ΚΑΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΤΟΝΟ Γενετικές αναλύσεις σε προϊόντα τόνου Νοέµβριος 2010 1) Περιγραφή Ο τόνος σε κονσέρβα που πωλείται στην Ευρωπαϊκή Ένωση προέρχεται κυρίως από τον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό. Το µεγαλύτερο σε αριθµό είδος τόνου από τα πολλά που κολυµπούν σε αυτούς τους ωκεανούς είναι ο τόνος skipjack (Katsuwonus pelamis). Ο τόνος skipjack είναι το είδος που πωλείται περισσότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και παρόλο που σήµερα αλιεύεται σε υπερβολικούς ρυθµούς, τα αποθέµατα παραµένουν σχετικά υγιή, αν και υπάρχουν κάποια πρώτα σηµάδια µείωσης σε ορισµένες περιοχές. Αντίθετα, άλλα εµπορικά είδη που χρησιµοποιούνται σε κονσέρβες, ιδιαίτερα ο κιτρινόπτερος () και ο µεγαλόφθαλµος τόνος (), υπεραλιεύονται συστηµατικά. Αν και ο τόνος skipjack αποτελεί µάλλον την πιο βιώσιµη επιλογή, η κατανάλωσή του µπορεί να συµβάλει στη µείωση άλλων ειδών. Μεγάλο µέρος αυτού και άλλων ειδών τόνου που πωλούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλιεύονται µε τη χρήση συσκευών συνάθροισης ψαριών (FADs fish aggregating devices) από γρι γρι. Μία συσκευή συνάθροισης ψαριών είναι ένα επιπλέον αντικείµενο, όπως µία σηµαδούρα, µία απλή πλατφόρµα από ξύλο ή µπαµπού, ή µία πλατφόρµα υψηλής τεχνολογίας µε συνδεδεµένα δίχτυα που κρέµονται από την επιφάνεια σε βάθος µέχρι και 100 µέτρων. Μεγάλα αντικείµενα που επιπλέουν στους ωκεανούς, όπως κορµοί δέντρων, µπορεί επίσης να λειτουργήσουν ως συσκευές συνάθροισης ψαριών. Αυτές οι συσκευές µπορεί να συγκρατούνται σε άγκυρα ή να παραδέρνουν ελεύθερα. Ειδικά οι τελευταίες χρησιµοποιούνται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια. Πολλά είδη ψαριών, ανάµεσά τους και είδη τόνου, προσελκύονται από αυτά τα επιπλέοντα αντικείµενα που αποτελούν ένα σπάνιο οπτικό ερέθισµα στον ανοιχτό ωκεανό. Με το πέρασµα του χρόνου, µεγάλοι αριθµοί ψαριών και άλλης θαλάσσιας ζωής συγκεντρώνονται γύρω από τις συσκευές, δηµιουργώντας ένα µικρό οικοσύστηµα. Τότε ένα δίχτυ απλώνεται κυκλικά γύρω από τα συγκεντρωµένα είδη και κλείνει κάτω από αυτά. Αυτή η µέθοδος αλιείας είναι το γρι γρι. Οι συσκευές συνάθροισης ψαριών δεν προσελκύουν µόνο τόνους skipjack, αλλά και ανήλικα άτοµα κιτρινόπτερου και µεγαλόφθαλµου τόνου, καρχαρίες, θαλάσσιες χελώνες και άλλα, µε αποτέλεσµα αυτή η αλιευτική µέθοδος να προκαλεί µεγάλες ποσότητες παρεµπιπτόντων αλιευµάτων. Έτσι, στα δίχτυα των γρι γρι βρίσκουν το θάνατο πολλές θαλάσσιες χελώνες και µη στοχευόµενα είδη ψαριών, αλλά και εκατοµµύρια καρχαρίες που είτε πνίγονται στα δίχτυα είτε, αφού αφαιρεθεί το πτερύγιό τους, ξαναπετιούνται στη θάλασσα όπου θα πεθάνουν βασανιστικά. Οι ίδιοι οι ψαράδες θα έπρεπε να προβληµατίζονται από τη χρήση των συσκευών συνάθροισης ψαριών, δεδοµένου ότι αυτή επιδεινώνει την υπεραλίευση του τόνου ενώ παράλληλα εµποδίζει την ανάκαµψη ειδών όπως ο µεγαλόφθαλµος και ο κιτρινόπτερος τόνος, εφόσον τόσο τα ανήλικα όσο και τα i, ii ενήλικα άτοµα αλιεύονται αδιάκριτα. Οι συσκευές συνάθροισης ψαριών χρησιµοποιούνται ευρέως. Το ποσοστό τόνου skipjack που αλιεύθηκε µε τη χρήση τους το 2003 εκτιµάται ότι ήταν περίπου η µισή παγκόσµια ψαριά τόνου skipjack που αλιεύθηκε µε γρι γρι. iii Σύµφωνα µε πιο πρόσφατους υπολογισµούς το ποσοστό αυτό είναι πλέον ακόµα µεγαλύτερο περίπου το 70% της συνολικής ψαριάς µε γρι γρι. iv Ενώ η αλιεία µε συσκευές συνάθροισης ψαριών εξελίχθηκε µε γρήγορους ρυθµούς, η έρευνα σχετικά µε τις επιπτώσεις της τόσο στα είδη στόχους 1

όσο και στο ευρύτερο θαλάσσιο περιβάλλον δεν έχει διεξαχθεί σε αντίστοιχο βαθµό. Ενώ η χρήση των συσκευών συνάθροισης ψαριών γίνεται όλο και πιο εντατική, τα στοιχεία σχετικά µε τις επιπτώσεις τους παραµένουν λιγοστά και ανεπαρκή. 2) ειγµατοληψία Προϊόντα τόνου σε κονσέρβα από 12 χώρες αναλύθηκαν γενετικά από το ισπανικό εργαστήριο θαλασσίων ερευνών AZTI Tecnalia µε στόχο την ταυτοποίηση του είδους τόνου που περιείχαν. Τα προϊόντα προέρχονται από την Ελλάδα, Αυστραλία, Αυστρία, Καναδά, Γερµανία, Ιταλία, Ολλανδία, Νέα Ζηλανδία, Ισπανία, Ελβετία, Ηνωµένο Βασίλειο και ΗΠΑ. Αναλύθηκαν τουλάχιστον 5 διαφορετικά προϊόντα από κάθε χώρα. Για κάθε προϊόν αναλύθηκαν 3 διαφορετικές κονσέρβες µίας παρτίδας ή 3 κονσέρβες από διαφορετικές παρτίδες. Συνολικά αναλύθηκαν 165 προϊόντα από 50 µάρκες τόνου. Αναλύθηκαν κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, προϊόντα µέτριας προς χαµηλής ποιότητας (τεµαχισµένος τόνος) και προϊόντα χαµηλής τιµής. 