποία είναι οι κινητικοί ανάπηροι, οι τυφλοί και γενικά οι αμβλύωπες, οι κωφοί, όσοι έχουν δυσκολία στην αντίληψη, την επικοινωνία και την προσαρμογή και τα άτομα που πάσχουν από διάφορες ασθένειες όπως αρτηριοσκλήρυνση, επιληψία, ανεπάρκεια νεφρού, ρευματικές παθήσεις, καρδιοπάθειες κλπ. Άτομα με παροδική ανικανότητα: τα οποία μπορεί να είναι τραυματίες, παροδικά ασθενείς κλπ. Εμποδιζόμενα άτομα: είναι τα άτομα με ειδικές ανάγκες, αλλά και τα άτομα με μειωμένες ικανότητες, δηλαδή τα άτομα της τρίτης και τέταρτης ηλικίας, οι έγκυες, τα προεφηβικά άτομα, τα άτομα με ασυνήθεις σωματικές διαστάσεις, οι εθισμένοι σε βλαβερές ουσίες, όσοι χρησιμοποιούν ή οδηγούν οποιουδήποτε τύπου αμαξίδιο, όσοι μεταφέρουν βάρη κλπ. 7

4. Η ΘΕΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Σύμφωνα με πρόσφατη ευρωπαϊκή έρευνα, υπάρχει σοβαρή έλλειψη κατανόησης του τι σημαίνει Άτομα με Ειδικές Ανάγκες (ΑΜΕΑ). Μεγάλο μερίδιο ευθύνης για αυτό έχουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης καθώς οι εικόνες που προβάλλουν ασκούν σημαντική επίδραση στον τρόπο που κατανοούμε και αντιμετωπίζουμε τα άτομα με κάποια αναπηρία. Είναι όμως οι εικόνες αυτές θετικές όπως θα έπρεπε, ή αρνητικές; Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα Μ.Μ.Ε δεν προβάλλουν προς τα έξω τα Άτομα με αναπηρίες όπως θα έπρεπε. Το σύνηθες φαινόμενο είναι να παρουσιάζονται οι άνθρωποι αυτοί σαν υποδεέστεροι, που έχουν χιλιάδες προβλήματα και χρειάζονται τη βοήθειά μας. Άμεσο αποτέλεσμα αυτού, είναι να αντιμετωπίζουμε αυτούς τους ανθρώπους με οίκτο. Όμως, αυτή είναι η αρνητική συμπεριφορά που δεν αρμόζει στην εικόνα της σημερινή μας κοινωνίας. Θετική εικόνα όλων αυτών, σημαίνει ότι πρέπει να προβάλλονται οι άνθρωποι με αναπηρία μέσω των καθημερινών διεκδικήσεών τους, μέσω της καθημερινής συμμετοχής τους στην κοινωνική ζωή. Να προβάλλονται ως ενεργοί, διεκδικητικοί πολίτες που έχουν λαχτάρα να ζήσουν απόλυτα φυσιολογικά και όχι ως παθητικοί αποδέκτες οίκτου. Πρέπει να αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι που έχουν ίσα δικαιώματα με όλους και όχι ως αντικείμενα φιλανθρωπίας. Σημαντικό πρώτο βήμα σε αυτήν την προσπάθεια, αποτελεί η αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αποκαλούνται τα άτομα με αναπηρία. Έτσι, τη θέση του τίτλου «Άτομα με ειδικές ικανότητες», μπορεί να πάρουν οι εξής πολύ πιο εύηχες φράσεις: Ήρωες της ζωής Νικητές της ζωής 8

