Παραμονή στο ευρώ ή επιστροφή στη δραχμή;

Παραμονή στο ευρώ ή επιστροφή στη δραχμή; Μετά τις τελευταίες πολιτικές εξελίξεις η Ελλάδα διατηρεί προς το παρόν τη θέση της στην ευρωζώνη. Η μείωση του χρέους και το νέο δάνειο δίνουν μία ανάσα στη χώρα και μία ακόμη, τελευταία ίσως, ευκαιρία για οικονομική ανασύνταξη. Αλλά με 21% ανεργία, στους νέους μάλιστα 50%, και αμοιβές και συντάξεις κάτω από τα όρια της φτώχειας για τη μεγάλη πλειοψηφία η κατάσταση είναι τρομερά δύσκολη. Γι αυτό η ερώτηση παραμονή στο ευρώ ή επιστροφή στη δραχμή παραμένει επίκαιρη. Για τα αίτια της κρίσης έχουν γραφεί και έχουν λεχθεί ήδη αρκετά. Όλοι φαίνεται να αποδέχονται πλέον την άποψη, ότι το ευρώ κτίστηκε με ένα βασικό δομικό λάθος. Με ένα κοινό νόμισμα ενώνονται οικονομίες διαφορετικής οικονομικής αφετηρίας και διαφορετικής ανταγωνιστικότητας, χωρίς κοινούς οικονομικούς θεσμούς και εξισορροπητικούς μηχανισμούς. Στη μειωμένη ανταγωνιστικότητα ορισμένων χωρών συμβάλλει εκτός από διάφορους οικονομικούς παράγοντες, γραφειοκρατία κλπ. και η κρίση αξιών, όπως η διαπλοκή και η φοροδιαφυγή, που ανθούν σε μεγάλο βαθμό στη χώρα μας. Αν και τα οικονομικά προβλήματα της Ελλάδας είναι ιδιαίτερα οξυμένα σε σύγκριση με άλλες χώρες, προβλήματα εμπορικού ισοζυγίου, ύφεσης, ανεργίας, υψηλών ελλειμμάτων και δημοσίου χρέους έχουν και άλλες χώρες, όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιταλία και ακόμη και η Γαλλία. Στα θεμέλια της ευρωζώνης υπάρχει μια ωρολογιακή βόμβα, που είναι θέμα χρόνου πότε θα σκάσει. Εκτός και αν η Ευρωπαϊκή Ένωση προχωρήσει σύντομα σε θεσμική και πολιτική ενοποίηση και μεταφορά πόρων για σύγκλιση των οικονομιών. Πέραν των διαπιστώσεων η επιτακτική ερώτηση είναι τι μέλλει γενέσθαι. Τα πνεύματα είναι χωρισμένα σε δύο στρατόπεδα: Το ένα υπέρ της παραμονής στο ευρώ ως «εθνική στρατηγική επιλογή» πάση θυσία. Το άλλο υπέρ της επιστροφής στη δραχμή, για ορισμένους μάλιστα συνοδευόμενη με στάση πληρωμής των χρεών και ρήξη με τους πιστωτές. Το πρώτο στρατόπεδο θέλει να δώσει και να κερδίσει τη μάχη ως μέλος της ευρωζώνης από μέσα με οικονομικά μέτρα και πολιτικές λύσεις: με αύξηση της ανταγωνιστικότητας με την εσωτερική υποτίμηση, με αναδιάρθρωση της παραγωγής, με άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, με προγράμματα ανάπτυξης, με αλλαγή της ευρωπαϊκής πολιτικής και σε βάθος χρόνου ίσως και με την πολιτική ενοποίηση. Με την εκλογή του Ολάντ στην εξουσία ελπίζεται η αλλαγή των συσχετισμών και της πολιτικής στην Ευρώπη. Για τη βιωσιμότητα του χρέους επικρατεί πάντως σκεπτικισμός. 1

