Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2014

Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957) Εκατό τριάντα χρόνια από τη γέννησή του (σελ. 35) Τεύχος 50 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΛΕΣΒΙΑΚΗ ΠΑΡΟΙΚΙΑ Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2014 Αιολίδα Κωδικός 017126 PRESS POST Χ+7 PRES S P O S T Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2014 Τεύχος 50

Η Λεσβιακή Παροικία ευχαριστεί τις εταιρείες ΕΠΟΜ και Βαρβαγιάννη, για την ευγενική προσφορά ποτών στις εκδηλώσεις της.

Λεσβιακή Παροικία Ζήνωνος 29-31, 104 37 Αθήνα, τηλ.: 210 523 7789, fax: 210 865 2088 e-mail: info@lesviaki-parikia.gr - site: www.lesviaki-parikia.gr Καίτη Μεσσηνέζη - Πλατσή Αγίας Ζώνης 42, 113 64 Αθήνα Τηλ.: 210 867 4520 Θεόδωρος Πλατσής Στρατής Μολίνος Eιρήνη Βεκρή Θεόδωρος Πλατσής Στρατής Μολίνος Υπεύθυνη του site: Eιρήνη Βεκρή ASTERIAS G.D.G. ΕΠΕ Λεωφ. Βεΐκου 14, 11147 Γαλάτσι, Αθήνα τηλ.: 210 865 0236, fax: 210 865 2088 E-mail: lespar@asterias.gr Συνεργασίες αποστέλλονται υπόψη Θ. Πλατσή, Αγίας Ζώνης 42, 11364 Αθήνα, τηλ.: 210 865 0236, φαξ: 210 865 2088, e-mail: lespar@asterias.gr 1

Εν Λευκώ: σελ. Μια κίνηση θέλησης χρειάζεται... Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή 3 Σημείωμα της Σ.Ε. Χρήσιμες πληροφορίες 4 Μικρές & μεγάλες ειδήσεις: Επιμέλεια: Θεόδωρος Πλατσής 5-7 Εκδηλώσεις Η πίτα του Διοικητικού Συμβουλίου 8 Η «Λεσβιακή Παροικία» έκοψε τη βασιλόπιτά της 9-11 Βράβευση του Λέσβιου λογοτέχνη Δημήτρη Νικορέτζου 12 Εκδήλωση για τον Δημήτρη Σαραντάκο 13 Εκδρομή Εκδρομή στο Λαύριο 14-15 Πρόσωπα της Τέχνης: Γιάννης Τσαρούχης - Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή 16-22 Παλιές Λεσβιακές Σελίδες: Ο γενίτσαρος - Παναγιώτης Κεφάλας 23-24 Επίκαιρα Θέματα: Μουσείον της πόλεως των Αθηνών Ίδρυμα Βούρου - Ευταξία - Ειρήνη Βεκρή 25-26 Λογοτεχνία: Υπαρξιακό διήγημα - Τάκης Χατζηαναγνώστου 27-28 Ενώπιος ενωπίω - Στρατής Δουκάκης 29 Το ψάρεμα στη Μυτιλήνη - Αρτέμης Γιαννίτσαρος 30-32 Χρονογράφημα: Το κομμένο βουνό - Νατάσσα Σαμαρέλλη 33 Απόψεις-Θέσεις: Δύναμις! Αυτάρκεις στην Ενέργεια - Δημήτρης Κίνδερλης 34 Πρόσωπα: Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957) Εκατό τριάντα χρόνια από τη γέννησή του - Νίκος Δέτσης 35-37 Ιστορία: Ιστορική πορεία της Βυζαντινής τέχνης - Παράσχος Καραβατάκης 38-40 Το ναυάγιο των Αντικυθήρων - Λάμπης Ηλιόπουλος 41-44 Το Μυτιληνιό τσιγάρο - Θεόδωρος Πλατσής 45-47 Λαογραφία: Αποκριάτικα έθιμα της Λέσβου - Βασίλης Πλάτανος 48-50 Το ασπροκόκκινο βραχιόλι - Στρατής Μολίνος 51-52 Γεύση & Παράδοση: Πιλάφι σπυρωτό με συκωταριά 53 Νησιώτικο Ανθολόγιο: Μ. Αναγνωστάκης - Δ. Καραμβάλης - Ε. Κονιαρέλλη-Σιακή Ε. Βαμβαρέσσου - Α. Παναγιώτου 54-56 Βιβλιοπαρουσιάση: Κριτικά σημειώματα 57-60 Φύση & Άνθρωπος: Ενημερωτικό σημείωμα Ποσειδωνίες, τα υποθαλάσσια δάση μας - Θεόδωρος Πλατσής 61-63 Ομαδική ασφάλιση παροχών άμεσης ιατρικής βοήθειας &νοσοκομειακής περίθαλψης απόρων ανασφαλίστων Λέσβου 64 Μια κίνηση καλής θέλησης χρειάζεται... Μερικές φορές, θα ήθελα να διέθετα δημοσιογραφικές ικανότητες, για να έχω τη δυνατότητα να αναπτύξω δυναμικά μερικά καυτά θέματα που με απασχολούν. Θέματα καθημερινά, απλά, που κρατάνε χρόνια