Νικητές της αναπηρίας Με τα μάτια της ψυχής (για πολίτες με προβλήματα όρασης) Κραυγή σιωπής (για πολίτες με προβλήματα ακοής) Πρωταθλητές της θέλησης Άτομα με ειδικές αναπηρίες Άτομα με ειδικές δεξιότητες Ολυμπιονίκες της ζωής (για τους αθλητές με αναπηρία) Ολυμπιονίκες της θέλησης 5. ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Η αυτόνομη διακίνηση και διαβίωση των ατόμων με ειδικές ανάγκες εμποδίζεται από την δυσκολία που έχουν στην κίνηση, στην προσέγγιση, στην αντίληψη, στην επικοινωνία και την προσαρμογή, στην ακοή και στην όραση. Παρ όλα αυτά προσπαθούν να ξεπεράσουν την φυσική τους ανεπάρκεια με βοηθητικά μέσα, όπως μπαστούνια, περπατίστρες, αναπηρικά αμαξίδια και άλλα μέσα και το επιτυγχάνουν όταν δεν εμποδίζονται από σκαλοπάτια ή δάπεδα με απότομες κλίσεις, από στενούς χώρους και άλλα τέτοια σημεία που συναντάμε καθημερινά γύρω μας. Ενώ αντίθετα, διευκολύνονται με την ύπαρξη δαπέδων απαλών κλίσεων και χωρίς σκαλοπάτια, την χρησιμοποίηση διαφόρων μηχανικών μέσων για την κάλυψη υψομετρικών διαφορών, την κατάλληλη και ευκολονόητη σήμανση, των εύκολων και προσιτών μηχανισμών χειρισμού και τέλος, με την ύπαρξη ακίνδυνων χώρων όπου θα μπορούν να κινηθούν με άνεση και ευκολία. 9

Άτομα με δυσκολία στην όραση Αυτά τα άτομα βλέπουν λίγο ή καθόλου. Για την αυτόνομη μετακίνησή τους κάνουν χρήση μπαστουνιού ή ειδικά εκπαιδευμένων σκύλων. Αναγνωρίζουν τον χώρο με τα άκρα και την ακοή και διευκολύνονται από κατευθυντήριους οδηγούς στο δάπεδο, διαφορετικής υφής και έντονης χρωματικής αντίθεσης από τα υπόλοιπα στοιχεία, ειδικούς χειρολισθήρες με αρχή και τέλος, πινακίδες με το σύστημα BRAILLE σε κατάλληλο ύψος τοποθετημένες, δάπεδα μη ηχοαπορροφητικά για να αναγνωρίζουν τους άλλους από τον βηματισμό τους, ευκρινή ηχητική σήμανση και χώρους που να μην δημιουργούν αντήχηση. Ο θόρυβος είναι η ομίχλη για τους τυφλούς. Επειδή τα άτομα αυτά δεν βλέπουν, οι χώροι στους οποίους κινούνται θα πρέπει να είναι ελεύθεροι εμποδίων και να μην κρύβουν παγίδες. Άτομα με δυσκολία στην ακοή Η διακίνηση των ατόμων αυτών διευκολύνεται με την ύπαρξη έντονης και ευκρινούς σήμανσης. Ο άπλετος φωτισμός των χώρων εξασφαλίζει την καλή επικοινωνία των ατόμων με προβλήματα στην ακοή, δεδομένου ότι τους επιτρέπει να διαβάζουν τα χείλη του ομιλητού ή να επικοινωνούν με την νοηματική γλώσσα (γλώσσα των χεριών). Άτομα με δυσκολία στην αντίληψη και την επικοινωνία Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα άτομα με μόνιμα μειωμένη αντίληψη, όπως τα άτομα με διάφορες ψυχικές ή οργανικές παθήσεις και τα άτομα με παροδικά μειωμένη αντίληψη, όπως οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά, οι αφηρημένοι, οι μεθυσμένοι, οι ναρκομανείς, οι κουρασμένοι και άλλα. Τα άτομα αυτά έχουν περιορισμένη επαφή με το περιβάλλον και τα γύρω αντικείμενα, αδυνατούν να δράσουν αυτόνομα ή και ακόμα να αντιδράσουν στα εμπόδια ή τους κινδύνους. Η απλοποίηση των χώρων διακίνησης, η χρήση σημάνσεων με ενδείξεις με χρωματικές αντιθέσεις, τα έντονα ηχητικά σήματα βελτιώνουν την σχέση των ατόμων αυτών με το περιβάλλον. 10

