Ομιλία με θέμα: ''Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΠΡΩΗΝ ΕΣΣΔ, ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΠΙΕΡΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ'' Ζήνων Σατραζέμης Πρόεδρος Δ.Σ Δήμου Κατερίνης, Διευθυντής ΚΕΚ ΘΑΛΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ «Η πολυπολιτισμικότητα της σύγχρονης κοινωνίας και η δημιουργία νέων κοινωνικών ομάδων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (μετανάστες, παλιννοστντες, πρόσφυγες), καθιστν απαραίτητη τη δημιουργία στρατηγικών κοινωνικής ενσωμάτωσης, στα πλαίσια της κοινωνικής πολιτικής Κράς. Στην περιοχή της Περιφέρειας, συγκεντρώνεται το 51,41% συνόλου των παλιννοστντων ομογενών από τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ. Τα στοιχεία που υπάρχουν αποδεικνύουν την εξαιρετική συγκέντρωση των Παλιννοστντων σς νομς της Περιφέρειας και βέβαια στο νομό Πιερίας όπου συγκεντρώνεται το 7,56 % των παλιννοστντων στο της Περιφέρειας και το 3,88 % στο της χώρας. Ειδικότερα στο Δήμο Κατερίνης συγκεντρώνεται το μεγαλύτερο μέρος των παλιννοστντων, αφ είναι η πρωτεύουσα Νομ. Από τη σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Υπουργείο Μακεδονίας Θράκης δεν προκύπν σημαντικές διαφορές ως προς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κατοίκων παλιννοστντων από δήμο σε δήμο. Το φαινόμενο της μαζικής εισροής παλιννοστντων στην Ελλάδα, κορυφώθηκε στις αρχές της δεκαετίας 90 με αποτέλεσμα σήμερα να έχουν προκύψει διάφορα προβλήματα κοινωνικοοικονομικής φύσης για ς ίδιους ς παλιννοστντες αλλά και για την υπόλοιπη ελληνική κοινωνία. Το μεγαλύτερο ποσοστό των προβλημάτων έχει τις ρίζες στην παράνομη (χωρίς ασφάλιση) εργασία των παλιννοστντων στην Ελλάδα και στην ταυτόχρονη - και πιθανώς αναμενόμενη - εργασιακή ς εκμετάλλευση με κύριο στοιχείο την χαμηλομισθία, την έλλειψη ασφαλιστικής κάλυψης και ς όχι καλς όρους διαβίωσης ς, γενικότερα. Αποτέλεσμα, αυτών των καταστάσεων ήταν η δημιουργία συνθηκών περιθωριοποίησης των παλιννοστντων στα πλαίσια της ελληνικής κοινωνίας και κατά συνέπεια φαινομένου κοινωνικο-οικονομικ ς αποκλεισμ, δηλαδή της παρεμπόδισης ς από μια υγιή κοινωνική και επαγγελματική ένταξη στην κοινωνία με όλες τις μορφές και τις επιπτώσεις που θα μπορσε να έχει αυτή. Η βίαιη, οικολογική, κοινωνική και πολιτιστική αλλαγή και οι ψυχοσωματικές αντιδράσεις παλιννοστντα στις ξένες για τη διάρθρωση της προσωπικότητάς συνθήκες ζωής, ήταν αρνητικές για την ένταξή στην ελληνική ζωή. Χάνει το σύστημα αξιών της γενέτειρας και συνήθως δεν καταφέρνει να αποκτήσει κάποιο άλλο με λειργικότητα και για αυτόν και για την κοινότητα στην οποία ζει και εργάζεται. Τραυματίζεται η αυτοεκτίμηση σε μια κοινωνία όπου έχει μικρή αξία μια κοινωνία που τον εκτιμά όσο έχει η ίδια οικονομικό όφελος διαφορετικά σε πολλές περιπτώσεις τον απορρίπτει. Επίσης η ομάδα των Παλιννοστντων αντιμετωπίζει πρόσθετα κοινωνικά προβλήματα, γλώσσας, εύρεσης στέγης, εκπαίδευσης των παιδιών ς, καχυποψία από ς ντόπιους, και άλλα κοινωνικά πρότυπα και αξίες, τα οποία στέκονται εμπόδια στην πλήρη ενσωμάτωση ς στην τοπική κοινωνία. Συχνά όμως τα άτομα αυτά βιώνουν συναισθήματα κοινωνικής αδικίας. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα εάν η φυλετική καταγωγή ς ήταν, ή θεωρν οι ίδιοι ότι ήταν, ο βασικός λόγος που ς οδήγησε εκτός αγοράς εργασίας. Άλλα προβλήματα αυτής της κοινωνικά ευαίσθητης ομάδας είναι η μη γνώση της λειργίας της δημόσιας διοίκησης οργανισμών πρόνοιας και κοινής ωφέλειας, ώστε να αξιοποιήσουν την παροχή αγαθών και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων ς. Τα προβλήματα κοινωνικής ενσωμάτωσης των παιδιών ς είναι ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα καθώς τα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας αντιμετωπίζουν πρόσθετα προβλήματα
προσαρμογής με αποτέλεσμα οι γονείς να επιφορτίζονται με περισσότερο άγχος πέρα από την αγωνία ς για την αντιμετώπιση των προβλημάτων εξεύρεσης στέγης, αναγνώρισης πτυχίων, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης κλπ. ΠίνακαςΙ Τόπος εγκατάστασης & διαμονής παλιννοστντων στην Περιφέρεια Νομός άτομα % στο της Περιφέρειας Θεσσαλονίκης 51139 64,05 32,92 Πιερίας 6034 7,56 3,88 Ημαθίας 2904 3,64 1,87 Χαλκιδικής 4860 6,09 3,12 Κιλκίς 5188 6,50 3,34 Πέλλας 3284 4,11 2,11 Σερρών 6437 8,06 4,14 Σύνολο Περιφ. 79846 100 51,41 Κεντ. Μακεδονίας Υπόλοιπη Ελλάδα 75473-48,59 Σύνολο Χώρας 155319-100 % στο της χώρας ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ- ΑΝΕΡΓΙΑΣ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑΣ Α) Ως προς τα ποσοστά ανεργίας: Ο Νομός Πιερίας κατέχει το μεγαλύτερο ποσοστό 45,967% στην ανεργία σς Παλιννοστντες σε σχέση με ς άλλους Νομς της και αντιστοιχίζεται σε 1.972 άτομα. Όλα τα ανωτέρω αποτυπώνονται στον πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας Ι Εργατικό δυναμικό των παλιννοστντων ομογενών στην Περιφέρεια α/α Νομός Σύνολο Εργαζόμενοι Μη Εργαζόμενοι Άτομα Άτομα % Άτομα % 1 Ημαθίας 1.992 1.106 55,522 886 44,478 2 Θες/νίκης 37.559 21.119 56,229 16.440 43,771 3 Κιλκίς 3.591 1.954 54,414 1.637 45,586 4 Πέλλας 2.375 1.412 59,453 963 40,547 5 Πιερίας 4.290 2.318 54,033 1.972 45,967 6 Σερρών 4.565 2.672 58,532 1.893 41,468 7 Χαλκιδικής 3.475 2.221 63,914 1.254 36,086 Σύνολο 57.847 32.802 56,704 25.045 43,296 Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται με σαφήνεια η κατάσταση των εργαζόμενων και των μη εργαζόμενων παλιννοστντων κατά ηλικία σε επίπεδο Π.Κ.Μ. Το συμπέρασμα που βγαίνει με μια πρώτη ανάγνωση είναι ότι ένα ποσοστό της τάξης 43,294% είναι άνεργοι και από αυτς η συντριπτική πλειοψηφία είναι γυναίκες. Η ανεργία πλήττει κυρίως τις ηλικίες από 17 έως τα 40 και τα 51 χρόνια και πάνω. Αυτός είναι ένας πρόσθετος λόγος για την επανεκπαίδευση των παλιννοστντων.
