ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ του Βασίλη Ρίτσου Ο Χορός είναι μια απ τις πιο σημαντικές τέχνες και τις πιο πρωτόγονες εκφράσεις των διαφόρων λαών. Στην Ελλάδα απ την Ομηρική ακόμα εποχή, η Όρχησις (Χορός), βρίσκεται σε πλήρη άνθηση. Τα Ομηρικά Έπη είναι γεμάτα από σχετικές περιγραφές που εκθειάζουν την ευκινησία και τη χάρη που έχουν σ αυτή την τέχνη οι Φαίακες κι οι Τρώες, οι Πελοποννήσιοι κι οι Κρήτες της Μινωικής εποχής. Οι Έλληνες των ιστορικών χρόνων δίναν μεγάλη σημασία στην Όρχηση, γιατί πιστεύαν πως η τέχνη αυτή είναι η ολοκλήρωση της ένωσης του ρυθμού και της αρμονίας που δίνει στον άνθρωπο το αίσθημα της χαράς και της έκστασης κι έχει θεϊκή καταγωγή. Έτσι, όπως λεει ο Λουκιανός, πρώτη η Ρέα 1 δίδαξε την τέχνη του Χορού στους Κορύβαντες 2 στη Φρυγία και τους Κουρήτες 3 στην Κρήτη. Η Αθηνά πιστεύαν πως ήταν εκείνη που βρήκε τον Πυρρίχιο, δηλαδή χορό ένοπλων αντρών που τον χορεύαν στις Δωρικές τελετές. Η Ελληνική Όρχηση απαρτίζεται από δυο στοιχεία: τις κινήσεις που ονομάζονταν Φοραί και τις χειρονομίες που ονομάζονταν Σχήματα. Οι κινήσεις της Όρχησης δεν είχαν διαφορά απ τις γυμναστικές κινήσεις που κάναν οι αθλητές στις παλαίστρες και στα γυμναστήρια. Τα Σχήματα ήσαν οι χειρονομίες που εκφράζαν τα διάφορα συναισθήματα της ψυχής. Με τον κατάλληλο συνδυασμό των Φορών και των Σχημάτων παράγονταν διάφορα είδη Όρχησης ή Χοροί, ειδικοί για το σκοπό που προορίζονταν. Ανάλογα με το χαραχτήρα τους ο Πλάτωνας τους χωρίζει σε Πολεμικούς, Θρησκευτικούς και Ειρηνικούς. 1 Ρέα ή Ρεία ή Ρέη ή Ρείη : Πανάρχαια Ελληνική θεότητα, θεά της γης και προσωποποίηση της κίνησης και της διάρκειας, κόρη του Ουρανού και της Γαίας, γυναίκα του Κρόνου και μητέρα των Θεών του Ολύμπου. 2 Κορύβαντες : Ιερείς της Κυβέλης που χορεύαν με μανία σε πανηγύρια και μυστήρια της θεάς μέσα σε εκκωφαντικούς ήχους μουσικής από πνευστά και κρουστά όργανα. Αργότερα παρουσιάζονται στην Κρήτη, χορεύοντας μπροστά στο Δία όταν ήταν μωρό. Με τον καιρό μπερδευτήκαν με τους Κουρήτες, τους Ιδαίους Δακτύλους και τους Κάβειρους. 3 Κουρήτες : Δαίμονες της Φρυγίας, ακόλουθοι της Κυβέλης και στην Κρήτη φύλακες του Δία όταν ήταν μωρό γιατί κρύβαν το κλάμα του απ τον Κρόνο με τους ένοπλους θορυβώδεις χορούς τους και τα κρουστά όργανά τους. Πιστεύεται ότι βάλαν τις βάσεις του πολιτισμού διδάσκοντας τη χρήση της φωτιάς και την κατεργασία των μετάλλων. Ιστορικά είναι ένας αρχαιότατος λαός στην Ακαρνανία και Αιτωλία.