3) Αποτελέσµατα αναλύσεων Ανιχνεύθηκαν αρκετά προϊόντα τόνου µε παρατυπίες ως προς το είδος τόνου που περιείχαν. Οι παρατυπίες αφορούν τις ακόλουθες τρεις περιπτώσεις: 1. Σε κάποιες µάρκες βρέθηκε ανάµιξη δύο διαφορετικών ειδών τόνου στην ίδια κονσέρβα. 2. Σε άλλες µάρκες, διαφορετικές κονσέρβες του ίδιου προϊόντος βρέθηκαν να περιέχουν διαφορετικά είδη τόνου. Αυτό ισχύει τόσο για κονσέρβες της ίδιας παρτίδας, όσο και για κονσέρβες από διαφορετικές παρτίδες. 3. Σε κάποιες µάρκες βρέθηκε µέσα στην κονσέρβα διαφορετικό είδος από αυτό που αναφερόταν στην ετικέτα του προϊόντος. Η πλήρης αναφορά του ανεξάρτητου εργαστηρίου, µαζί µε όλα τα αποτελέσµατα των αναλύσεων, βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.greenpeace.org/international/publications/reports/tinned-tuna--fish- Aggregation-Devices/ 4) Συµπεράσµατα αναλύσεων ιαχωρισµός ανήλικων ατόµων µεγαλόφθαλµου και κιτρινόπτερου τόνου Τα διαφορετικά είδη τόνου µπορούν να διακριθούν µε σχετική ευκολία όσο είναι φρέσκα, παρόλ αυτά στην επιφανειακή αλιεία συχνά γίνονται λανθασµένοι διαχωρισµοί και ο κιτρινόπτερος τόνος αποθηκεύεται µαζί µε τον µεγαλόφθαλµο. v Αυτό συµβαίνει επειδή είναι πιο δύσκολο τα δύο είδη να διακριθούν στα µικρά και µεσαία µεγέθη που αλιεύονται από τα γρι γρι. vi Επιπλέον, η διάκριση γίνεται ακόµα πιο δύσκολη όταν τα ψάρια δε διαχωρίζονται ανά είδος αµέσως µετά την αλίευσή τους, καθώς το χρώµα τους ξεθωριάζει πολύ γρήγορα µετά το θάνατό τους και τα δύο είδη φαίνονται να έχουν το ίδιο χρώµα. vii Αφού καταψυχθούν, ο µεγαλόφθαλµος και ο κιτρινόπτερος τόνος είναι ακόµα πιο δύσκολο να διακριθούν λόγω του αποχρωµατισµού, της απώλειας χαρακτηριστικών σηµαδιών, της καταστροφής των πτερυγίων, του γδαρσίµατος και της απώλειας του σχήµατος λόγω παραµόρφωσης και χτυπηµάτων κατά την αποθήκευση και µεταφορά τους. Οι ανήλικοι µεγαλόφθαλµοι και κιτρινόπτεροι τόνοι µοιάζουν σχεδόν πανοµοιότυποι αφού καταψυχθούν, αποθηκευτούν viii, ix και µεταφερθούν. 2

Καθυστέρηση στο διαχωρισµό: λιγότερες πιθανότητες σωστής διάκρισης Φαίνεται ότι ο τόνος που αλιεύεται µε γρι γρι συχνά δε διαχωρίζεται πάνω στο αλιευτικό σκάφος αλλά σε κάποιο επόµενο στάδιο, αφότου τα ψάρια έχουν αποθηκευτεί και καταψυχθεί στα αµπάρια του αλιευτικού. Ο κιτρινόπτερος και ο µεγαλόφθαλµος τόνος πωλούνται στην αγορά στην ίδια χαµηλή τιµή, µε αποτέλεσµα οι ψαράδες να µην έχουν κίνητρο για να τους διαχωρίσουν ανά είδος. x Πιθανώς αυτό να µη συµβαίνει πάντοτε, αλλά φαίνεται ότι είναι κοινή πρακτική. Σε δύο κονσερβοποιίες στη Μπανγκόκ, ο διαχωρισµός και το ζύγισµα ανά είδος και µέγεθος δε γίνονται στο σκάφος ή µετά την εκφόρτωση στο λιµάνι, αλλά στις ίδιες τις κονσερβοποιίες, πριν τα ψάρια καταψυχθούν στις εγκαταστάσεις των εταιριών. Οι δύο εταιρίες έχουν αναγνωρίσει τη δυσκολία διαχωρισµού ανήλικων µεγαλόφθαλµων και κιτρινόπτερων τόνων και την πιθανότητα ένα µεγάλο ποσοστό µεγαλόφθαλµων τόνων να καταµετρείται ως κιτρινόπτερος. xi Σε ένα άλλο παράδειγµα, εξετάζοντας την ακρίβεια του διαχωρισµού των ειδών σε 3 κονσερβοποιίες στην Ταϊλάνδη αναφέρθηκε ότι οι µικροί σε µέγεθος κιτρινόπτεροι και µεγαλόφθαλµοι δε µπορούν να διακριθούν µε µία µατιά στις γραµµές διαχωρισµού, µε αποτέλεσµα ένα σχετικό υψηλό ποσοστό ανάµιξης. xii Σε αυτές τις κονσερβοποιίες ο κιτρινόπτερος και ο µεγαλόφθαλµος τόνος διαχωρίζονται σε 5 κατηγορίες σύµφωνα µε το µέγεθός τους (κάτω από 1,4 κιλά, 1,4 1,8 κιλά, 1,8 3,4 κιλά, 3,4 9,0 κιλά, και πάνω από 9,0 κιλά) ανά είδος. Για τις δύο χαµηλότερες κατηγορίες το ποσοστό ανάµιξης ήταν σχετικά υψηλό 12,6% (σε βάρος) κατά µέσο όρο (από 0 21,7%), µε διαφορές ανάµεσα στις κονσερβοποιίες. Τα ποσοστά ανάµιξης για τις 3 υψηλότερες κατηγορίες είχαν µικρότερες αποκλίσεις 2,8% κατά µέσο όρο (από 0 6,8%). xii Τα προβλήµατα στη διάκριση των διαφορετικών ειδών τόνου φαίνεται ότι έχουν οδηγήσει στις