Άτομα με δυσκολία στην κίνηση Δυσκολία στην κίνηση έχουν τα άτομα με αδύνατα ή παράλυτα μέλη, με δυσκαμψία ή σχετική έλλειψη μέλους ή όλων των μελών του σώματός τους. Επιπλέον τέτοια άτομα είναι οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με καρδιοαναπνευστικά προβλήματα, οι προσωρινά τραυματισμένοι και άλλοι. Τα άτομα αυτά έχουν αργότερους ρυθμούς στην κίνησή τους και για να μετακινηθούν χρησιμοποιούν βοηθητικά μέσα (αναπηρικό αμαξίδιο, περπατίστρες, πατερίτσες, μπαστούνια κλπ) 6. ΚΙΝΗΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ 6.1 ΑΙΤΙΕΣ ΚΙΝΗΤΙΚΩΝ ΑΝΑΠΗΡΙΩΝ Οι κινητικές δυσκολίες επηρεάζουν την φυσιολογική κίνηση του ατόμου, δυσχεραίνοντας ανάλογα με το βαθμό και τη σοβαρότητα της αναπηρίας, τις καθημερινές δραστηριότητες του. Μπορεί να οφείλονται σε παθήσεις, τραυματισμούς του μυοσκελετικού ή του νευρικού συστήματος. Οι κυριότερες αιτίες που οδηγούν σε κινητικές αναπηρίες είναι οι εξής: 1) Εγκεφαλική παράλυση: Είναι μία νευρολογική διαταραχή που προκαλείται από βλάβες στις κινητικές περιοχές του εγκεφάλου. Ανάλογα με την κατανομή της βλάβης στο σώμα, μπορεί να οδηγήσει σε τετραπληγία, διπληγία, τριπληγία και μονοπληγία. Χαρακτηρίζεται από διαταραχές στον μυϊκό τόνο, έλλειψη νευρομυικού συντονισμού και μυϊκή αδυναμία. 11

2) Δισχιδής ράχη: Είναι μια εκ γενετής πάθηση, η οποία οφείλεται στην ατελή ανάπτυξη της σπονδυλικής στήλης στις πρώτες βδομάδες της εμβρυϊκής ζωής. Χαρακτηρίζεται από οστικές παραμορφώσεις και διαταραχές της στάσης. 3) Τραυματισμοί Νωτιαίου Μυελού: Είναι κακώσεις της σπονδυλικής στήλης που προκαλούν βλάβη στο νωτιαίο μυελό με αποτέλεσμα την απώλεια της κίνησης και της αίσθησης, από το σημείο βλάβης και κάτω. Ανάλογη με τη βλάβη που έχει υποστεί ο νωτιαίος μυελός, είναι και η σοβαρότητα του τραυματισμού. Ο τραυματισμός μπορεί να πάρει τη μορφή τετραπληγίας όπου είναι επηρεασμένα τα άνω και τα κάτω άκρα, ή τη μορφή παραπληγίας όπου είναι επηρεασμένα κυρίως τα κάτω άκρα. 4) Εγκεφαλικές κακώσεις: Προκαλούν μερική ή ολική αναπηρία και έχουν σημαντική επίδραση και στον ψυχισμό του ατόμου. Χαρακτηρίζεται κυρίως από σπαστικότητα, επιληπτικές κρίσεις, διαταραχές της αισθητικότητας και έλλειψη νευρομυικού συντονισμού. 5) Παιδική, εφηβική αρθρίτιδα: Είναι μια κληρονομική ασθένεια που προκαλεί μυϊκή αδυναμία, λόγω της προοδευτικής εκφύλισης των μυϊκών ινών. 6) Αρθρογρίπωση: Είναι και αυτή μια εκ γενετής πάθηση κατά την οποία προσβάλλονται οι αρθρώσεις και οφείλεται σε εκφύλιση του νωτιαίου μυελού. Χαρακτηρίζεται από περιορισμένη κίνηση των άκρων. 7) Ακρωτηριασμοί: είναι η αφαίρεση τμήματος ή μέλους του σώματος. Προέρχεται από τραυματισμούς σε ατυχήματα, κακοήθεις όγκους, αγγειακές βλάβες, δυσμορφίες, και άλλα. 12