Πολεμικοί Χοροί. Οι Πολεμικοί Χοροί που σκοπός τους ήταν η προετοιμασία των Ελλήνων για πολεμικούς αγώνες θεωρείται το αρχαιότερο είδος Όρχησης κι είναι: Χορός των Κουρητών. Ο Χορός των Κουρητών είναι ο αρχαιότερος τύπος των Πολεμικών Χορών. Όσοι χορεύαν αυτό το χορό κρατούσαν όπλα και χτυπούσαν το έδαφος με τα πηδήματά τους και με το θόρυβο προκαλούσαν ενθουσιασμό και πολεμικό μένος. Πυρρίχιος. Σύμφωνα με πολλούς αρχαίους συγγραφείς, ο Πυρρίχιος εφευρέθηκε απ τη Ρέα που τον δίδαξε στους Κουρήτες της Κρήτης, ή απ την Αθηνά που τον πρωτοχόρεψε για να γιορτάσει τη νίκη της κατά των Τιτάνων, ή απ το Διόνυσο ή τους Διόσκουρους. Άλλοι πάλι συγγραφείς λένε πως εφευρέθηκε απ τον Πύρριχο, γιο του Αχιλλέα, ή τον Κρητικό ήρωα Πύρριχο. Ο χορός αυτός, Κρητικής όπως φαίνεται επινόησης επεκτάθηκε σ όλη την Ελλάδα. Στη Σπάρτη τον θεωρούσαν προγύμνασμα του πολέμου και στην Αθήνα που ήρθε κατά τον 2 ο π.χ. αιώνα, έγινε μια αγαπητή διασκέδαση. Κατά των Πλάτωνα ο Πυρρίχιος ήταν μια πολεμική μίμηση που παρουσίαζε τις διάφορες φάσεις της μάχης και χορευόταν με συνοδεία αυλού ή λύρας με τραγούδι. Οι Χορευτές ήσαν πάνοπλοι και στην αρχή γινόταν ένα είδος παρέλασης με στροφές προς τα πλάγια (Έκνευσις), με οπισθοχωρήσεις (Ύπειξις), με πηδήματα (Εκπίδησις εν ύψει), και με χαμηλώματα (Ταπείνωσις). Μετά ακολουθούσαν κινήσεις της επίθεσης και στάσεις άμυνας με τις σχετικές κινήσεις του πολεμιστή, όταν ρίχνει το τόξο ή το ακόντιο ή λογχίζει τον αντίπαλο. Οι κινήσεις αυτές γίνονταν με ρυθμικά βήματα και με κλαγγή των όπλων. Ο Πυρρίχιος χορευόταν είτε εναντίον ενός φανταστικού αντιπάλου, είτε ενός πραγματικού που τον υποκρινόταν κάποιος άλλος χορευτής. Επίσης χορευόταν είτε ατομικά, είτε ομαδικά. Πολλές παραστάσεις αυτού του χορού σώζονται σε αγγεία και γλυπτά. Ο Πυρρίχιος ήταν ο σπουδαιότερος απ τους Πολεμικούς Χορούς και συνηθιζόταν πολύ κυρίως στην Αθήνα και μάλιστα στις γιορτές των Παναθηναίων και στη Σπάρτη στη γιορτή των Διοσκούρων. Στην Αθήνα οι Χορευτές του Πυρρίχιου, οι Πυρριχισταί, διαιρούνταν σε τρεις ομάδες: σε άντρες, εφήβους και παιδιά. Κάθε ομάδα χωριζόταν σε δυο αντιμέτωπα σώματα από οκτώ πρόσωπα το καθένα. Ενώ χορεύαν οι τρεις ομάδες ταυτόχρονα παίρναν μέρος στο χορό αυτό 80 Χορευτές. Ο Πολεμικός αυτός Χορός στην Κύπρο ονομαζόταν Πρύλις 4, στη Μακεδονία Τελεσιάς 5, στην Κρήτη Ορσίτης 6 ή Επικρήδιος 7, στη Θράκη Καλαβρισμός 8 κλπ. Γυμνικός Χορός. Ο Γυμνικός Χορός ή Γυμνοπαιδιά χορευόταν στη Σπάρτη από χορό γυμνών άοπλων παιδιών κι αντρών που τραγουδούσαν Παιάνες. Το χορό αυτών που τραγουδούσαν, οδηγούσαν Χορευτές που φοράγαν στεφάνια από φοίνικες. Ο Γυμνικός Χορός γινόταν στην Αγορά, άλλοτε για να τιμηθούν οι Σπαρτιάτες που πέσαν στις Θερμοπύλες κι άλλοτε για να τιμηθεί ο Πύθιος Απόλλωνας που βρισκόταν ναός του στην Αγορά της Σπάρτης. Θρησκευτικοί Χοροί. Κατά τον Λουκιανό, δεν υπάρχουν αρχαία μυστήρια και θρησκευτικές τελετές που να μη συνοδεύονται από Όρχηση, κι όλοι οι θεμελιωτές αυτών των μυστηρίων, όπως ο Ορφέας, ο Μουσαίος και πολλοί άλλοι, θεσπίσαν σαν απαραίτητο προσόν για τη μύηση τον ρυθμό και το χορό, δηλαδή την Όρχηση. Η θρησκευτική Όρχηση ήρθε στην Ελλάδα με την επίδραση ξένων αποίκων και μάλιστα Ασιατών. Στη Σπάρτη τη θρησκευτική Όρχηση έφερε ο Θαλήτας απ την Κρήτη που σύνθεσε και τους Παιάνες. Οι Θρησκευτικοί Χοροί, χωρίς καμιά πολεμική επίδειξη, ήσαν ήρεμοι και σοβαροί και 4 Απ το πρυλέες που σημαίνει οπλισμένοι στρατιώτες, οπλίτες. 5 Απ το τελέω (εκπληρώνω). 6 Απ το όρνυμι που σημαίνει κινώ, παρορμώ, παρακινώ, διεγείρω. 7 Απ το κρηδέμνω (καλύπτω το κεφάλι). 8 Απ το καλαβρίζω (χοροπηδάω).