παρατυπίες που αποκαλύφθηκαν από τις εργαστηριακές αναλύσεις. Τα κυριότερα ζητήµατα που ανέκυψαν περιγράφονται στη συνέχεια. Ανάµιξη διαφορετικών ειδών σε µία κονσέρβα: Θα µπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι συνήθως η ανάµιξη διαφορετικών ειδών µέσα σε µία κονσέρβα δεν είναι σκόπιµη και ότι η κονσερβοποιία δεν είχε τη δυνατότητα να διακρίνει τα δύο είδη. Παρόλ αυτά, αν και δεν είναι σκόπιµη, η ανάµιξη αυτή αντιβαίνει τη νοµοθεσία για τα προϊόντα που πωλούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ανάµιξη δύο ειδών σε µία κονσέρβα αντιβαίνει τον Ευρωπαϊκό Κανονισµό (ΕΟΚ) No 1536/92, µε ηµεροµηνία 9 Ιουνίου 1992, xiii ο οποίος θέτει κοινές προδιαγραφές εµπορίας για τις κονσέρβες τόνου και παλαµίδας. Το Άρθρο 2 (2) του Κανονισµού προβλέπει ότι κατά την εµπορία κονσερβών τόνου «εν επιτρέπεται η ανάµειξη διαφορετικού είδους ψαριών στο ίδιο δοχείο.» (Προβλέπεται µία εξαίρεση για «µαγειρικά παρασκευάσµατα µε βάση τη σάρκα τόνου ή παλαµίδας που προϋποθέτουν τη λύση της µυϊκής τους συνέχειας»). xiv Ασυνέπεια στη χρήση ειδών σε µία ή περισσότερες παρτίδες ενός προϊόντος: Η παρτίδα ενός προϊόντος αποτελεί το σύνολο των µονάδων ενός προϊόντος που παρήχθησαν ή συσκευάστηκαν κάτω από τις ίδιες συνθήκες. Ο αριθµός παρτίδας (lot number) καθιστά δυνατή την εξακρίβωση της συγκεκριµένης παρτίδας από την οποία προέρχεται ένα προϊόν. Οι δυσκολίες στο διαχωρισµό των διαφορετικών ειδών τόνου φαίνεται ότι οδηγούν στη χρήση διαφορετικών ειδών σε µία ή περισσότερες παρτίδες του ίδιου προϊόντος. Παρόλο που η νοµοθεσία δεν υποχρεώνει τη χρήση του ίδιου είδους σε µία ή περισσότερες παρτίδες ενός προϊόντος, η πρακτική αυτή δεν επιτρέπει στους καταναλωτές να γνωρίζουν ποιο είδος τόνου βρίσκεται σε κάθε κονσέρβα. 3

Έλλειψη επισήµανσης: Πολλά προϊόντα τόνου σε κονσέρβα δεν αναγράφουν στην ετικέτα ποιο είδους τόνου περιέχουν (πλήρες εµπορική και / ή λατινική ονοµασία). Η επισήµανση της πλήρους ονοµασίας του είδους δεν είναι αυτή τη στιγµή υποχρεωτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι καταναλωτές δεν έχουν έτσι καµία πληροφορία σχετικά µε το είδος τόνου που περιέχει η κονσέρβα, πόσω µάλλον για την περιοχή ή τον τρόπο αλιείας του. Όταν οι παραγωγοί δε δηλώνουν το είδος τόνου που χρησιµοποιούν δεν έχουν καµία δέσµευση προς τους καταναλωτές και µπορούν να καταφύγουν στη χρήση οποιουδήποτε είδους διατίθεται στην αγορά σε χαµηλή τιµή. Τα τελευταία χρόνια, πολλοί παραγωγοί στην Ευρώπη και άλλες χώρες έχουν βελτιώσει την επισήµανση των προϊόντων τους σε εθελοντική βάση, και µερικοί αναγράφουν ακόµα και τη λατινική ονοµασία του είδους. Πρόκειται για µία αξιέπαινη προσπάθεια, η οποία µάλιστα είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της ιχνηλασιµότητας του προϊόντος. Παρατυπίες στην επισήµανση: Η ανακριβής επισήµανση των προϊόντων τόνου στοιχειοθετεί το αδίκηµα της απάτης σε πολλές χώρες. Το Άρθρο 2 του Ευρωπαϊκού Κανονισµού 2000/13/EΚ, µε ηµεροµηνία 20 Μαρτίου 2000 xv για προσέγγιση των νοµοθεσιών των κρατών µελών σχετικά µε την επισήµανση, την παρουσίαση και τη διαφήµιση των τροφίµων, προβλέπει: «1. Η επισήµανση και οι τρόποι σύµφωνα µε τους οποίους πραγµατοποιείται δεν πρέπει: α) να είναι φύσεως τέτοιας, ώστε να οδηγεί σε πλάνη τον αγοραστή, ιδίως: i) ως προς τα χαρακτηριστικά του τροφίµου και ιδίως τη φύση, την ταυτότητα, τις ιδιότητες, την σύνθεση, την ποσότητα, τη διατηρησιµότητα, την καταγωγή ή προέλευση, τον τρόπο παρασκευής ή λήψεως,» Η επισήµανση µίας κονσέρβας µε ένα είδος ψαριού διαφορετικού από αυτό που περιέχει παραπλανεί τον καταναλωτή σχετικά µε τη φύση, την ταυτότητα ή τη σύνθεση του προϊόντος. Μπορεί επίσης να υποστηριχθεί ότι τέτοια ανακριβής σήµανση παραπλανεί τον καταναλωτή «σε σηµαντικό βαθµό», καθώς πολλοί καταναλωτές επιθυµούν να αποφύγουν την κατανάλωση υπεραλιευµένων ειδών και η ανακριβής σήµανση δεν τους το επιτρέπει. Επιπλέον, ο Κανονισµός (ΕΟΚ) No 1536/92, xvi όπως αναφέρθηκε παραπάνω, εφόσον απαγορεύει τη µίξη διαφορετικών ειδών σε µία κονσέρβα αναγνωρίζει εµµέσως ότι οι καταναλωτές έχουν όφελος από ένα «συνεπές» προϊόν τόνου. Επίσης πρέπει να αναφερθεί ο Κανονισµός (ΕΚ) No 178/2002 µε ηµεροµηνία 28 Ιανουαρίου 2002, η «Γενική Νοµοθεσία για τα Τρόφιµα». xvii Στο Άρθρο 16 προβλέπει: «Με την επιφύλαξη των πιο εξειδικευµένων διατάξεων της νοµοθεσίας για τα τρόφιµα, η επισήµανση, η διαφήµιση και η παρουσίαση των τροφίµων ή των ζωοτροφών, συµπεριλαµβανοµένων του σχήµατος, της εµφάνισης ή της συσκευασίας τους, των υλικών συσκευασίας που χρησιµοποιήθηκαν, του τρόπου µε τον οποίο τακτοποιήθηκαν και του περιβάλλοντος στο οποίο εκθέτονται, καθώς και των πληροφοριών που διατίθενται σχετικά µε αυτά από οποιοδήποτε µέσο διάδοσης πληροφοριών, δεν πρέπει να παραπλανούν τους καταναλωτές.» 4