6.2 ΕΙΔΗ ΚΙΝΗΤΙΚΩΝ ΑΝΑΠΗΡΙΩΝ Μια βλάβη στην κινητικότητα του ατόμου προκαλείται από κάκωση του νωτιαίου μυελού της σπονδυλικής στήλης. Η σπονδυλική στήλη, είναι το στήριγμα όλου του σώματος, και οι τυχόν κακώσεις της προκαλούν βλάβες στα νεύρα του νωτιαίου μυελού. Αυτές οι βλάβες στο νωτιαίο μυελό μπορεί να είναι τραυματικές όταν οφείλονται σε τροχαία ατυχήματα, εργατικά ατυχήματα, πτώσεις από μεγάλο ύψος, ή σε αθλήματα (ιππασία, καταδύσεις, σκι κ.α.) και μη-τραυματικές βλάβες, όταν οφείλονται σε τραυματισμούς της σπονδυλικής στήλης χωρίς πρόθεση, όπως για παράδειγμα κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης ή από παθολογικά αίτια όπως για παράδειγμα ή σκλήρυνση κατά πλάκας, λοιμώξεις και καλοήθεις ή κακοήθεις όγκοι. Ανάλογες με την έκταση και το σημείο της βλάβης της σπονδυλικής στήλης, είναι και οι επιπτώσεις στην κινητικότητα και την αισθητικότητα του ατόμου. Η αναπηρία μπορεί να είναι προσωρινή ή μόνιμη. Ανάλογα με τα μέρη τους σώματος που προσβάλλονται, η αναπηρία χαρακτηρίζεται ως: Ημιπληγία : σε αυτή την κατάσταση είναι επηρεασμένη η αριστερή ή η δεξιά πλευρά του σώματος. Στην πραγματικότητα όμως, δυσκολεύεται ολόκληρο το σώμα, επειδή η μη επηρεασμένη πλευρά αναγκάζεται να λειτουργεί υπέρμετρα. Το πόδι είναι συνήθως σε πλεονεκτικότερη θέση από το χέρι. Διπληγία : σε αυτή την περίπτωση είναι επηρεασμένο ολόκληρο το σώμα, αλλά τα πόδια εμφανίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες από τα χέρια. Κάποιες φορές μάλιστα, τα χέρια μοιάζουν να μην έχουν καμία δυσκολία. Τόσο η ημιπληγία, όσο και η διπληγία συνήθως επιτρέπουν το περπάτημα, αν και για να επιτευχθεί αυτό, χρειάζονται μερικά βοηθήματα. 13

Τετραπληγία : εδώ τα χέρια και τα πόδια χάνουν την κινητικότητά τους και τις αισθήσεις τους, καθώς και τα περισσότερα μέρη του σώματος από το λαιμό και κάτω. Τις περισσότερες φορές, τα χέρια είναι αυτά που παρουσιάζουν εντονότερα προβλήματα. Η κατανομή της αναπηρίας είναι συνήθως πολύ ασύμμετρη, δηλαδή η μια πλευρά του σώματός του διαφέρει από την άλλη. Μονοπληγία και Τριπληγία: στην πρώτη περίπτωση, επηρεάζεται μόνο το ένα μέλος του σώματος και στην δεύτερη τα πόδια και ταυτόχρονα το ένα χέρι. Οι περιπτώσεις αυτές βέβαια είναι σπάνιες. Παραπληγία: είναι μία νευρολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από απώλεια της δύναμης στα πόδια. Το συνηθέστερο αίτιο είναι κάκωση της θωρακικής ή της ανώτερης οσφυϊκής μοίρας του νωτιαίου μυελού που περιέχει τα νεύρα που είναι υπεύθυνα για την κίνηση των ποδιών. Λιγότερο συχνά αίτια είναι πίεση του νωτιαίου μυελού από όγκους ή δυσπλασίες των αρτηριών μέσα ή γύρω από τον νωτιαίο μυελό, καθώς και διάφορες εκφυλιστικές παθήσεις. Η παραπληγία, μπορεί να είναι πλήρης ή μερική. Μία πλήρης παραπληγία δεν μπορεί ποτέ να βελτιωθεί. Αντιθέτως, μια όχι πλήρης απώλεια της δύναμης στα πόδια (παραπάρεση), μπορεί μερικές φορές με τη βοήθεια της φυσιοθεραπείας, να βελτιωθεί. Όσο περισσότερο διαρκεί μία πίεση στον νωτιαίο μυελό τόσο λιγότερο πιθανή γίνεται η βελτίωση. Τα άτομα που πάσχουν από παραπληγία, και παρουσιάζουν προβλήματα στα κάτω άκρα τους και διευκολύνονται στην κίνησή τους με τη χρήση αναπηρικής καρέκλας, μπαστουνιών ή άλλων βοηθημάτων. 14