χορεύονταν από πιστούς άντρες και γυναίκες γύρω απ το βωμό του θεού που λατρεύαν με συνοδεία τραγουδιών κι Ύμνων. Απ αυτούς τους Υμνους παίρναν το όνομά τους και πολλοί Θρησκευτικοί Χοροί. Απ αυτούς οι πιο γνωστοί ήσαν: Παιάν. Τον Παιάνα τον χορεύαν και τον ψέλναν στην αρχή για να τιμήσουν τον Απόλλωνα στη γιορτή των Υακίνθων, αλλά με τον καιρό χορευόταν για να τιμηθεί η Άρτεμις, ο Άρης, ο Ποσειδώνας κι ο Δωδωναίος Ζευς. Αυτός ο χορός χορευόταν μόνο από άντρες. Στη Δήλο μόνο χορευόταν από γυναίκες. Υπόρχημα. Το Υπόρχημα ήταν ένας ορχηστικός Ύμνος που η ομάδα των Χορευτών χωριζόταν σε δυο τμήματα κι οι μεν τραγουδούσαν ακίνητοι οι δε χορεύαν έναν απλό Κυκλικό Χορό που εξηγούσε τον Ύμνο που τραγουδιόταν. Το Υπόρχημα χορευόταν κυρίως στη Δήλο που όλες οι θυσίες, κατά τον Λουκιανό, συνοδεύονταν με μουσική και χορό. Οι υπορχηματικοί χοροί της Δήλου χορεύονταν από νέα κορίτσια ενώ τραγουδούσαν αγόρια. Γέρανος. Ο Γέρανος κατά την παράδοση εφευρέθηκε απ το Θησέα που τον χόρεψε με τους νέους και τις νέες που έσωσε στην Κρήτη. Το κύριο χαρακτηριστικό του χορού αυτού είναι οι παλινδρομικοί ελιγμοί που κάναν οι Χορευτές και συμβολίζαν την περιπλανητική πορεία του Θησέα στο Λαβύρινθο. Αλλά όταν με τον καιρό ο χορός αυτός έγινε ο σπουδαιότερος Θρησκευτικός Χορός στις γιορτές της Δήλου, οι διακυμάνσεις και τα γυρίσματά του συμβολίζαν την περιπλανώμενη πτήση των γερανών. Το χορό αυτό τον χορεύαν μόνο νέοι και νέες καθοδηγούμενοι από έναν αρχηγό που ονομαζόταν Γερανούλκος, γύρω απ το βωμό των κεράτων κρατημένοι απ τα χέρια. Χορευόταν για να τιμηθεί η Αφροδίτη που το άγαλμά της ήταν στεφανωμένο. Ο χορός γινόταν το βράδυ με λαμπάδες και τα μεν νέα κορίτσια χορεύαν σιωπηλά, οι δε νέοι χορεύαν τραγουδώντας τον καθιερωμένο Ύμνο. Παρθένια. Τα Παρθένια ή Παρθενεία χορεύονταν από παρθένες της Κρήτης. Επίσης χορεύονταν και στη Σπάρτη στις γιορτές της Άρτεμης και του Απόλλωνα. Άνθεια. Τα Άνθεια χορεύονταν στο Άργος από παρθένες που κρατούσαν λουλούδια για να τιμηθεί η Ήρα. Χορός των Ωρών. Ο Χορός των Ωρών 9 χορευόταν από γυναίκες με πλεγμένα τα χέρια και που χτυπούσαν τα πόδια τους στο έδαφος. Χορός των Πεπλοφόρων. Ο Χορός των Πεπλοφόρων 10 ήταν ένας χορός που οι γυναίκες χορεύαν φορώντας πέπλα στις γιορτές της Δήμητρας σε ανάμνηση της θεάς που σκεπασμένη με πέπλο αναζητούσε την κόρη της. Τον ίδιο χορό χορεύαν επίσης κι οι άντρες στις γιορτές του Διονύσου και του Μαιμάκτου Δία, μεταμφιεσμένοι σε Βάκχες κι Ώρες. Χορός του Καλαθίσκου. Ο Χορός του Καλαθίσκου χορευόταν από παρθένες για να τιμηθεί η Δήμητρα, η Αθηνά κι η Άρτεμις. Ονομάστηκε έτσι απ τον καλαθίσκο, δηλαδή το παράξενο καπέλο που φορούσαν οι Χορεύτριες. 