Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο Κ ρ ή τ η ς Φ ι λ ο σ ο φ ι κ ή Σ χ ο λ ή Τ μ ή μ α Ι σ τ ο ρ ί α ς & Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α ς

Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο Κ ρ ή τ η ς Φ ι λ ο σ ο φ ι κ ή Σ χ ο λ ή Τ μ ή μ α Ι σ τ ο ρ ί α ς & Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α ς Π ε ρ ι γ ρ α φ ή Μ α θ η μ ά τ ω ν Χ ε ι μ ε ρ ι ν ο ύ ε ξ α μ ή ν ο υ 2 0 1 6-17 Ρ έ θ υ μ ν ο, Σ ε π τ έ μ β ρ ι ο ς 2 0 1 6

Π Ρ Ο Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Α Μ Α Θ Η Μ Α Τ Α (Χειμερινό εξάμηνο 2016-2017) Τομέας Αρχαίας και Μεσαιωνικής Ιστορίας Αρχαία Ιστορία (ΑΙΣ) ΑΙΣ 511 Κώστας Βλασόπουλος Η δουλεία στην αρχαιότητα (Π) 5 ECTS Σκοπός του συγκεκριμένου μαθήματος είναι να μελετήσει την πολύπλευρη σημασία της ιστορίας της δουλείας στην αρχαιότητα. Το μάθημα θα επικεντρωθεί στις πρακτικές της δουλείας στον ελληνορωμαϊκο κόσμο, από την αρχαϊκή εποχή μέχρι την ύστερη αρχαιότητα, αλλά θα πάρει υπόψη του, για συγκριτικούς λόγους, τόσο τις μορφές της δουλείας στις διάφορες κοινωνίες στην αρχαία Εγγύς Ανατολή, όσο και τις κοινωνίες του πρώιμου μεσαίωνα. Οι τρεις βασικοί άξονες του μαθήματος θα είναι α) η αλληλοδιαπλοκή μεταξύ της δουλείας και της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και πολιτισμικής ιστορίας της αρχαιότητας β) ο ρόλος τνω δούλων όχι μόνο ως αντικείμενα εκμετάλλευσης και καταπίεσης αλλά και ως ενεργά υποκείμενα της ιστορίας, και γ) η σχέση μεταξύ ιστορίας της δουλείας και παγκόσμιας ιστορίας. ΑΙΣ 345 Κώστας Βλασόπουλος Η Περσική αυτοκρατορία (Σ) 10 ECTS Το μάθημα αυτό θα επικεντρωθεί στην ιστορία της Περσικής αυτοκρατορίας (550-330 π.χ.), της μεγαλύτερης αυτοκρατορίας που είχε γνωρίσει μέχρι τότε ο πλανήτης. Το σεμινάριο θα εξετάσει την οργάνωση της αυτοκρατορίας, την οικονομική, κοινωνική και πολιτική της δομή, τη σχέση μεταξύ των διαφόρων αυτοκρατορικών κέντρων και των υποτελών περιφερειών. Ένα από τα σημαντικότερα θέματα που θα μελετήσουμε είναι οι σχέσεις των Περσών με άλλους λαούς της Μεσογείου, και ιδιαίτερα τους Έλληνες και τους Εβραίους, και ιδιαίτερα ο ρόλος της Περσικής αυτοκρατορίας σε σχέση με τις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης στην αρχαιότητα. Στη διάρκεια του σεμιναρίου θα επεξεργαστούμε λογοτεχνικές, αρχειακές, αρχαιολογικές και νομισματικές πηγές που προέρχονται τόσο από τις οργανωτικές δομές της αυτοκρατορίας όσο και από τους υπηκόους και αντιπάλους της. Βυζαντινή Ιστορία (ΒΙΣ) ΒΙΣ 620 Δημήτρης Κυρίτσης Χωρικοί και αφέντες. Η αγροτική κοινωνία στο Βυζάντιο (7 ος -15 ος αι.) (Π) 5 ECTS Το μάθημα θα καλυφθεί σε δεκατρείς εβδομαδιαίες συναντήσεις, ξεκινώντας την 27 η Σεπτεμβρίου. Η διάρθρωσή του ακολουθεί τις ακόλουθες θεματικές ενότητες που αντιστοιχούν σε μία ή περισσότερες συναντήσεις. - Γράφοντας την ιστορία των κοινωνικών σχέσεων στη βυζαντινή ύπαιθρο. Η νεότερη ιστοριογραφία και η εξέλιξή της. - Η βάση της αγροτικής παραγωγής. 2