Όταν υπάρχει εθνικό νόμισμα η έλλειψη ανταγωνιστικότητας αντιμετωπίζεται πρώτα απ όλα με την υποτίμηση, που δίνει μια ανάσα, ώσπου να ληφθούν, αν ληφθούν, άλλα μέτρα ανασύνταξης της οικονομίας. Με το κοινό νόμισμα της ευρωζώνης υποτίθεται, ότι η σύγκλιση των οικονομιών επέρχεται με τον μηχανισμό της αγοράς. Οι εμπειρίες από τα ομόσπονδα κράτη, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γερμανία κ.α. δείχνουν, ότι οι προϋποθέσεις της θεωρίας δεν υπάρχουν στον πραγματικό κόσμο της οικονομίας. Σε μια ένωση κρατών με κοινό νόμισμα το πρώτο εργαλείο κάθε χώρας για τόνωση της ανταγωνιστικότητας είναι η λεγόμενη εσωτερική υποτίμηση, που σύμφωνα με τη θεωρία επιφέρει μια νέα ισορροπία μισθών και τιμών σε χαμηλότερο επίπεδο. Πρόκειται για ένα ιδεολόγημα για τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς, διότι η μείωση των εισοδημάτων οδηγεί πρώτα σε ύφεση, ενώ η μείωση των τιμών που θα ακολουθήσει είναι αμφισβητούμενη. Σύμφωνα με τον Hans Werner Sinn, πρόεδρο του ινστιτούτου Ifo του Μονάχου, οι τιμές στην Ελλάδα πρέπει να πέσουν γύρω στο 30% που δεν γνωρίζουμε, εάν και πότε μπορεί να συμβεί. Προς το παρόν με μειώσεις των αμοιβών της εργασίας πάνω από 30% έχουμε ύφεση περίπου 20% και αύξηση των τιμών. Εάν όμως οι χώρες με προβλήματα ανταγωνιστικότητας υποχρεούνται με αυστηρή λιτότητα σε εσωτερική υποτίμηση, οι χώρες με πλεονασματικό εμπορικό ισοζύγιο, όπως η Γερμανία, όφειλαν να προβούν σε εσωτερική ανατίμηση με αύξηση των μισθών και ημερομισθίων και αντίστοιχη αύξηση των τιμών. Αντ αυτού η Γερμανία διατήρησε όλα αυτά τα χρόνια, εκτός από τα τέσσερα τελευταία, σταθερές τις αμοιβές εργασίας. Και για το 2013 η κυβέρνηση συνασπισμού προανήγγειλε μείωση της φορολογίας για τα μικρά και μεσαία εισοδήματα και μείωση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, δηλαδή μια έμμεση αύξηση των εισοδημάτων που υποκαθιστά μια αντίστοιχη αύξηση των μισθών και των ημερομισθίων και του κόστους εργασίας για τις γερμανικές επιχειρήσεις. Στην ενοποίηση της Ευρώπης, όπως έχει, οι θεσμοί είναι εργαλείο για την προώθηση των εθνικών συμφερόντων, που αποβαίνουν σε βάρος των υπόλοιπων χωρών. Η έκταση των προγραμμάτων ανάπτυξης είναι άγνωστη, όπως και ο βαθμός της συνδρομής τους στην αύξηση της παραγωγής και της εγχώριας απασχόλησης. Όσο για την αλλαγή της νοοτροπίας αυτή αλλάζει τελευταία. Υπό το σοκ της οικονομικής κρίσης η πολιτική ηγεσία μπορεί, εάν υπάρχει η πολιτική βούληση, να περιορίσει τη φοροδιαφυγή, τη διαφθορά και τη γραφειοκρατία με ορισμένα μέτρα μέχρις ενός σημείου. Το οικονομικό πνεύμα ενός λαού όμως δεν είναι συνάρτηση μόνο των θεσμών, που ελέγχονται από την πολιτική εξουσία, αλλά και του επιπέδου της οικονομικής ανάπτυξης. 2

