Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού

Transcript

1 Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού

2 Τι είδους δραστηριότητα είναι ο γραμματισμός; Πότε, πώς και γιατί εμπλέκονται οι άνθρωποι σε δραστηριότητες εγγραμματισμού; Σε ποιες περιστάσεις και με ποιο σκοπό;

3 Καθημερινές θεωρήσεις Επιστημονικές θεωρήσεις

4 Διαφορετικές θεωρήσεις για το γραμματισμό Κυρίαρχη θεώρηση στην εκπαίδευση. Έμφαση στην τυπική διδασκαλία. Διδασκαλία μεμονωμένων μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων (προ αναγνωστικές δραστηριότητες, επίπεδα, τήρηση συγκεκριμένης σειράς διδασκαλίας). Paulo Freire. Εγγραμματισμός ως δικαίωμα, ως διεργασία, ως μορφή ισχυροποίησης. Έμφαση στις ανισότητες. Κριτική εξέταση κοινωνίας και κοινωνικών σχέσεων. Εγγραμματισμός ως πρόσβαση στη γνώση και την πληροφορία (πολυ γραμματισμοί)

5 Επομένως... Οι κυρίαρχες θεωρήσεις, δεν είναι αυτονόητες ούτε καθολικές, αλλά αντανακλούν συγκεκριμένες αντιλήψεις. Οι διαφορετικές θεωρήσεις συνεπάγονται και διαφορετικές ενέργειες, διαφορετικές δηλαδή διδακτικές προσεγγίσεις.

6 Κοινωνική θεώρηση του γραμματισμού Αφετηρία οι καθημερινές χρήσεις. Κοινωνική δραστηριότητα Διαφορετικοί εγγραμματισμοί συνδέονται με διαφορετικούς τομείς της καθημερινής ζωής. Κοινωνικές σχέσεις/ Κοινωνικό πλαίσιο Εγγραμματισμός ως επικοινωνία Εγγραμματισμός ως σκέψη Αξίες και αντιλήψεις

7 «Ο εγγραμματισμός δεν είναι απλώς η γνώση ανάγνωσης και γραφής ενός συγκεκριμένου συστήματος γραφής, αλλά η εφαρμογή αυτής της γνώσης για συγκεκριμένους σκοπούς μέσα σε συγκεκριμένο πλαίσιο χρήσης» (Scribner και Cole 1981 σελ 45)

8 Γραμματισμός Σημαίνει το επίπεδο πρόσβασης στη γραπτή πληροφορία που απαιτείται προκειμένου να μπορεί κάποιος να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του και να ασκήσει τα δικαιώματά του ως πολίτης μέσα στην όποια κοινωνία γραπτής επικοινωνίας ζει.

9 Δηλαδή Η έννοια του γραμματισμού είναι συνδεδεμένη με τη συμμετοχή σε εγγράμματες πρακτικές, αλλά και με την έννοια του δικαιώματος. Κι ακόμη, Το να είναι κανείς εγγράμματος σημαίνει να είναι ενεργός, να αισθάνεται άνετα και να έχει αυτοπεποίθηση μέσα στις εγγράμματες πρακτικές στις οποίες συμμετέχει (Barton, 2009).

10 Ερώτημα Ø Καταγράψτε 3 καταστάσεις στο πλαίσιο της οικογένειας και 3 στο πλαίσιο του σχολείου στις οποίες θεωρείτε ότι τα παιδιά αποκτούν γνώσεις σχετικά με την γραφή και την ανάγνωση.

11 Διαπιστώνουμε ότι Η ανάπτυξη της σχέσης των παιδιών με την ανάγνωση και τη γραφή ξεκινά ταυτόχρονα με τη ζωή τους. Τα παιδιά όταν έρχονται στο σχολείο έχουν ήδη εμπειρίες και γνώσεις σε σχέση με την ανάγνωση και τη γραφή.

12 Διαπιστώνουμε ότι Οι εμπειρίες και οι γνώσεις διαφοροποιούνται ανάλογα με το εθνοπολιτισμικό υπόβαθρο και την κοινωνική καταγωγή της οικογένειας.

