Σύγχρονες απόψεις για τη μάθηση και θέματα αξιολόγησης Άννα Κουκά
1. Εισαγωγή Εξελίξεις στις προσεγγίσεις για τη μάθηση
Τα πορίσματα της εκπαιδευτικής έρευνας δημιουργούν αλλαγές στο σημερινό σχολείο Η τρέχουσα έρευνα για τη μάθηση έχει προσφέρει νέες ιδέες για την εξέλιξη της γνώσης σε πολλούς τομείς. Όπως επίσης σημαντικά ευρήματα που αφορούν στη μαθησιακή διαδικασία και στην εκπαίδευση. Τα πορίσματα αυτά, οδηγούν σε ριζοσπαστικές αλλαγές στα αναλυτικά προγράμματα και στον τρόπο διδασκαλίας. Το σχολείο λοιπόν, σήμερα γίνεται περισσότερο μαθητοκεντρικό παρά δασκαλοκεντρικό, συνδέεται περισσότερο με την πραγματική ζωή και τις συνθήκες της καθημερινότητας, εστιάζεται περισσότερο στην κατανόηση παρά στην απομνημόνευση και στην εξάσκηση.
Οι προσδοκίες για την εκπαίδευση έχουν αλλάξει κατά πολύ από τον προηγούμενο αιώνα Η εκπαιδευτική έρευνα σήμερα δημιουργεί τις συνθήκες - αναθεώρησης των θεωριών που υποστηρίζουν ότι ο μαθητής πλάθεται από εξωτερικές επιδράσεις, μέσω αρνητικών και θετικών ενισχύσεων, όντας ο ίδιος παθητικός δέκτης πληροφοριών και, - υποστήριξης της εποικοδομητικής προσέγγισης όπου ο μαθητής οικοδομεί σταδιακά γνώσεις, βασιζόμενος σ αυτά που ήδη ξέρει, έχοντας ενεργητικό ρόλο στη μάθηση. Η έρευνα επίσης δείχνει ότι η μάθηση είναι καλύτερη όταν συνοδεύεται από κατανόηση, μάθηση συνοδευόμενη με κατανόηση.
Οι σημαντικές κοινωνικές αλλαγές και οι συνεχείς τεχνολογικές αλλαγές Οι πολίτες της σύγχρονης κοινωνίας πρέπει να είναι ικανοί να μαθαίνουν από μόνοι τους και να προσαρμόζονται συνεχώς στις τεχνολογικές εξελίξεις. Το τεράστιο εύρος των πληροφοριών που παρέχονται μέσω διαδικτύου απαιτεί από αυτούς να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες, να τις κατανοούν και να τις αξιολογούν. Οι κοινωνικές αυτές εξελίξεις επιφέρουν αλλαγές στο σχολείο, ζητούν από τους μαθητές να μην περιορίζονται στην απλή απομνημόνευση πληροφοριών αλλά να μαθαίνουν με έμφαση περισσότερο στην κατανόηση.
Ο σχεδιασμός της αποτελεσματικής διδασκαλίας Οι στόχοι και οι προσδοκίες για την εκπαίδευση έχουν αλλάξει κατά πολύ τον περασμένο αιώνα Η νέα θεώρηση για τη μάθηση επιβάλλει σήμερα στο σχολείο την εξέταση και την αναθεώρηση σημαντικών θεμάτων που σχετίζονται με τα επόμενα ερωτήματα -τι διδάσκεται - πώς διδάσκεται - πώς αξιολογούνται οι μαθητές. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Η έρευνα για τη μάθηση δεν δίνει συνταγές για τα αποτελεσματικά περιβάλλοντα μάθησης δίνει όμως σημαντικά στοιχεία για το σχεδιασμό τους.
Εν τέλει Δεδομένων όλων των εξελίξεων στον τρόπο θεώρησης της μάθησης και των κοινωνικών αλλαγών, δημιουργούνται νέες ανάγκες οι οποίες είναι άρρηκτα δεμένες μεταξύ τους, όπως Ανάγκη διαμόρφωσης διαφορετικών περιβαλλόντων μάθησης, Ανάγκη αναθεώρησης του τρόπου αξιολόγησης, Ανάγκη εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών.
2. Αλλαγές στις αρχές και στις πρακτικές της αξιολόγησης στο σύγχρονο σχολείο
Βασικές αρχές της αξιολόγησης Στα αποτελεσματικά περιβάλλοντα μάθησης τα θέματα για αξιολόγηση διέπονται από δυο αρχές. Πρέπει να παρέχουν ευκαιρίες για ανατροφοδότηση, αναθεώρηση και βελτίωση της ποιότητας της σκέψης των μαθητών και της μάθησής τους. Πρέπει να αντιστοιχούν τους μαθησιακούς στόχους που έχουν καθοριστεί. - Οι αξιολογήσεις πρέπει να δίνουν έμφαση στην κατανόηση παρά στην απομνημόνευση.