Σε ταραγµένα νερά τα είδη τόνου στις κονσέρβες Κιτρινόπτερος τόνος () Ο κιτρινόπτερος τόνος ζει στις τροπικές και υποτροπικές θάλασσες του πλανήτη, µε εξαίρεση τη Μεσόγειο. Και οι τέσσερις πληθυσµοί κιτρινόπτερου τόνου µειώνονται, καθώς αλιεύονται µε εντατικούς ρυθµούς. Ο πληθυσµός του Ινδικού Ωκεανού υπεραλιεύεται, ενώ υπεραλίευση παρατηρείται και στο υτικό και Κεντρικό Ειρηνικό, όπου αλιεύεται ο xviii, xix,xx, xxi µεγαλύτερος αριθµός κιτρινόπτερου τόνου. Το 60% του κιτρινόπτερου τόνου αλιεύεται µε γρι γρι, µε όλο και περισσότερα να χρησιµοποιούν συσκευές συνάθροισης ψαριών (π.χ. πάνω από το 40% των γρι γρι στον Ινδικό Ωκεανό), οι οποίες προκαλούν µία σειρά από προβλήµατα, ενώ παράλληλα οδηγούν στο θάνατο απειλούµενους καρχαρίες, θαλάσσιες χελώνες και κήτη. Περίπου το 15% του κιτρινόπτερου τόνου αλιεύεται µε παραγάδια. Τα παραγάδια µπορεί να έχουν ποσοστό απόρριψης που φτάνει το 40% όταν πρόκειται για σκάφη µακρών αποστάσεων και οδηγούν στο θάνατο απειλούµενους καρχαρίες, θαλάσσιες χελώνες, κήτη και θαλασσοπούλια. xxii Μεγαλόφθαλµος τόνος () Ο µεγαλόφθαλµος τόνος είναι ένα τροπικό και υποτροπικό είδος που ζει στον Ατλαντικό, τον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό. Όλοι οι πληθυσµοί του µεγαλόφθαλµου τόνου βρίσκονται σε µακροπρόθεσµη µείωση. Με εξαίρεση τον πληθυσµό του Ατλαντικού, οι υπόλοιποι θεωρούνται υπεραλιευµένοι και η αλιεία ανήλικων µεγαλόφθαλµων τόνων από γρι γρι που χρησιµοποιούν συσκευές συνάθροισης ψαριών θεωρείται ένα µείζον πρόβληµα xxiii, xxiv, xxv, xxvi για την ανάκαµψη των πληθυσµών. Η αλιεία µεγαλόφθαλµου τόνου παρουσιάζει παρόµοια προβλήµατα παρεµπιπτόντων αλιευµάτων όπως και η αλιεία άλλων ειδών τόνου. Αλιεύονται κυρίως µε παραγάδι και γρι γρι. Η αλιεία µε παραγάδι στον Ατλαντικό έχει επίσης αρνητικές επιπτώσεις στον κόκκινο τόνο και στα αποθέµατα των billfish που µειώνονται. Τα γρι γρι που αλιεύουν γύρω από συσκευές συνάθροισης ψαριών µπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήµατα, ιδιαίτερα στους ανήλικους µεγαλόφθαλµους τόνους. xxvii Τόνος skipjack (Katsuwonus pelamis) Τα αποθέµατα του τόνου skipjack διεθνώς θεωρείται ότι είναι υγιή. Παρόλ αυτά, οι ρυθµοί αλιείας του συνεχίζουν να αυξάνονται και το τελευταίο διάστηµα έχουν αρχίσει να xxviii, xxix, εκφράζονται οι πρώτες ανησυχίες σχετικά µε την κατάσταση κάποιων από αυτά. xxx, xxxi Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 ο τόνος skipjack αλιεύεται κυρίως, και όλο και περισσότερο, µε γρι γρι που χρησιµοποιούν συσκευές συνάθροισης ψαριών. xxxii 4. Συµπεράσµατα και προτάσεις Τα αποτελέσµατα των γενετικών αναλύσεων δείχνουν ότι τα 50 από τα 165 προϊόντα που αναλύθηκαν παρουσιάζουν παρατυπίες όσον αφορά το είδος τόνου που χρησιµοποιείται. Πρέπει να σηµειωθεί ότι το µέγεθος του δείγµατος για κάθε προϊόν ήταν σχετικά µικρό (στις περισσότερες περιπτώσεις 3 κονσέρβες ανά προϊόν). Επιπλέον, το DNA σε 56 από τα προϊόντα ήταν τόσο αλλοιωµένο που ήταν αδύνατη η ταυτοποίηση του είδους, µε αποτέλεσµα να µην υπάρχει σαφής εικόνα για τα συγκεκριµένα προϊόντα, πέρα από το ότι δεν πρόκειται για κιτρινόπτερο ή µεγαλόφθαλµο τόνο. 5