Σύμφωνα με το ευρωβαρόμετρο την τελευταία τριετία η διαφθορά και η φοροδιαφυγή στην Ελλάδα επιδεινώθηκε. Για μεγάλες θεσμικές αλλαγές και αλλαγές της οικονομικής πολιτικής η ηγέτιδα δύναμη της ευρωζώνης δεν έχει λόγο να βιάζεται. Οι υφιστάμενοι κανόνες την ευνοούν. Το ευρώ είναι έναντι ενός νοητού γερμανικού μάρκου υποτιμημένο κατά 40%, ενώ τα νοητά νομίσματα των άλλων χωρών με ελλειμματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών υπερτιμημένα, π.χ. η νοητή δραχμή κατά 70% - 100%. Και με τον καιρό η διάσταση θα διευρύνεται. Όπως φαίνεται η παραμονή στο ευρώ είναι ένας αγώνας δρόμου με τον χρόνο εναντίον μας. Ώσπου να αποδώσουν τα όποια μέτρα, και στο βαθμό που θα αποδώσουν, εμείς θα βυθιζόμαστε ακόμη περισσότερο στα χρέη, στην εξαθλίωση και στην εκποίηση της δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας. Και τα ασημικά πωλούνται μόνο μία φορά. Η ανεργία των νέων ή η απασχόληση τους με μισθούς κάτω από το όριο της φτώχειας θα οδηγήσουν στην εξαφάνιση μας ως έθνος με την μετανάστευση και την υπογεννητικότητα. Υπό τις παρούσες συνθήκες τα νεαρά ζευγάρια θα το σκέφτονται πολύ να φέρουν παιδιά στον κόσμο. Όσοι στηρίζουν την πρόταση της επιστροφής στη δραχμή ελπίζουν, ότι μετά από κάποιες αρχικές δυσκολίες θα μπορέσουμε να διευρύνουμε την παραγωγική βάση της χώρας και να ανορθώσουμε την οικονομία στα προ ευρώ επίπεδα. Μια τέτοια λύση, κατά τους πολέμιους της πρότασης, θα οδηγήσει λόγω της εξάρτησής μας από εισαγωγές σε ελλείψεις ορισμένων βασικών ειδών, όπως είναι τα καύσιμα και τα φάρμακα, και σε ένα πισωγύρισμα στην μεταπολεμική περίοδο. Προσωπικά δεν είμαστε εναντίον της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας. Το μέλλον ανήκει στους μεγάλους πολιτικούς σχηματισμούς. Θα θέλαμε να παραμείνουμε στο ευρώ, αλλά κρίνουμε ότι τελικά η επιστροφή στη δραχμή, υπό τις υφιστάμενες συνθήκες στη χώρα μας αλλά και στην ευρωζώνη, είναι αναπόφευκτη. Και φρόνιμο είναι, όσο είναι καιρός και όσο νηφάλια γίνεται, να αρχίσει ένας δημόσιος διάλογος για ένα σχέδιο συντεταγμένης επιστροφής στη δραχμή με τις λιγότερο δυνατόν επιπτώσεις. Αν και δεν προβλέπεται μηχανισμός αποβολής μια χώρας από την ευρωζώνη, μπορεί να εξαναγκαστούμε έμμεσα, εάν για ένα τρίτο δάνειο που κρίνεται αναγκαίο από πολλούς, μας επιβάλλουν νέους δυσβάστακτους όρους, όταν οι αντοχές της κοινωνίας μας έχουν ήδη εξαντληθεί. Ένα σχέδιο επιστροφής στη δραχμή είναι απαραίτητο και για την περίπτωση διάλυσης της ευρωζώνης, που δεν πρέπει να αποκλείεται. Τελικά είναι αναγκαίο για παν ενδεχόμενο και ας είναι αχρείαστο. 3

