ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Κ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕΙΡΑΣ

ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Κ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕΙΡΑΣ Θεσσαλονίκη, Ιανουάριος 2014 1

Η Ι ΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΩΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Στο κείµενο αυτό αποτυπώνονται βασικές αρχές οι οποίες αφορούν τόσο τους προσανατολισµούς της διδασκαλίας των σπουδαστών- υποψήφιων δικαστών στη Σχολή όσο και τις µεθόδους και τεχνικές που ακολουθούνται από τους διδάσκοντες. Η διατύπωση των εν λόγω αρχών βασίζεται: α) στους ορισµούς του ισχύοντος νοµοθετικού πλαισίου για την οργάνωση και λειτουργία της Σχολής, β) στα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα της διδακτικής ενηλίκων σε σχολές µε αποστολή την επαγγελµατική εξειδίκευση στελεχών που θα ασκήσουν δηµόσιο λειτούργηµα, γ) στα πορίσµατα τα οποία εξήχθησαν από τις συζητήσεις της ιεύθυνσης της Σχολής µε τους διδάσκοντες στο πλαίσιο των συµβουλίων διδασκόντων όλων των κατευθύνσεων, δ) στα συµπεράσµατα από τις συναντήσεις της ιεύθυνσης της Σχολής µε τους σπουδαστές όλων των κατευθύνσεων, οι οποίοι φοιτούν αυτή την περίοδο στη Σχολή, καθώς και µε τους σπουδαστές που αποφοίτησαν κατά το τρέχον έτος 2013 και υπηρετούν ήδη ως δικαστικοί λειτουργοί, και ε) στη µελέτη των εκθέσεων αξιολόγησης που έχουν συνταχθεί από τους σπουδαστές της Σχολής κατά την τελευταία δεκαετία. Α. Οι προσανατολισµοί της διδασκαλίας ενόψει της φύσης της Σχολής και του επιπέδου γνώσεων των σπουδαστών 1.Ο νόµος που διέπει την οργάνωση και λειτουργία της Σχολής ( ν. 3689/2008 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει) προβλέπει ότι σκοπός της είναι η θεωρητική και πρακτική κατάρτιση όσων πρόκειται να διοριστούν σε θέσεις δοκίµων δικαστών και ορίζει περίοδο ένδεκα µηνών ( 1 Φεβρουαρίου έως 31 εκεµβρίου) εντός της οποίας εξελίσσεται το πρόγραµµα σπουδών. Σηµειωτέον ότι η πραγµατική διδασκαλία είναι εννέα µήνες διότι ο Αύγουστος είναι µήνας διακοπών και ο εκέµβριος αφιερώνεται στις εξαγωγικές εξετάσεις. 2. Επί τη βάσει των ανωτέρω, διαπιστώνονται τα εξής : α) η Σχολή έχει ως αποστολή την προετοιµασία δικαστών και εισαγγελέων, ήτοι νοµικών που θα ερµηνεύουν και θα εφαρµόζουν το δίκαιο κατά την άσκηση του λειτουργήµατός τους, 2

β) οι σπουδαστές είναι απόφοιτοι νοµικής, αρκετοί εκ των οποίων µε µεταπτυχιακές σπουδές ή δικηγορική εµπειρία, και εποµένως διαθέτουν βασική θεωρητική κατάρτιση αλλά και εµπειρία από τη νοµική πράξη, ιδίως στα γενικά αντικείµενα του δικαίου, γ) ο χρόνος διδασκαλίας είναι περιορισµένος και εκτείνεται σε ικανό αριθµό αντικειµένων. 3. Έχοντας υπόψη τις διαπιστώσεις αυτές, η διδασκαλία στη Σχολή αποβλέπει στην επίτευξη τεσσάρων βασικών στόχων ως προς την εκπαίδευση των σπουδαστών. Οι στόχοι αυτοί είναι: α) η ανάπτυξη της κρίσης των σπουδαστών κατά την ερµηνεία των κανόνων δικαίου αλλά και κατά την επεξεργασία του πραγµατικού υλικού των υποθέσεων, β) η εξοικείωσή τους µε τις τεχνικές προσέγγισης των υποθέσεων σε όλα τα στάδια χειρισµού τους, γ) η ανάπτυξη της ικανότητάς τους ως προς τη γραπτή διατύπωση του δικανικού συλλογισµού τόσο στην µείζονα όσο και στην ελάσσονα πρόταση, δ) η µετάδοση αρχών και αξιών που σχετίζονται µε τη δεοντολογία του δικαστικού λειτουργήµατος. 4. Με τα δεδοµένα αυτά, είναι προφανές ότι το πρόγραµµα σπουδών της Σχολής, η οποία έχει ως αποστολή την εκπαίδευση υποψήφιων λειτουργών της δικαιοσύνης, διαφέρει ουσιωδώς από το πρόγραµµα σπουδών των Νοµικών Σχολών σε προπτυχιακό ή µεταπτυχιακό επίπεδο, υπό την έννοια ότι οι διδάσκοντες δεν υποχρεούνται να καλύψουν ορισµένη ύλη, αλλά στο πλαίσιο του γνωστικού αντικειµένου που τους έχει ανατεθεί, επικεντρώνουν τα µαθήµατά τους σε ειδικά θέµατα, τα οποία πρέπει να διακρίνονται, προοδευτικά, από µέτριο έως υψηλό βαθµό δυσχέρειας και να παρέχουν τη δυνατότητα για σύνδεση της νοµικής θεωρίας µε την πράξη. Με άλλα λόγια ο προσδιορισµός ενός γενικού πλαισίου ύλης στο πρόγραµµα σπουδών κάθε διδασκόµενου µαθήµατος, δεν επιβάλλει στους διδάσκοντες να επαναλάβουν την ύλη, όπως αυτή περιέχεται αναλυτικά σε ένα εγχειρίδιο, ή να παραθέσουν όλη τη νοµολογία, αλλά τους προτρέπει να ασχοληθούν µε επιλεγµένα θέµατα της νοµικής πράξης τα οποία δίδουν την ευκαιρία στους σπουδαστές να αντιµετωπίσουν σύνθετα ζητήµατα, µε αξιοποίηση της θεωρητικής κατάρτισης που ήδη διαθέτουν. Σηµειωτέον ότι για την καλύτερη εξέλιξη της διδασκαλίας οι διδάσκοντες είναι σκόπιµο να αποστέλλουν, πριν την έναρξη των µαθηµάτων, διαγράµµατα µε τα ειδικά θέµατα στα οποία θα επικεντρώσουν το ενδιαφέρον τους καθώς και το σχετικό υλικό. Τυχόν ελλείψεις ή κενά των σπουδαστών στη θεωρητική κατάρτιση από την προηγούµενη νοµική τους εκπαίδευση, ιδίως σε γενικά αντικείµενα του δικαίου, πρέπει να επισηµαίνονται από τους διδάσκοντες και να τους υποδεικνύεται η κατ οίκον µελέτη προς κάλυψή τους. Ως εκ τούτου τα µαθήµατα δεν πρέπει ούτε να αναλώνονται 3