και δεν βρίσκεται μια λύση, δεν υπάρχει μια απάντηση. Διάβαζα σε εφημερίδα του νησιού μας για τον Τυροκομικό Συνεταιρισμό της Ερεσού και το κατάντημά του. Με πόσο καλές προοπτικές ξεκίνησε και τι ικανοποιητικά αποτελέσματα έδωσε στον τόπο με την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων. Με το πέρασμα του χρόνου όμως και με τις παρεμβάσεις, οι οποίες είχανε κυρίως κίνητρα συμφέροντος, κατέληξε σήμερα να βρίσκεται σε σημείο διάλυσης. Το μεγάλο ερωτηματικό έμεινε πάλι αναπάντητο. Γιατί σε ένα νησί με τόσα χαρίσματα, με τόσα πλεονεκτήματα, δεν μπορούνε οι άνθρωποί του να αποκτήσουν τη σοφία να παραβλέπουν τα προσωπικά τους συμφέροντα και με αγάπη και ομόνοια να εργάζονται για τον τόπο τους και το καλό και το συμφέρον του ίδιου τους του εαυτού; Γιατί σ αυτό το νησί κόσμημα, που το επέλεξαν ανάμεσα σε άλλα 92 σημεία του πλανήτη μας και το ενέταξαν ολόκληρο στο Δίκτυο των Παγκόσμιων Γεωπάρκων της UNESCO, ο κόσμος του δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει ακόμα την ιδιαιτερότητα αυτή και τη σημαντικότητα του γεγονότος και ν αλλάξει τρόπο σκέψης, νοοτροπίας και συμπεριφοράς; Μας δίνονται ευκαιρίες και τις κλωτσάμε. Μας ανοίγονται δρόμοι και τους κλείνουμε. Είμαστε άξιοι της τύχης μας. Φταίμε εμείς οι ίδιοι, που δεν κοιτάζουμε με πιο ανοιχτό μυαλό την κάθε καλή ή ακόμα και αποτυχημένη προσπάθεια που γίνεται. Την καλή ας την επιβραβεύουμε, με καλή πίστη και την αποτυχημένη ας προσπαθούμε να την ενισχύουμε με ιδέες και πράξεις, ώστε να βελτιωθεί. Το καλό αποτέλεσμα που θα πετύχουμε θα είναι και για μας και τους επόμενους. Μια κίνηση καλής θέλησης χρειάζεται για ν αλλάξουμε αυτή τι μιζέρια. Μια κίνηση ανιδιοτέλειας κι ας έχει ο διπλανός περισσότερα. Τι να γίνει; Έτσι είναι η ζωή. Όλοι θα ζήσουμε. Μόνο να μην ξεχνάμε, ότι αυτή η ζωή είναι σύντομη! Eικόνα εξωφύλλου: Η ξεχασμένη φρουρά (800x1184), Γιάννης Τσαρούχης 2 3

Η πληρωμή της συνδρομής σας Αγαπητά μέλη και φίλοι της «Λεσβιακής Παροικίας» Το Δ.Σ. της «Λεσβιακής Παροικίας» ευχαριστεί τα μέλη της που ανταποκρίθηκαν στην πληρωμή της συνδρομής των για το έτος 2013. Φροντίζουμε να καταχωρούμε το ποσό αυτό στα βιβλία μας και να σας στέλνουμε τις αντίστοιχες αποδείξεις, τις οποίες μπορείτε να συμπεριλάβετε στη φορολογική σας δήλωση. Στο παρόν τεύχος θα βρείτε την ταχυδρομική επιταγή για την πληρωμή της συνδρομής για το 2014. Όσα από τα μέλη έχουν πληρώσει την συνδρομή τους για το 2014, παρακαλούμε να αγνοήσουν τη συγκεκριμένη επιταγή. Την συνδρομή σας 30, καθώς και κάποιες άλλες προσφορές σας εκτός από την ταχυδρομική επιταγή που στέλνετε στη διεύθυνση: «Λεσβιακή Παροικία» - ΕΛΤΑ Κουμουνδούρου 29 - ΤΘ 34118 - ΑΘΗΝΑ 10029, μπορείτε να τις καταθέσετε ονομαστικώς και στην Εθνική Τράπεζα στο λογαριασμό της «Λεσβιακής Παροικίας» Νο 415/481058-93 ή στην Τράπεζα Πειραιώς στον αριθμό: 5067-059786-003. Όσα μέλη μας οφείλουν περισσότερα από 2 έτη μπορούν να πληρώσουν μόνο τα 2 τελευταία έτη, δηλ. 60 και να μπουν σε ενημερότητα. Για τους κατοίκους του εξωτερικού: η πληρωμή της ετήσιας συνδρομής γίνεται ονομαστικώς με κατάθεση 60$ ή 40 στο λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας Νο 415/481058-93, IBAN GR 34 0110 4150 0000 4154 8105 893, ΚΩΔ. SWIFT ΤΡΑΠΕΖΑΣ-BIC ETHNGRAA. Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Στις 10 Δεκεμβρίου έγινε στην Τράπεζα Πειραιώς κατάθεση 150 ΑΝΩΝΥΜΑ. Παρακαλούμε το μέλος μας που κατάθεσε αυτά τα χρήματα να επικοινωνήσει μαζί μας, ώστε να εκδοθεί αντίστοιχη απόδειξη. Στην κοπή της πίτας ενεγράφη νέο μέλος ο κ. ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΑΚΗΣ Μιχάλης. Επειδή δεν μας έδωσε τη διεύθυνσή του, παρακαλούμε όποιος τον γνωρίζει να επικοινωνήσει μαζί μας. Τηλέφωνο επικοινωνίας: 210 5237789. Φιλαλληλία Η Λεσβιακή Παροικία για να μπορέσει να πραγματοποιηθεί επείγουσα εγχείρηση συμπατριώτη μας, διέθεσε από το ταμείο της το ποσό των 300. Ένα θαλάσσιο Μουσείο γεννιέται στη Λέσβο. «Ανάδειξη και αξιοποίηση Απολιθωμένου Δάσους Νησιώπης» Ημερίδα με θέμα «Ένα θαλάσσιο Μουσείο γεννιέται» οργάνωσε το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου την Παρασκευή 31 Ιανουαρίου 2014 στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης. Αντικείμενο της ημερίδας ήταν η παρουσίαση των αποτελεσμάτων του σημαντικού αναπτυξιακού έργου «Ανάδειξη και αξιοποίηση απολιθωμένου δάσους νησίδας Νησιώπης» το οποίο έχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ - ΠΕΠ Κρήτης και Νήσων Αιγαίου. Στόχος του έργου αποτελεί η αξιοποίηση και ανάδειξη του τμήματος του Απολιθωμένου Δάσους που βρίσκεται στη νησίδα Νησιώπη με τη δημιουργία επισκέψιμου θαλάσσιου πάρκου-μουσείου που περιλαμβάνει το χερσαίο τμήμα της νησίδας αλλά και το θαλάσσιο τμήμα γύρω από τη Νησιώπη. Παράλληλα, η ανάδειξη και προβολή του Απολιθωμένου Δάσους της Νησιώπης αναμένεται να συμπληρώσει την εικόνα του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου. Στα πλαίσια του έργου θα δημιουργηθούν οι υποδομές για τη μετάβαση των επισκεπτών της περιοχής του Απολιθωμένου Δάσους σ ένα νησιωτικό πάρκο, όπου θα έχουν τη μοναδική ευκαιρία να θαυμάσουν την ορνιθοπανίδα, τη χλωρίδα και τα απολιθώματα στο χερσαίο αλλά και το θαλάσσιο τμήμα του Απολιθωμένου δάσους που βρίσκεται στην παράκτια ζώνη της Νησιώπης. Η μετάβαση των επισκεπτών θα γίνεται με ειδικό καραβάκι με γυάλινο πάτο, ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να παρατηρήσουν την υποθαλάσσια χλωρίδα και πανίδα αλλά και τις μοναδικές απολιθωματοφόρες θέσεις που βρίσκονται σήμερα κάτω από Επιμέλεια: Θ. Πλατσής Ο ανωτέρω εξοπλισμός αποτελεί δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» στην Πολυκλινική του Ολυμπιακού Χωριού, η οποία σηματοδοτεί την έναρξη του Εθνικού Προγράμματος Αγωγής - Προαγωγής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας σε νησιωτικές ακριτικές και παραμεθόριες περιοχές. Για πρώτη φορά θα έχουμε δύο κινητές μονάδες που τα επόμενα πέντε χρόνια θα γυρνούν όλα τα νησιά της χώρας -τα μικρά νησιά, τα άγονα νησιά που δεν έχουν πρωτοβάθμιες υπηρεσίες υγείας σήμερα- ώστε στα πλαίσια της προληπτικής ιατρικής να εξετάζεται όλος ο πληθυσμός. Συγκεκριμένα, οι Κινητές Ιατρικές Μονάδες προσφέρουν πρόσβαση στις παρακάτω ειδικότητες: γυναικολόγο, διαιτολόγο, καρδιολόγο, οδοντίατρο, ορθοπεδικό, οφθαλμίατρο, πνευμονολόγο και ωτορινολαρυγγολόγο. Επιπλέον οι Κινητές Ιατρικές Μονάδες περιλαμβάνουν και εξειδικευμέτη θάλασσα. Το Πάρκο της Νησιώπης, με