3 ο Εργαστήριο Γενικής Εντομολογίας

Transcript

1 3 ο Εργαστήριο Γενικής Εντομολογίας Μεταμόρφωση εντόμων Κατηγορίες προνυμφών - νυμφών εντόμων Καθ. Ν. Παπαδόπουλος Δρ. Κων/νος Ζάρπας, ΕΔΙΠ 1

2 Ανάπτυξη - μεταμόρφωση ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ Ανάπτυξη: Μεταμόρφωση: Έκδυση: αύξηση μάζας / μεγέθους οργανισμού μερική ή πλήρης αλλαγή της μορφής του αντικατάσταση δερματίου προνυμφών Βιολογικός κύκλος: διάστημα από γέννηση αυγού/νεογνού μέχρι την αναπαραγωγική του ωρίμανση και γέννηση νέου αυγού Στάδια βιολογικού κύκλου: Γενεά: αυγό, προνύμφη, νύμφη, ενήλικο σύνολο απογόνων μίας μητέρας ή ομάδας συνομήλικων μητέρων

3 Ανάπτυξη - μεταμόρφωση Ολομετάβολα έντομα (π.χ. Κολεόπτερα, Λεπιδόπτερα): - απότομες μεταβολές σχήματος & μεγέθους - νεογνά άπτερα (μη εμφανείς καταβολές πτερύγων, Ενδοπτερυγωτά Ημιμετάβολα έντομα (π.χ. Ημίπτερα, Ορθόπτερα): - βαθμιαίες μεταβολές σχήματος & μεγέθους - καταβολές πτερύγων από ατελή στάδια, Εξωπτερυγωτά Αμετάβολα έντομα (Απτερύγωτα): - μεταβολές μόνο μεγέθους

4

5 Ανάπτυξη - μεταμόρφωση

6 Ανάπτυξη μεταμόρφωση (δράση ορμονών) Τέλεια (πλήρης) μεταμόρφωση (ολομετάβολα έντομα, ενδοπτερυγωτά) Ατελής (μερική) μεταμόρφωση (ημιμετάβολα έντομα, εξωπτερυγωτά)

7 Συνήθης αριθμός προνυμφικών ηλικιών (εκδύσεων) στα έντομα Τάξεις Lepidoptera, Hymenoptera, Hemiptera, Heteroptera 5 Coleoptera 4 Diptera, Neuroptera 3 Orthoptera, Dictyoptera 5-6

8 Ανάπτυξη μεταμόρφωση (δράση ορμονών) Νυμφικό στάδιο στα Ολομετάβολα έντομα ιστόλυση προνυμφικών ιστών ιστογένεση ιστών ακμαίου (ενηλίκου) Δράση εκδυσόνης Νεανικής ορμόνης - Προθωρακοτρόπου ορμόνης Αποβολή εκδύματος = «Απόλυση» Προνυμφικό έκδυμα / νυμφικό περίβλημα (exuvium)

9 Larva = προνύμφη ολομετάβολων Pupa = ακίνητη νύμφη ολομετάβολων Ημιμετάβολα: προνύμφη= νύμφη, κινητή (nymph) Όχι Larva/pupa Στα λεπιδόπτερα: προνύμφη = κάμπια Νύμφη = pupa, πλαγγόνα, χρυσαλίδα (ακίνητο μη τρεφόμενο στάδιο)- κεκαλυμμένη νύμφη Κουκούλι= βομβύκιο 9

10 Παράδειγμα λεπιδοπτέρου (ολομετάβολο έντομο) video larva pupa adult (imago)

11 Μεταμόρφωση κουνουπιού (υδρόβια προνύμφη / νύμφη) VIDEO ΑΤΕΛΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΗΜΙΜΕΤΑΒΟΛΑ ΕΝΤΟΜΑ τζιτζίκι ακρίδα

12 Ημιμετάβολα 12

13 Ολομετάβολα 13

14 Κατηγορίες προνυμφών (ολομετάβολων) Πολύποδες ευκέφαλες καμποειδείς («κάμπιες») (Lepidoptera: 2-5 ζεύγη ψευδόποδες) Hymenoptera:> 5»» Ολιγόποδες ευκέφαλες καμποδεόμορφες (κυρτές) (κάποια Lepidoptera, Coleoptera, Neuroptera,, Hymenoptera) σκαραβαιόμορφες («κουλουριαστές»)) (πλείστα( Coleoptera) Άποδες ευκέφαλες ημικέφαλες Diptera ακέφαλες Hymenoptera, Coleoptera, Diptera Diptera

15 Κατηγορίες προνυμφών (ολομετάβολων) Σκαραβαιόμορφη Καμποδεόμορφη ευκέφαλες Πολύποδη Ευκέφαλη-Άποδη Ημικέφαλη-Άποδη Ακέφαλη-άποδη

16 Άποδες ακέφαλες, ημι-κέφαλες, ευκέφαλες Ημικέφαλες: Κεφαλή αποσυρμένη στο θώρακα Ακέφαλες: Χωρίς κεφαλική κάψα, αλλά με κεφαλοφαρυγγικό άγγιστρο

17 Ευκέφαλες ολιγόποδες Σκαραβαιόμορφες-Καμποδεόμορφες Ολιγόποδες 3 ζεύγη πόδια στο θώρακα όχι ψευδόποδες

18 Ομοιότητα με Campodea (κλάση Diplura, αρθροπόδων) Ευκέφαλη ολιγόποδη καμποδεόμορφη προνύμφη πασχαλίτσας Coccinella septempunctata L.