σε στείρα επανάληψη θεωρητικών γνώσεων ούτε να περιορίζονται στην απλή µετάδοση πληροφοριών για την εξέλιξη της νοµολογίας. Και τούτο διότι το µεν πρώτο δεν ωφελεί τους σπουδαστές στην προετοιµασία τους για την άσκηση του δικαστικού λειτουργήµατος, εφόσον δεν συνδέεται µε την πράξη, το δε δεύτερο δεν εξυπηρετεί τους ως άνω στόχους ( ανάπτυξη της κρίσης και εξοικείωση µε τις τεχνικές προσέγγισης των υποθέσεων), αφού περιορίζεται στην απλή γνωστοποίηση νοµολογιακών θέσεων χωρίς την απαιτούµενη εµβάθυνση. Να σηµειωθεί ότι η µεθοδολογία της δικαστικής απόφασης καθώς και η δικονοµία, διδάσκονται ως χωριστά µαθήµατα στη Σχολή, αλλά κάθε διδάσκων, στο πλαίσιο των µαθηµάτων του, οφείλει να επανέρχεται επί των αντικειµένων αυτών, προκειµένου οι σπουδαστές να έχουν διαρκώς επαφή µε τις τεχνικές προσέγγισης των υποθέσεων από άποψη µεθοδολογική και δικονοµική. Το ίδιο απαιτείται και για θέµατα δικαστικής δεοντολογίας, τα οποία δεν εξαντλούνται στα πλαίσια ενός ειδικού µαθήµατος, αλλά διατρέχουν ολόκληρο το πρόγραµµα σπουδών. 5. Σε ότι αφορά ειδικά γνωστικά αντικείµενα, µε τα οποία ενδεχοµένως οι σπουδαστές δεν είναι εξοικειωµένοι από την προηγηθείσα νοµική εκπαίδευσή τους, οι διδάσκοντες κρίνεται σκόπιµο να υποδεικνύουν, πριν από την έναρξη των µαθηµάτων, κείµενα ( εγχειρίδια, µονογραφίες, άρθρα, νοµοθετήµατα) τα οποία οι σπουδαστές πρέπει να µελετήσουν προκειµένου να ενηµερωθούν για βασικές θεωρητικές και νοµοθετικές έννοιες. Στη συνέχεια, στα πρώτα µαθήµατα µπορεί να αφιερώνεται χρόνος προς εµπέδωση βασικών θεωρητικών εννοιών µε τη βοήθεια διαγραµµάτων ή άλλου υλικού, µε σκοπό πάντοτε το µεγαλύτερο µέρος των µαθηµάτων να επικεντρώνεται στο συνδυασµό νοµικής θεωρίας και πράξης. των σπουδαστών Β. Μέθοδοι διδασκαλίας ενόψει της φύσης της Σχολής και του επιπέδου 1. Οι µέθοδοι διδασκαλίας στη Σχολή είναι απαραίτητο να ακολουθούν τους βασικούς κανόνες διδακτικής για ενήλικες, οι οποίοι έχουν αποτυπωθεί, µεταξύ των άλλων, σε εγχειρίδια και λοιπά κείµενα ευρωπαϊκών οργανισµών που έχουν ως αποστολή την εκπαίδευση νοµικών. Η βασική αρχή της διδακτικής για ενήλικες, ασχολούµενους µε νοµικά επαγγέλµατα, είναι ότι η διδασκαλία εκκινεί από συγκεκριµένη εµπειρία ( concrete experience), η οποία γίνεται αντικείµενο ενδελεχούς παρατήρησης και εξέτασης ( observation and reflection), επί τη βάσει των ανωτέρω 4

επιχειρείται η επεξεργασία γενικών και αφηρηµένων σχηµάτων (forming abstract concepts), τα τελευταία δε δοκιµάζονται υπό το κράτος νέων δεδοµένων ( testing in new situations). 2. Η προεκτεθείσα µέθοδος διδασκαλίας σηµαίνει, µε άλλα λόγια, ότι ο διδάσκων πρέπει να οικοδοµεί το µάθηµα δίδοντας στους σπουδαστές συγκεκριµένο πραγµατικό υλικό, το οποίο µπορεί να προέρχεται είτε από δικαστική απόφαση είτε από φάκελο δικογραφίας είτε να έχει κατασκευασθεί για τις ανάγκες του µαθήµατος υπό την µορφή πρακτικού. Το πραγµατικό υλικό καλούνται να µελετήσουν οι σπουδαστές και να επισηµάνουν τις κρίσιµες πτυχές του, να διακρίνουν τα ουσιώδη από τα επουσιώδη και να προβούν στην κατάστρωση του νοµοθετικού καθεστώτος, το οποίο διέπει την υπόθεση, καθώς και στην ερµηνεία του όταν τούτο απαιτείται, ήτοι στη διαµόρφωση της µείζονος πρότασης του δικανικού συλλογισµού. Ακολούθως, απαντούν στους προβαλλόµενους λόγους, στους πραγµατικούς και νοµικούς ισχυρισµούς και καταλήγουν στο διατακτικό. Κατά τη διαδικασία αυτή ο διδάσκων ελέγχει και εµπλουτίζει τις θεωρητικές γνώσεις των σπουδαστών και τη γνώση της νοµολογίας και περαιτέρω διαγιγνώσκει την ευχέρεια που διαθέτουν ως προς το συνδυασµό νοµικής θεωρίας και πράξης καθώς και την κριτική τους ικανότητα κατά την επίλυση σύνθετων νοµικών ζητηµάτων. 3. Προς επίτευξη των ανωτέρω, κρίνεται αναγκαίο, ο διδάσκων να διατρέχει τρία στάδια κατά τη διδασκαλία, τα οποία εµπεριέχουν και το στοιχείο της αξιολόγησης. Ειδικότερα, ο διδάσκων: α) παρουσιάζει τον ενδεδειγµένο τρόπο επεξεργασίας ενός φακέλου ή ανάλυσης δικαστικής απόφασης, ώστε να µεταφέρει στους σπουδαστές τις τεχνικές προσέγγισης των ζητηµάτων καθώς και τον τρόπο που δοµείται η δικανική σκέψη, β) θέτει υπόψη των σπουδαστών υπόθεση, η οποία µπορεί να έχει την µορφή φακέλου δικογραφίας ή δικαστικής απόφασης ή πρακτικού θέµατος, για προφορική ανάπτυξη και τη διεξαγωγή συζήτησης, µε σκοπό την εξοικείωσή τους, µέσω διαδικασίας συµµετοχής, µε τις τεχνικές προσέγγισης των ζητηµάτων, µε την ανάλυση του νοµικού και του πραγµατικού και εν γένει µε τη δοµή της δικανικής σκέψης, γ) διανέµει φάκελο για κατ οίκον επεξεργασία και συγγραφή κειµένου υπό την µορφή σχεδίου δικαστικής απόφασης. Μπορεί επίσης να διανείµει, για κατ οίκον εργασία, πρακτικά θέµατα τα οποία οι σπουδαστές επεξεργάζονται, συντάσσοντας κείµενο που έχει τη δοµή δικαστικής απόφασης Πρέπει να τονισθεί ότι ο διδάσκων οφείλει να επιλέγει δικαστικές αποφάσεις, φακέλους δικογραφιών ή να καταρτίζει πρακτικά θέµατα µε ζητήµατα τα οποία απαιτούν κρίση και δοκιµάζουν τη θεωρητική 5