α) Η γεωγραφία, το κλίμα, οι καλλιέργειες. Συνέχειες και μεταβολές στη «μεγάλη διάρκεια». β) Οι άνθρωποι, τα εργαλεία, οι τεχνικές. - Η κοινωνία της υπαίθρου κατά την Ύστερη Αρχαιότητα και η μετάβαση στις μεσαιωνικές δομές. - Το χωριό και η αγροτική κοινότητα. - Ο μεγάλος γαιοκτήμονας της μέσης εποχής. Μερικά παραδείγματα. - Το κράτος και ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός. - Η αγροτική κοινωνία σε κρίση: Δυνατοί και πένητες τον δέκατο αιώνα. - Προς νέες κοινωνικές δομές. Το πρόβλημα της βυζαντινής φεουδαρχίας. - Ματιές σε μια αγροτική κοινωνία (1): η Ήπειρος τον 13 ο αιώνα. - Ματιές σε μια αγροτική κοινωνία (2):η περιοχή της Σμύρνης τον 13 ο αιώνα. - Ματιές σε μια αγροτική κοινωνία (3):η ανατολική Μακεδονία τον 14 ο αιώνα. - Από το Βυζάντιο στους Οθωμανούς και τους Βενετούς/ Από τον Μεσαίωνα στους νεότερους χρόνους. ΒΙΣ 335 Δημήτρης Κυρίτσης Κοινωνική κριτική και αμφισβήτηση στην Ύστερη Βυζαντινή εποχή (Σ) 10 ECTS Το μάθημα θα ασχοληθεί αφενός με κείμενα της εποχής των Παλαιολόγων στο Βυζάντιο, τα οποία ασκούν άμεσα ή έμμεσα κριτική στο πολιτικό ή κοινωνικό κατεστημένο, και αφετέρου με έμπρακτες συλλογικές πρακτικές αμφισβήτησης (εξεγέρσεις, πολιτικές συνομωσίες, κινήματα ανυπακοής). Στόχος είναι η εξοικείωση με βασικά ιστοριογραφικά ζητήματα της περιόδου, όπως η δομή της άρχουσας τάξης, οι κοινωνικές συγκρούσεις, οι σχέσεις εκκλησίας και κράτους. Απαραίτητη η δυνατότητα ανάγνωσης κειμένων σε μεσαιωνικά ελληνικά, καθώς και τα αγγλικά. 3

Τομέας Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων Ιστορία Νεοτέρων Χρόνων (ΙΝΧ) INX 350 Έφη Αβδελά Θέματα μεταπολεμικής ιστορίας, 1945-1973 (Σ) 10 ECTS Το σεμινάριο στηρίζεται στην παράδοση ΙΝΧΑ 180: «Μεταπολεμικός κόσμος», του εαρινού εξαμήνου 2015-2016, της οποίας η παρακολούθηση συνιστά προαπαιτούμενο. Ιδιαίτερη βαρύτητα θα δοθεί στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια και στην Ευρώπη, με αναφορές και στην ελληνική περίπτωση. Με βάση διαθέσιμες βιβλιογραφικές πηγές, θα μελετηθούν θέματα όπως, για παράδειγμα, οι εκτοπισμένοι και οι πρόσφυγες, η ανθρωπιστική βοήθεια και τα χαρακτηριστικά της, άτυπα αντίποινα και επίσημες τιμωρίες, οι επιζήσαντες Εβραίοι, το Σχέδιο Μάρσαλ, το ζήτημα της Γερμανίας, η μετανάστευση, ο Ψυχρός Πόλεμος, και άλλα. Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες θα κληθούν να κάνουν πολλαπλές εργασίες και παρουσιάσεις, συλλογικές και ατομικές, και να πάρουν ενεργό μέρος στην τάξη. Απαραίτητη είναι η δυνατότητα ανάγνωσης και κατανόησης αγγλικών κειμένων. Βασική κοινή βιβλιογραφία Judt, Tony, Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο, μετ. Νικηφόρος Σταματάκης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2012, κεφ. 1-13. Mazower, Mark, Σκοτεινή ήπειρος. Ο ευρωπαϊκός εικοστός αιώνας, μετ. Κώστας Κουρεμένος, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2001, κεφ. 7-9. 4

Τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης Κλασική Αρχαιολογία (ΚΑΡ) ΚΑΡ 140 Δημήτρης Μποσνάκης «Η Πόλις των Εικόνων»: Η εικονογραφία του δημόσιου βίου στην κλασική Αθήνα (αγάλματα, αρχιτεκτονική γλυπτική και αγγειογραφία) (Π) 5 ECTS Οι παραδόσεις έχουν ως θέμα την πλούσια παραγωγή εικόνων, σε κάθε εικαστικό τομέα στην κλασική Αθήνα, και τις συγκλονιστικές ιστορίες τους που εμπλούτισαν δημιουργικά τις δημόσιες αντιλήψεις και συζητήσεις για την αισθητική και τις συλλογικές ιδεολογίες της πόλης. Τι πίστευαν για παράδειγμα, οι ίδιοι οι Αθηναίοι των κλασικών χρόνων για τον εαυτό τους, και πώς εκφράζεται αυτή η πεποίθηση στα μνημειώδη συλλογικά τους επιτεύγματα; Στα πλαίσια του μαθήματος παράλληλα με την ανάγνωση των εικόνων και τα πολλαπλά νοηματικά επίπεδά τους συνεξετάζονται και διερευνώνται: η ταυτότητα, η αίσθηση του ανήκειν, και το συναίσθημα των πολιτών, καθώς και ο μηχανισμός με τον οποίο όλος αυτός ο οπτικός πολιτισμός κωδικοποιούσε και αφηγούνταν την κοινή ιστορία της πόλης (γενεαλογικές αφηγήσεις από το μυθικό παρελθόν και τελετουργικές δραστηριότητες). Βιβλιογραφία Στις παραδόσεις θα δοθεί έμφαση στο «μανιφέστο» της γαλλικής ανθρωπολογικής προσέγγισης, «La cité des images» (1984), και στην πρόσφατη ανατρεπτική ανάγνωση της παρθενώνειας ζωφόρου από την Joan Breton Connelly, «The Parthenon Enigma» (2014). (επιμέρους βιβλιογραφία θα δίνεται στις παραδόσεις) ΚΑΡ 306 Δημήτρης Μποσνάκης Μυθολογικοί κύκλοι ηρώων (Σ) 10 ECTS Το σεμινάριο εξετάζει την εικονογραφία της ελληνικής τέχνης, κυρίως 6 ος -4 ος αι. π.χ., σχετικά με την απόδοση των μυθικών αφηγήσεων γύρω από τη γενεαλογία και τη δράση ορισμένων ιδιαίτερων ηρώων (Hρακλής, Θησέας, Ιάσονας, Περσέας, Αχιλλέας, Οδυσσέας κλπ). Τα σεμιναριακά μαθήματα θα επιδιώξουν επίσης να κάνουν κατανοητό στους φοιτητές πώς οι τρόποι απεικόνισης των συγκεκριμένων θεμάτων συνέβαλαν δημιουργικά στη συγκρότηση της ταυτότητας και των αξιών των τοπικών κοινωνιών. Ενδεικτική βιβλιογραφία: Κακριδής Ι., Ελληνική Μυθολογία (5 τόμοι), 1986 Shapiro H.A., Myth into art: poet and painter in classical Greece / London; New York: 1994. Schefold K., Die Sagen von den Argonauten, von Theben und Troia in der klassischen und hellenistischen Kunst, 1989 Schefold K., (with the assistance of Luca Giuliani), Gods and heroes in late archaic Greek art, 1992. 5