Μια πλήρης διατομή του νωτιαίου μυελού στην θωρακική ή οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης μπορεί να οδηγήσει σε παραπληγία, (ανάλογα με το επίπεδο της βλάβης στην θωρακική μοίρα μπορεί να υπάρχει και παράλυση στις μυϊκές ομάδες του κορμού), ενώ κακώσεις στον νωτιαίο μυελό της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης μπορεί να οδηγήσουν σε τετραπληγία. Τέλος, μια βλάβη στα υψηλά επίπεδα της αυχενικής μοίρας δεν επιτρέπει στο άτομο να ζήσει, λόγω παράλυσης των αναπνευστικών μυών. Ωστόσο, ο βαθμός της εναπομένουσας δυνατότητας για κινητικότητα και αίσθηση διαφέρει σε κάθε άτομο που έχει υποστεί κάκωση του νωτιαίου μυελού, ανάλογα με το μέγεθος της κακώσεως, αν δηλαδή η νευρική οδός έχει υποστεί πλήρη ή μερική βλάβη. Εκτός από κινητικά προβλήματα, συχνά παρουσιάζουν προβλήματα διαχείρισης της κύστης (ακράτεια ούρων), των εντέρων τους (ακράτεια κοπράνων) όπως επίσης και προβλήματα με το δέρμα τους λόγω ακινησίας και συνεχούς πίεσης ορισμένων σημείων. 15

Όπως προαναφέραμε, ανάλογα με το σημείο της βλάβης του νωτιαίου μυελού, επηρεάζονται και διαφορετικά σημεία του ανθρώπινου σώματος. Συγκεκριμένα παραθέτουμε έναν πίνακα με στοιχεία που δείχνουν συγκεκριμένα επίπεδα βλάβης και τα αντίστοιχα μέλη του σώματος που επηρεάζονται από αυτή: Επίπεδο Βλάβης Αυχενικό μυελοτόμιο 4 Αυχενικό μυελοτόμιο 5 Αυχενικό μυελοτόμιο 6 Αυχενικό μυελοτόμιο 7 Θωρακικό μυελοτόμιο 1 Θωρακικό μυελοτόμιο 6 Θωρακικό μυελοτόμιο 12 Κινητικότητα Δεν υπάρχει καμία ικανότητα κίνησης στα άνω και κάτω άκρα. Ο ασθενής μπορεί και κινεί τον αυχένα Ο ασθενής μπορεί και κινεί τον αυχένα.υπάρχει κινητικότητα σε όλες τις κινήσεις του ώμου αλλά είναι αδύναμες, όπως και η κάμψη του αγκώνα. Ο ασθενής έχει φυσιολογική δύναμη σε όλες τις κινήσεις του ώμου και της κάμψεως του αγκώνα. Υπάρχει επίσης έκταση στον καρπό. Υπάρχει η ίδια κινητικότητα με το παραπάνω επίπεδο καθώς και έκταση του αγκώνα και των δακτύλων. Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων. Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων. Φυσιολογική δύναμη στους άνω ραχιαίους μύες της πλάτης και τους άνω μεσοπλεύριους. Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων καθώς και σε όλους τους μυς του θώρακος, της κοιλιάς και της ράχης. Οσφυϊκό μυελοτόμιο 4 Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων και του κορμού. Υπάρχει φυσιολογική δύναμη στους μύες που κάμπτουν το ισχίο και εκτείνουν το γόνατο. Οσφυϊκό μυελοτόμιο 5 Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων και του κορμού. Υπάρχει φυσιολογική δύναμη στους μύες που κάμπτουν το ισχίο και εκτείνουν το γόνατο. Ενώ μερική δύναμη υπάρχει στις υπόλοιπες κινήσεις του ισχίου καθώς και στην κάμψη του γόνατος και στις κινήσεις της ποδοκνημικής. Πηγή www.iatronet.gr 16