13 Πώς μαθαίνουν τα παιδιά γραφή και ανάγνωση;

14 Διαβάστε προσεκτικά την λίστα που ακολουθεί. Ποιες από τις δραστηριότητες που αναφέρονται θεωρείτε ότι θα συνέβαλαν περισσότερο στην προώθηση του γραμματισμού των παιδιών στην πρώτη σχολική ηλικία και γιατί;

15 συχνή άσκηση στην αντιγραφή μικρών λέξεων, επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες συλλαβισμού, συχνή άσκηση στην αναγνώριση και τη γραφή γραμμάτων του αλφαβήτου, να εντοπίζουν μέσα σε κείμενα λέξεις που να αρχίζουν από ή να περιέχουν συγκεκριμένα γράμματα, συχνή ανάγνωση παραμυθιών ή άλλων ιστοριών, συζήτηση γύρω από διαφορετικούς τύπους κειμένων, παραγωγή διαφορετικών ειδών κειμένων από τα παιδιά για πραγματικές καταστάσεις επικοινωνίας, αναζητήσεις σε βιβλία ή/και στο διαδίκτυο από την εκπαιδευτικό -παρουσία των παιδιών- για θέματα που επεξεργάζονται στην τάξη, αξιοποίηση της γραφής στο παιχνίδι

16 Παραδοσιακές αντιλήψεις για τη μάθηση της ανάγνωσης και της γραφής Τα παιδιά μαθαίνουν σταδιακά (από το απλούστερο στο συνθετότερο) με τρόπο διαδοχικό και συσωρευτικό: γράμμα, συλλαβή, λέξη.. Όταν πρωτοέρχονται στο σχολείο δεν ξέρουν τίποτα και πρέπει να διδαχτούν τα πάντα από την αρχή και με τη σωστή σειρά. Πρώτα μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα γράμματα και ύστερα να γράφουν. Δεν μπορούν να γράψουν αν δεν γνωρίζουν τον κώδικα γραφής, αν δεν έχουν μάθει τα γράμματα. Όταν πρωτοαρχίσουν να γράφουν πρέπει να επιμείνουμε στη φορά της γραφής για να το μάθουν σωστά.

17 Για να μάθουν να γράφουν και να διαβάζουν πρέπει να έχουν αναγνωστική ετοιμότητα, να έχουν δηλαδή τον απαιτούμενο βαθμό ωριμότητας (οπτικο-κινητικό συντονισμό, οπτική και ακουστική αντίληψη, αναγνώριση σχημάτων και γραμμάτων, γνώση φωνημάτων )

18 Η παραδοσιακή τυπική μάθηση για τις μικρές ηλικίες εστιάζεται σε: Αντιγραφή από τον πίνακα Αλφάβητο Περιγράμματα μέσα στα οποία τα παιδιά χρωματίζουν Αναπαραγωγικές διαδικασίες με γνώμονα την αποφυγή του λάθους και την επιδίωξη του ίδιου για όλους αποτελέσματος

19 Aς σχολιάσουμε τα ακόλουθα παραδείγματα. Σε τι μοιάζουν και σε τι διαφέρουν οι γραπτές παραγωγές των παιδιών; Τι υποθέσεις κάνουμε για τον τρόπο που μαθαίνουν τα παιδιά;

20

21

22

23

24

25

26 Ερωτήματα Σε τι συνίστανται οι εγγράμματες πρακτικές; Τι επιδιώκουμε; Να μάθουν να μιλούν; Να μάθουν να γράφουν; Τι γνωρίζουν τα παιδιά για το γραπτό λόγο όταν έρχονται στο νηπιαγωγείο; Πώς μαθαίνουν ανάγνωση και γραφή;

27 Στο πλαίσιο των σύγχρονων προσεγγίσεων Τα παιδιά αντιμετωπίζονται ως ευρισκόμενα σε μία διαρκή εξελικτική διαδικασία γραμματισμού (αναδυόμενος αλφαβητισμός) Τα παιδιά επεξεργάζονται ιδέες και σχηματίζουν αντιλήψεις καθώς προσπαθούν να προσδώσουν νόημα στη γραφή. (Διαδικασία δόμησης όχι συσσώρευσης) Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας οι αντιλήψεις των παιδιών αλλάζουν.

28 Στο πλαίσιο των σύγχρονων προσεγγίσεων Η γραφή και η ανάγνωση είναι δυνατές πριν από τη γνώση του αλφαβητικού συστήματος Τα παιδιά μαθαίνουν όχι μόνο το αλφαβητικό σύστημα αλλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά λόγου σε διάφορες καταστάσεις, με διάφορους σκοπούς και διαφορετικά είδη κειμένων. Κατανόηση και παραγωγή κειμένων Για τη μάθηση είναι καθοριστικές οι αντιλήψεις του εκπαιδευτικού