Πίνακας ΙΙ Κατανομή Εργατικ Δυναμικ των παλιννοστντων ομογενών στην Περιφέρεια σε σχέση με την ηλικιακή σύνθεση α/α Ηλικία Άτομα Εργαζόμενοι Μη Εργαζόμενοι Εργαζόμ ενοι % Άτομα % Στο Άτομα 32,466 16.40 1 % Στο Στο Μη εργαζόμεν οι % Στο ο ύ 1 17-40 35.182 18.78 1 28,352 53,382 46,617 2 41-50 14.680 9.673 16,721 5.007 8,655 65,892 34,107 3 51-64 7.985 4.348 7,516 3.637 6,287 54,45 45,54 Σύν ολο 57.847 32.80 2 56,703 25.04 5 43,294 Β) Ως προς την εκπαίδευση: Τα στοιχεία που αφορν το εκπαιδευτικό επίπεδο των παλιννοστντων σε επίπεδο Περιφέρειας είναι ίδια σε γενικές γραμμές με αυτά των παλιννοστντων που διαμένουν στην Κατερίνη και έχουν, όπως φαίνεται και στον συνημμένο πίνακα ως εξής: Δημοτικό Γυμνάσιο: 31,368% Λύκειο: 27,545% Τεχνική σχολή : 8,596% Ανώτερη σχολή επιπέδου ΤΕΙ: 7,185% Ανώτερη σχολή επιπέδου ΑΕΙ: 9,887% Μάστερ Διδακτορικό: 0,231% Από τα ανωτέρω εύκολα εξάγεται το συμπέρασμα ότι ένα ποσοστό της τάξης 67,509% καλύπτεται από ανθρώπους με κατώτερη και μέση μόρφωση και αν προσθέσουμε και το 15,188% που είναι παιδιά αντιλαμβανόμαστε ότι για επανεκπαίδευση πρέπει να κατευθυνθεί η συντριπτική πλειοψηφία των παλιννοστντων. Πίνακας Ι Επίπεδο εκπαίδευσης παλιννοστντων ομογενών στην Περιφέρεια α/α Επίπεδο εκπαίδευσης % στο αριθμός 1 Δημοτικό Γυμνάσιο 31,368 25.046 2 Λύκειο 27,545 21.993 3 Τεχνική σχολή 8,596 6.865 4 Ανώτερη σχολή επιπέδου ΤΕΙ 7,185 5.737 5 Ανώτερη σχολή επιπέδου ΑΕΙ 9,887 7.894 6 Μάστερ Διδακτορικό 0,231 184 7 Παιδιά προσχολικής ηλικίας 15,188 12.127 Σύνο 100 79.846 λο
Η ηλικιακή διάρθρωση των παλιννοστντων στο Δήμο Κατερίνης σε σχέση με το επίπεδο εκπαίδευσης. Από τα υπάρχοντα στοιχεία φαίνεται ότι, στην Κατερίνη τα ποσοστά είναι: Ποσοστό 15% είναι απόφοιτοι δημοτικ σχολείου, Ποσοστό 35% είναι απόφοιτοι γυμνασίου ή/ και λυκείου, Ποσοστά 35% είναι απόφοιτοι ΙΕΚ και ΤΕΙ Ποσοστό 15% είναι απόφοιτοι Ανωτάτων σχολών που όμως τα εκπαιδευτικά ς προσόντα δεν αναγνωρίζονται από τις δημόσιες αρχές. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι για ένα μεγάλο μέρος των Παλιννοστντων οι γνώσεις έχουν απαξιωθεί στο πέρασμα χρόνου και τις συνθήκες ετεροαπασχόλησης, που επικρατν. Γ) Ως προς το επίπεδο γνώσης της νεοελληνικής γλώσσας: Ένα μεγάλο ποσοστό 53,45% ή 42.439 άτομα, δεν ξέρει καθόλου ή χειρίζεται μέτρια την νεοελληνική γλώσσα πράγμα που δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα στην κοινωνική ενσωμάτωση και την εξασφάλιση εργασίας για τα άτομα αυτά. Πίνακας 3. Επίπεδο γνώσης της νεοελληνικής γλώσσας των παλιννοστντων ομογενών στην Περιφέρεια α/α Επίπεδο γνώσης της % στο αριθμός νεοελληνικής γλώσσας 1 Πολύ καλά 12,815 10.232 2 Καλά 34,034 27.175 3 Μέτρια 46,797 37.366 4 Καθόλου 6,654 5.073 Σύνολο 100 79.846 Αιτίες που οδηγν