9 Αι Ώραι ήσαν θεότητες της Ελληνικής μυθολογίας που προστατεύαν την αύξηση και την ευημερία. Ήσαν τρεις: Η Θαλλώ, η Αυξώ κι η Καρπώ. 10 Ο Πέπλος ήταν λεπτό διαφανές ύφασμα που κάλυπτε το κεφάλι και το πρόσωπο. Ο Πέπλος της Ομηρικής εποχής ήταν μάλλινο ύφασμα φαρδύ που πιανόταν με πόρπες στους ώμους. Μπροστά έφτανε μέχρι τα σφυρά και πίσω σερνόταν στο έδαφος.
Χορός των Καρυών. Ο Χορός των Καρυών ή των Καρυατίδων ήταν μια παραλλαγή του Χορού του Καλαθίσκου για να τιμηθεί η Καρυάτις Άρτεμις, δηλαδή των Καρυών (τοποθεσία στα σύνορα Λακωνίας και Αρκαδίας). Διονυσιακός Χορός. Ο χαραχτήρας του Διονυσιακού Χορού ήταν οργιαστικός. Όσοι τον χορεύαν, άντρες και γυναίκες, είχαν ξέπλεκα μαλλιά και στεφανωμένο το κεφάλι με κισσό. Σκύβαν μπρος και πίσω, κουνώντας με δύναμη το κεφάλι τους. Αυτό το χορό τον χορεύαν οι Βακχικοί Θίασοι. Χορός των Ηνωμένων Χειρών. Ο Χορός των Ηνωμένων Χειρών ήταν κι αυτός ένας χορός οργιαστικός. Κύριο χαρακτηριστικό, απ όπου και το όνομά του, ήταν ότι οι Χορευτές υψώναν τους βραχίονες κι ενώναν τα χέρια τους πάνω απ το κεφάλι. Ειρηνικοί Χοροί. Οι Ειρηνικοί Χοροί χωρίζονταν σε τρία είδη: 1. Χοροί του Θεάτρου 2. Χοροί του Ιδιωτικού Βίου 3. Χοροί Λαϊκοί Χοροί του Θεάτρου. Οι Χοροί του Θεάτρου ήσαν χοροί τους οποίους εκτελούσαν οι Υποκριταί που ειδικά γι αυτό ονομάζονταν Ορχησταί. Όπως η θεατρική ποίηση έτσι κι οι θεατρικοί χοροί χωρίζονται σε Χορούς Τραγωδίας, Χορούς Κωμωδίας και Χορούς Σατυρικού Δράματος. Χοροί Τραγωδίας. Οι Χοροί της Τραγωδίας αρχίζαν με παρέλαση Ορχηστών (Χορευτών) στην Ορχήστρα με τη συνοδεία Αυλού. Μετά απ αυτή την επίδειξη ακολουθούσαν τα Στάσιμα, δηλαδή τα σοβαρά ή μεγαλοπρεπή τραγούδια που τραγουδούσε ο Χορός, χορεύοντας έναν ανάλογο σοβαρό και σεμνό χορό με αργούς και συμμετρικούς ελιγμούς και σεμνές κινήσεις που χαρακτήριζε τον ηθικό και ηθοποιητικό ρόλο του Χορού και της Ορχήστρας. Πολλές φορές οι Ορχηστές εκτελούσαν και μιμητικά σχήματα για να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις ιδέες που δήλωνε η θεατρική πράξη (διάλογος). Κατά τον Αθήναιο, επινοητής των θεατρικών αυτών σχημάτων ήταν ο Τελέστης, ο Χοροδιδάσκαλος του Αισχύλου. Tα Στάσιμα ψάλλονταν και χορεύονταν απ όλον το Χορό. Μερικές όμως φορές οι Ορχησταί χωρίζονταν σε δυο ομάδες που η μια χόρευε κι η άλλη τραγουδούσε. Εκτός όμως απ τους Ορχηστές του Χορού χορεύαν κι οι Υποκριταί εκτελώντας ή κάνοντας μίμηση