κατάρτιση και επάρκεια των σπουδαστών, δηλαδή δεν είναι µια απλή εφαρµογή ήδη υφιστάµενης νοµολογίας. 4. Ο διδάσκων µπορεί να επιλέξει την µέθοδο της εικονικής δίκης µε την οποία διασφαλίζεται ενεργή συµµετοχή των σπουδαστών. Στην περίπτωση αυτή ο διδάσκων διανέµει φάκελο µε το σχετικό υλικό για κατ οίκον επεξεργασία και ορίζει ηµεροµηνία για την εικονική δίκη, η οποία περιλαµβάνει διαδικασία στο ακροατήριο και διάσκεψη. Για τις ανάγκες της διδασκαλίας κρίνεται σκόπιµο η διαδικασία της εικονικής δίκης να εκτυλίσσεται µε τις αναγκαίες παρεµβάσεις εκ µέρους του διδάσκοντος, οι οποίες έχουν ως σκοπό να κατευθύνουν τους σπουδαστές στα κρίσιµα σηµεία της υπόθεσης και να τους επισηµάνουν πτυχές που δεν έχουν εντοπίσει. Μετά το τέλος της εικονικής δίκης ο διδάσκων µπορεί να ζητήσει από τους σπουδαστές τη συγγραφή σχεδίου απόφασης επί τη βάσει των γενοµένων δεκτών στη διάσκεψη. 5. Επισηµαίνεται ότι η διδακτική για ενήλικες επιβάλλει τη µεγαλύτερη δυνατή συµµετοχή των σπουδαστών στη διαδικασία του µαθήµατος, διότι η διδασκαλία υπό την µορφή διάλεξης ή πανεπιστηµιακής παράδοσης δεν λειτουργεί αποτελεσµατικά για την εκπαίδευσή τους, εφόσον, µετά από ορισµένο χρόνο, ο ενήλικας εκπαιδευόµενος αδυνατεί να παρακολουθήσει το µάθηµα. Στο πλαίσιο αυτό η Σχολή ενθαρρύνει τη διδασκαλία από περισσότερους διδάσκοντες την ίδια διδακτική ώρα, ώστε να αναπτύσσεται διάλογος τόσο µεταξύ των διδασκόντων όσο και µεταξύ αυτών και των σπουδαστών και να γίνεται έτσι πιο ζωντανή η εκπαιδευτική διαδικασία µε την αντιπαράθεση διαφορετικών απόψεων. Επίσης η Σχολή ενθαρρύνει και άλλες µεθόδους διδασκαλίας οι οποίες εφαρµόζονται διεθνώς στη διδακτική ενηλίκων, όπως π.χ. ο χωρισµός των σπουδαστών σε οµάδες, η κάθε µία εκ των οποίων αναλαµβάνει ένα συγκεκριµένο ρόλο. 6. Οι διδάσκοντες µπορούν, επίσης, στο πλαίσιο της διδασκαλίας να ασχοληθούν µε την κριτική παρουσίαση νέων νοµοθετηµάτων ή δυσερµήνευτων διατάξεων που δεν έχουν τύχει ερµηνείας από τα δικαστήρια, και να ζητήσουν από τους σπουδαστές να προβληµατισθούν για τις επιλογές του νοµοθέτη αναλύοντας τις πιθανές προσεγγίσεις καθώς και τα πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα των διάφορων ερµηνευτικών εκδοχών. Στο πλαίσιο αυτό θα µπορούσε να ζητηθεί από τους σπουδαστές να αξιολογήσουν την υφιστάµενη νοµολογία, σε σχέση µε τις εν λόγω διατάξεις, και τους πιθανούς τρόπους αξιοποίησής της για την εξεύρεση λύσεων. 7. Ιδιαίτερη σηµασία έχει, όπως προκύπτει από τις εκθέσεις αξιολόγησης των περασµένων ετών, η διόρθωση των κειµένων που συντάσσουν οι σπουδαστές, η 6