τη λειτουργία του θα συμβάλει μέσα από την προώθηση ειδικών μορφών τουρισμού και θα συντελέσει στην προστασία και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. Πρόκειται για ένα έργο που εντάσσεται στην κατεύθυνση της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, της ανάδειξης της φυσικής κληρονομιάς και της αξιοποίησης των φυσικών πόρων της Λέσβου και αναμένεται να αποτελέσει θετικό παράδειγμα για την «πράσινη» ανάπτυξη. Δύο υπερσύγχρονες Κινητές Ιατρικές Μονάδες και ένας Μαγνητικός Τομογράφος για το Εθνικό Πρόγραμμα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας σε νησιωτικές, ακριτικές και παραμεθόριες περιοχές της Ελλάδας. 4 5

νες υπηρεσίες, καθώς περιέχουν συγκρότημα ψηφιακού μαστογράφου, φορητό μηχάνημα ακτινογραφίας και συγκρότημα οστικής πυκνότητας. Οι δύο μονάδες θα ξεκίνησαν το ταξίδι τους από το Καστελόριζο, δίνοντας τη δυνατότητα στους κατοίκους του ακριτικού νησιού να λάβουν πληθώρα ιατρικών και διαγνωστικών εξετάσεων, ενώ θα ακολουθήσουν ανάλογες επισκέψεις σε Αμοργό, Κάσο, Αστυπάλαια, Πάτμο, Φολέγανδρο και Σίκινο, κατά τον πρώτο κιόλας χρόνο λειτουργίας του προγράμματος. Βασικός στόχος του Προγράμματος είναι να καλύψει σε πέντε χρόνια τις ιατροδιαγνωστικές ανάγκες 55.000 περίπου πολιτών όλων των ηλικιών, σε 35 νησιά και παραμεθόριες περιοχές, σε όλη την επικράτεια. Μετρήσεις του αέρα που αναπνέουμε Μετρήσεις για την αέρια ρύπανση θα πραγματοποιηθούν για πρώτη φορά συστηματικά στην πόλη της Μυτιλήνης, στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Ειδικότερα, εξειδικευμένος εξοπλισμός έχει τοποθετηθεί σε σημεία του ερευνητικού ενδιαφέροντος της πόλης, προκειμένου να διαπιστωθεί η συνεισφορά των τοπικών πηγών ρύπανσης στην ποιότητα του αέρα. Στόχος της επιστημονικής ομάδας του προγράμματος είναι αφενός η καταγραφή της επιβάρυνσης, όπου αυτή υφίσταται, και αφετέρου η διατύπωση προτάσεων για τη μείωση των εκπεμπόμενων ρύπων. Οι μετρήσεις θα πραγματοποιηθούν σε τρεις φάσεις, με την πρώτη που πραγματοποιήθηκε μέσα στο Φεβρουάριο, ενώ οι αντίστοιχες μετρήσεις θα επαναληφθούν την άνοιξη και το καλοκαίρι. Το ενδιαφέρον της επιστημονικής ομάδας επικεντρώνεται σε επιβαρυμένες από αέριους ρύπους περιοχές, όπως είναι το λιμάνι, η Πλατεία Σαπφούς, η περιοχή περιμετρικά τής ΔΕΗ και η περιοχή του αεροδρομίου. Το πρώτο μέρος του εξοπλισμού έχει ήδη τοποθετηθεί στο κτήριο του Τελωνείου και την Πλατεία Σαπφούς και σειρά έχει η περιοχή τής ΔΕΗ. Στο αεροδρόμιο μετρήσεις θα διεξαχθούν το καλοκαίρι, περίοδος κατά την οποία το αεροδρόμιο παρουσιάζει σημαντικά αυξημένη κίνηση λόγω πτήσεων τσάρτερ. Επιστρέφει στη Μυτιλήνη η έδρα της FORD Κοντέλλης Το πρώτο δεκαπενθήμερο του Φεβρουαρίου αναμένονται τα εγκαίνια των εγκαταστάσεων της «FORD Κοντέλλη» η οποία μετέφερε την έδρα της από την Αθήνα στη Μυτιλήνη για όλη την Ελλάδα. Το "στρατηγείο" της «FORD Κοντέλλης» στεγάζεται ήδη σε κτήριο στην Παγανή επιστρέφοντας μετά 95 χρόνια στον τόπο απ όπου ξεκίνησε η εταιρεία που καθιέρωσε την Ford στην Ελλάδα. Ήταν το 1919 όταν ο συμπατριώτης μας Ιωάννης Εμ. Κοντέλλης άνοιξε το πρώτο κατάστημα εμπορίας των αυτοκινήτων Ford στη Λέσβο. Στις αρχές τις δεκαετίας του 50, οι δύο νεαροί, ακόμα, γιοι του Ιωάννη