1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Ιανουάριος 2015 Ονοματεπώνυμο: Α. Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (B 1, 1-4) Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τῆς μὲν διανοητικῆς τῆς δὲ ἠθικῆς, ἡ μὲν διανοητικὴ τὸ πλεῖον ἐκ διδασκαλίας ἔχει καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν αὔξησιν, διόπερ ἐμπειρίας δεῖται καὶ χρόνου, ἡ δ ἠθικὴ ἐξ ἔθους περιγίνεται, ὅθεν καὶ τοὔνομα ἔσχηκε μικρὸν παρεκκλῖνον ἀπὸ τοῦ ἔθους. ἐξ ἔθους περιγίνεται, ὅθεν καὶ τοὔνομα ἔσχηκε μικρὸν παρεκκλῖνον ἀπὸ τοῦ ἔθους. Ἐξ οὗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται οὐθὲν γὰρ τῶν φύσει ὄντων ἄλλως ἐθίζεται, οἷον ὁ λίθος φύσει κάτω φερόμενος οὐκ ἂν ἐθισθείη ἄνω φέρεσθαι, οὐδ ἂν μυριάκις αὐτὸν ἐθίζῃ τις ἄνω ῥιπτῶν, οὐδὲ τὸ πῦρ κάτω, οὐδ ἄλλο οὐδὲν τῶν ἄλλως πεφυκότων ἄλλως ἂν ἐθισθείη. Οὔτ ἄρα φύσει οὔτε παρὰ φύσιν ἐγγίνονται αἱ ἀρεταί, ἀλλὰ πεφυκόσι μὲν ἡμῖν δέξασθαι αὐτάς, τελειουμένοις δὲ διὰ τοῦ ἔθους. Ἔτι ὅσα μὲν φύσει ἡμῖν παραγίνεται, τὰς δυνάμεις τούτων πρότερον κομιζόμεθα, ὕστερον δὲ τὰς ἐνεργείας ἀποδίδομεν (ὅπερ ἐπὶ τῶν αἰσθήσεων δῆλον οὐ γὰρ ἐκ τοῦ πολλάκις ἰδεῖν ἢ πολλάκις ἀκοῦσαι τὰς αἰσθήσεις ἐλάβομεν, ἀλλ ἀνάπαλιν ἔχοντες ἐχρησάμεθα, οὐ χρησάμενοι ἔσχομεν) τὰς δ ἀρετὰς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν ἃ γὰρ δεῖ μαθόντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν, οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκοδόμοι γίνονται καὶ κιθαρίζοντες κιθαρισταί οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονες, τὰ δ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι. Α1. Να μεταφράσετε το παρακάτω απόσπασμα: «Ἐξ οὗ καὶ δῆλον ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν». -1-
2 Β1. α) «Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τελειουμένοις δὲ διὰ τοῦ ἔθους»: Στο παραπάνω απόσπασμα ποια είναι τα είδη των ορισμών που χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης; (4 μονάδες). Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (4 μονάδες) β) «οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται οὐδ ἄλλο οὐδὲν τῶν ἄλλως πεφυκότων ἄλλως ἂν ἐθισθείη»: Στο παραπάνω απόσπασμα ποιο είναι το είδος του συλλογισμού που χρησιμοποιείται; (2 μονάδες). Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (5 μονάδες) Μονάδες 15 Β2. «Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τελειουμένοις δὲ διὰ τοῦ ἔθους»: Με βάση το παραπάνω απόσπασμα, ποιο συμπέρασμα συνάγουμε για τη θέση του Αριστοτέλη σε σύγκριση με την παλιά αριστοκρατική αντίληψη για την αρετή; Μονάδες 5 Β3. «Δύναμις», «ἐνέργεια»: Ποιο είναι το περιεχόμενο καθενός από τους παραπάνω όρους και σε ποιον δίνει προτεραιότητα ο Αριστοτέλης; Μονάδες 5 Β4. Ποια είναι τα τρία είδη των δυνάμεων τα οποία διακρίνει ο Αριστοτέλης στο έργο του Μετὰ τὰ Φυσικά; Να αναφέρετε τα χαρακτηριστικά τους. Μονάδες 5 Β5. Ποια γνώμη διατύπωσε ο Αριστοτέλης για την Αθήνα και τους Αθηναίους σύμφωνα με την παράδοση; Β6. Να γράψετε από το κείμενο από το πρωτότυπο τις λέξεις που έχουν ετυμολογική συγγένεια με καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: φιλαρέσκεια, εξουσία, γνήσιος, ανίδεος, ανάληψη -2-
3 Γ. Αδίδακτο κείμενο Λυκούργου Κατὰ Λεωκράτους, 9-10 διὸ καὶ μάλιστ, ὦ ἄνδρες, δεῖ ὑμᾶς γενέσθαι μὴ μόνον τοῦ νῦν ἀδικήματος δικαστάς, ἀλλὰ καὶ νομοθέτας. ὅσα μὲν γὰρ τῶν ἀδικημάτων νόμος τις διώρικε, ῥᾴδιον τούτῳ κανόνι χρωμένους κολάζειν τοὺς παρανομοῦντας ὅσα δὲ μὴ σφόδρα περιείληφεν, ἑνὶ ὀνόματι προσαγορεύσας, μείζω δὲ τούτων τις ἠδίκηκεν, ἅπασι δ ὁμοίως ἔνοχός ἐστιν, ἀναγκαῖον τὴν ὑμετέραν κρίσιν καταλείπεσθαι παράδειγμα τοῖς ἐπιγιγνομένοις. εὖ δ ἴστε, ὦ ἄνδρες, ὅτι οὐ μόνον τοῦτον νῦν κολάσετε κατεψηφισμένοι, ἀλλὰ καὶ τοὺς νεωτέρους ἅπαντας ἐπ ἀρετὴν προτρέψετε. δύο γάρ ἐστι τὰ παιδεύοντα τοὺς νέους, ἥ τε τῶν ἀδικούντων τιμωρία, καὶ ἡ τοῖς ἀνδράσι τοῖς ἀγαθοῖς διδομένη δωρεά πρὸς ἑκάτερον δὲ τούτων ἀποβλέποντες τὴν μὲν διὰ τὸν φόβον φεύγουσι, τῆς δὲ διὰ τὴν δόξαν ἐπιθυμοῦσι. διὸ δεῖ, ὦ ἄνδρες, προσέχειν τούτῳ τῷ ἀγῶνι καὶ μηδὲν περὶ πλείονος ποιήσασθαι τοῦ δικαίου. διορίζω: ορίζω επακριβώς περιλαμβάνω: ορίζω αυστηρά / ρητά προσαγορεύω: δηλώνω Γ1. Να γράψετε τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20 Γ2. Να γράψετε τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ῥᾴδιον: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού του ουδετέρου του συγκριτικού βαθμού μείζω: την αιτιατική ενικού αριθμού του αρσενικού του θετικού βαθμού τούτων: την κλητική ενικού αριθμού του αρσενικού εὖ: τα παραθετικά ἅπαντας: τη γενική πληθυντικού αριθμού του θηλυκού διώρικε: το α πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα ενεργητικής φωνής περιείληφεν: το β ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β ενεργητικής φωνής ἴστε: το απαρέμφατο αορίστου β φεύγουσι: τον ίδιο τύπο στον μέλλοντα -3-