Schefold K., (unter Mitarbeit von Franz Jung), Die Göttersage in der klassischen und hellenistischen Kunst, 1981. ] Schefold K., (unter Mitarbeit von Franz Jung), Die Urkonige, Perseus, Bellerophon, Herakles und Theseus in der klassischen und hellenistischen Kunst 1988. Woodford S., The Trojan War in ancient art, 1993. Ahlberg-Cornell G., Myth and epos in early Greek art: representation and interpretation, 1992. Kerenyi C., The heroes of the Greeks, 1974 Βυζαντινή Αρχαιολογία (ΒΑΡ) ΒΑΡ 173 Βίκυ Φωσκόλου Η βυζαντινή ζωγραφική και το κοινό της (Π) 5 ECTS Πρωταρχικός στόχος του μαθήματος είναι η εξοικείωση με τις βασικές εκφάνσεις της βυζαντινής ζωγραφικής από την πρώιμη μέχρι την ύστερη βυζαντινή εποχή. Θα εξεταστούν οι βασικές κατηγορίες ζωγραφικών έργων, δηλ. μνημειακή ζωγραφική (ψηφιδωτά και τοιχογραφίες), εικονογραφημένα χειρόγραφα και εικόνες από τον 4 ο έως και τον 15 ο αιώνα. Σε κάθε ενότητα μαθημάτων θα δίνεται ενδεικτική βιβλιογραφία και σχετικές μελέτες, οι οποίες θα αναρτηθούν και στην ηλεκτρονική σελίδα του μαθήματος στο e-learn. Ενδεικτική βιβλιογραφία Αχειμάστου Ποταμιάνου Μ., Ελληνική Τέχνη. Βυζαντινές τοιχογραφίες, Αθήνα (Εκδοτική Αθηνών) 1994. Βοκοτόπουλος Π., Ελληνική Τέχνη. Βυζαντινές εικόνες, Αθήνα (Εκδοτική Αθηνών) 1995. Γαλάβαρης Γ., Ελληνική Τέχνη. Ζωγραφική βυζαντινών χειρογράφων, Αθήνα (Εκδοτική Αθηνών) 1995. Kitzinger E., Η βυζαντινή τέχνη εν τω γενέσθαι, Ηράκλειο (Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης) 2004, (μετ. Στ. Παπαδάκη-Ökland). Λόουντεν Τζ., Πρώιμη Χριστιανική και Βυζαντινή Τέχνη, Αθήνα (Εκδ. Καστανιώτη) 1999, (μτφρ. από τα αγγλικά Μ. Αγγελίδου). Rodley L., Εισαγωγή στη βυζαντινή τέχνη και αρχιτεκτονική, Αθήνα (εκδ. Καρδαμίτσα) 2010 (μετ. Μ. Βέικου) Χατζηδάκη Ν., Ελληνική Τέχνη. Βυζαντινά ψηφιδωτά, Αθήνα (Εκδοτική Αθηνών) 1995. ΒΑΡ 358 Βίκυ Φωσκόλου Η Μονή της Χώρας και η καλλιτεχνική παραγωγή της εποχής της (Σ) 10 ECTS To σεμινάριο στηρίζεται στην παράδοση ΒΑΡ 533 Ανάμεσα στις δύο αλώσεις της Κωνσταντινούπολης (1204-1453): Τέχνη και υλικός πολιτισμός της ύστερης βυζαντινής εποχής. Στόχος του είναι μέσω του σημαντικού αυτού καλλιτεχνικού συνόλου της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη και εξετάζοντας την αρχιτεκτονική, ζωγραφική, γλυπτική του μνημείου να προσεγγίσουμε την καλλιτεχνική παραγωγή της παλαιολόγειας εποχής, τόσο στην Κωνσταντινούπολη, 6

όσο και στις υπόλοιπες περιοχές της βυζαντινής αυτοκρατορίας και της πολιτισμικής της επιρροής. Η συμμετοχή στο σεμινάριο αξιολογείται με βάση μικρές εργασίες που οι φοιτητέςτριες παρουσιάζουν γραπτά ή προφορικά τις πρώτες 4 εβδομάδες των μαθημάτων και από μία μεγαλύτερη εργασία που θα παρουσιάσουν προφορικά και στη συνέχεια θα καταθέσουν σε γραπτή μορφή. Για τη συμμετοχή στο σεμινάριο απαραίτητη είναι η δυνατότητα κατανόησης ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας (κυρίως αγγλικά). Βασική βιβλιογραφία αποτελεί η δημοσίευση του μνημείου σε 3 τόμους από τον P. Underwood και ο τέταρτος τόμος της ίδιας έκδοσης που αποτελείται από αυτοτελείς μελέτες γύρω από το μνημείο και την τέχνη της εποχής του: P. Underwood (επιμ.), The