Κοντέλλη Μανώλης και Παύλος θα έρθουν στο προσκήνιο μετά τις σπουδές τους στο εξωτερικό. Έως τα μέσα της δεκαετίας του '60 τα Ford θα έχουν τον μεγαλύτερο αριθμό πωλήσεων αυτοκινήτων στη Ελλάδα κατά τη δεκαετία του '60. Τα πρώτα αυτοκίνητα που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα είχαν εισαχθεί μέσω της Λέ- Ένα από τα αυτοκίνητα της ίδιας σειράς που εισήχθησαν το 1919 στην Ελλάδα μέσω της Μυτιλήνης. σβου στη χώρα μας. Ο εγγονός του Ιωάννη Κοντέλλη, ο Δημήτρης Παντελεημονίτης έχει στην κατοχή του ένα από τα αυτοκίνητα της ίδιας σειράς που εισήχθησαν το 1919 στην Ελλάδα μέσω της Μυτιλήνης. Το αυτοκίνητο αυτό θα το μεταφέρει ο ίδιος τον Φεβρουάριο στην γενέτειρα της οικογένειας Κοντέλλη για τα εγκαίνια και θα το κυκλοφορήσει ξανά μετά από 95 χρόνια στους δρόμους της Μυτιλήνης. Η Πρωτοχρονιάτική πίτα των «Λάιονς» Στις 13 Ιανουαρίου στην Αίγλη Ζαππείου σε μια συγκινητική και εορταστική ατμόσφαιρα οι «Λάιονς» μαζί με το κόψιμο της πρωτοχρονιάτικης πίτας γιόρτασαν τα 60 χρόνια παρουσίας τους στην Ελλάδα και Κύπρο, 60 χρόνια προσφοράς, σεβασμού και ανθρωπιάς προς τους πάσχοντες συνανθρώπους μας. Βραβεύθηκαν προσωπικότητες διεθνούς κύρους για το έργο και την προσφορά τους στον πολιτισμό και τα γράμματα. Πάρα πολλά μέλη και πολλοί Αξιωματούχοι και προηγούμενοι Κυβερνήτες των Λάιονς παρευρέθηκαν στην εκδήλωση. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο εκπρόσωπος του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Κος Παναγιώτης Αντωνίου Γενικός Διευθυντής της Προεδρίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς και πολλές άλλες προσωπικότητες. Οι «Λάιονς», έμπρακτα κοντά στα ΑΜεΑ, είχαν προσκαλέσει καλλιτεχνικές ομάδες που τραγούδησαν, χόρεψαν και εξέπληξαν τους πάντες με τις ικανότητες και τη δύναμη της θέλησης τους. Η γνωστή μυτιληνιά υψίφωνος κα Μαρία Γαλάνη, σύζυγος του μέλους της Λέσχης Γιώργου Εγγλέζου, απέδωσε με επιτυχία: Την άρια «O mio babbino caro» από την όπερα «Gianni Schicchi» του Puccini, και τα πολύ γνωστά: «Ave Maria» του Caccini και την Ιταλική καντσονέτα «O sole mio» του Ε. di Capua. Στο πιάνο συνοδεψε η Πόπη Μάλφα {καθηγ. πιάνου στο Εθνικό Ωδείο} Βιολί επαιξε ο μαέστρος Αλέξανδρος Χαλάψης. Η βραδιά έκλεισε με χορό που όλοι απόλαυσαν και με μια ευχή οι «Λάιονς» να συνεχίσουν να αγωνίζονται σαν Λιοντάρια που είναι και το σήμα τους. Βράβευση της «Λεσβιακής Παροικίας» Ο Σύλλογός μας, εκ μέρους του Διευθυντή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, Αν. Καθηγητή κ. Νίκου Ζούρου, έλαβε επιστολή, στην οποία μεταξύ άλλων, αναφέρονται τα εξής: «Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου ως ελάχιστη ένδειξη αναγνώρισης της στήριξης της «Λεσβιακής Παροικίας» στις δραστηριότητες του Μουσείου, απονέμει στη Λεσβιακή Παροικία ειδικό τιμητικό δίπλωμα. Η απονομή θα πραγματοποιηθεί στα πλαίσια της εκδήλωσης για τον απολογισμό δράσης 2013 και την κοπή της βασιλόπιτας του Μουσείου το Σάββατο 18 Ιανουαρίου 2014 στις εγκαταστάσεις του στο Σίγρι». 6 7