4 προσέχειν: το γ πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής μέλλοντα στην ίδια φωνή Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: δικαστάς, τῶν ἀδικημάτων, κολάζειν, ἐπ ἀρετήν, ἡ δωρεά (μονάδες 5) Γ3β. «εὖ δ ἴστε, ὦ ἄνδρες, ὅτι οὐ μόνον τοῦτον νῦν κολάσετε κατεψηφισμένοι, ἀλλὰ καὶ τοὺς νεωτέρους ἅπαντας ἐπ ἀρετὴν προτρέψετε»: Στο παραπάνω απόσπασμα να επισημάνετε τον υποθετικό λόγο και να προσδιορίσετε το είδος του. (μονάδες 3) Γ3γ. «πρὸς ἑκάτερον δὲ τούτων ἀποβλέποντες τὴν μὲν διὰ τὸν φόβον φεύγουσι, τῆς δὲ διὰ τὴν δόξαν ἐπιθυμοῦσι»: Να μετατρέψετε τον παραπάνω ευθύ λόγο σε πλάγιο, χρησιμοποιώντας την εξάρτηση: «Ὁ ῥήτωρ ἔφη» (μονάδες 2) -4-
5 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Από αυτό ακριβώς γίνεται φανερό ότι καμία από τις ηθικές αρετές δεν υπάρχει μέσα μας εκ φύσεως όντως, κανένα πράγμα που έχει από τη φύση μια ορισμένη ιδιότητα δεν μπορεί να αποκτήσει με εθισμό μια άλλη ιδιότητα, όπως για παράδειγμα η πέτρα, που από τη φύση της πηγαίνει προς τα κάτω, δεν είναι δυνατόν να συνηθίσει να πηγαίνει προς τα πάνω, ακόμα κι αν κάποιος προσπαθήσει να τη συνηθίσει (σ αυτό), ρίχνοντάς την προς τα πάνω χιλιάδες φορές, ούτε η φωτιά (είναι δυνατόν να συνηθίσει να πηγαίνει) προς τα κάτω, ούτε τίποτα άλλο από τα πράγματα που από τη φύση τους γεννιούνται με μια συγκεκριμένη ιδιότητα είναι δυνατόν να συνηθίσει σε κάτι διαφορετικό. Επομένως, ούτε εκ φύσεως, αλλά ούτε και αντίθετα προς τη φύση μας υπάρχουν οι αρετές μέσα μας, που όμως έχουμε από τη φύση την ιδιότητα να τις δεχτούμε, αλλά γινόμαστε τέλειοι με τον εθισμό. Ακόμα, όσες ιδιότητες έχουμε από τη φύση, πρώτα αποκτούμε τις δυνατότητες αυτών και ύστερα προχωρούμε στις αντίστοιχες ενέργειες (πράγμα που φαίνεται στις αισθήσεις μας γιατί δεν αποκτήσαμε τις αισθήσεις (της όρασης και της ακοής), επειδή είδαμε πολλές φορές ή ακούσαμε πολλές φορές, αλλά αντίθετα τις χρησιμοποιήσαμε, επειδή τις έχουμε ήδη, και δεν τις αποκτήσαμε έχοντας κάνει και ξανακάνει χρήση τους) τις (ηθικές) αρετές όμως τις αποκτούμε, αφού πρώτα προβήκαμε σε ενέργειες άσκησης, όπως ακριβώς συμβαίνει και στις άλλες τέχνες Β1. α) Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί τα παρακάτω είδη ορισμών: α) γενετικό ή συνθετικό ορισμό, γιατί περιγράφει τη διαδικασία γένεσης της οριστέας έννοιας, δηλαδή της ηθικής αρετής, από τα αναγκαία και ουσιώδη συστατικά της μέρη, αφού τονίζει ότι η ηθική αρετή προκύπτει με τον εθισμό β) ως προς το περιεχόμενο γραμματικό / ετυμολογικό, γιατί η προσέγγιση της οριστέας έννοιας γίνεται με αξιοποίηση των γραμματικών / ετυμολογικών γνωρισμάτων της, από τη στιγμή που αναφέρει ότι η λέξη «ἠθική» προκύπτει από τη λέξη «ἔθος» και γ) πραγματικό, γιατί η προσέγγιση γίνεται με αναφορά στα γνωρίσματα του αντικειμένου του ίδιου στο οποίο αναφέρεται η οριστέα έννοια, εφόσον ο φιλόσοφος αναφέρει ότι γνώρισμα της ηθικής αρετής είναι το ότι δεν αποτελεί έμφυτο χαρακτηριστικό, αλλά ότι ο άνθρωπος την αποκτά και μπορεί να την τελειοποιήσει με τον εθισμό. -5-
