ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος...V Πίνακας περιεχομένων...ix Συντομογραφίες... XV ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 1. Προσδιορισμός προστασίας άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 4 1.1. Προϋποθέσεις υπαγωγής του προσώπου στην προστασία του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 5 1.2. Πεδίο εφαρμογής άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 6 1.2.1. Η κατηγορία «ποινικής φύσεως» στο άρθρο 6 Ε.Σ.Δ.Α.... 7 1.2.2. Έκταση εφαρμογής άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 9 Α. Δίκαιη Δίκη...10 Β. Τεκμήριο Αθωότητας Κατηγορουμένου...12 Γ. Λοιπές διαδικαστικές εγγυήσεις άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις...14 2. Προσδιορισμός της υπό την παρούσα έννοιας περιορισμών στην προστασία του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις και διαγραμματική αποτύπωση...16 2.1. Προσδιορισμός της υπό την παρούσα έννοιας περιορισμών στην προστασία του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις...16 2.2. Διαγραμματική αποτύπωση...19 ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ Η ΔΙΑΧΥΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ΤΜΗΜΑ Α Ενδογενείς περιορισμοί στην προστασία του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις...21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1o Συστημικοί περιορισμοί στην προστασία του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις...22
Ι. Η φύση της Ε.Σ.Δ.Α. ως περιορισμός στην προστασία του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις...23 1. Η αναγκαιότητα προσαρμογής της εθνικής έννομης τάξης ως προϋπόθεση της προστασίας του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις...26 1.1. Περιορισμοί από τη φύση της Ε.Σ.Δ.Α. ως διεθνούς Συνθήκης...29 1.2. Περιορισμοί από τη φύση του Ε.Δ.Δ.Α. ως διεθνούς Δικαστηρίου...35 2. Ο ατελής μηχανισμός προστασίας της Ε.Σ.Δ.Α. & το άρθρο 525 5 του Ελληνικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας...42 2.1. Θέση εν γένει προβληματισμού...42 2.2. Ειδικώς η αδυναμία διασφάλισης της επανόρθωσης της βλάβης και η επανάληψη ποινικής διαδικασίας...47 ΙΙ. Ο εσωτερικός συστημικός περιορισμός της προστασίας του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις...53 1. Η εγγενής αδυναμία ισότητας με τα όπλα του Εισαγγελέα...54 1.1. Η αναγκαία αντίστροφη στάθμιση του επιπέδου δικαιότητας με επίκεντρο τον κατηγορούμενο...55 1.2. Οι δυσυπέρβλητες συστημικές στρεβλώσεις...60 2. Η δυσδιάκριτη διασφάλιση των εγγυήσεων του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. από τους ενόρκους...65 2.1. Η δημοκρατική νομιμοποίηση ως όριο της δικαιότητας...66 2.2. Ειδικώς το ζήτημα της αιτιολογίας των αποφάσεων των ενόρκων...68 X ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2o Συμβατικοί περιορισμοί στην προστασία του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις...74 Ι. Η οριοθέτηση της αυτόνομης έννοιας της «κατηγορίας ποινικής φύσεως» ως περιορισμός της προστασίας του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις...75 1. Η προβληματική των διοικητικών κυρώσεων...77 1.1. Η «αυτόνομη» ερμηνεία της ποινικής υπόθεσης...78 1.2. Ο περιορισμός στην προστασία στις διοικητικές που προσομοιάζουν με ποινικές υποθέσεις...84 2. Ειδικώς οι τελωνειακές και φορολογικές κυρώσεις...88 2.1. Περιορισμός του τεκμηρίου αθωότητας...89 2.2. Περιορισμός από τη μη εφαρμογή της αρχής Ne bis in idem... 100 II. Ο κατηγορούμενος ως «θύμα» στην Ε.Σ.Δ.Α.... 110 1. Ο μη καταδικασθείς μετά την αμετάκλητη περάτωση της δίκης κατηγορούμενος ως θύμα παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων... 116 2. Οι διοικητικές κυρώσεις και η «σημαντική βλάβη» του θύματος παραβίασης του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α... 125
3. Συμπεράσματα... 133 ΙΙΙ. Η σχετικότητα της προστασίας του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α.... 135 1. Η διάκριση της προστασίας των εγγυήσεων δίκαιης δίκης του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α... 136 2. Οι περιορισμοί που επιφέρει η σχετικότητα της προστασίας του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α... 138 2.1. Η περιοριστική σχετικότητα της σχετικής προστασίας του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α.... 138 2.2. Ο περιορισμός των απόλυτων εγγυήσεων του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α.... 145 2.3. Συμπεράσματα... 150 IV. Σύγκρουση προστασίας άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στην προστασία άλλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων... 151 1. Εσωτερική σύγκρουση εγγυήσεων άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α.... 153 2. Εξωτερική σύγκρουση με λοιπά ανθρώπινα δικαιώματα... 