Eκδηλώσεις Την Τετάρτη 8 Ιανουαρίου 2014 το Δ.Σ. της «Λεσβιακής Παροικίας» έκοψε για το καλό της χρονιάς την βασιλόπιτά του. Τυχερός του φλουριού το μέλος Νίκος Δημητριάδης. Του ευχόμαστε να είναι γερός και δημιουργικός, για να μπορεί να προσφέρει στο Σύλλογο και τους συνανθρώπους του, μια και είναι γνωστό, ότι είναι ένας άνθρωπος της προσφοράς. Η «Λεσβιακή Παροικία» έκοψε τη βασιλόπιτά της Η «Λεσβιακή Παροικία» έκοψε και φέτος τη βασιλόπιτά της, την Παρασκευή, 24 Ιανουαρίου 2014. Πολλοί Μυτιληνιοί και φίλοι της Λέσβου, γέμισαν από νωρίς τη μεγάλη αίθουσα στον ημιώροφο του Ξενοδοχείου «Τιτάνια». Φέτος ήταν σύμμαχος και η καλοκαιρία, γιατί η μπόρα ξέσπασε μετά, λίγο πριν τα μεσάνυχτα, όταν πια τέλειωνε και η εκδήλωση. Το νερό είναι καλός οιωνός. Γούρι! Η προσέλευση του κόσμου είχε σχεδόν ολοκληρωθεί κατά τις οκτώ και κάτι, οπότε η βραδιά ξεκίνησε με το καλωσόρισμα και τις ευχές της πρόεδρου κυρίας Καίτης Μεσσηνέζη-Πλατσή, προς τα μέλη και τους φίλους της «Λεσβιακής Παροικίας» καθώς επίσης και προς τον περιφερειάρχη κ. Νάσο Γιακαλή, ο οποίος αφού συνεχάρη την Παροικία για τις συνεχείς και επιτυχημένες δραστηριότητές της, οι οποίες προβάλλουν το νησί μας και τον πολιτισμό του, πρόσφερε το πολυτελές αναμνηστικό λεύκωμα «Η παλαιά Μυτιλήνη», για να συμπεριληφθεί στη βιβλιοθήκη με λεσβιακά βιβλία που εδώ και λίγους μήνες προσδοκά να ολοκληρώσει το Δ.Σ. Καλωσόρισε ακόμη τους συμπατριώτες μας Γενικούς Γραμματείς Χριστιάνα Καλογήρου και Κώστα Μουτζούρη καθώς και τον Δήμαρχο Λέσβου Δημήτρη Βουνάτσο με τον αντιδήμαρχο Γιάννη Βατό και τον Αντιπεριφερειάρχη κ. Βερβέρη με την σύζυγό του. Μηνύματα για καλή δημιουργική χρονιά, έστειλαν ο συμπατριώτης μας Μητροπολίτης Ν. Σμύρνης Σεβασμιότατος κ.κ. Συμεών και ο βουλευτής Λέσβου κ. Ν. Σηφουνάκης. Η Πρόεδρος στη συνέχεια διάβασε μια χιουμοριστική ποιητική παρωδία, το «Προυτουχρουνιάτικους χιριτισμός», γραμμένη με κέφι σε μυτιληνιά διάλεκτο απ τ «Αμερσούδ τ Μποκ», δηλαδή την κ. Μυρσίνη Χατζηαναγνώστου, ευχαρίστησε τα μέλη του Δ.Σ. για την άψογη συνεργασία Αναμνηστική φωτογραφία του Δ.Σ. Από αριστερά Χ. Ηλιόπουλος, Ν. Δημητριάδης, Ν. Σταυρίδης, Ν. Σαμαρέλλη, Κ. Μεσσηνέζη, Ε. Βεκρή, Α. Σασιάκου, Ε. Ντογραματζής (φωτογράφος ο ΘόδωροςΠλατσής). Ο επίτιμος πρόεδρος κ. Τάκης Χατζηαναγνώστου μαζί με το Διοικητικό Συμβούλιο έκοψαν τη βασιλόπιτα της Λεσβιακής Παροικίας. 8 9

O τυχερός του φλουριού κ. Σταυρινός, ανάμεσα στην Πρόεδρο Κ. Μεσσηνέζη και το μέλος του Δ.Σ. Νατάσσα Σαμαρέλλη και τη συνεισφορά τους στην επιτυχία της γιορτής και τους προσκάλεσε καθώς και τον επίτιμο Πρόεδρο κ. Τάκη Χατζηαναγνώστου για να τραγουδήσουν όλοι μαζί το «πάει ο παλιός ο χρόνος» και να κόψουν την πατροπαράδοτη βασιλόπιτα. Τυχερός της βραδιάς, αναδείχτηκε μετά από κλήρωση ο κ. Σταυρινός που κέρδισε ένα ασημένιο φλουρί. Να είναι γερός και τυχερός. Η ζωντανή μουσική και τα τραγούδια, στη συνέχεια, ξεσήκωσαν τον κόσμο στην πίστα που χόρεψε κάθε ρυθμό, παλιό και καινούργιο, νησιώτικα κι ευρωπαϊκά. Φέτος η «Λ.