6 β) Στο απόσπασμα «οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται οὐδ ἄλλο οὐδὲν τῶν ἄλλως πεφυκότων ἄλλως ἂν ἐθισθείη» ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί επαγωγικό συλλογισμό, γιατί προκειμένου να τεκμηριώσει την άποψή του ότι οι ηθικές αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως («οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται»), καταφεύγει σε δύο γνωστά παραδείγματα, τα οποία έχει αντλήσει από τον χώρο της φύσης, το παράδειγμα της πέτρα και αυτό της φωτιάς. Η πέτρα πάντοτε έχει φορά προς τα κάτω, διότι ο φυσικός νόμος της βαρύτητας είναι σταθερός και αμετάβλητος. Η φωτιά πάντοτε έχει φορά προς τα πάνω λόγω της φυσικής σταθερής και μη μεταβαλλόμενης ιδιότητας των θερμών αερίων. Επομένως, τα φύσει χαρακτηριστικά δεν μεταβάλλονται, όσο κι αν προσπαθήσει κάποιος. Το γενικό και καθολικό συμπέρασμα που προκύπτει από τα επιμέρους δύο παραδείγματα είναι ότι, από τη στιγμή που τα πράγματα που γεννιούνται με μια ιδιότητα εκ φύσεως δεν αλλάζουν αυτήν την ιδιότητα με τον εθισμό και εφόσον οι ηθικές αρετές αποκτώνται με τον εθισμό, οι τελευταίες δεν είναι έμφυτες. Β2. Ο Αριστοτέλης υποστηρίζει ότι η ηθική αρετή δεν είναι έμφυτη αλλά αποτέλεσμα εθισμού. Η άποψή του είναι με την παλιά αριστοκρατική αντίληψη, σύμφωνα με την οποία η αρετή είναι δώρο της φύσης ή των θεών, το οποίο ή δίνεται ή δεν δίνεται στον άνθρωπο τη στιγμή της γέννησής του και είναι προνόμιο «τῶν ἀρίστων». Επίσης, σύφμωνα με την αριστοκρατική αντίληψη, η αρετή κληροδοτείται και στους απογόνους των ευγενών και δεν δίνεται στους πολλούς. Την άποψη αυτή υποστηρίζουν ποιητές, όπως ο Όμηρος, ο Τυρταίος, ο Θέογνης, ο Πίνδαρος. Και στο έργο «Ἀντιγόνη» του Σοφοκλή χαρακτηριστικά αναφέρει η Αντιγόνη στην Ισμήνη: «δείξεις τάχα εἴτε εὐγενὴς πέφυκας, εἴτ ἐσθλῶν κακή». Ακόμη, ο Ξενοφώντας στο έργο του «Ἀγησίλαος» αποδίδει την αρετή του Αγησιλάου στην ευγενική του καταγωγή. Β3. «Δύναμις» είναι η δυνατότητα ενός όντος να γίνει ή να κάνει κάτι φτάνοντας στην τελειοποίησή του. «Ἐνέργεια» είναι η πραγμάτωση αυτής της δυνατότητας. Ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι η «ἐνέργεια» είναι πιο σημαντική από τη «δύναμιν», διότι η πρώτη εξαρτάται από την προσπάθεια που καταβάλλει ο άνθρωπος, την προσωπική ευθύνη και προαίρεση, ενώ η δεύτερη σχετίζεται με τη φύση και υπάρχει ανεξάρτητα από τον άνθρωπο. Στο κείμενο συνδέονται «αἱ δυνάμεις» με το «πρότερον» και «αἱ ἐνέργειαι» με το «ὕστερον». Αυτό σημαίνει ότι οι «δυνάμεις» έχουν χρονική μόνο προτεραιότητα και όχι λογική και οντολογική έναντι των «ἐνεργειῶν». Ο Αριστοτέλης αποδεικνύει τη λογική και οντολογική προτεραιότητα της «ενέργειας» έναντι της «δύναμης» με τρία επιχειρήματα: -6-