στην ανεργία Σύμφωνα με πρωτογενή έρευνα που έγινε από το ΚΕΚ ΘΑΛΗΣ μέσα από την επαφή με ς φορείς εκπροσώπησης των Παλιννοστντων βρέθηκαν τα εξής στοιχεία: Οι ίδιοι οι παλιννοστντες κλήθηκαν να απαντήσουν στη γενική ερώτηση "Σε ποιο βαθμό εκτιμάς ότι οι γνώσεις σου αντιστοιχν στις απαιτήσεις επαγγέλματος που ασκείς/-σες". Από τις απαντήσεις ς φαίνεται ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό διαπιστώνουν "μεγάλη αντιστοιχία", ενώ οι υπόλοιποι διαπιστώνουν "πολύ μικρή αντιστοιχία". Στο ανωτέρω πρόβλημα πρέπει να προσθέσουμε και το μεγάλο πρόβλημα της μη αναγνώρισης των πτυχίων ή της μη ακριβς αντιστοίχισης ς από την πλευρά ΔΙΚΑΤΣΑ, όπως αναλύθηκε στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Επιστημόνων Παλιννοστντων που έγινε στην Κατερίνη το 2004. Αυτό έχει σαν συνέπεια να ετεροαπασχολείται η συντριπτική πλειοψηφία των μορφωμένων παλιννοστντων και κυρίως των γυναικών οι οποίες και λόγω των οικιακών ς καθηκόντων απασχολνται σε εργασίες μερικής απασχόλησης, όπως οικιακοί βοηθοί, που απέχει κατά πολύ από την ειδίκευσή ς. Οι γνώσεις και οι ικανότητες με τις οποίες ήλθαν οι παλιννοστντες δεν αρκν για τη διεκδίκηση μιας θέσης εργασίας. Η εκπαίδευση που είχαν από τον τόπο καταγωγής ς δεν ανταποκρίνεται στις δεξιότητες και ικανότητες που απαιτνται ώστε να μπορν να ενταχθν στο εργασιακό περιβάλλον. Η πλειονότητα των παλιννοστντων αναζητν μια ευκαιρία για να αποκτήσουν επαγγελματικά προσόντα ικανά για να βρουν δουλειά. Βέβαια ένας σημαντικά ανασταλτικός παράγοντας σε αυτή ς την προσπάθεια είναι και η μη καλή γνώση της Ελληνικής γλώσσας. Οι Παλιννοστντες στην πλειοψηφία ς στερνται κατάλληλων γλωσσικών εργαλείων της ελληνικής γλώσσας, ώστε να μπορν να προσεγγίζουν με επιτυχία τόσο τις επιχειρήσεις για ανεύρεση εργασίας, όσο και το κοινωνικό γίγνεσθαι για να πετύχουν γρήγορα την κοινωνική ς ενσωμάτωση.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ: 1)Για να προλάβουμε και να αντιμετωπίσουμε την ανεργία πρέπει να γεφυρώσουμε τις αποστάσεις μεταξύ προσφοράς και ζήτησης και αυτό θα πρέπει να το γνωρίζει και να το αναγνωρίζει και η προσφορά και η ζήτηση Ένα καλά «οργανωμένο» σύστημα γραφειοκρατικών διαδικασιών φαίνεται πως δεν λύνει το πρόβλημα. Χρειάζεται μέθοδος, ζωντανές και διαρκώς εξελισσόμενες διαδικασίες διερεύνησης των αναγκών και των δυο πλευρών και προφανώς σύγχρονες, σύντομες και αποτελεσματικές διαδικασίες προσαρμογής και ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικ. 2) Δεν αρκεί να έχουμε κάποιες δομές προώθησης στην απασχόληση που απλώς καταγράφουν ς άνεργους και ς τροχοδρομν σε διάφορα προγράμματα κατάρτισης, ανεξάρτητα από τις πραγματικές ανάγκες ς. Πρέπει να έχουμε ένα ολοκληρωμένο σύστημα εξατομικευμένης επαγγελματικής συμβουλευτικής και ενδυνάμωσης που θα μπορεί να διαπιστώνει τις πραγματικές ανάγκες και δυνατότητες