19 Ευκέφαλη ολιγόποδη καμποδεόμορφη προνύμφη κολεοπτέρου

20 Παραλλαγή Καμποδεόμορφης Ελατηριόμορφη (Coleoptera, Elateridae) (Στενόμακρη, σκληροποιημένη)

21 Λεπιδόπτερα 5 ζεύγη ψευδοπόδια Ευκέφαλη πολύποδη καμποειδής προνύμφη Cossus cossus

22 Λεπιδόπτερα 2 ζεύγη ψευδοπόδια

23 Hymenoptera: καμποειδής-πολύποδη ζεύγη ψευδοπόδια) > 5 ζεύγη 23

24 Ευκέφαλες ολιγόποδες σκαραβαιόμορφες προνύμφες κολεοπτέρων

25 Διάφορες άποδες ακέφαλες προνύμφες Διπτέρων

26 Diptera - Tephritidae Προνύμφη άποδη - ακέφαλη Στοματικό (Κεφαλο-φαρυγγικό) άγκιστρο

27 ΑΠΟΔΕΣ Ευκέφαλη (Coleoptera) Ημικέφαλη (Diptera) Ακέφαλη (Diptera)

28 Κουνούπια σιφώνια Άποδη ευκέφαλη larva Ελεύθερη pupa

29 Κατηγορίες νυμφών

30 Κατηγορίες νυμφών Ελεύθερη (decticous) (εξαρτήματα ελεύθερα για κίνηση, στοματικά μόρια λειτουργικά) Ελεύθερη exarate adecticous (εξαρτήματα ελεύθερα για κίνηση, στοματικά μόρια μη λειτουργικά) Κεκαλυμμένη (obtect obtect adecticous) (εξαρτήματα προσαρτημένα & αρκετά σκληρωτινισμένα, κολλητά στο σώμα) Συνεσφιγμένη (κλειστή σε καλά σκληρωτινισμένο νυμφικό περίβλημα (puparium), όψη «σπόρου»)

31 Παραδείγματα A. Neuroptera, Mecoptera, Trichoptera κλπ B. Coleoptera,, Hymenoptera, κάποια Diptera κλπ C. Lepidoptera, κάποια Diptera κλπ D. Πλείστα Diptera ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΕΚΑΛΥΜΜΕΝΗ ΣΥΝΕΣΦΙΓΜΕΝΗ (σε puparium) D

32 Ελεύθερη νύμφη κολεοπτέρου (exarate adecticous)

33 VIDEO 33

34 Κουνούπια σιφώνια Άποδη ευκέφαλη larva Ελεύθερη pupa

35 35

36 VIDEO pupa cocoon Ελεύθερη νύμφη Νευροπτέρου Chrysoperla carnea Steph. (exarate decticous)

37 Κεκαλυμμένη νύμφη (obtect adecticous)

38 Κεκαλυμμένη νύμφη Coccinella septempunctata L. (obtect adecticous)

39 Κεκαλυμμένη νύμφη σε βομβύκιο (obtect adecticous)

40 ΑΛΛΟΙ ΤΥΠΟΙ ΒΟΜΒΥΚΙΩΝ Νύμφωση σε καταφύγια VIDEO (φυλλοδέτες) Νύμφωση σε κελιά από φυτικές ύλες Rhynchophorus ferrugineus Νύμφωση σε κελιά χώματος fourreau Σπαράγγι Νύμφωση σε κάλυμμα από ξύλο/χώμα (FOURREAU)

41 Συνεσφιγμένες νύμφες (σε σκληρά puparia) (Diptera)

42 Νύμφη -pupa Νυμφικό περίβλημα Στόμα - έδρα Καταβολές οφθαλμών, πτερύγων, κοιλιά έξοδος ενηλίκου

43 ΑΣΚΗΣΗ Παρατήρηση νυμφών προνυμφών Μύγας μεσογείου Ceratitis capitata

44 Παρατήρηση καμποδεόμορφων προνυμφών Tribolium

45 Βιβλιογραφία 1. Chapman R.F. (1998) The insects: Structure & Function, 4 th Edition. UK, Cambridge University Press. 770 p. 2. McGavin, G. (2003) Essential Entomology: an order-byorder introduction. New York, Oxford University Press. 318 p. 3. Τζανακάκης, Μ.Ε. (1995) Εντομολογία. Θεσσαλονίκη, University Studio Press. 501 σελ. 4. Internet 45

46 ΣΧΕΔΙΟ