7 1. Η «ενέργεια» αποδίδει μια συνθετότερη έννοια από ό,τι η «δύναμη», γιατί συνδέεται με την ύπαρξη ενός πράγματος, δηλαδή με την πλήρη ανάπτυξη των στοιχείων που το συνιστούν. 2. Για να οδηγηθεί το δυνάμει ον στην «ἐνεργείᾳ» κατάστασή του χρειάζεται την επίδραση μιας ενέργειας, γιατί η δύναμη και προϋποθέτει την ενέργεια και προκύπτει από αυτή. Άλλωστε η ενέργεια είναι ο σκοπός («οὗ ἕνεκα») του όντος και όχι η δύναμη. Ο σκοπός, τον οποίο εξυπηρετεί η δύναμη, είναι η ενέργεια και όχι αντίστροφα. Επομένως, η ενέργεια έχει οντολογική προτεραιότητα έναντι της δύναμης. 3. Η δυνατότητα μπορεί να εξελιχθεί σε ον, αλλά και σε μη ον. Η ενέργεια όμως ταυτίζεται μόνο με την ύπαρξη, το ον. Β4. Στο έργο «Μετὰ τὰ Φυσικά» ο Αριστοτέλης διακρίνει τρία είδη δυνάμεων: α. τις «εγγενείς», αυτές, δηλαδή, που υπάρχουν μέσα στον άνθρωπο από τη στιγμή της γέννησής του (π.χ. οι αισθήσεις) και συνδέονται με το άλογο μέρος της ψυχής, β. τις «ἐξ ἔθους», δηλαδή όσες αποκτά ο άνθρωπος με την άσκηση, τον εθισμό (π.χ. οι πρακτικές τέχνες, το παίξιμο ενός μουσικού οργάνου) και συνδέονται με το άλογο και με το λογικό μέρος της ψυχής και γ. τις «ἐκ μαθήσεως», δηλαδή τις δυνάμεις τις οποίες αποκτά ο άνθρωπος με τη μάθηση (π.χ. οι επιστημονικές γνώσεις) και οι οποίες επίσης συνδέονται με το λογικό μέρος της ψυχής. Β5. Η παράδοση λέει πως, όταν έφευγε ο Αριστοτέλης από την Αθήνα, τον ρώτησαν «Τίς ἐστιν ἡ τῶν Ἀθηναίων πόλις;». Εκείνος χαρακτήρισε την πόλη που τον φιλοξένησε τριάντα τόσα χρόνια με ένα αληθινά εντυπωσιακό επίθετο την ονόμασε παγκάλη, πανέμορφη παραπονέθηκε όμως πως πίσω από την ασύγκριτη ομορφιά της κρύβει μιαν ασχήμια από τις πιο σιχαμερές και τις πιο ανυπόφορες χρησιμοποιώντας στίχους από την Οδύσσεια έκανε έναν δριμύ υπαινιγμό στους συκοφάντες, που δεν ήταν μόνο πολλοί στην Αθήνα ήταν και ένα είδος που δεν έλειπε δυστυχώς ποτέ, αφού πάντα βρίσκονταν οι πρόθυμοι να διαδεχτούν τους προηγούμενους! Σύμφωνα με μια δεύτερη διήγηση τον ρώτησαν επίσης τις κρίσιμες εκείνες μέρες γιατί εγκατέλειπε την Αθήνα, κι εκείνος απάντησε ότι δεν ήθελε να δώσει στους Αθηναίους την ευκαιρία να σφάλουν για δεύτερη φορά σε βάρος της φιλοσοφίας, κάνοντας, βέβαια, τη φορά αυτή υπαινιγμό στη θανατική καταδίκη και στο τέλος του Σωκράτη. -7-