156 ΤΜΗΜΑ Β Επιγενόμενοι περιορισμοί στην προστασία του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 161 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1o Νομοθετικοί περιορισμοί στην προστασία του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 163 Ι. Τα νομοθετικά όρια της προστασίας του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 165 1. Η στέρηση της ελευθερίας χωρίς αμετάκλητη καταδικαστική απόφαση... 166 1.1. Προσωρινή κράτηση κατηγορουμένου και τεκμήριο αθωότητας... 167 1.2. Στέρηση της ελευθερίας του μη αμετακλήτως καταδικασθέντος... 181 2. Η αυτόφωρη διαδικασία... 195 2.1. Ο κίνδυνος θεσμικής διαφυγής από τις εγγυήσεις του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στα αυτόφωρα εγκλήματα... 196 2.2. Ο κλονισμός του τεκμηρίου αθωότητας στα αυτόφωρα εγκλήματα... 203 ΙΙ. Ο νομοθέτης στα όρια της προστασίας του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 205 1. Η δέσμευση περιουσιακών στοιχείων του κατηγορουμένου... 207 1.1. Νομική φύση της δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων του κατηγορουμένου... 208 1.2. Η προβληματική περί συμβατικότητας της δέσμευσης των περιουσιακών στοιχείων του κατηγορουμένων, ιδίως υπό το πρίσμα του άρθρου 48 Ν. 3691/2008... 210 XI
XII 1.2.1. Ισότητα των όπλων... 212 1.2.2. Τεκμήριο αθωότητας... 214 1.2.3. Αναλογικότητα και περιθώριο εκτίμησης... 219 1.2.4. Η ιδιότητα του κατηγορουμένου και του δεσμεύοντος οργάνου. 225 1.3. Σύνοψη περιορισμών... 234 2. H απόδειξη μη φυγοδικίας ως παραίτησης από την προστασία... 236 2.1. Η εν γένει διάσταση της προβληματικής... 237 2.2. Το παράδειγμα του Έλληνα νομοθέτη... 243 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2o Νομολογιακοί περιορισμοί στην προστασία του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 250 Ι. Ο περιορισμός της προστασίας του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις από τη νομολογία του Ε.Δ.Δ.Α.... 252 1.Η συνολική in concreto κρίση της «δίκαιης δίκης» από το Ε.Δ.Δ.Α.... 253 1.1. In concreto κρίση από το Ε.Δ.Δ.Α.... 254 1.2. Εκτίμηση της υπόθεσης «ως σύνολο» από το Ε.Δ.Δ.Α.... 260 1.3. Συμπεράσματα... 265 2. Το «περιθώριο εκτίμησης» του εθνικού νομοθέτη... 268 2.1. Η επισφαλής χάραξη του περιθωρίου από το Ε.Δ.Δ.Α.... 271 2.2. Ο παραδειγματικός εντοπισμός της προβληματικής... 276 2.3. Συμπεράσματα... 280 3. Η ad hoc συσταλτική ερμηνεία από το Ε.Δ.Δ.Α.... 287 3.1. Το τεκμήριο αθωότητας του άρθρου 6 2 Ε.Σ.Δ.Α.... 288 3.2. Η στενή ερμηνεία και εφαρμογή της lato sensu πτυχής του τεκμηρίου... 293 3.3. Η στενή ερμηνεία και εφαρμογή της strictο sensu πτυχής του τεκμηρίου.. 299 3.4. Συμπεράσματα... 304 ΙΙ. Ο περιορισμός της προστασίας του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις από τον Έλληνα ανώτατο δικαστή... 307 1. Ο εθνικός δικαστικός αυτο περιορισμός... 309 1.1. Ο αμοιβαίος αυτο περιορισμός εθνικού και ευρωπαίου δικαστή... 310 1.1.1. Οι προανακριτικές καταθέσεις απόντων μαρτύρων... 311 1.1.2. Το προφορικό κατηγορητήριο... 318 1.1.3. Συμπεράσματα... 320 1.2. Ο εθνικός αυτο περιορισμός έναντι του ευρωπαϊκού ακτιβισμού... 321 2. Ο εθνικός δικαστής στα όρια της προστασίας του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 324 2.1. Το όριο του αναιρετικού ελέγχου ως όριο δικαιότητας... 324
2.1.1. Ο αναιρετικός έλεγχος της μεροληψίας και της παραβίασης του τεκμηρίου αθωότητας στον τελευταίο βαθμό ουσιαστικής κρίσης 326 2.1.2. Ο αναιρετικός έλεγχος της αιτιολογίας των αθωωτικών αποφάσεων ενώπιον του τεκμηρίου αθωότητας... 333 2.2 Το δεδικασμένο της αθωωτικής απόφασης... 340 2.2.1. Η αποστροφή εφαρμογής στην Ελληνική διοικητική δίκη της αρχής Νe bis in idem και του τεκμηρίου αθωότητας μετά την ποινική αθώωση του κατηγορουμένου... 340 2.2.2. Οι δυνατότητες περιφρούρησης του ορίου προστασίας της διάταξης του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στην Ελληνική διοικητική, επακολουθήσασα την ποινική, δίκη. 348 TΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 1. Οι περιορισμοί ως οριοθέτηση του πεδίου εφαρμογής του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 355 1.1. Η απόκρουση των περιορισμών ως ορίων του πεδίου εφαρμογής του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 355 1.2. Ο κίνδυνος της ανα οριοθέτησης του πεδίου εφαρμογής του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 359 2. Οι περιορισμοί ως προϋπόθεση της προστασίας του άρθρου 6 ΕΣΔΑ στις ποινικές υποθέσεις... 360 2.1 Η ρεαλιστική θεώρηση της προστασίας του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις ως προϋπόθεση της λειτουργίας της... 363 2.2. Η πρόκληση της επιβίωσης της προστασίας του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. στις ποινικές υποθέσεις... 365 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ... 369 XIII