Με βάση αυτά τα αποτελέσµατα αλλά και τις επιστηµονικές µελέτες που καταδεικνύουν ότι κατά την αλιεία του τόνου skipjack αλιεύονται σηµαντικοί αριθµοί και άλλων ειδών τόνου, ιδιαίτερα όταν χρησιµοποιούνται συσκευές συνάθροισης ψαριών, µπορεί να εξαχθεί το συµπέρασµα ότι τα ζητήµατα που τέθηκαν εδώ αποτελούν ένα ευρύτερο πρόβληµα όσον αφορά τις κονσέρβες τόνου και εκτείνονται πέρα από τις συγκεκριµένες εταιρίες και παρατυπίες της παρούσας µελέτης. Αυτή τη στιγµή, η αλιεία µε γρι γρι γύρω από συσκευές συνάθροισης ψαριών αποτελεί το 70% της παγκόσµιας αλιείας τόνου µε γρι γρι. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασµό µε τις µεθόδους αποθήκευσης, επεξεργασίας και διαχωρισµού του τόνου σηµαίνει ότι οι καταναλωτές δε µπορούν να γνωρίζουν τι καταναλώνουν όταν αγοράζουν κονσέρβες τόνου που έχει αλιευθεί µε γρι γρι. Οι παρατυπίες στις κονσέρβες τόνου είναι ένα πολύ µεγάλο πρόβληµα, όχι µόνο όµως για τους λιανέµπορους και τους καταναλωτές που γίνονται άθελά τους συµµέτοχοι στην καταστροφή των ωκεανών. Πρόκειται επίσης για µία µεγάλη πρόκληση για την ίδια τη βιοµηχανία τόνου, καθώς η αλίευση µεγάλων αριθµών ανήλικων τόνων έχει αρνητικές επιπτώσεις στην κατάσταση και την ανάκαµψη των πληθυσµών τόνου, ιδιαίτερα του µεγαλόφθαλµου και του κιτρινόπτερου. Επιστηµονικές µελέτες δείχνουν ότι ο πιο αποτελεσµατικός και άµεσα εφαρµόσιµος τρόπος για τη µείωση των παρεµπιπτόντων αλιευµάτων είναι η αλιεία τόνου που κολυµπάει ελεύθερα σε κοπάδια, χωρίς τη χρήση συσκευών συνάθροισης ψαριών. xxxiii Είναι απαραίτητο οι εταιρίες τόνου, τα σούπερ µάρκετ και οι καταναλωτές να απορρίψουν τη χρήση και κατανάλωση τόνου που έχει αλιευθεί µε γρι γρι που χρησιµοποιούν συσκευές συνάθροισης ψαριών. Παράλληλα, οι αρµόδιοι Περιφερειακοί Οργανισµοί ιαχείρισης της Αλιείας (RFMOs) πρέπει να απαγορεύσουν πλήρως τη χρήση συσκευών συνάθροισης ψαριών. Μία τέτοια απαγόρευση αναµένεται ότι θα µειώσει σηµαντικά την αλίευση µη στοχευόµενων ειδών και ότι συνεπώς θα µειώσει τα επίπεδα ανάµιξης ειδών κατά την επεξεργασία τους. Ακόµα πιο σηµαντικό όµως είναι ότι αυτή η απαγόρευση θα συµβάλλει σηµαντικά στην ανάκαµψη των πληθυσµών τόνου που έχουν µειωθεί σηµαντικά, καθώς και στην προστασία των άλλων θαλάσσιων ειδών που πιάνονται και πεθαίνουν στα δίχτυα των γρι γρι που χρησιµοποιούν συσκευές συνάθροισης ψαριών. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Στη συνέχεια παρατίθενται τα αποτελέσµατα των εργαστηριακών αναλύσεων από τα προϊόντα που αγοράστηκαν στην Ελλάδα. Σηµειώνεται ότι η δειγµατοληψία δεν είναι αντιπροσωπευτική. Επίσης σηµειώνεται ότι προϊόντα από άλλες µάρκες που κυκλοφορούν στην Ελλάδα αγοράστηκαν σε άλλες χώρες, µε τα αποτελέσµατα των αναλύσεων να αναδεικνύουν παρατυπίες. Προϊόντα από την Ελλάδα 1. Spar, Τεµάχια τόνου σε ηλιέλαιο, εισάγεται από ΑΦΟΙ ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΙ Β.Ε. 2. Carrefour, Φιλέτο τόνου σε νερό, παρασκευάζεται στην Ταϊλάνδη για την CARREFOUF ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ 3. ΑΒ, Τονοσαλάτα Μεξικάνα, παράγεται στην Ταϊλάνδη για την ΑΛΦΑ ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ 4. Toni, Τόνος σε νερό, παράγεται στην Ταϊλάνδη για την Ι. & Σ. ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ Ε. 5. Trata, Τονοκυβάκια µε ελιά 6

Αποτελέσµατα αναλύσεων ύο διαφορετικά είδη τόνου (κιτρινόπτερος και µεγαλόφθαλµος) σε µία κονσέρβα Όνοµα προϊόντος Μάρκα Παρτίδα Είδος τόνου Τόνος σε νερό Τόνος σε νερό Toni (εισάγεται για την Ι. & Σ. Σκλαβενίτης Ε.) Toni (εισάγεται για την Ι. & Σ. Σκλαβενίτης Ε.) MI 2 YFW KC1ED / MI 2 YFW L1LED / ιαφορετικά είδη τόνου σε διαφορετικές παρτίδες του ίδιου προϊόντος Όνοµα προϊόντος Μάρκα Παρτίδα Είδος τόνου Τονοσαλάτα Μεξικάνα ΑΒ Παράγεται για την ΑΛΦΑ ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ MI 2 BFO K1VFD Τονοσαλάτα Μεξικάνα ΑΒ Παράγεται για την ΑΛΦΑ ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ MI 2 BFO L6AHD Τονοσαλάτα Μεξικάνα ΑΒ Παράγεται για την ΑΛΦΑ ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ MI 2 BFO J3Z3D Φιλέτο τόνου σε νερό Παρασκευάζεται για την CARREFOUR ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ MI 2 YFW KC2ED Φιλέτο τόνου σε νερό Παρασκευάζεται για την CARREFOUR ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ MI 2 YSW L5FCD Φιλέτο τόνου σε νερό Παρασκευάζεται για την CARREFOUR ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ MI 2 YSW L4TCD Τόνος σε νερό Toni (εισάγεται για την Ι. & Σ. Σκλαβενίτης Ε.) MI 2 YFW KC1ED / Τόνος σε νερό Toni (εισάγεται για την Ι. & Σ. Σκλαβενίτης Ε.) MI 2 YFW L1LED / Τόνος σε νερό Toni (εισάγεται για την Ι. & Σ. Σκλαβενίτης Ε.) MI 2 YFW L33DD No Thunnus albacares or 7