29 Πώς μαθαίνουν τα παιδιά; από εμπειρίες, στο σπίτι και στο σχολείο, στο πλαίσιο των οποίων αισθάνονται άνετα και ασφαλή με ανθρώπους που ενδιαφέρονται για τα ίδια και γι αυτά που κάνουν και που γνωρίζουν τη μαθησιακή δυναμική των περιστάσεων αλληλεπιδρώντας μεταξύ τους, με τους ενηλίκους, με τα υλικά και με το χώρο, με το γραπτό λόγο μιλώντας και σκεπτόμενα σχετικά με τις εμπειρίες τους καθώς πειραματίζονται με τις μορφές, τις λειτουργίες, τις συμβάσεις και τις αξίες της ανάγνωσης και της γραφής και αναπτύσσουν ικανότητες που συνδέονται με την ανάπτυξη του γραμματισμού όταν ενθαρρύνεται η ανάληψη πρωτοβουλίας και η αυτονομία στο πλαίσιο των εγγράμματων πρακτικών.

30 Ο ρόλος του σχολείου Να καταστήσει όλα τα παιδιά ικανά να γράφουν και να διαβάζουν. Να καταστήσει όλα τα παιδιά ικανά να παράγουν, να κατανοούν και να ερμηνεύουν κείμενα σε συγκεκριμένα πολιτισμικά πλαίσια. Να αναπτύξουν τα παιδιά τις επικοινωνιακές δεξιότητες που απαιτεί η ορθή χρήση του λόγου. Να κάνει δυνατή την πρόσβαση στη γραπτή κουλτούρα. Να συμμετέχουν όλοι, να δουλεύουν σε βάθος και να οικοδομούν συλλογικά τη σκέψη τους. Σεβασμός στον ατομικό ρυθμό και τις ανάγκες και αξιοποίηση των βιωμάτων, των γνώσεων και των εμπειριών κάθε παιδιού.

31 Βασικές επιδιώξεις στις μικρές ηλικίες Να αντιληφθούν τα παιδιά ότι η γραφή είναι κατ εξοχήν κοινωνική δραστηριότητα ότι γράφουμε και διαβάζουμε για: Να ενημερωθούμε και να ενημερώσουμε Να θυμηθούμε και να υπενθυμίσουμε Να διαμαρτυρηθούμε Να παραπονεθούμε Να ζητήσουμε Να επιχειρηματολογήσουμε και να τεκμηριώσουμε Να ευχαριστηθούμε και να ευχαριστήσουμε Να μυηθούν στις εγγράμματες πρακτικές της κοινωνίας στην οποία ζουν

32 Οργάνωση της τάξης Συλλογική εργασία. Αλληλεπίδραση. Περιβάλλον πλούσιο σε γραπτό λόγο Λειτουργικός χαρακτήρας γραπτού λόγου Οργάνωση σε γωνιές. Πλούσιο έντυπο υλικό και γραφική ύλη Ευκαιρίες αυθόρμητης παραγωγής γραπτού λόγου

33 Ρόλος εκπαιδευτικού Αναρωτιέται σε σχέση με τις δικές τους αντιλήψεις Παρατηρεί και καταγράφει. Γνωρίζει τους μαθητές του. Αποσαφηνίζει και οργανώνει περιεχόμενα. Θέτει στόχους και επιδιώξεις Αποφασίζει και επιλέγει διδακτικές μεθόδους, δραστηριότητες. Προσφέρει υποστήριξη και καθοδήγηση. Ενθαρρύνει και ενδυναμώνει. Δημιουργεί κίνητρα Δίνει ευκαιρίες, διαμορφώνει καταστάσεις για ενεργό εμπλοκή των μαθητών στην επίλυση προβλημάτων, εκχωρεί μέρος της μάθησης στους ίδιους τους μαθητές Αναστοχάζεται

34 Συγκρίνετε τις 2 προσκλήσεις. Μπορείτε να κάνετε κάποιες υποθέσεις για τις διαδικασίες μέσα από τις οποίες παράχθηκαν;

35

36

37 Βιβλιογραφία Barton, D. (2009). Εγγραμματισμός: Εισαγωγή στην οικολογία της γραπτής γλώσσας. Αθήνα: Παπαζήσης Baynham, M. (2000). Πρακτικές γραμματισμού. Αθήνα: Μεταίχμιο. Ferreiro, E. (1998). Διαδικασίες νοηματοποίησης της γραπτής γλώσσας. Παραδείγματα από παιδιά σε διαφορετικές χώρες. Στο Το παιδί και η γραφή - Μία σχέση κλειδί για τη δια βίου μάθηση, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Κέντρο Καινοτομικών Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, ΟΕΔΒ (πρακτικά σεμιναρίου).