Κυριότερες λειτουργίες της αξιολόγησης Η διαμορφωτική αξιολόγηση περιλαμβάνει αξιολογήσεις που γίνονται στα πλαίσια της τάξης και που λειτουργούν ως ανατροφοδότηση για τη βελτίωση της διδασκαλίας και της μάθησης. Η τελική αξιολόγηση περιλαμβάνει συγκεντρωτικές μετρήσεις που συμβαίνουν στο τέλος μιας διδακτικής παραγράφου ή μιας ενότητας κλπ. (Να σημειωθεί ότι η τελική αξιολόγηση όπως αναφέρεται εδώ διαφέρει από την τελική εξέταση που γίνεται στο τέλος π.χ. μιας χρονιάς.)
Σχέση μεταξύ διαμορφωτικής και τελικής αξιολόγησης. Αν η βαθύτερη κατανόηση όσων διδάσκονται αποτελεί στόχο της μάθησης Η διαμορφωτική αξιολόγηση και η τελική αξιολόγηση αποτελούν διαφορετικά στάδια της ίδιας διαδικασίας. Η διαμορφωτική αξιολόγηση προσδιορίζει τα προβλήματα και την πρόοδο προς το στόχο. Η τελική αξιολόγηση μετράει το επίπεδο της επιτυχίας της επίτευξης αυτού του στόχου.
Ιδιαίτερα σημαντική η διαμορφωτική αξιολόγηση Γίνεται με συνεχόμενες αξιολογήσεις που φανερώνουν τη σκέψη των μαθητών Δίνει την ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς να καταλάβουν - τις προϋπάρχουσες έννοιες των μαθητών, - την πορεία εξέλιξης των μαθητών από την αρχική γνώση προς καλύτερα επίπεδα μάθησης, - προβλήματα που χρειάζονται θεραπεία τα οποία θα ήταν αόρατα χωρίς την αξιολόγηση. Επιτρέπει στους μαθητές - να αναθεωρήσουν τη σκέψη τους και να βελτιώσουν την πρόοδό τους - να αξιολογήσουν την πρόοδό τους (αυτοαξιολόγηση).
3. Αξιολόγηση ως παράγοντας υποστήριξης της μάθησης
Προσανατολισμός στη μάθηση ή στην επίδοση; Τα παιδιά μπορούν πρακτικά να μάθουν τα πάντα με την ανάλογη θέληση και προσπάθεια. Η παρώθηση των παιδιών να επιμένουν για να ξεπεράσουν τις δυσκολίες κατά την πορεία μάθησης επηρεάζεται κατά πολύ από το αν είναι προσανατολισμένα στη μάθηση ή στην επίδοση. Οι μαθητές που επιδιώκουν τη μάθηση βλέπουν με καλό μάτι τις νέες προκλήσεις, τάση που επιτρέπει τη μάθηση. Οι μαθητές που προσανατολίζονται στην επίδοση ανησυχούν περισσότεροι για τα λάθη και τη μέτρηση της επιτυχίας και της αποτυχίας παρά για την ίδια τη μάθηση.
Κοινωνικοί παράγοντες στην παρώθηση Η ικανότητα παρακίνησης είναι σημαντική για να καταφέρουν οι μαθητές να μάθουν. Το να αισθάνεται κάποιος ότι βοηθάει σε κάτι τους άλλους αποτελεί σημαντικό παράγοντα παρώθησης. Οι μαθητές επίσης παρακινούνται καλύτερα όταν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες για να καταφέρουν κάτι για τους άλλους και τους ίδιους.
Σύγχρονες μορφές αξιολόγησης για την υποστήριξη της μάθησης. Η αξιολόγηση που είναι σύμφωνη με τις αρχές της μάθησης αποτελεί μέρος της διδασκαλίας και παρέχει πληροφορίες για το επίπεδο κατανόησης των μαθητών Η διαμορφωτική αξιολόγηση με απλές αξιολογήσεις που μετρούν την κατανόηση αντί για την απομνημόνευση, η αυτοαξιολόγηση των μαθητών και η αξιολόγηση των συμμαθητών όπως και η αξιολόγηση βάσει φακέλου αποτελούν σύγχρονες μορφές αξιολόγησης για την πρόοδο των μαθητών κατά τη σχολική χρονιά.
Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή. Εξελίξεις στις προσεγγίσεις για τη μάθηση 2. Αλλαγές στις αρχές και στις πρακτικές της αξιολόγησης στο σύγχρονο σχολείο 3. Αξιολόγηση ως παράγοντας υποστήριξης της μάθησης
Βιβλιογραφία Κασσωτάκης, Μ. (2013). Aξιολόγηση της επιδόσhς των μαθητών. Εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα Εθνικό Συμβούλιο Ερευνών ΗΠΑ. (2006). Πώς μαθαίνει ο άνθρωπος. Εκδ. Κέδρος, Αθήνα Βοσνιάδου, Σ. (2001). Πώς μαθαίνουν οι μαθητές. Διεθνές Γραφείο Εκπαίδευσης της Unesco. Διεθνής Ακαδημία της Εκπαίδευσης