Π.» είχε στη συντροφιά της, στην εκδήλωση και αρκετούς νέους ή μάλλον καλύτερα είχε όλες τις ηλικίες, γιατί όλοι οι Μυτιληνιοί είναι πάντα νέοι στο κέφι και στην ψυχή. Ήρθε και η σειρά του χορευτικού του Μορφωτικού Συλλόγου Ανεμωτισίων, που χόρεψαν και τραγούδησαν με ζωντάνια και χάρη λεσβιακούς χορούς. Η βραδιά περιελάμβανε και λαχειοφόρο αγορά, με πολλά και πλούσια δώρα. Τα δώρα πρόσφεραν οι ποτοποιίες ΕΠΟΜ, Βαρβαγιάννη, ΒΕΤΟ, το κατάστημα ηλεκτρικών ειδών Π. Παπαρίσβα, η ίδια η «Λεσβιακή Παροικία», καθώς και πολλοί άλλοι φίλοι του Συλλόγου. Μια επιτυχημένη γιορτή που έφερε πιο κοντά όλους τους συμπατριώτες μας, λέσβιους, μέλη του δραστήριου πολιτιστικού Συλλόγου «Λεσβιακή Παροικία» και δυνάμωσε τους δεσμούς με το αγαπημένο νησί τη Λέσβο. Καλή χρονιά και του χρόνου με υγεία! Η ζωντανή μουσική και τα τραγούδια, στη συνέχεια, ξεσήκωσαν τον κόσμο στην πίστα που χόρεψε κάθε ρυθμό, παλιό και καινούργιο, νησιώτικα κι ευρωπαϊκά. Πολλοί Μυτιληνιοί και φίλοι της Λέσβου, γέμισαν από νωρίς τη μεγάλη αίθουσα στον ημιώροφο του Ξενοδοχείου «Τιτάνια». Το χορευτικό του Μορφωτικού Συλλόγου Ανεμωτισίων, χόρεψε και τραγούδησε με ζωντάνια και χάρη λεσβιακούς χορούς. 10 11

Βράβευση του Λέσβιου λογοτέχνη Δημήτρη Νικορέτζου από το Internmational PEN Club Την Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου 2013, στην φιλόξενη αίθουσα συνεδρίων της Ένωσης Ιδιοκτητών Περιοδικού Τύπου στην Αθήνα, με την παρουσία εκλεκτών ανθρώπων των γραμμάτων και του πολιτισμού, έγινε η τελετή απονομής του ετήσιου βραβείου ΡΕΝ της Ελλάδας από το Ελληνικό Τμήμα του International PEN Club (Διεθνής Λέσχη Συγγραφέων) στο μέλος του Συλλόγου μας Λέσβιο καθηγητή και συγγραφέα Δημήτρη Νικορέτζο. Το βραβείο αυτό, που δίνεται κάθε χρόνο σε έναν Έλληνα λογοτέχνη, απονεμήθηκε εφέτος στον Δημήτρη Νικορέτζο για το πλούσιο και εξαιρετικής ποιότητας λογοτεχνικό του έργο, το οποίο εκτείνεται σε 5 δεκαετίες και περιλαμβάνει περισσότερους από 40 τόμους ποίησης, πεζογραφίας και δοκιμίων. Τον τιμώμενο προλόγησε με φιλόφρονες λόγους ο Γενικός Γραμματέας του Ελληνικού ΡΕΝ συγγραφέας κ. Κώστας Ασημακόπουλος. Στη συνέχεια πήρε τον λόγο η ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μερόπη Σπυροπούλου η οποία παρουσίασε το λογοτεχνικό έργο του τιμωμένου. Ακολούθησε η απονομή στον Δημήτρη Νικορέτζο χρυσής αναμνηστικής πλακέτας. Στο τέλος της εκδήλωσης, ο τιμηθείς λογοτέχνης ευχαρίστησε το Δ.Σ. του Ελληνικού ΡΕΝ Club και τους παρευρεθέντες στην εκδήλωση. Ο Δημήτρης Νικορέτζος έχει λάβει πολλές διακρίσεις για το έργο του, μεταξύ των οποίων Βραβείο Ποίησης της Ακαδημίας Αθηνών (1989) και Δίπλωμα Τιμής από το Υπουργείο Παιδείας. Το ποίημά του Ελεγείο στο μικρό Ιβάν (Το παιδί των φαναριών) μεταφράσθηκε από την UNICEF σε όλες γλώσσες του κόσμου για το πανανθρώπινο μήνυμα που εμπεριέχει για τα απροστάτευτα παιδιά. Σημειώνεται ότι ο Δημήτρης Νικορέτζος είναι πολύτιμος συνεργάτης του Συλλόγου μας, έχοντας υποστηρίξει με ομιλίες του πολιτιστικές εκδηλώσεις μας. Η εκδήλωση για τον Δημήτρη Σαραντάκο Την Παρασκευή 10 Ιανουαρίου έγινε στην Κηφισιά, στην έπαυλη Δροσίνη, μια εκδήλωση με τίτλο: Δημήτρης Σαραντάκος. Στον απόηχο της "αιολικής λογοτεχνικής σχολής". Η εκδήλωση διοργανώθηκε στα πλαίσια του Σεμιναρίου Σύγχρονης Ιστορίας του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Δήμου Κηφισιάς. Ο Βλάσης Αγτζίδης, που διευθύνει το Σεμινάριο, αποφάσισε στον φετινό κύκλο να εντάξει και μερικά λογοτεχνικά θέματα που έχουν σχέση με την ιστορία, κι έτσι διοργανώθηκε η βραδιά η αφιερωμένη στον Δημήτρη Σαραντάκο. Μετά την εισαγωγή του Βλάση Αγτζίδη, στην εκδήλωση μίλησαν η Ντόρα