Το σχέδιο επιστροφής στη δραχμή που προτείνουμε, βασίζεται σε κάποιες εμπειρίες της Αυστρίας με δεύτερο νόμισμα και σε μια πρόταση ενός Γερμανού της πράξης. Η Αυστρία δημιούργησε παράδοση στην έκδοση και δεύτερου νομίσματος στην νεότερη εποχή. Μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο τα κέρματα είχαν γίνει σπάνια και το Υπουργείο Οικονομικών της Αυστρίας επέτρεψε στους δήμους να εκτυπώσουν μόνοι τους νομίσματα. Κατά την μεγάλη οικονομική κρίση στο δήμο Wörgl, που βρίσκεται μεταξύ Innsbruck και Salzburg, η τοπική παραγωγή μειώθηκε σημαντικά και η ανεργία αυξήθηκε απειλητικά. Ο δήμος είχε αφενός μειωμένα φορολογικά έσοδα και αφετέρου υψηλές δαπάνες λόγω των επιδομάτων ανεργίας. Τέλος Ιουλίου του 1932 ο δήμος εκτύπωσε αναγκαστικό χρήμα αξίας 1ː1 προς το επίσημο νόμισμα. Η ιδέα στηρίχθηκε στις θεωρητικές απόψεις του Silvio Gesell. Με το νόμισμα αυτό γίνονταν οι τοπικές συναλλαγές και πληρώνονταν οι δημοτικοί φόροι. Το πείραμα πέτυχε. Η οικονομική δραστηριότητα ζωντάνεψε, ενώ η υπόλοιπη χώρα ήταν βυθισμένη βαθιά στην οικονομική κρίση. Στους 14 μήνες του πειράματος η ανεργία έπεσε από 21% σε 15%, ενώ στην υπόλοιπη χώρα αυξάνονταν. Στον τύπο έγινε λόγος για το «θαύμα του Wörgl». Το ενδιαφέρον για το πείραμα αυξήθηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε εκατοντάδες δήμοι γύρω από το Wörgl θέλησαν να ακολουθήσουν το παράδειγμά του. Το παράδειγμα βρήκε επίσης ισχυρή απήχηση και μιμητές στο εξωτερικό. Από τη Γαλλία στο Wörgl ταξίδεψε ο Υπουργός Οικονομικών και μετέπειτα Πρωθυπουργός Edouard Daladier και στις Ηνωμένες Πολιτείες ο γνωστός οικονομολόγος Irving Fisher πρότεινε στην αμερικανική κυβέρνηση, χωρίς αποτέλεσμα, να εισάγει ένα νέο νόμισμα με το όνομα Stamp Scrip (πρόχειρο χαρτονόμισμα) για ξεπέρασμα της κρίσης. Η Αυστριακή Εθνική Τράπεζα, που είχε το μονοπώλιο έκδοσης νομισμάτων, ήγειρε αγωγή εναντίον του δήμου του Wörgl, την οποία και κέρδισε. Το πείραμα του Wörgl σταμάτησε το Σεπτέμβριο του 1933 υπό την απειλή επέμβασης του στρατού. Στις 23.2.2012 στη γερμανική εφημερίδα Die Welt δημοσιεύτηκε η πρόταση του προέδρου της Ομοσπονδιακής Ένωσης Μεσαίας Οικονομίας και προέδρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Mario Ohoven για ένα προσωρινό διπλό νόμισμα για την Ελλάδα. Όπως γράφει, επί του παρόντος η χώρα οφείλει ταυτόχρονα να αποταμιεύει και να αναπτυχθεί, οι μισθοί να πέσουν αλλά τα φορολογικά έσοδα να αυξηθούν, και αυτά δεν ταιριάζουν μεταξύ τους. 4