σχετική με την πράξη του προσώπου που παρασταίναν. Όλοι αυτοί οι χοροί, Ορχηστών κι Υποκριτών, είχαν μια ευρυθμία κινήσεων, δηλωτικών σχημάτων μιμητικής και εμμελούς μουσικής συνοδείας του δραματικού λόγου που κάναν την Τραγωδία μια ζωντανή εικόνα της παρασταινόμενης ιδέας κι ονομαζόταν Εμμέλεια. Το χορό αυτό χαρακτήριζε ευγένεια, μεγαλοπρέπεια και χάρις στις κινήσεις που εκφράζαν με όση κι ο λόγος λιτότητα τα συναισθήματα που κατείχαν το χορό γι αυτά που παθαίναν οι ήρωες του δράματος. Η κίνηση κι ο ρυθμός ήταν συνήθως αργός, ήρεμος και συγκρατημένος, λίγες ήσαν οι φορές που παρουσιάζαν σχετική ένταση, όταν π.χ. ήθελε να προετοιμάσει το θεατή για εξαιρετικά ευχάριστα ή εξαιρετικά δυσάρεστα γεγονότα που θα συμβούν. Χοροί Κωμωδίας. Οι Χοροί της Κωμωδίας με κωμικές κι άσεμνες κινήσεις κάναν ζωηρότερη και πιο παραστατική την παρασταινόμενη κωμική εικόνα. Ο κυριότερος Κωμικός Χορός ήταν ο Κόρδαξ που χορευόταν με κάμψεις του κορμιού, στροβιλισμούς, πηδήματα και πολλές άσεμνες χειρονομίες ακόμη κι εκείνες που γίνονταν κατ απομίμηση των χειρονομιών και των βηματισμών των μεθυσμένων. Γενικά το κορδακίζειν χωρίς προσωπείο και σε κατάσταση νηφαλιότητας πρόδινε παντελή έλλειψη αγωγής. Λένε ότι τον κόρδακα χορέψαν πρώτοι οι ακόλουθοι του Πέλοπα στην Ήλιδα, όπου λατρευόταν κι η Άρτεμις Κόρδακα. Τα ίδια χαρακτηριστικά είχε κι ο Χορός του Κώμου.
Χοροί Σατυρικού Δράματος. Ο πιο χαρακτηριστικός Χορός Σατυρικού Δράματος ήταν η Σίκιννις που μιμούταν τα πηδήματα της γάτας. Το όνομά της το πήρε από κάποιον Σίκιννο που σύμφωνα με την παράδοση καταγόταν απ την Κρήτη, δεδομένου ότι ο χορός αυτός χορευόταν στην πανάρχαια εποχή στο νησί. Ήταν χορός των Σατύρων και των Σειληνών και συνοδευόταν από τραγούδια του χορού των Σατύρων που ήσαν αστεία και πειραχτικά και θυμίζαν περισσότερο κραυγές και σφυρίγματα. Χοροί του Ιδιωτικού Βίου. Οι Χοροί του Ιδιωτικού Βίου είναι πολλοί και χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: Συμποσίων, Γάμου και Πένθους. Χοροί Συμποσίων. Οι Χοροί Συμποσίων απ την Ομηρική ακόμα εποχή χορεύονταν από επαγγελματίες Ορχηστές ή από τους προσκαλεσμένους ιδιώτες. Συνήθως οι επαγγελματίες Ορχηστές των συμποσίων ήσαν γυναίκες Ορχηστρίδες που κάναν διάφορα ακροβατικά γυμνάσματα. Εκτός απ τους επικίνδυνους αυτούς χορούς χορεύονταν και μιμητικοί. Χοροί Γάμων. Οι Χοροί των Γάμων είναι πανάρχαιοι. Ακόμα απ την Ομηρική εποχή αναφέρονται ομάδες νέων κοριτσιών που συνοδεύουν τα τραγούδια του γάμου, ενώ νέοι χορεύουν με τη συνοδεία Λύρας. Το έθιμο αυτό εξακολουθεί