άνεργου, θα γνωρίζει τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, θα συνδέει ς άνεργους με τις επιχειρήσεις και θα φροντίζει να δίνει λύσεις σε κάθε πρόβλημα και ανάγκη που εκφράζουν, τόσο πριν όσο και μετά την πρόσληψη. Τέλος κατανομε πως το ίδιο αυτό σύστημα, πρέπει να αποκτήσει αξιοπιστία και κύρος και προς τις επιχειρήσεις, για να το χρησιμοποιν αντλώντας μέσα απ' αυτό το ανθρώπινο δυναμικό που χρειάζονται. 3) Πρέπει να μας προβληματίσουν ο τρόπος και η εμβέλεια των πολιτικών δημοσιότητας, ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης των ανέργων για συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία. Είναι ένα σοβαρό ζήτημα αυτό, που τόσο οι αρμόδιες αρχές, όσο και οι εμπλεκόμενοι φορείς πρέπει να το αντιμετωπίσουν άμεσα. Η πολιτεία οφείλει ν' αναλάβει μια μεγάλη μαζική καμπάνια για το θέμα αυτό. Επίσης πρέπει τα συνδικάτα ν' αναλάβουν πρωτοβουλίες για την κατανόηση από ανέργους και εργαζόμενους των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης και ιδιαίτερα της δια βίου μάθησης; 4) Τα ΚΕΚ θα πρέπει να συμπεριλάβουν στο πρόγραμμα σπουδών κάθε προγράμματος κατάρτισης την δια βίου μάθηση, ως μοναδικ εργαλείου αντιμετώπισης της πιο γρήγορης απαξίωσης κεφαλαίου, ανθρώπινου κεφαλαίου. 5)Θα πρέπει να αντιμετωπισθεί το υπάρχον έλλειμμα εργαλείων και συστημάτων Εξατομικευμένης Επαγγελματικής Συμβουλευτικής και Προώθησης ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, στην αγορά εργασίας. Το έλλειμμα αυτό επηρεάζει την ποιότητα και αποτελεσματικότητα της Συμβουλευτικής, της Κατάρτισης και της Πιστοποίησης γνώσεων και δεξιοτήτων. 6) Θα πρέπει να αντιμετωπισθεί το υπάρχον έλλειμμα εργαλείων και συστημάτων αξιολόγησης και πιστοποίησης γνώσεων /δεξιοτήτων ανέργων και εργαζομένων που τις απέκτησαν (γνώσεις και δεξιότητες) με άτυπους τρόπους (κατάρτιση, εργασιακή εμπειρία, αυτομάθηση, κλπ) γεγονός που οδηγεί στην επαγγελματική αποδυνάμωση, στην χαμηλή αυτοεκτίμηση και στην παραίτηση από ένα καλύτερο επαγγελματικό μέλλον. 7) Θα πρέπει να αντιμετωπισθεί το υπάρχον έλλειμμα εργαλείων και συστημάτων αξιολόγησης της «σιωπηρής γνώσης» των εργαζομένων από τις επιχειρήσεις, γεγονός που οδηγεί συχνά σε άσκοπες δραστηριότητες κατάρτισης, σε υποτίμηση ανθρώπινου κεφαλαίου, σε υποβάθμιση των ανταγωνιστικών χαρακτηριστικών της επιχείρησης. 8) Οφείλουν οι φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης να αναλάβουν πρωτοβουλίες σε σχέση με την ανεργία, όπως την εκπόνηση μελέτης που να αποτυπώνει το μεγάλο αυτό πρόβλημα και να προτείνει λύσεις σε σχέση με τις υπάρχουσες θέσεις εργασίας που έχουν οι επιχειρήσεις Νομ καθώς επίσης και με την προοπτική νέων που μπορν να γίνουν από την πρόκληση νέων καινοτόμων επενδύσεων. Αυτό σημαίνει άμεσες διευκολύνσεις σς υποψηφίους επενδυτές σε σχέση με το πρόβλημα των υποδομών στο σύνολό ς.»