8 Β6. φιλαρέσκεια: ἀρετῆς, ἀρετῶν, ἀρεταί, ἀρετάς εξουσία: οὔσης, ὄντων γνήσιος: γένεσιν, περιγίνεται, ἐγγίνεται, ἐγγίνονται, παραγίνεται, γίνονται, γινόμεθα ανίδεος: ἰδεῖν ανάληψη: ἐλάβομεν, λαμβάνομεν Γ. Αδίδακτο κείμενο Γ1. Για αυτό κυρίως, άνδρες, πρέπει εσείς να γίνετε όχι μόνο δικαστές για το τωρινό αδίκημα, αλλά και νομοθέτες. Γιατί όσα αφενός από τα αδικήματα κάποιος νόμος έχει ορίσει επακριβώς, είναι εύκολο, χρησιμοποιώντας αυτό ως κανόνα, να τιμωρείτε αυτούς που παρανομούν όσα αφετέρου δεν έχει ορίσει εξαιρετικά αυστηρά, αφού τα δήλωσε με ένα όνομα, κάποιος έχει διαπράξει μεγαλύτερες αδικές από αυτά, και είναι εξίσου ένοχος για όλα ανεξαιρέτως, (για αυτά) είναι αναγκαίο τη δική σας απόφαση να κληροδοτείτε ως παράδειγμα για τους μεταγενέστερους. Και μάθετε καλά, άνδρες, ότι δεν θα τιμωρήσετε μόνο αυτόν τώρα, αν (τον) καταδικάσετε, αλλά (ότι) και όλους ανεξαιρέτως τους νεότερους θα προτρέψετε προς την αρετή. Γιατί δύο είναι αυτά που εκπαιδεύουν τους νέους, δηλαδή και η τιμωρία αυτών που αδικούν, και η ανταμοιβή που δίνεται στους ενάρετους άνδρες. Επειδή αποσκοπούν προς καθένα από αυτά τα δύο, αφενός την μία εξαιτίας του φόβου αποφεύγουν, αφετέρου την άλλη εξαιτίας της δόξας επιθυμούν. Για αυτό πρέπει, άνδρες, να δώσετε προσοχή σε αυτόν τον δικαστικό αγώνα και τίποτε να μην θεωρήσετε πιο σημαντικό από τη δικαιοσύνη. Γ2. ῥᾴδιον: ῥᾴονα - ῥᾴω μείζω: μέγαν τούτων: οὗτος εὖ: Συγκριτικός βαθμός: βέλτιον, ἄμεινον, κρεῖττον Υπερθετικός βαθμός: βέλτιστα, ἄριστα, κράτιστα ἅπαντας: ἁπασῶν διώρικε: διοριοῦμεν περιείληφεν: περίλαβε ἴστε: γνῶναι -8-
9 φεύγουσι: φεύξονται φευξοῦνται προσέχειν: προσέξοιεν - προσσχήσοιεν Γ3α. δικαστάς: κατηγορούμενο στο «ὑμᾶς» από το συνδετικό «γενέσθαι» τῶν ἀδικημάτων: γενική διαιρετική στο «ὅσα» κολάζειν: τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο της απρόσωπης έκφρασης «ῥᾴδιόν (ἐστι)» «ὑμᾶς»: εννοείται ως υποκείμενο του απαρεμφάτου ἐπ ἀρετήν: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο «προτρέψετε» ἡ δωρεά: ομοιόπτωτος προσδιορισμός, επεξήγηση στο «δύο» Γ3β. Υπόθεση: κατεψηφισμένοι: υποθετική μετοχή Απόδοση: ὅτι οὐ μόνον τοῦτον νῦν κολάσετε, ἀλλὰ καὶ τοὺς νεωτέρους ἅπαντας ἐπ ἀρετὴν προτρέψετε»: δύο δευτερεύουσες ειδικές προτάσεις Σύνθετος λανθάνων πλάγιος υποθετικός λόγος. Ευθύς ο υποθετικός λόγος έχει ως εξής: Υπόθεση: ἐάν, ἄν, ἤν κατεψηφισμένοι ἦτε: ἐάν, ἄν, ἤν + Υποτακτική Απόδοση: οὐ μόνον τοῦτον νῦν κολάσετε, ἀλλὰ καὶ τοὺς νεωτέρους ἅπαντας ἐπ ἀρετὴν προτρέψετε: Οριστική Μέλλοντα Προσδοκώμενο Γ3γ. Ὁ ῥήτωρ ἔφη πρὸς ἑκάτερον δὲ τούτων ἀποβλέποντας τὴν μὲν διὰ τὸν φόβον φεύγειν, τῆς δὲ διὰ τὴν δόξαν ἐπιθυμεῖν. -9-