οποία θα ήταν ωφέλιµο να µην περιορίζεται στις γραπτές παρατηρήσεις, αλλά να ακολουθεί και προφορική συζήτηση, αν είναι δυνατόν µε κάθε σπουδαστή ατοµικά, εκτός της ώρας του µαθήµατος µε σκοπό την επισήµανση των σφαλµάτων. Γ. Συνεργασία και συντονισµός των διδασκόντων 1. εδοµένου ότι µαθήµατα του προγράµµατος σπουδών της Σχολής εµφανίζουν συνάφεια ως προς το αντικείµενό τους, κρίνεται αναγκαίο οι διδάσκοντες αυτών των µαθηµάτων να συνεργάζονται µε σκοπό την αποφυγή επικαλύψεων κατά τη διδασκαλία καθώς και τον εν γένει συντονισµό τους ως προς τα θέµατα που επιλέγουν προς ανάπτυξη. Στο πλαίσιο αυτό η Σχολή καθορίζει κύκλους µαθηµάτων µε βάση το κριτήριο της συνάφειας των αντικειµένων, προκειµένου να διευκολύνει τους διδάσκοντες στη συνεργασία και το συντονισµό τους. Η συνεργασία αυτή θα µπορούσε να λάβει ακόµα και το χαρακτήρα συνδιδασκαλίας από περισσότερους διδάσκοντες, όταν αυτοί κρίνουν ότι επί ορισµένων ζητηµάτων είναι χρήσιµο για τους σπουδαστές να ακούσουν περισσότερες απόψεις υπό την µορφή διαλόγου κατά τη διάρκεια του µαθήµατος. 2. Η συνεργασία των διδασκόντων σε συναφή αντικείµενα είναι χρήσι- µο να επεκταθεί και στη διαδικασία εξέτασης των σπουδαστών, προκειµένου να µειωθεί ο αριθµός των εξετάσεων ο οποίος είναι ήδη αρκετά µεγάλος και επιβαρύνει περισσότερο απ ότι θα έπρεπε την εκπαιδευτική διαδικασία. Τούτο πρακτικά σηµαίνει ότι η κατ οίκον επεξεργασία φακέλου ή η αξιολόγηση µέσα στη Σχολή µε πρακτικό ή φάκελο, µπορεί να περιέχει θέµατα ή ερωτήµατα που να καλύπτουν περισσότερα του ενός µαθήµατα και ο κάθε διδάσκων να βαθµολογεί εκείνα τα θέµατα ή τα ερωτήµατα που ανήκουν στην ύλη την οποία δίδαξε. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται συντονισµός διδασκόντων προκειµένου να αποφεύγεται ο υπερβολικός φόρτος των σπουδαστών από φακέλους ή πρακτικά που δίδονται από περισσότερους διδάσκοντες και συµπίπτουν χρονικά.. ιαδικασία αξιολόγησης 1. Η αξιολόγηση των σπουδαστών πρέπει να στηρίζεται σε µια σειρά στοιχείων επί τη βάσει των οποίων ο διδάσκων διαµορφώνει την κρίση του. Το πρώτο στοιχείο το οποίο θα µπορούσε να συνεκτιµάται είναι η συµµετοχή των σπουδαστών 7

στη διαδικασία του µαθήµατος και ιδίως η διατύπωση σκέψεων, απόψεων ή ερωτηµάτων που φανερώνουν κριτική ικανότητα, διεισδυτικότητα σκέψης και µεθοδολογική αρτιότητα. Η αναγόρευση της συµµετοχής στο µάθηµα σε στοιχείο κρίσης, έχει θετικές συνέπειες για την εν γένει διδακτική διαδικασία, διότι ενθαρρύνει τους σπουδαστές να έχουν ενεργό παρουσία και µε τον τρόπο αυτό ο διδάσκων λαµβάνει τα αναγκαία ερεθίσµατα για εµβάθυνση του διαλόγου σε εξειδικευµένα ζητήµατα, τα οποία απαιτούν υψηλότερο επίπεδο θεωρητικής κατάρτισης και ιδιαίτερη ικανότητα κρίσης. Επίσης µε τον τρόπο αυτό ελέγχεται αν οι σπουδαστές µελέτησαν το υλικό το οποίο ο διδάσκων τους έχει, τυχόν, αποστείλει πριν από τη διεξαγωγή του µαθήµατος, εποµένως δε η πληρότητα της σχετικής προετοιµασίας λαµβάνεται υπόψη στο πλαίσιο αυτού του στοιχείου κρίσης. 3. Το δεύτερο στοιχείο κρίσης θα µπορούσε να είναι η κατ οίκον επεξεργασία φακέλου και η σύνταξη σχεδίου δικαστικής απόφασης ή άλλου κειµένου µε τέτοια χαρακτηριστικά. Με τον τρόπο αυτό αξιολογείται η ικανότητα των σπουδαστών τόσο στην εξεύρεση λύσεων επί των τιθεµένων ζητηµάτων όσο και στη γραπτή διατύπωση δικανικών συλλογισµών. Αυτό το στοιχείο κρίσης έχει, µάλλον, µικρότερη βαρύτητα έναντι των άλλων, διότι δεν µπορεί να ελεγχθεί από τον διδάσκοντα αν το σχετικό κείµενο έχει συνταχθεί εξ ολοκλήρου από τον σπουδαστή ή αν είναι προϊόν συνεργασίας µε άλλα πρόσωπα. 4. Το τρίτο στοιχείο κρίσης θα µπορούσε να είναι η εξέταση των σπουδαστών εντός του κτιρίου της Σχολής σε φάκελο δικογραφίας ή σε πρακτικό θέµα το οποίο έχει τα χαρακτηριστικά υπόθεσης. Αυτό το στοιχείο κρίσης έχει το πλεονέκτηµα ότι αξιολογούνται οι σπουδαστές, υπό συνθήκες ισότητας, στη συγγραφή κειµένου µε προδιαγραφές δικαστικής απόφασης. Υπενθυµίζεται ότι, κατά τα προαναφερθέντα, είναι σκόπιµο η εξέταση να καλύπτει περισσότερα µαθήµατα, δηλαδή στο πλαίσιο του ίδιου φακέλου ή πρακτικού τίθενται ζητήµατα τα οποία αφορούν περισσότερα µαθήµατα και ο κάθε διδάσκων βαθµολογεί τα ερωτήµατα που εµπίπτουν στο δικό του µάθηµα. Η επιλογή αυτή όχι µόνον εξοικονοµεί χρόνο που αφιερώνεται στην εξεταστική διαδικασία, αλλά παρέχει τη δυνατότητα στους διδάσκοντες να θέτουν προς εξέταση πιο σύνθετες υποθέσεις µε ποικιλία επιµέρους ζητηµάτων και να διαπιστώνεται η ικανότητα των σπουδαστών υπό συνθήκες µεγαλύτερης δυσχέρειας. Ο φάκελος δικογραφίας ή το πρακτικό, πρέπει να διαµορφώνονται κατά τρόπο που να επιτρέπει την επεξεργασία τους εντός δύο ή το πολύ τριών ωρών. Τούτο σηµαίνει ότι πρέπει να είναι µέσου βαθµού δυσκολίας προκειµένου να διαπιστώνεται µεν η κριτική ικανότητα 8

των σπουδαστών και η δοµή της σκέψης τους, χωρίς όµως οι απαιτήσεις να είναι τόσο µεγάλες ώστε να θυµίζουν τις εισαγωγικές ή εξαγωγικές εξετάσεις και να φορτώνουν µε υπερβολικό άγχος τους σπουδαστές. 5. Επισηµαίνεται ότι οι σπουδαστές δεν πρέπει να έχουν την εντύπωση ότι βρίσκονται καθ όλη την περίοδο της φοίτησης υπό καθεστώς εξετάσεων, διότι αυτό δηµιουργεί πρόσθετο άγχος, το οποίο είναι εις βάρος της απόδοσής τους στα καθηµερινά τους µαθήµατα. Για το λόγο αυτό επιβάλλεται η συνεννόηση των διδασκόντων που εµπίπτουν, κατά τα προαναφερθέντα στους τοµείς των συναφών µαθηµάτων, ως προς τον αριθµό και το χρόνο παράδοσης των κατ οίκον εργασιών καθώς και ως προς το χρόνο διεξαγωγής των εικονικών δικών οι οποίες θα ήταν ευκταίο, όπου είναι δυνατό, να διεξάγονται µε τη συνεργασία περισσοτέρων διδασκόντων, οπότε διασφαλίζεται η σύνθετη αντιµετώπιση περισσότερων αντικειµένων. 9