6.3 ΠΑΡΑΠΛΗΓΙΑ-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ Το ότι η ζωή δυστυχώς επιφύλασσε για κάποιους ανθρώπους να μην μπορούν να κινήσουν τα κάτω άκρα τους, δεν σημαίνει πως τους πήρε και το δικαίωμα να ζήσουν. Ζούμε σε μια εποχή που οι παραπληγικοί με την κατάλληλη φροντίδα, εκπαίδευση και υποστήριξη μπορούν να ζήσουν όπως όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι. Συγκεκριμένα, μπορούν με την βοήθεια ειδικών να εκπαιδευθούν σε κάποια βασικά πράγματα, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν όσο γίνεται περισσότερο μόνοι τους την καθημερινότητα, χωρίς να χρειάζονται συνεχώς κάποιον συνοδό: Μυϊκή ενδυνάμωση των άνω άκρων Αρχικά, οι ασθενείς με παραπληγία πρέπει να αποκτήσουν ικανοποιητική δύναμη στα άνω άκρα ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν στις αυξημένες ανάγκες επιβάρυνσης των άνω άκρων, και έτσι να μετριάσουν την ανικανότητα των κάτω. Η μυϊκή ενδυνάμωση μπορεί να γίνει με θεραπευτικά στρώματα, αμαξίδια, ελεύθερα βάρη ή πολυμηχανήματα, και συμμετοχή σε διάφορα αθλήματα. Ισορροπία στην καθιστή θέση Με ειδικά προγράμματα ασκήσεων ισορροπίας, οι παραπληγικοί μπορούν να αποκτήσουν ισορροπία στην καθιστή θέση παρόλο την απώλεια της αίσθησης των κάτω άκρων. Οι ασθενείς εκπαιδεύονται έτσι ώστε να χρησιμοποιούν το πάνω μέρος του κορμού τους και την όραση τους με σκοπό την διατήρηση της ισορροπίας. Εκπαίδευση του ασθενούς στην χρήση του αμαξιδίου Με τη βοήθεια της εργοθεραπείας, οι παραπληγικοί εκπαιδεύονται στην χρήση του αναπηρικού αμαξιδίου, αποκτώντας έτσι κάποια ανεξαρτησία στην μετακίνησή του, η οποία είναι ζωτικής σημασίας. Επίσης, με τη βοήθεια του αμαξιδίου, ο παραπληγικός μπορεί να μεταφέρεται και στο αυτοκίνητο. 17

Αυτοφροντίδα Ο ασθενής πρέπει να μάθει να φροντίζει τον εαυτό του με τη βοήθεια της φυσικοθεραπείας. Ο θεραπευτής εκπαιδεύει τον ασθενή του στο να μειώνει την απαιτούμενη πίεση στο σώμα του κατά την διάρκεια του καθίσματος. Στηριζόμενος στα χέρια του ο ασθενής μαθαίνει να ανασηκώνεται ελέγχοντας το σώμα του. Ο φυσιοθεραπευτής δείχνει στον ασθενή πως να εκτελεί μόνος του παθητικές κινήσεις στα κάτω άκρα. Σε συνεργασία με την εργοθεραπεία ο ασθενής εκπαιδεύεται σε δραστηριότητες αυτοεξυπηρέτησης (πλύσιμο, ντύσιμο, χρήση τουαλέτας κτλ). Ορθοστάτηση - Εκπαίδευση Βάδισης Με την εφαρμογή ειδικών βοηθημάτων ο ασθενής εκπαιδεύεται στην ορθοστάτηση και στη βάδιση. Βέβαια αυτό εξαρτάται από τη σοβαρότητα της βλάβης στη σπονδυλική στήλη. Εάν υπάρχει δυνατότητα, ο ασθενής μαθαίνει να χρησιμοποιεί τον κορμό του κατάλληλα έτσι ώστε να ισορροπεί και να βαδίζει με ασφάλεια. 18

7. ΟΔΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΠΑΡΑΠΛΗΓΙΚΟΥΣ Η δυνατότητα των ανθρώπων με αναπηρίες και ιδιαιτέρως των παραπληγικών ατόμων, να οδηγήσουν ένα αυτοκίνητο διασκευασμένο στις ικανότητές τους, έχει γίνει γνωστή τα τελευταία χρόνια. Συγκεκριμένα στην Ελλάδα μόλις τα τελευταία έτη έχουν να χρησιμοποιούνται τα ειδικά σχεδιασμένα και διασκευασμένα για ανάπηρους αυτοκίνητα. Οι πρώτες εταιρείες που πωλούν προσαρμοσμένο εξοπλισμό για την διασκευή προσπελάσιμων αυτοκινήτων λειτουργούν, και αρκετοί άνθρωποι με αναπηρίες έχουν βρει αξιόπιστες λύσεις και έχουν τροποποιήσει τα αυτοκίνητά τους. Έτσι ο άνθρωπος με παραπληγία μπαίνει μέσα στο αυτοκίνητο με το αναπηρικό του κάθισμα, στρέφοντας το κάθισμα του οδηγού επάνω στον ειδικό άξονα του αυτοκινήτου, κάθεται πάνω του και με ένα εύκολο χειρισμό το στρέφει εμπρός από το τιμόνι. Είναι μια πολύ απλή τεχνολογική λύση. Με την αυτόνομη διακίνηση και διαβίωσή τους τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες και γενικότερα τα εμποδιζόμενα άτομα αποπεριθωριοποιούνται, χρησιμοποιούν και αναπτύσσουν τα ταλέντα τους συμμετέχοντας ισότιμα σε όλες τις δραστηριότητες της ζωής, μειώνοντας την εξάρτησή τους από κάποιο άλλο άτομο και στη συνέχεια αποδεσμευμένοι από αυτούς γίνονται πιο παραγωγικοί και μπορούν και αυτοί να συνεισφέρουν. 19

Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας, μερικές εταιρίες αυτοκινήτων που αφουγκράζονται τις ανάγκες όλων των ανθρώπων, έχουν αναπτύξει ειδικά συστήματα αυτοκινήτων που προσφέρουν τη δυνατότητα σε άτομα με προβλήματα στα κάτω άκρα να οδηγούν, και μάλιστα με μεγάλη ασφάλεια και ευκολία. Τα περισσότερα από τα προϊόντα τα οποία απευθύνονται σε οδηγούς και σε επιβάτες με αναπηρίες, εισάγονται καθώς οι μεγαλύτεροι κατασκευαστικοί οίκοι του εξωτερικού αντιπροσωπεύονται σήμερα στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα στην Ελλάδα υπάρχουν πέντε επιχειρήσεις που εμπορεύονται τροποποιημένα αυτοκίνητα για οδηγούς με αναπηρίες, αλλά και για επιβάτες με αναπηρίες. Οι εταιρίες αυτές είναι οι παρακάτω: 1. Αρωγή (Άνω Γλυφάδα). Αντιπροσωπεύει πολλά συστήματα τόσο για οδηγούς όσο και για επιβάτες με αναπηρίες. Τα προϊόντα της υποστηρίζονται σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ηράκλειο Κρήτης. 2. Σιδήκα A.E (Ταύρος). Αντιπροσωπεύει τα προϊόντα του προγράμματος «Αυτονομία» της Fiat, και ταυτόχρονα αντιπροσωπεύει και άλλες εταιρείες που κατασκευάζουν συστήματα για οδηγούς και για επιβάτες με αναπηρίες. Διαθέτει πολλά υποκαταστήματα στην Αθήνα. 3. Μ. Ραγκούσης Α.Ε. (Αιγάλεω). Αντιπροσωπεύει και κατασκευάζει τροποποιήσεις τόσο για οδηγούς με αναπηρίες όσο και για επιβάτες με αναπηρίες. 4. Μπελενιώτης (Θεσσαλονίκη). Εκτός από την εμπορία ειδικών συστημάτων για οδηγούς και για επιβάτες με αναπηρίες στην εταιρεία λειτουργεί και σχολή οδηγών. 5. Ψάλτου, είναι συνεργείο αυτοκινήτων. Εισάγει και μεταχειρισμένα τροποποιημένα αυτοκίνητα από την Γερμανία. Όλες αυτές οι επιχειρήσεις, εισάγουν μια τεράστια ποικιλία βοηθημάτων για οδηγούς και για επιβάτες με αναπηρίες, και διαθέτουν ειδικά συνεργεία για την εγκατάσταση αυτών των συστημάτων τους. 20

7.1 ΔΙΑΣΚΕΥΕΣ ΟΧΗΜΑΤΩΝ Υπάρχουν πολλά συστήματα τα οποία με την βοήθεια διαφόρων εταιριών, όπως των προαναφερθέντων, μπορούν να εφαρμοστούν στα αυτοκίνητα που μετασκευάζονται σε αναπηρικά. Στη συνέχεια, αναφορικά θα αριθμήσουμε μια σειρά από τα πιο βασικά προσαρμοσμένα συστήματα που εφαρμόζονται στα αυτοκίνητα αυτά: 2. Τροποποιημένο κιβώτιο ταχυτήτων, το οποίο μπορεί να είναι είτε χειροκίνητο, είτε αυτόματο, είτε ηλεκτρονικό κιβώτιο ταχυτήτων, είτε να είναι απλά ένας προσαρμοσμένος μοχλός αλλαγής ταχυτήτων. 3. Τροποποιημένος συμπλέκτης, ο οποίος συναντάται στις εξής μορφές: είτε προσαρμοσμένος στο ποδόπληκτρο του συμπλέκτη για άτομα που έχουν, και μπορούν, να χρησιμοποιήσουν τα κάτω άκρα τους, είτε χειροκίνητος, ή αυτόματος συμπλέκτης, είτε αποσπώμενο εμπρόσθιο ή πλευρικό διαχωριστικό ποδόπληκτρου συμπλέκτη. 4. Τροποποιημένο σύστημα πέδησης, το οποίο σε μια πρώτη μορφή του μπορεί να συναντάται ως απλά πεπλατυσμένο ποδόπληκτρο πέδησης είτε ως ποδόπληκτρο πέδησης κατάλληλο για το αριστερό πόδι, είτε ως ποδόπληκτρο πέδησης με υποδοχή υποδήματος, είτε ως ποδόπληκτρο πέδησης μεταβλητής κλίσης, είτε ως χειροκίνητη (προσαρμοσμένη) πέδηση πορείας, είτε ως μέγιστη ενίσχυση της πέδησης πορείας, κατά τη χρήση της, είτε ως μέγιστη χρήση πέδησης έκτακτης ανάγκης, ενσωματωμένη στην πέδηση πορείας, είτε ως προσαρμοσμένο χειρόφρενο, είτε ως ηλεκτρικά ελεγχόμενο χειρόφρενο, είτε ως ποδοκίνητη (προσαρμοσμένη) πέδηση στάθμευσης, είτε ως αποσπώμενο εμπρόσθιο ή πλευρικό διαχωριστικό ποδόπληκτρου πέδησης, είτε ως χειρισμός πέδησης με το γόνατο και τέλος είτε ως ηλεκτρικά ελεγχόμενη πέδηση πορείας. 21

