Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Γεωπονίας, ΦΠ&ΑΠ Εργαστήριο Εντομολογίας & Γεωργικής Ζωολογίας Ασκήσεις Γενικής Εντομολογίας - Απρίλιος 2018 ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ, ΧΕΙΡΙΣΜΟΥ, ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΕΝΤΟΜΩΝ Ν. Παπαδόπουλος, Καθηγητής - Δρ. Κων/νος Ζάρπας, ΕΔΙΠ Σκοπός συλλογής εντόμων - Απόκτηση εμπειρίας-εξοικείωσης με τα έντομα, τη συμπεριφορά και τα ενδιαιτήματά τους - Προσδιορισμός ειδών οικολογικές μελέτες - Δημιουργία εντομολογικών συλλογών Υλικά για τη συλλογή - Χάρτινα κουτιά - Μπουκαλάκια-σωληνάρια - Τεμάχια λεπτού-μαλακού χαρτιού (π.χ. ριζόχαρτο για Λεπιδόπτερα) για δημιουργία φακέλου διατήρησης (ΕΙΚΟΝΑ 1 & 10) - Λαβίδες (ΕΙΚΟΝΑ 2) - Αναρροφητήρες (ΕΙΚΟΝΑ 3) - Απόχη (διαμέτρου 35-40 εκ) (ΕΙΚΟΝΑ 4) - Μεγεθυντικός φακός (5-10Χ) - Παγίδες (φωτεινές εδάφους Pitfall) Υλικά / τρόποι θανάτωσης - Θάλαμοι θανάτωσης με ατμούς (αλκοόλη, καθ. βενζίνη, ασετόν κλπ): προσρόφηση σε σφουγγαράκι / βαμβάκι σε πυθμένα / καπάκι (ΕΙΚΟΝΑ 5) - Εμβάπτιση σε υγρό θανάτωσης: ναι, αλλά όχι στα Λεπιδόπτερα. Γενικά: κίνδυνος αλλοίωσης χρωμάτων και σχεδίων σώματος - Πίεση στο θώρακα των λεπιδοπτέρων καρφίτσωμα - Παγίδες εδάφους (με αλκοόλη + σαπούνι) - Ψύξη (κυρίως για κάποια ανθεκτικά έντομα, π.χ. Coleoptera) - Χρήση CO 2 Υλικά για το χειρισμό - άπλωμα - Εκτατήρες (από μαλακό ξύλο ή σκληρό φελιζόλ) (ΕΙΚΟΝΑ 6) - Καρφίτσες (απλές / εντομολογικές) - Λαβίδες - Νυστέρια ή λεπτά ψαλιδάκια (για αφαίρεση πεπτικού σωλήνα ογκωδών εντόμων) (ΕΙΚΟΝΑ 7) - Λωρίδες μαλακού χαρτιού (ΕΙΚΟΝΑ 6 & 8) Διατήρηση πριν από την τοποθέτηση σε κουτί - Γενικά: θανάτωση, καρφίτσωμα, άπλωμα πτερύγων, ξηρή διατήρηση ή συντήρηση ψυγείου ή κατάψυξη (σταδιακή απόψυξη με υγρασία) - Μεγαλόσωμα έντομα: πριν την ξήρανση μικρή τομή και εξαγωγή οργάνων κοιλιάς (πεπτικού συστήματος κλπ). Αντικατάσταση με βαμβάκι. - Προνύμφες: σε αλκοόλη 70% ή φορμόλη 1