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΩΤΟ ΣΤΑ ΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ 12 1. Ιστορία της δικαιοσύνης εοντολογία Νοµοθεσία για την οργάνωση της ικαιοσύνης 12 2. Μεθοδολογία επεξεργασίας φακέλου 12 3. Θέµατα µεθοδολογίας του δικαστικού έργου (αποφάσεις εισηγήσεις ΣτΕ) 12 4.Θέµατα µεθοδολογίας του δικαστικού έργου (αποφάσεις. ) 13 5. Θέµατα µεθοδολογίας του δικαστικού έργου (αποφάσεις Ελ. Συν) 13 6. Θέµατα Οικονοµικής Επιστήµης και Λογιστικής 13 7. Ξένες γλώσσες 13 8. Πληροφορική 13 ΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑ ΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ 15 I. ΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΙΚΑΙΟ 15 1. Ειδικά Θέµατα στην Αίτηση Ακυρώσεως. 15 2. Προσωρινή ικαστική Προστασία στην Ακυρωτική ίκη 16 3. Ειδικά Θέµατα στην Αίτηση Αναιρέσεως 16 5. Ειδικά Θέµατα ικονοµίας Ελεγκτικού Συνεδρίου 19 6. α.ειδικά Θέµατα ικονοµίας στη ίκη Ουσίας ( ικαιοδοσία και Αρµοδιότητα- Εισαγωγή) 20 7. Προσωρινή δικαστική προστασία στη ίκη Ουσίας 21 ΙΙ. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΝΩΣΙΑΚΟ ΙΚΑΙΟ 21 1. Θεσµική Συγκρότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης - Σχέση διεθνούς και κοινοτικού δικαίου 21 2. Βασικές Ενωσιακές Ελευθερίες - Προδικαστικό Ερώτηµα 22 3. ηµοσιονοµικό Ευρωπαϊκό ίκαιο 23 4. Συνταγµατικά ικαιώµατα, Συνταγµατικές Ελευθερίες 24 5. Ειδικά θέµατα συνταγµατικού δικαίου 24 6. Ευρωπαϊκή Σύµβαση για τα ικαιώµατα του Ανθρώπου (ΕΣ Α) 25 6. Ευρωπαϊκή Σύµβαση για τα ικαιώµατα του Ανθρώπου (ΕΣ Α-Ηµερίδα) 26 ΙΙΙ. ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ 26 1. Ειδικά Θέµατα ιοικητικής ιαδικασίας (Ακρόαση, Γνωµοδοτήσεις, Αιτιολογία ιοικητικής Πράξης) 26 2. Υπαλληλικό ίκαιο 27 ιδακτέα θέµατα: Έννοια δηµοσίου υπαλλήλου. Ιδρυση της δηµόσιας υπαλληλικής σχέσης (προϋποθέσεις και προσόντα διορισµού, διαδικασία διορισµού, πράξη διορισµού). Υπηρεσιακές καταστάσεις του δηµοσίου υπαλλήλου. Υποχρεώσεις και δικαιώµατα του δηµοσίου υπαλλήλου (καθήκοντα, δικαιώµατα, περιορισµοί δικαιωµάτων αστική και ποινική ευθύνη του δηµοσίου υπαλλήλου). Πειθαρχικό ίκαιο: πειθαρχικά αδικήµατα και ποινές. Πειθαρχική διαδικασία. Ένδικα µέσα και σχετική δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων. Λύση της υπαλληλικής σχέσης. 27 α) Κατά το ιεθνές, Ευρωπαϊκό και Εθνικό ίκαιο 28 β) Ειδικά Θέµατα ενώπιον των ιοικητικών ικαστηρίων 28 4. Αστική Ευθύνη 28 ΙV. ΙΚΑΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΞΙΟ ΟΤΗΣΗΣ 30 1 α. Ειδικά θέµατα κοινωνικής ασφάλισης (Εισαγωγή- Γενικές Αρχές- Ασφαλιστικές Εισφορές Συντάξεις) 30 β. Ειδικά θέµατα κοινωνικής ασφάλισης (Υπαγωγή στην ασφάλιση, Ασφαλιστικά ταµεία) 30 2. Συνταξιοδοτικό δίκαιο 30 V. ΙΚΑΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 30 1. Ειδικά Ζητήµατα Προστασίας του Περιβάλλοντος 30 10

2. ικονοµικά Ζητήµατα στις διαφορές του δικαίου περιβάλλοντος 31 3. Απαλλοτρίωση Οικοδοµικές άδειες- Αυθαίρετες κατασκευές 32 VI. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΤΕΛΩΝΕΙΑΚΟ ΙΚΑΙΟ 33 1. α. Φορολογία και Σύνταγµα 33 VIΙ. ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΙΚΑΙΟ 35 1. Προληπτικός Έλεγχος Ελεγκτικού Συνεδρίου 35 2. Κατασταλτικός έλεγχος 35 3. ΚΕ Ε 35 VIIΙ. ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΕΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ 36 11

ΠΡΩΤΟ ΣΤΑ ΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ 1. Ιστορία της δικαιοσύνης εοντολογία Νοµοθεσία για την οργάνωση της ικαιοσύνης ιδάσκοντες: Γεώργιος Σταυρόπουλος Αντιπρόεδρος ΣτΕ ε.τ, Γεράσιµος Φουρλάνος Αρεοπαγίτης, Γεώργιος Γεραπετρίτης Αν.Καθηγητής Ε.Κ.Π.Α, και Ευγενία Πρεβεδούρου Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Προβλεπόµενα τρίωρα: 8 σε κάθε τµήµα ( Α+Β+Γ+ ) 2. Μεθοδολογία εϖεξεργασίας φακέλου ιδάσκων: ηµήτριος Βασιλειάδης Πάρεδρος ΣτΕ Προβλεπόµενα τρίωρα: 8 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) 3. Θέµατα µεθοδολογίας του δικαστικού έργου (αϖοφάσεις εισηγήσεις ΣτΕ) ιδάσκουσα: Ειρήνη Σάρπ, Αντιπρόεδρος ΣτΕ Προβλεπόµενα τρίωρα : 10 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) α. οµή δικαστικής αποφάσεως 1. Παράβολο α. Κατάθεση β. Απαλλαγή 2. ικονοµικό Ιστορικό 3. Γενικές προϋποθέσεις παραδεκτού ενδίκων µέσων και βοηθηµάτων 4. Αντιµετώπιση ζητηµάτων παραδεκτού α. Τρόπος έρευνας των ζητηµάτων β. Αυτεπάγγελτη έρευνα προβολή ισχυρισµών 5. Αντιµετώπιση ζητηµάτων βασίµου α. Τρόπος έρευνας των ζητηµάτων β. Παραδεκτό προβολής λόγων γ. Ουσιαστική έρευνα των προβαλλοµένων λόγων Ι. Νόµω βάσιµο αβάσιµο ΙΙ. Ουσία βάσιµο αβάσιµο 6. Συνέπειες από τη µορφή ελέγχου των διοικητικών πράξεων και των δικαστικών αποφάσεων 7. απανήµατα 8. Καθορισµός διατακτικού 9. Τύπος δηµοσιότητας β. Εφαρµογή δικανικού συλλογισµού 1. Καθορισµός µείζονος προτάσεως 2. Παράθεση ερµηνείας διατάξεων 3. ιατύπωση ελάσσονος προτάσεως 12