5. Τροποποιημένα συστήματα επιτάχυνσης, τα οποία μπορεί να είναι προσαρμοσμένα ποδόπληκτρα επιταχυντή, ή ως ποδόπληκτρο επιταχυντή με υποδοχή υποδήματος, ή ως ποδόπληκτρο επιταχυντή μεταβλητής κλίσης, ή ως χειροκίνητη επιτάχυνση, ή ως χρήση επιτάχυνσης με το γόνατο, ή ως επιτάχυνση μέσω σερβομηχανισμού (ηλεκτρονικός, πνευματικός κλπ), ή ως ποδόπληκτρο επιταχυντή αριστερά του ποδόπληκτρου πέδησης, ή ως ποδόπληκτρο επιταχυντή που βρίσκεται στα αριστερά, και τέλος ως αποσπώμενο εμπρόσθιο ή πλευρικό διαχωριστικό ποδόπληκτρου επιταχυντή. 6. Τροποποιημένα συνδυασμένα συστήματα πέδησης και επιτάχυνσης, που θα μπορούσαν να έχουν τις εξής μορφές: παράλληλα ποδόπληκτρα, ή ποδόπληκτρα στο ίδιο ύψος, ή ποδόπληκτρα επιταχυντή και πέδησης με σύστημα ολίσθησης, ή ποδόπληκτρα επιταχυντή και πέδησης με σύστημα ολίσθησης και με όρθωση, ή αποσπώμενο πλευρικό διαχωριστικό ποδόπληκτρου επιταχυντή και πέδησης, ή υπερυψωμένο δάπεδο, ή διαχωριστικό στην πλευρά του ποδόπληκτρου πέδησης, ή διαχωριστικό λόγω πρόσθεσης, στη πλευρά του ποδόπληκτρου πέδησης, ή διαχωριστικό εμπρός από τα ποδόπληκτρα επιταχυντή και πέδησης, ή ηλεκτρικά ελεγχόμενη επιτάχυνση και πέδηση, ή υποστήριγμα πτέρνας κνήμης. 7. Τροποποιημένα χειριστήρια, τα οποία βρίσκονται σε διαφορετικές θέσεις για να είναι πιο εύκολα στην χρησιμοποίησή τους, όπως τα κουμπιά του εκτοξευτή νερού για τους υαλοκαθαριστήρες, τα κουμπιά για τα παράθυρα, το κλείδωμα του αυτοκινήτου, οι δείκτες κατεύθυνσης, τα κουμπιά του ραδιοφώνου και άλλα κουμπιά τοποθετούνται στις κατάλληλα εργονομικά θέσεις, ώστε ο χρήστης να μπορεί να έχει άμεση πρόσβαση σε αυτά, χωρίς να τον επηρεάζουν στην οδήγηση του οχήματος και πολλές φορές χωρίς να χρειάζεται να αφήσει το τιμόνι. Γι αυτό κουμπιά τοποθετούνται παράλληλα και στις δυο πλευρές του τιμονιού, για να εξοικονομηθεί χώρος και να τοποθετηθούν όσα περισσότερα κουμπιά γίνετε (να χρησιμοποιώ και το δεξί και το αριστερό χέρι). 22