ιαφορετικό είδος τόνου από αυτό που αναγράφεται στην κονσέρβα: Όνοµα προϊόντος Φιλέτο τόνου σε νερό Φιλέτο τόνου σε νερό Μάρκα Παρτίδα Είδος τόνου σύµφωνα µε την επισήµανση (Η λατινική ονοµασία στην παρένθεση έχει προστεθεί από τη Greenpeace) Παρασκευάζεται για την CARREFOUR ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ Παρασκευάζεται για την CARREFOUR ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ Τόνος σε νερό Toni (εισάγεται για την Ι. & Σ. Σκλαβενίτης Ε.) Τόνος σε νερό Toni (εισάγεται για την Ι. & Σ. Σκλαβενίτης Ε.) Τόνος σε νερό Toni (εισάγεται για την Ι. & Σ. Σκλαβενίτης Ε.) MI 2 YSW L5FCD MI 2 YSW L4TCD MI 2 YFW KC1ED MI 2 YFW L1LED MI 2 YFW L33DD Κιτρινόπτερος (Thunnus albacares) Κιτρινόπτερος (Thunnus albacares) Yellowfin (Thunnus albacares) Yellowfin (Thunnus albacares) Yellowfin (Thunnus albacares) Είδος τόνου στην κονσέρβα Thunnus obesus/thunnus albacares Thunnus obesus/thunnus albacares No Thunnus albacares or ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ - ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ i Greenpeace International (2010). A Growing FAD. Briefing paper for Kobe-II Bycatch Workshop, Brisbane, Australia 23-25 June 2010. Ηµεροµηνία πρόσβασης, Νοέµβριος 2010: www.greenpeace.org/international/publications/reports/tinned-tuna--fish-aggregation-devices/ ii Greenpeace (2010). Fish Aggregation Devices: No More Excuses. Briefing paper. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.greenpeace.org/international/publications/reports/tinned-tuna--fish-aggregation- Devices/ iii Bromhead D, Foster J, Attard R, Findlay J, Kalish J (2003). A review of the impacts of fish aggregating devices (FADs) on tuna fisheries. Final Report to the Fisheries Resources Research Fund. Bureau of Rural Sciences, Canberra, ACT, Australia. 122pp. Ηµεροµηνία πρόσβασης Μάιος 2010: http://adl.brs.gov.au/brsshop/data/pc12777.pdf iv Hallier J-P & Gaertner D (2008). Drifting fish aggregation devices could act as an ecological trap for tropical tuna species. Marine Ecology Progress Series 353: 255 64. Ηµεροµηνία πρόσβασης Μάιος 2010: http://hal.ird.fr/docs/00/26/91/72/pdf/hallier_gaertnermeps7180_prev2.pdf 8

v Fukofuka S, Itano DG (2006). A handbook for the identification of yellowfin and bigeye tunas in fresh, but less than ideal condition. Version 6. Originally submitted as Version 4 to the 1st Meeting of the Scientific Committee of the Western and Central Pacific Fisheries Commission, Noumea, New Caledonia, 8 19 August 2005. Fishing Technology Specialist Working Group FT IP-1. Ηµεροµηνία πρόσβασης Οκτώβριος 2010: ftp://ftp.soest.hawaii.edu/pfrp/itano/3_be-yf%20id%20less%20ideal_english_v6_logo.pdf vi Itano DG (2004). A handbook for the identification of yellowfin and bigeye tunas in brine frozen condition. 17 th Meeting of the Standing Committee on Tuna and Billfish, Majuro, Marshall Islands 9 18 August 2004. SCTB17 Working Paper, FTWG INF 4. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.spc.int/digitallibrary/doc/fame/meetings/sctb/17/inf_ftwg_4.pdf vii Itano DG (2005). A handbook for the identification of yellowfin and bigeye tunas in fresh condition.version2. Originally submitted as Version 1 to the 17th Meeting of the Standing Committee on Tuna and Billfish, Majuro, Marshall Islands, 9 18 August 2004. Fishing Technology Working Group, INF-FTWG-5. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.mexfish.com/fish/beyetuna/itanobigeyetunaid.pdf viii Itano DG (2004). A handbook for the identification of yellowfin and bigeye tunas in brine frozen condition. 17 th Meeting of the Standing Committee on Tuna and Billfish, Majuro, Marshall Islands 9 18 August 2004. SCTB17 Working Paper, FTWG INF 4. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.spc.int/digitallibrary/doc/fame/meetings/sctb/17/inf_ftwg_4.pdf ix Fukofuka S, Itano DG (2006). A handbook for the identification of yellowfin and bigeye tunas in fresh, but less than ideal condition. Version 6. Originally submitted as Version 4 to the 1st Meeting of the Scientific Committee of the Western and Central Pacific Fisheries Commission, Noumea, New Caledonia, 8 19 August 2005. Fishing Technology Specialist Working Group FT IP-1. Ηµεροµηνία πρόσβασης Οκτώβριος 2010: ftp://ftp.soest.hawaii.edu/pfrp/itano/3_be-yf%20id%20less%20ideal_english_v6_logo.pdf x Itano DG, Fukofuka S (2006). Handbook for the identification of yellowfin and bigeye tunas in fresh, frozen and fresh but less than idea condition. Western and Central Pacific Fisheries Commission Scientific Committee Second Regular Session, Manila, Philippines, 7 18 August 2006. WCPFC-SC2-2006/FT IP-4. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.spc.int/digitallibrary/doc/fame/meetings/wcpfc/sc2/sc2_ft_ip4.pdf xi WCPFC (2009). Report of field surveys on unloading from a cargo vessel and sorting process at the site of canneries at Bangkok. Technical and Compliance Committee Fifth Regular Session, Pohnpei, Federated States of Micronesia, 1 6 October 2009. WCPFC-TCC5-2009/DP-07 (Rev.1). Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.wcpfc.int/system/files/documents/meetings/technical-and-compliance-committee/5th-regular- session/delegation-papers/wcpfc-tcc5-2009-dp-07%20%28rev.1%29%20%5bjapan- Report%20of%20field%20surveys%20at%20Bangkok%5D.pdf xii Satoh K, Okamoto H, Fukuda T, Kenji N, Sasaki Y, Oshima T (2010). Accuracy of species identification of yellowfin and bigeye in three canneries of Kingdom of Thailand. Scientific Committee Sixth Regular Session, Nuku alofa, Tonga, 10 19 August 2010. WCPFC-SC6-2010/ST-WP-04. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.wcpfc.int/doc/st-wp-04/accuracy-species-identification-yellowfin-and-bigeye-three-cannerieskingdom-thailand xiii European Commission (1992). Council Regulation (EEC) No 1536/92 of 9 June 1992 laying down common marketing standards for preserved tuna and bonito. Accessed November 2010 at: http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=celex:31992r1536:en:html xiv European Commission (1992). Council Regulation (EEC) No 1536/92 of 9 June 1992 laying down common marketing standards for preserved tuna and bonito. Ηµεροµηνία πρόσβασης 2010: http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=celex:31992r1536:en:html xv European Commission (2000). Directive number 2000/13/EC of the European Parliament and the Council of 20 March 2000 on the approximation of the laws of the Member States relating to the labelling, presentation and advertising of foodstuffs. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=consleg:2000l0013:20070112:en:pdf xvi European Commission (1992). Council Regulation (EEC) No 1536/92 of 9 June 1992 laying down common marketing standards for preserved tuna and bonito. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=celex:31992r1536:en:html xvii European Commission (2002). Regulation (EC) No 178/2002 of the European Parliament and of the Council of 28 January 2002 laying down the general principles and requirements of food law, establishing the European 9

Food Safety Authority and laying down procedures in matters of food safety. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=celex:32002r0178:en:html xviii WCPFC (2009). The Commission for the Conservation and Management of Highly Migratory Fish Stocks in the Western and Central Pacific Ocean. Scientific Committee Fifth Regular Session, 10-21 August 2009, Port Vila, Vanuatu. Western and Central Pacific Fisheries Commission (WCPFC), Kolonia, Pohnpei. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.wcpfc.int/doc/summary-report-pre-edited-version xix WCPFC (2010). The Commission for the Conservation and Management of Highly Migratory Fish Stocks in the Western and Central Pacific Ocean. Scientific Committee Sixth Regular Session, 10-19 August 20010, Nuku alofa, Tonga. Summary Report. Western and Central Pacific Fisheries Commission (WCPFC), Kolonia, Pohnpei. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: http://www.wcpfc.int/node/2751 xx IATTC (2010). The Fishery for Tunas and Billfishes in the Eastern Pacific Ocean in 2008. Fisheries Status Report No 7. Inter-American tropical Tuna Commission (IATTC), La Jolla California, USA. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: http://www.iattc.org/pdffiles2/fisherystatusreports/fisherystatusreport7eng.pdf xxi IOTC (2009). Report of the Eleventh Session of the IOTC Working Party on Tropical Tunas. Mombasa, Kenya, 15 23 October, 2009. Indian Ocean Tuna Commission (IOTC), Victoria, Seychelles. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010 www.iotc.org/files/proceedings/2009/wptt/iotc-2009-wptt-r%5be%5d.pdf xxii Marsh J (2010). Yellowfin tuna,. Monterey Bay Aquarium Seafood Watch Seafood report. Monterey Bay Aquarium, CA, USA. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010 www.montereybayaquarium.org/cr/cr_seafoodwatch/content/media/mba_seafoodwatch_yellowfintunareport.pdf xxiii WCPFC (2010). The Commission for the Conservation and Management of Highly Migratory Fish Stocks in the Western and Central Pacific Ocean. Scientific Committee Sixth Regular Session, 10-19 August 20010, Nuku alofa, Tonga. Summary Report. Western and Central Pacific Fisheries Commission (WCPFC), Kolonia, Pohnpei. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: http://www.wcpfc.int/node/2751 xxiv ICCAT (2010). Report of the Standing Committee of research and Statistics, Madrid, Spain, October 4-8, 2010. International Commission for the Conservation of Atlantic Tunas (ICCAT), Madrid, Spain. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.iccat.int/documents/meetings/docs/2010_scrs_eng.pdf xxv ICCAT (2008). Report of the 2007 ICCAT Bigeye Tuna Stock Assessment Session. Madrid, Spain, 5 12 June, 2007. SCRS/2007/013. Collect. Vol. Sci. Pap. ICCAT; 62(1): 97 239. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.iccat.int/documents/scrs/detrep/det_bet.pdf xxvi IATTC (2009). The Fishery for Tunas and Billfishes in the Eastern Pacific Ocean in 2008. 80th Meeting of the Inter-American tropical Tuna Commission (IATTC), La Jolla California, USA, 8-12 JUNE 2009. Document IATTC-80-05. p94 6. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.iattc.org/pdffiles2/iattc-80-05- Tunas-and-billfishes-in-the-EPO-2008.pdf xxvii Marsh J (2009). Bigeye tuna, - update. Monterey Bay Aquarium Seafood Watch Seafood report. Monterey Bay Aquarium, CA, USA. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.montereybayaquarium.org/cr/cr_seafoodwatch/content/media/mba_seafoodwatch_bigeyetunareport.pd f xxviii IOTC (2009). IOTC. Report of the Twelfth Session of the Scientific Committee. Victoria, Seychelles, 30 November-4 December, 2009. IOTC-2009-SC-R[E]. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010 www.iotc.org/files/proceedings/2009/sc/iotc-2009-sc-r%5be%5d.pdf xxix ICCAT (2008). Skipjack executive summary. In: Report of the 2008 ICCAT yellowfin and skipjack stock assessments meeting. Florianópolis, Brazil, 21 29 July 2, 2008. SCRS/2008/016 YFT & SKJ Assessment. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.iccat.int/documents/scrs/execsum/skj_en.pdf xxx IATTC (2010). Fishery Status report 7. Tunas and billfishes in the Eastern Pacific oceans in 2008. Intern- American tropical tuna commission. La Jolla, California 2010. Ηµεροµηνία πρόσβασης Ιούλιος 2010: www.iattc.org/pdffiles2/iattc-80-05-tunas-and-billfishes-in-the-epo-2008.pdf xxxi WCPFC 2010. Commission for the Conservation and Management of Highly Migratory Fish Stocks in the Western and Central Pacific Ocean Scientific Committee Fifth Regular Session Port Vila, Vanuatu 10 21 August 2009. Summary report. Ηµεροµηνία πρόσβασης Ιούλιος 2010: http://www.wcpfc.int/meetings/2009/5thregular-session-scientific-committee 10

xxxii Marsh J (2009). Skipjack tuna, Katsuwonus pelamis. All regions. Monterey Bay Aquarium Seafood Watch Seafood report. Monterey Bay Aquarium, CA, USA. Ηµεροµηνία πρόσβασης Νοέµβριος 2010: www.montereybayaquarium.org/cr/cr_seafoodwatch/content/media/mba_seafoodwatch_skipjacktunareport. pdf xxxiii Harley, Williams and Hampton (2010). Characterization of purse seine fishing activities during the 2009 FAD closure. WCPFC-SC6-2010/MI-WP-03 11