4. Υπαγωγή ελάσσονος προτάσεως στη µείζονα πρόταση 5. Συµπέρασµα γ. Ο ρόλος της νοµολογίας στη δικαστική απόφαση 4.Θέµατα µεθοδολογίας του δικαστικού έργου (αϖοφάσεις. ) ιδάσκουσα: Αικατερίνη Περιστεροπούλου, Πρόεδρος Εφετών... Προβλεπόµενα τρίωρα : 10 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) 5. Θέµατα µεθοδολογίας του δικαστικού έργου (αϖοφάσεις Ελ. Συν) ιδάσκουσα : Ελένη Λυκεσά Σύµβουλος Ελ. Συνεδρίου. Προβλεπόµενα τρίωρα : 4 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) 6. Θέµατα Οικονοµικής Εϖιστήµης και Λογιστικής ιδάσκων : Γεώργιος Μάτσος ικηγόρος, Ειδικός Επιστήµων Προβλεπόµενα τρίωρα: 4 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) 7. Ξένες γλώσσες ιδάσκουσες: Μαρίνα Παπαδοπούλου Σύµβουλος ΣτΕ, Αντώνιος Νικητάκης Επίτροπος Επικρατείας Ελ.Συνεδρίου, Αικατερίνη Ρωξάνα Πάρεδρος ΣτΕ και Αικατερίνη Κακαβακίδου Ειδική Επιστήµων. Προβλεπόµενα τρίωρα: 4 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) Η διδασκαλία περιλαµβάνει νοµική ορολογία των πιο διαδεδοµένων ξένων γλωσσών (αγγλικά, γαλλικά, γερµανικά, ιταλικά) µε σκοπό την πρόσβαση των σπουδαστών στις αποφάσεις των ευρωπαϊκών δικαστηρίων και στη διεθνή βιβλιογραφία που ενδιαφέρουν τους σπουδαστές της διοικητικής κατεύθυνσης. 8. Πληροφορική ιδάσκοντες: Κασσιανή Μαρίνου και Νικόλαος Μαρκόπουλος, Πάρεδροι ΣτΕ. Προβλεπόµενα τρίωρα: 6+4 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) Οι σπουδαστές παρακολουθούν µαθήµατα εφαρµοσµένης πληροφορικής µε στόχο τη διευκόλυνση της άσκησης του δικαστικού λειτουργήµατος µέσω της εξοικείωσής τους µε τις νέες τεχνολογίες. Ειδικότερα η διδασκαλία αφορά: - Βασικές έννοιες και όρους της πληροφορικής - Εισαγωγή στη βάση δεδοµένων των δικαστηρίων 9. Συµβάσεις ενώϖιον ΣτΕ και ιοικητικών ικαστηρίων ιδάσκοντες: Θωµάς Παπαευαγγέλου Σύµβουλος ΣτΕ ε.τ Ράϊκος Αν.Καθηγητής.Π.Θ. Προβλεπόµενα τρίωρα: 4 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) και ηµήτριος 13

10. Συµβάσεις Ελεγκτικού Συνεδρίου ιδάσκων: Σταµάτιος Πουλής Σύµβουλος Ελ.Συνεδρίου Προβλεπόµενα τρίωρα: 4 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) 11.Τέσσερις ηµερίδες α. ιαδικασία λήψης αποφάσεων από τη ιοίκηση Προβλεπόµενα τρίωρα: 2 β. Θέµατα ρατσισµού και ξενοφοβίας Προβλεπόµενα τρίωρα: 2 γ. Μεθοδολογία του ικαίου Προβλεπόµενα τρίωρα: 2 δ. Συγκριτικό ιοικητικό ικονοµικό ίκαιο Προβλεπόµενα τρίωρα: 2 14

ΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑ ΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ I. ΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΙΚΑΙΟ 1. Ειδικά Θέµατα στην Αίτηση Ακυρώσεως. ιδάσκοντες: Κων. Πισπιρίγκος, Σύµβουλος ΣτΕ, Νικ. Μαρκόπουλος, Πάρεδρος ΣτΕ. Προβλεπόµενα τρίωρα: 4+8 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) Α. Η ακυρωτική δικαιοδοσία α. Το ΣτΕ και τα διοικητικά δικαστήρια ως ακυρωτικά β. Οι πράξεις και οι παραλείψεις που γεννούν διαφορές υποκείµενες σε ακυρωτικό έλεγχο γ. Ο ακυρωτικός έλεγχος της σύνθετης διοικητικής ενέργειας δ. Η διάκριση του ακυρωτικού ελέγχου από τον έλεγχο ουσίας Β. Η ακυρωτική δίκη α. Το εισαγωγικό δικόγραφο (αίτηση ακυρώσεως) β. Οι διάδικοι γ. Η προδικασία δ. Η κύρια διαδικασία Γ. Η απόφαση του ακυρωτικού δικαστηρίου α. Έλεγχος της αρµοδιότητας Παραποµπή β. Έλεγχος της διατηρήσεως του αντικειµένου της δίκης - Κατάργηση γ. Οι προϋποθέσεις του παραδεκτού της αιτήσεως ακυρώσεως δ. Οι λόγοι ακυρώσεως ε. Το διατακτικό της αποφάσεως στ. Η συµµόρφωση της ιοικήσεως ζ. Το δεδικασµένο. Η δευτεροβάθµια ακυρωτική δίκη α. Το εισαγωγικό δικόγραφο (έφεση) β. Οι εκκλητές και οι ανέκκλητες αποφάσεις γ. Η έρευνα της λυσιτέλειας της εφέσεως δ. Η προδικασία και η κύρια διαδικασία ε. Οι διάδικοι στ. Οι λόγοι εφέσεως ζ. Η απόφαση 15