Το σχέδιο προβλέπει παράλληλα προς το ευρώ τη δραχμή ως νόμιμο μέσο πληρωμής. Οι συμβάσεις μεταξύ των Ελλήνων, όπως συντάξεις, ενοίκια και μισθοί θα γίνονται σε δραχμές. Οι συμβάσεις με το εξωτερικό παραμένουν σε ευρώ, επίσης οι τραπεζικοί λογαριασμοί και τα χρέη, εάν δηλώνονται στο Υπουργείο Οικονομικών. Το διπλό νόμισμα θα λειτουργήσει ως εξής: Κατά πρώτον η ισοτιμία θα καθοριστεί για 2 μήνες 1ː1 και αργότερα η νέα δραχμή θα υποτιμάται κατά μέγιστο βαθμό 2% κάθε μήνα. Έτσι θα επιτευχθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας σιγά σιγά και υπό έλεγχο χωρίς το σοκ μιας ξαφνικής δραστικής υποτίμησης. Εκ πρώτης όψεως η πρόταση του Μ. Ohoven φαίνεται σύμφωνη με τα πορίσματα της οικονομικής θεωρίας για την υποτίμηση και τη διολίσθηση. Όπως είναι γνωστό, η υποτίμηση και η διολίσθηση είναι τρόποι αναπροσαρμογής της αξίας ενός νομίσματος έναντι των άλλων νομισμάτων. Η υποτίμηση γίνεται στο σύστημα σταθερών ισοτιμιών κατά καιρούς από την κυβέρνηση. Η διολίσθηση είναι σταδιακή μείωση της αξίας ενός νομίσματος από κάτω, από τις δυνάμεις της αγοράς στο σύστημα των ελεύθερα κυμαινομένων ισοτιμιών. Η υποτίμηση και η διολίσθηση κάνουν ακριβότερες τις εισαγωγές και φθηνότερες τις εξαγωγές των εγχώριων προϊόντων σε ξένο νόμισμα με αποτέλεσμα τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Στην πρόταση όμως του Ohoven υπάρχει μία ειδοποιός διαφορά, οι αλλεπάλληλες και προπάντων γνωστές εκ των προτέρων υποτιμήσεις κατά 2% το μήνα και 24% σε ετήσια βάση για 2 3 ίσως και 4 χρόνια. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα, για την επίδραση που θα έχουν οι αλλεπάλληλες και προγραμματισμένες υποτιμήσεις στο σχηματισμό των τιμών στις αγορές των προϊόντων και τανάπαλιν. Η αύξηση της τιμής των εισαγομένων αυξάνει το κόστος παραγωγής και στα εγχώρια προϊόντα, διότι ορισμένες πρώτες ύλες και βοηθητικές ύλες (καύσιμα κλπ.) είναι εισαγόμενες. Ως εκ τούτου οι τιμές αντικατάστασης των πωληθέντων προϊόντων, εισαγόμενων και εγχώριων, θα είναι λόγω των αλλεπάλληλων υποτιμήσεων σε κάθε νέα παραγγελία ολοένα και μεγαλύτερες από τις προηγούμενες τιμές κτήσεως. Αν οι προγραμματισμένες υποτιμήσεις τηρηθούν στην πράξη, θα δυσχεραίνουν την αποδοχή της δραχμής ως μέσο πληρωμής και θα παραλύσουν αντί να ενεργοποιήσουν τις συναλλαγές. Διότι κάθε πωλητής εμπορευμάτων (ή περιουσιακών στοιχείων) θα γνωρίζει εκ των προτέρων, ότι οι δραχμές που θα εισπράξει θα χάνουν κάθε μήνα σε αγοραστική αξία. Η πιθανότερη αντίδραση των πωλητών θα είναι να αυξήσουν τις τιμές πώλησης με βάση τις μελλοντικές τιμές αντικατάστασης, που σημαίνει ότι προεξοφλούν τις μελλοντικές υποτιμήσεις και ανατρέπουν στην 5