Kariye Djami, τόμ. 1-4, Νέα Υόρκη 1966-1975. (κωδικός βιβλιοθήκης: Oversize NA3780.U5). Βλ. επίσης: 1. R. Ousterhout, The architecture of the Kariye Camii in Istanbul, Ουάσινγκτον 1987. (κωδικός βιβλιοθήκης: NA5870.K3 O9 1987) 2. O ίδιος, The art of the Kariye Camii, Λονδίνο2002. (κωδικός βιβλιοθήκης: N7965.I77O87) 3. Η. A. Klein, R. G. Ousterhout, B. Pitarakis (επιμ.), Kariye Camii yeniden / The Kariye Camii Reconsidered, Istanbul Research Institute Symposium Series 1, Κωνσταντινούπολη 2011 (κωδικός βιβλιοθήκης NA5870.K3 K37 2011) 7

Εργαστηριακά μαθήματα ΕΜ001 Αλέξανδρος Μαριδάκης Βασικές υπολογιστικές εφαρμογές και χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή 3ωρο μάθημα-εργαστήριο για τους πρωτοετείς φοιτητές, σε κύκλους των τεσσάρων εβδομάδων για ομάδες των 30 ατόμων (ώστε να καλύπτεται το σύνολο των φοιτητών του έτους). ΕΜ002 Αριάδνη Γκαζή Διαδίκτυο & ανθρωπιστικές επιστήμες: Ιστορία μέσου- Κατηγορίες ιστοσελίδων - Μέθοδοι αξιολόγησης - Διαδικτυακά ερευνητικά εργαλεία Κύκλος εργαστηριακών μαθημάτων που απευθύνεται σε ομάδες προπτυχιακών φοιτητών (μέχρι 30 άτομα) και θα ολοκληρώνεται σε 4 μαθήματα που θα επαναλαμβάνονται 3 φορές κατά τη διάρκεια του εξαμήνου, ώστε να μπορεί να το παρακολουθεί ένας σχετικά μεγάλος αριθμός φοιτητών συνολικά. Kάθε ένα από τα 4 μαθήματα διαρκεί 3 ώρες, παραδίδεται μία φορά την εβδομάδα και αποτελείται από δύο μέρη, το ένα θεωρία και το δεύτερο άσκηση (στο Εργαστήριο Υπολογιστών της Φιλοσοφικής Σχολής). Παρουσιάζονται οι ακόλουθες ενότητες: Α. Ιστορία του μέσου Κατηγορίες ιστοσελίδων Β. Μέθοδοι αξιολόγησης και σωστής χρήσης Γ. Γνωριμία με διαδικτυακά εργαλεία της ιστορικής και αρχαιολογικής έρευνας (σε δύο μέρη). ΕΜ004 Αριάδνη Γκαζή Χρήση εφαρμογών πληροφορικής και διαδικτυακών εργαλείων για την προετοιμασία εργασιών Το μάθημα έχει ως στόχο να καταρτίσει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες του Τμήματος στη χρήση διαφόρων εφαρμογών πληροφορικής, καθώς και πλατφόρμων/εργαλείων που διατίθενται στο διαδίκτυο με ελεύθερη πρόσβαση, η γνώση και ο σωστός χειρισμός των οποίων κρίνονται ως απαραίτητα στοιχεία για την προετοιμασία των σεμιναριακών και λοιπών εργασιών που εκπονούν κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στο Τμήμα. Η διδασκαλία θα ολοκληρώνεται σε ένα κύκλο τεσσάρων παραδόσεων, οι οποίες θα περιλαμβάνουν παρουσίαση και πρακτική εξάσκηση στο εργαστήριο Η/Υ της Φιλοσοφικής Σχολής και θα είναι δομημένες ως εξής: πρώτες δύο παραδόσεις: σάρωση-κατέβασμα εικόνων-βίντεο και επεξεργασία τους τρίτη παράδοση: δημιουργία-επεξεργασία αρχείων pdf χρήση πλατφόρμων για μεταφορά αρχείων τέταρτη παράδοση: χρήση διαδικτυακών εφαρμογών βιβλιογραφίας Ο μέγιστος αριθμός φοιτητών/τριών που θα μπορούν να παρακολουθήσουν το μάθημα είναι περίπου 20, όσες είναι και οι θέσεις εργασίας στο εργαστήριο Η/Υ. 8