2. Προσωρινή ικαστική Προστασία στην Ακυρωτική ίκη ιδάσκουσα : Ελένη Μουργιά, Πάρεδρος ΣτΕ. Προβλεπόµενα τρίωρα: 6 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) 3. Ειδικά Θέµατα στην Αίτηση Αναιρέσεως ιδάσκων: Ιωάννης Γράβαρης, Σύµβουλος ΣτΕ. Προβλεπόµενα τρίωρα: 8 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) Εισαγωγικές Παρατηρήσεις 1. Η αίτηση αναιρέσεως ως ένδικο µέσο - Χαρακτηριστικά της αιτήσεως αναιρέσεως - Ειδικώς: Η διάκριση πραγµατικού και νοµικού ζητήµατος. Αποκλειστικός έλεγχος νοµικών πληµµελειών 2. Σύνταγµα και αίτηση αναιρέσεως Ι. Προϋποθέσεις παραδεκτού της αιτήσεως αναιρέσεως 1. Προϋποθέσεις από πλευράς αντικειµένου της δίκης -Απόφαση α) δικαστική β) διοικητικού δικαστηρίου γ) επί διαφοράς ουσίας δ) τελεσίδικη - Απαράδεκτο λόγω ποσού 2. Προϋποθέσεις από πλευράς υποκειµένων της δίκης -Η αναίρεση ασκείται από διάδικο - που έχει ηττηθεί εν όλω ή εν µέρει - ή που δικαιολογεί έννοµο συµφέρον 3. Προθεσµία - ιάρκεια - Υπολογισµός - Αναστολή 4. Γνωµοδότηση Ν.Σ.Κ. ΙΙ. Λόγοι αναιρέσεως 1. Υπέρβαση καθηκόντων/καθ ύλην αναρµοδιότητα του δικαστηρίου που εξέδωσε την αναιρεσιβαλλοµένη 2. Με νόµιµη συγκρότηση/ κακή σύνθεση 3. Παράβαση ουσιώδους τύπου της διαδικασίας - Παράβαση δικονοµικών αξιωµάτων 16

- Παράβαση κανόνων που ρυθµίζουν την προβολή και λήψη υπ όψιν ισχυρισµών - Έλλειψη αιτιολογίας/ Ελλειψη νοµίµου βάσεως 4. Παράβαση διατάξεως ουσιαστικού νόµου 5. Παράβαση δεδικασµένου - εδικασµένο/έναντι όλων ισχύς ακυρωτικών αποφάσεων - Προϋποθέσεις 6. Αυτεπάγγελτη εξέταση λόγων αναιρέσεως ΙΙΙ. ιαδικασία της αιτήσεως αναιρέσεως. Συνέπειες της αναιρετικής αποφάσεως 1. ικόγραφο 2.Κοινοποιήσεις 3.Πρόσθετοι λόγοι/υποµνήµατα 4.Παράσταση 5.Παραίτηση 6. Θάνατος διαδίκου 7. Αποτελέσµατα αποφάσεως. 4. Αρµοδιότητες Ελεγκτικού Συνεδρίου ιδάσκουσα: Άννα Λιγωµένου Σύµβουλος Ελ.Συνεδρίου Προβλεπόµενα τρίωρα: 4 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) 1. Ελεγκτικό Συνέδριο. Έννοια. Ιστορική αναδροµή. Νοµική φύση κατά τη θεωρία και την εθνική και ευρωπαϊκή νοµολογία 2. ικαιοδοσία και αρµοδιότητα. Οριοθέτηση δικαιοδοσίας Ελεγκτικού Συνεδρίου σε σχέση µε τη δικαιοδοσία των άλλων δικαστηρίων, σύµφωνα µε αποφάσεις ΑΕ, Ολοµέλειας ΕλΣυν και Νοµοθεσία (π.χ. Αγωγή αποζηµιώσεως επί συνταξιοδοτικών θεµάτων, Ανακοπή, Αγωγή αδικαιολόγητου πλουτισµού). Παρεµπίπτων έλεγχος συνταγµατικότητας των νόµων. Προδικαστικό ερώτηµα στο ΕΕ. 3. Αρµοδιότητες του Ελεγκτικού Συνεδρίου, σύµφωνα µε το Σύνταγµα, το ν. 4129/2013, τις αποφάσεις της Ολοµέλειας ΕλΣυν από την 48208/1965 έως και την ΦΓ8/38420/2012 κλπ. Ιστορική και νοµολογιακή αναφορά. 4. ιάκριση των αρµοδιοτήτων του Ελεγκτικού Συνεδρίου σε ελεγκτικές, δικαιοδοτικές, οιονεί δικαιοδοτικές, γνωµοδοτικές και λοιπές αρµοδιότητες (που δεν εµπίπτουν στις άλλες κατηγορίες) και υπαγωγή αυτών στα αρµόδια Κλιµάκια, Τµήµατα, µείζονα και ελάσσονα Ολοµέλεια, 3/µελή Συµβούλια Συµµόρφωσης και αρµόδιες Υπηρεσίες Επιτρόπων. Σύγκριση διοικητικού εσωτερικού ελέγχου µε δικαστικό εξωτερικό έλεγχο. Αναφορά στους ελέγχους του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου. Έννοια διαχείρισης και δηµοσίου χρήµατος (Νοµολογία Ελεγκτικού Συνεδρίου, γνωµοδοτήσεις ΝΣΚ). ηµόσια επιχορήγηση σε ν.π.ι.δ. για τη θεραπεία δηµόσιου σκοπού 5. Ειδικότερα λεπτοµερής ανάλυση από θεωρητική και νοµολογιακή άποψη των ακόλουθων αρµοδιοτήτων: 17