πράξη την κυβερνητική πολιτική των ελεγχόμενων υποτιμήσεων. Ενδεχομένως η αγορά να προχωρήσει ευθύς εξαρχής σε μία εφάπαξ διολίσθηση της δραχμής. (Εδώ χρησιμοποιούμε καθ υπέρβαση τον όρο εφάπαξ διολίσθηση, για να τονίσουμε την αναπροσαρμογή της αξίας της δραχμής σε μία δόση από τις δυνάμεις της αγοράς σε αντιδιαστολή προς την υποτίμηση). Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε μία γνήσια διολίσθηση, αλλά μία τυπική αναπροσαρμογή της αρχικής σχέσης ευρώ δραχμής π.χ. από 1ː1 σε 1ː2, εάν υποθέσουμε 100% διολίσθηση της αξίας της δραχμής. Η δήλωση των τραπεζικών λογαριασμών και των δανείων σε ευρώ στο Υπουργείο Οικονομικών είναι μία μη αναγκαία γραφειοκρατική διαδικασία. Αρκεί μια νομοθετική ρύθμιση, ότι οι παλιές αποταμιεύσεις και τα παλιά δάνεια παραμένουν σε ευρώ και οι νέες αποταμιεύσεις και τα νέα δάνεια στο νόμισμα που γίνονται οι καταθέσεις και οι εκταμιεύσεις των δανείων. Αλλά η εισαγωγή της δραχμής σε μία δόση και σε μεγάλη έκταση, ώστε όλες οι εγχώριες συναλλαγές να γίνονται σε δραχμές με ισάξια απόσυρση ευρώ από την κυκλοφορία, θα δυσχεραίνει τους δανειολήπτες στην εξεύρεση ευρώ για τις δόσεις των παλιών δανείων και τις τράπεζες για τις αναλήψεις των καταθέσεων σε ευρώ. Εμείς με αφετηρία το πείραμα του Wörgl κάναμε από καιρό σκέψεις για την εισαγωγή της δραχμής ως δεύτερο νόμισμα ή και ως λύση σταδιακής επιστροφής στη δραχμή και καταλήξαμε σε αντίθετα συμπεράσματα: Αντί της βαθμιαίας υποτίμησης και της εφάπαξ εισαγωγής της δραχμής στις εγχώριες συναλλαγές προτείνουμε την εφάπαξ διολίσθηση και την βαθμιαία εισαγωγή της δραχμής. Η επιστροφή στη δραχμή, που πρέπει να γίνει με αποδοχή του χρέους μας και με την συναίνεση των Ευρωπαίων εταίρων, περιλαμβάνει δύο σημεία: Πρώτον οι αποταμιεύσεις και τα δάνεια θα παραμείνουν σε ευρώ με νόμο που θα ψηφιστεί πάραυτα και θα ακολουθήσει το νωρίτερο δυνατόν συνταγματική κατοχύρωση. Με το μέτρο αυτό εξασφαλίζονται οι αποταμιεύσεις του κόσμου που βρίσκονται στις ελληνικές τράπεζες. Το μέτρο πρέπει να ληφθεί ανεξαρτήτως της πρόθεσης επιστροφής ή μη στη δραχμή, διότι θα λειτουργήσει ως κίνητρο για τον επαναπατρισμό ενός μέρους των δισεκατομμυρίων που φυγαδεύτηκαν στο εξωτερικό, όπως και για την επιστροφή στις τράπεζες των αποταμιεύσεων που βρίσκονται κρυμμένες στα σπίτια. Δεύτερον η επιστροφή στη δραχμή θα γίνει σταδιακά σε βάθος χρόνου π.χ. τριετίας ή πενταετίας σε τρεις φάσεις : Στην πρώτη φάση θα εισαχθεί η δραχμή μόνο για ένα μικρό ποσοστό της κυκλοφορούσας ποσότητας χρήματος σε ευρώ π.χ. 5% - 10%, χωρίς να 6