Τοποθέτηση σε κουτί έκθεσης - συντήρηση - Τοποθέτηση στο 1/3 ύψους (από επάνω) καρφίτσας για ομοιομορφία - Άπλωμα κεραιών, ποδιών, πτερύγων (ΕΙΚΟΝΑ 9) (βλ. και πίνακα) - Ετικέτα προσδιορισμού κάτω από κάθε έντομο (διαστάσεις: ~2Χ4 cm) o Απαραίτητα: Τάξη, τόπος-χρόνος συλλογής o Προαιρετικά: ξενιστής, συλλέκτης κλπ - Τοποθέτηση συντηρητικών (καμφορά, Vapona: παστίλιες ή εμποτισμένα πλακίδια). Συγκράτησή τους με καρφίτσες στις γωνίες του κουτιού έκθεσης Ορθός τρόπος τοποθέτησης καρφιτσών στα έντομα συλλογής Τάξη εντόμου Hemiptera υποτ. Homoptera υποτ. Heteroptera Neuroptera Lepidoptera Diptera Hymenoptera Coleoptera Orthoptera Odonata Διάφορα μικρόσωμα έντομα (κουνούπια, αφίδες, αλευρώδεις, θρίπες, ψύλλοι κλπ) Είσοδος καρφίτσας Αρχή μεσόνωτου, δεξιά κύριου άξονα σώματος Θυρεό (scuttelum-τρίγωνο), δεξιά κύριου άξονα σώματος Μεσόνωτο, μεταξύ μπροστινών πτερύγων, πάνω στον κύριο άξονα σώματος Μεσόνωτο, πάνω στον κύριο άξονα σώματος Θώρακα, δεξιά κύριου άξονα σώματος Θώρακα, δεξιά κύριου άξονα σώματος Πάνω μέρος δεξιού ελύτρου Πίσω μέρος προθώρακα, δεξιά κύριου άξονα σώματος Θώρακα, δεξιά κύριου άξονα σώματος Κόλληση στη μυτερή άκρη λεπτής λωρίδας χαρτονιού. Είσοδος καρφίτσας στην πλατειά άκρη του χαρτονιού Έξοδος καρφίτσας (κάθετα στο σώμα) μεσαίων δεξιών ποδιών μεσαίων δεξιών ποδιών μεσαίων δεξιών ποδιών μεσαίων ποδιών μεσαίων δεξιών ποδιών μεσαίων δεξιών ποδιών Μεταξύ μεσαίων & πίσω δεξιών ποδιών μεσαίων δεξιών ποδιών μεσαίων δεξιών ποδιών Άλλες πληροφορίες Πτέρυγες συνήθως κλειστές Πτέρυγες συνήθως κλειστές Πτέρυγες ανοικτές ή κλειστές Πτέρυγες πάντα ανοικτές στα πλάγια & καλά τακτοποιημένες. Οπίσθια πλευρά μπροστινής & πρόσθια πλευρά πίσω πτέρυγας: κάθετες στον άξονα του σώματος Πτέρυγες συνήθως στη φυσική στάση ανάπαυσης του εντόμου Πτέρυγες συνήθως ανοιγμένες στα πλάγια και καλά τακτοποιημένες Πτέρυγες κλειστές (σπάνια ανοικτές μονόπλευρα) Πτέρυγες ανοικτές ή κλειστές Πτέρυγες στη φυσική στάση ανάπαυσης του εντόμου ----- ----- (πηγή: καθ. Ι.Α. Τσιτσιπής, ειδικό φυλλάδιο, σημειώσεις Γενικής Εντομολογίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Φεβρουάριος 1993, Βόλος) 2
7 Χ 10 ή 12 Χ 15 εκ EIKONA 1 EIKONA 2 EIKONA 3 3
EIKONA 4 EIKONA 5 EIKONA 6 4
EIKONA 7 EIKONA 8 EIKONA 9 5
EIKONA 10 6
Πηγή: Ηλιόπουλος, Π.Α. (2009) Γενική Γεωργική Ζωολογία & Εντομολογία, Εργαστηριακές Ασκήσεις, Εκδόσεις Έμβρυο, Αθήνα, 224 σελ. 7
Πηγή: Ηλιόπουλος, Π.Α. (2009) Γενική Γεωργική Ζωολογία & Εντομολογία, Εργαστηριακές Ασκήσεις, Εκδόσεις Έμβρυο, Αθήνα, 224 σελ. 7
8
9
10
11
12
13