Προληπτικός έλεγχος των δαπανών Κατασταλτικός έλεγχος Παρακολούθηση εσόδων τους κράτους. Προϋπολογισµός, έννοια, αρχές, πιστώσεις, έσοδα, έξοδα. Εκτέλεση προϋπολογισµού εσόδων. Παρακολούθηση είσπραξης εσόδων των ΟΤΑ και των νοµικών τους προσώπων (βλ. και άρθρο 277 ν. 3852/2010) Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου προς τη Βουλή για τον Απολογισµό και Ισολογισµό τους κράτους. Έννοια και στοιχεία των όρων Απολογισµός και Ισολογισµός του κράτους. ιαδήλωση και Ετήσια Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου. ιαδικασία κατάρτισης αυτών. Εποπτεία επί των δηµοσίων υπολόγων. Εποπτεία επί των εγγυήσεων που παρέχουν οι δηµόσιοι υπόλογοι. Έλεγχος των αποδοχών δηµ. Λειτουργών ή υπαλλήλων που έχουν διπλή απασχόληση στον εν ευρεία δηµόσιο τοµέα. Έλεγχος κατά τη διαδικασία του άρθρου 85 του ν. 1892/1990. Έλεγχος σε προγράµµατα που χρηµατοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Απαλλαγή των δηµοσίων υπολόγων για απώλεια, έλλειψη ή φθορά χρηµάτων κλπ. Τελική κρίση του χαρακτηρισµού ως ανεπίδεκτων είσπραξης ληξιπρόθεσµων κλπ οφειλών προς το ηµόσιο. Ενστάσεις ενώπιον του Α Κλιµακίου. Εκδίκαση υποθέσεων που αφορούν στην αστική ευθύνη των πολιτικών ή στρατιωτικών υπαλλήλων. Κατηγορίες δηµοσίων λειτουργών που δεν υπάγονται στη δικαιοδοσία του Ελεγκτικού Συνεδρίου. ιάκριση της αστικής ευθύνης από τη δηµοσιολογιστική ευθύνη. ιάκριση της αστικής ευθύνης του κράτους από την αστική ευθύνη των πολιτικών ή στρατιωτικών υπαλλήλων. Έννοια των όρων ζηµία, έλλειµµα, υπαιτιότητα, καταλογισµός. ιαδικασία καταλογισµού της αστικής ευθύνης ύστερα από αίτηση του Γενικού Επιτρόπου της Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο. Καταλογισµός από διοικητικές αρχές. ιάκριση και συνέπειες. Εκδίκαση εφέσεων κατά καταλογιστικών αποφάσεων. Εκδίκαση συνταξιοδοτικών διαφορών. ιάκριση αυτών από τις κοινωνικοασφαλιστικές διαφορές. ικαιοδοσία του Ελεγκτικού Συνεδρίου και των ιοικητικών ικαστηρίων. Τελική κρίση επί θεµάτων που αφορούν την πραγµατική και συντάξιµη υπηρεσία υπαλλήλων ή στρατιωτικών που απολύονται αυτοδικαίως λόγω 35/ετίας Εκδίκαση υποθέσεων που ανακύπτουν από τον έλεγχο περιουσιακής κατάστασης δηµόσιων λειτουργών, υπαλλήλων κλπ. 18

Γνωµοδοτήσεις επί των συνταξιοδοτικών νοµοσχεδίων και επί ερωτηµάτων των Υπουργών. Εκδίκαση εφέσεων κατά καταλογιστικών αποφάσεων του Υπουργού των Οικονοµικών εις βάρος εκκαθαριστών κλπ. περιουσιών που περιέρχονται στο ηµόσιο ή ΟΤΑ ή λοιπά νοµικά πρόσωπα. Συµµετοχή του Ελεγκτικού Συνεδρίου σε ελέγχους διαχείρισης διεθνών οργανισµών και παροχή ελεγκτικής τεχνογνωσίας σε ελεγκτικούς µηχανισµούς. Πρακτικά θέµατα επί των ανωτέρω. 5. Ειδικά Θέµατα ικονοµίας Ελεγκτικού Συνεδρίου ιδάσκουσα : Άννα Λιγωµένου Σύµβουλος Ελ. Συνεδρίου Προβλεπόµενα τρίωρα: 6 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) Γενικά δικονοµικά ζητήµατα 1 ιάδικοι 2 Παρέµβαση 3 Οµοδικία 4 Πληρεξουσιότητα Νοµιµοποίηση 5 Κλητεύσεις Επιδόσεις 6 ιακοπή δίκης 7 Κοινοποίηση Ενδίκων Μέσων Κατάργηση ίκης 8 Παράβολο Ένδικα µέσα 1. Έφεση α) Τρόπος άσκησης εφέσεως β) ικόγραφο γ) Φύση προσβαλλόµενης πράξης δ) Έννοµο συµφέρον ε) Προθεσµία στ) εύτερη έφεση ζ) Αίτηση Αναστολής η) Λόγοι Εφέσεως θ) Απόδειξη ι) Όρια ελέγχου προσβαλλόµενης πράξης 2. Αναθεώρηση 3. Αναίρεση α) ικόγραφο β) Αναιρεσιβαλλόµενη απόφαση γ) Έννοµο συµφέρον δ) Προθεσµία ε) εύτερη αίτηση Αναιρέσεως 19

στ) Αίτηση Αναστολής ζ) Λόγοι Αναιρέσεως η) Έκταση αναιρετικού ελέγχου θ) Συνέπειες Αναιρέσεως 1. Λοιπά δικονοµικά ζητήµατα 2. ιόρθωση Ερµηνεία αποφάσεων 3. Επανάληψη δίκης 4. Πρακτικά θέµατα έφεσης 5. α) Πρακτικό θέµα και β) Φάκελος: για µελέτη και γραπτή επεξεργασία από τους σπουδαστές των δικονοµικών ζητηµάτων, που ανακύπτουν και στη συνέχεια αναλυτική συζήτηση των ζητηµάτων αυτών. 6. α.ειδικά Θέµατα ικονοµίας στη ίκη Ουσίας ( ικαιοδοσία και Αρµοδιότητα- Εισαγωγή) ιδάσκων : Παρ. Μαρινάκης, Εφέτης. Προβλεπόµενα τρίωρα: 10 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) α) - ικαιοδοσία και Αρµοδιότητα - Αποκλεισµός, αποχή, εξαίρεση ικαστών - ιάδικοι - Θεµελιώδεις ικονοµικές αρχές - Γενικά θέµατα της διαδικασίας (άρθρα 1-62) β) - Ενδικα βοηθήµατα - Ενδικα µέσα - Παρέµβαση - Οµοδικία Συνάφεια (άρθρα 63-70, 79-125) 6. β.ειδικά Θέµατα ικονοµίας στη ίκη Ουσίας (Αγωγή-Αϖόδειξη- Αϖόφαση) ιδάσκων: Βλαδ. Μωϋσίδης Εφέτης.. Προβλεπόµενα τρίωρα:10 σε κάθε τµήµα (Α+Β+Γ+ ) - Αγωγή -(άρθρα 71-78) -Αντικειµενική σώρευση συνεκδίκαση - Προδικασία - Κυρία ιαδικασία - Απόφαση και πρακτικά - απάνες της δίκης - Μεταβατικές και τελικές διατάξεις (άρθρα 123-143, 187-199, 273-285) -Απόδειξη 20