αποσύρουμε καμία ποσότητα ευρώ. Η εισαγωγή μπορεί να γίνει με ένα εφάπαξ βοήθημα στους ανέργους, στους χαμηλοσυνταξιούχους και ενδεχομένως στους χαμηλόμισθους του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα. Επίσης με έργα εντάσεως εργασίας και μεγάλης εγχώριας προστιθέμενης αξίας, όπως π.χ. εργατικές κατοικίες. Το υπόλοιπο των πληρωμών θα συνεχίσει να γίνεται κανονικά σε ευρώ. Εάν στη αρχή υπάρξουν προβλήματα αποδοχής της δραχμής ως μέσον πληρωμής προπάντων για τα εισαγόμενα προϊόντα, θα υπάρξει μια στροφή της δραχμικής ζήτησης προς τα εγχώρια προϊόντα. Η επιπλέον ρευστότητα, όπως και στο Wörgl, θα αυξήσει τη ζήτηση, την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση χωρίς αύξηση του πληθωρισμού, όσο υπάρχουν ανεκμετάλλευτες παραγωγικές δυνατότητες λόγω της ύφεσης. Η αρχική ισοτιμία ευρώ-δραχμής είναι εκ των πραγμάτων πάντοτε μία συμβατική πράξη. Μπορεί να είναι 1:1, 1:10, 1:100 ή οποιαδήποτε άλλη ισοτιμία. Κρίνουμε σκόπιμο, να επιστρέψουμε με μια ισοτιμία 1:340,75 για να πιάσουμε το νήμα από εκεί που το αφήσαμε. Εκτός αυτού εμείς οι Έλληνες ήμασταν μαθημένοι με νομίσματα μεγάλης αριθμητικής έκφρασης και υποεκτιμήσαμε την αξία του ενός ευρώ και των υποδιαιρέσεων του. Αφήνουμε να διολισθήσει ελεύθερα η δραχμή. Δεν πρόκειται για γνήσια διολίσθηση αλλά για μια τυπική αναπροσαρμογή της αξίας της. Πιστεύουμε, ότι πολύ γρήγορα, σε λίγες ημέρες, η αναπροσαρμογή θα έχει ολοκληρωθεί. Αν υποθέσουμε, ότι η αναπροσαρμογή θα είναι 100%, η ισοτιμία ευρώδραχμής θα γίνει 1ː681,50. Με την αναπροσαρμογή αυτή δεν θα υπάρξουν ευνοϊκές επιδράσεις στο εμπορικό ισοζύγιο. Στο βαθμό όμως που οι τιμές σε δραχμές θα ανεβαίνουν, η αξία της δραχμής έναντι του ευρώ θα διολισθαίνει και οι εξαγωγές θα ευνοούνται, ενώ οι εισαγωγές θα δυσχεραίνονται, ο μηχανισμός που τέθηκε εκτός λειτουργίας με το κοινό νόμισμα. Στη δεύτερη φάση εισάγουμε σταδιακά περισσότερες δραχμές στην οικονομία με ισάξια απόσυρση ευρώ. Στη φάση αυτή όλο και περισσότερες καθημερινές συναλλαγές θα γίνονται σε δραχμές, ενώ οι μεγάλες συναλλαγές θα γίνονται σε ευρώ, όπως στη μεταπολεμική περίοδο γίνονταν σε χρυσές λίρες Αγγλίας. Οι αποταμιεύσεις και τα δάνεια του παρελθόντος θα παραμείνουν σε ευρώ, ενώ οι νέες αποταμιεύσεις και τα νέα δάνεια στο νόμισμα που έγιναν οι καταθέσεις και οι εκταμιεύσεις των δανείων. Στην τρίτη φάση στο βαθμό που θα αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στο εθνικό μας νόμισμα, το ευρώ θα αντικατασταθεί πλήρως από τη δραχμή. Η πρόταση των τριών φάσεων έχει το πλεονέκτημα, ότι το εγχείρημα μπορεί σε κάθε φάση να διακοπεί, εάν η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας βελτιωθεί αρκετά και στην Ευρώπη ληφθούν θεσμικά μέτρα εντατικοποίησης της πολιτικής ένωσης. Στην περίπτωση αυτή με μια αντίστροφη διαδικασία 7

απόσυρσης των δραχμών μπορούμε να επιστρέψουμε στο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Βασίλης Ρουσόπουλος, Δρ. Οικονομικών Επιστημών Δημοσιεύτηκε στη «Θεσσαλία» του Βόλου την 01/04/2012. 8