να υπάρχει και κατά την Κλασική περίοδο. Τραγούδια και χοροί γίνονταν το βράδυ με φωτισμό από δάδες πριν και μετά την εμφάνιση των νιόπαντρων. Χοροί Πένθους. Οι Χοροί του Πένθους ήσαν κυρίως ρυθμικοί βηματισμοί εκείνων που θρηνούσαν το νεκρό κατά την εκφορά, έχοντας τα χέρια υψωμένα πάνω απ το κεφάλι ή το ένα χέρι να αγγίζει το κεφάλι και το άλλο υψωμένο. Χοροί Λαϊκοί. Οι Λαϊκοί Χοροί χορεύονταν στις διάφορες κοινωνικές συγκεντρώσεις και σε ορισμένες επαρχίες. Οι πιο γνωστοί απ αυτούς είναι: Άνθεμα. Κατά τον Αθήναιο, ο χορός αυτός γινόταν στην αρχή της άνοιξης για να γιορταστεί η αναγέννηση της φύσης και η εμφάνιση των λουλουδιών. Ήταν γρήγορος και χαρούμενος κι οι Χορευτές χωρίζονταν σε δυο ομάδες. Η μια ομάδα έψαλλε : Πού μοι τα ρόδα πού μοι τα ία πού μοι τα καλά σέλινα; κι η άλλη ομάδα απαντούσε : Ταδί (ιδού) τα ρόδα, ταδί τα ία, ταδί τα καλά σέλινα (Αθήναιος 629 Ε). Όρμος. Πανάρχαιος χορός, ένα είδος συρτού που χορεύαν παρθένες κι έφηβοι σχηματίζοντας αλυσίδα. Οι μεν πρώτες χορεύαν ήρεμα και με ευπρέπεια ενώ οι δεύτεροι ζωηρά. Το όνομα του ο χορός το πήρε απ το σχήμα του γαιτί όρμος σημαίνει περιδέραιο. Χορός του Τρυγητού ή Επιλήνιος Όρχησις. Ήταν κι αυτός χαρούμενος και μιμούταν τις διάφορες λεπτομέρειες του Τρυγητή. Χορός των Πεπλοφόρων. Χορευόταν μόνο από γυναίκες που φορούσαν αλαφριά ρούχα που κολλούσαν στο σώμα τους αφήνοντας να διαφαίνονται οι αρμονικές γραμμές του κορμιού τους 11. 11 Αυτός ο χορός δεν πρέπει να συγχέεται με τον ομώνυμό του που ανήκει στους Θρησκευτικούς Χορούς.
Όλα τα είδη της 'Όρχησης που αναφέραμε ως τώρα, χορεύονταν είτε από ιδιώτες είτε από ειδικούς Ορχηστές ή Ορχηστρίδες και διδάσκονταν απ τους Ορχηστροδιδασκάλους. Οι επαγγελματίες χορευτές αποτελούσαν ομάδες και τους προσκαλούσαν στα Συμπόσια ή σε άλλες χαρούμενες ή πένθιμες συγκεντρώσεις. Η μικρότερη ομάδα απαρτιζόταν από μια Αυλητρίδα, μια Ορχηστρίδα κι ένα παιδί που έπαιζε κιθάρα και χόρευε. Τις επαγγελματικές αυτές ομάδες τις αποτελούσαν δούλοι ή εταίρες. Εκτός απ τους Ορχηστροδιδασκάλους ή Χοροδιδασκάλους που διδάσκαν στους επαγγελματίες την Ορχηστική Τέχνη υπήρχαν κι οι Παιδοτρίβαι (Γυμναστές) που διδάσκαν στα γυμναστήρια και στις παλαίστρες τα παιδιά και τους εφήβους. Αυτοί κυρίως διδάσκαν τον Πυρρίχιο. Όπως παρατηρούμε από τα πιο πάνω, η χορευτική παιδεία κι αγωγή των Ελλήνων βρισκόταν σε τόσο υψηλά επίπεδα που τους ήταν πολύ εύκολο να δεχτούν και να αξιοποιήσουν τη μοναδική διδασκαλία του Αρχαίου Δράματος και ν αγγίξουν την τελειότητα στην κίνηση με την Όρχηση.