Βακιρτζή, που εστιάστηκε κυρίως στη Λέσβο και την αιολική λογοτεχνική σχολή, ο Στρατής Ζαφείρης και ο Στάθης Λιδωρίκης, παλιοί φίλοι, συνάδελφοι και σύντροφοι του Μίμη Σαραντάκου. Στο τέλος, πήρε για λίγο τον λόγο ο Κώστας Βαλέτας, εκδότης του περιοδικού Αιολικά Γράμματα (η φωτογραφία κάτω είναι παρμένη από την εκδήλωση). Ο Δημήτρης Νικορέτζος με την αναμνηστική πλακέτα ανάμεσα στην κ. Μερόπη Σπυροπούλου και τον κ. Κώστα Ασημακόπουλο Οι επόμενες εκδηλώσεις μας Πέμπτη 6 Μαρτίου, ώρα 7μ.μ: Συμπαρουσίαση με τις εκδόσεις "Αιολίδα" του βιβλίου της Ειρήνης Βεκρή "Δήλος 88 π.χ.", στην Αίθουσα Συλλόγου Αθηναίων, Κέκροπος 10, Πλάκα. Παρασκευή 21 Μαρτίου, ώρα 6μ.μ: Εορτασμός της Ημέρας της Ποίησης, σε αίθουσα του ξενοδοχείου "Τιτάνια". Ομιλητής ο φιλόλογος Νίκος Δέτσης. Συμμετέχει η χορωδία του ομίλου Καλλιθέας "Η Αρμονία", με τραγούδια μελοποιημένης ποίησης. Στα πλαίσια της εκδήλωσης θα τιμηθεί ο συμπατριώτης μας, ποιητής Δημήτρης Νικορέντζος. Κυριακή 30 Μαρτίου: Μονοήμερη εκδρομή στην Αμφίκλεια. Επίσκεψη στο Μουσείο ψωμιού και στη Μονή Δαδιού Παρνασσός. (τιμή 16 το άτομο) 12 13

Εκδρομή Εκδρομή Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε η προγραμματισμένη την Κυριακή 9 Φεβρουαρίου, πολύ ενδιαφέρουσα εκδρομή της «Λεσβιακής Παροικίας» στο Λαύριο. Το Λαύριο εκτός από το λιμάνι του, που θυμίζει νησί, έχει πολλά αξιοθέατα, όπως το ορυκτολογικό και το αρχαιολογικό μουσείο, το επίπεδο θέατρο του Θορικού, όλες τις παλιές εγκαταστάσεις του βιομηχανικού συγκροτήματος, τις παλιές κατοικίες και όμορφες και γραφικές ταβέρνες. Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό μέρος της Αττικής. Είναι γνωστό από την κλασσική αρχαιότητα για την εξόρυξη ασημιού, που ήταν μια από τις κύριες πηγές εισοδήματος της πόλης-κράτους της Αθήνας, για την παραγωγή νομισμάτων και την χρηματοδότηση του Αθηναϊκού στόλου. Το ενδιαφέρον γι αυτή την εκδρομή ήταν τόσο μεγάλο, ώστε ένα πούλμαν 50 θέσεων δεν στάθηκε αρκετό για να χωρέσει όλους εκείνους που επιθυμούσαν να συμμετάσχουν στην εκδρομή. Γι αυτό το λόγο αποφασίστηκε, η εκ- Εκδρομείς μπροστά στο Ορυκτολογικό Μουσείο Η εκδρομή μας στο Λαύριο δρομή αυτή να επαναληφθεί μέσα στο Μάιο σε ημερομηνία που θα ανακοινωθεί. Η ξεναγός της εκδρομής, κυρία Ναννίνα Σακκά-Νικολακοπούλου, δασκάλα και συγγραφέας, η οποία πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής της στο Λαύριο, πλήρως ενημερωμένη για την ιστορία της περιοχής, καθώς και ο Αρχιτέκτονας μηχανικός κ. Λάμπης Ηλιόπουλος, δεν άφησαν κανένα ερωτηματικό αναπάντητο για την ιστορία τη Λαυρεωτικής χερσονήσου. Το Λαύριο υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές νέες πόλεις στην Ελλάδα του περασμένου αιώνα, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στον διεθνή χώρο για την εκμετάλλευση του πλούσιου υπεδάφους του (στην περιοχή της Λαυρεωτικής απαντώνται το 14% των ορυκτών της παγκόσμιας παραγωγής). Τη μεταλλευτική δραστηριότητα στην περιοχή ξεκίνησαν οι αρχαίοι Έλληνες πριν το 3.000 π.χ. Η συστηματική και εντατική εκμετάλλευση των αργυρομολυβδούχων μεταλλευμάτων αρχίζει με τη γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας το 508 π.χ. Με τον άργυρο του Λαυρίου και τους φόρους των συμμάχων ο Περικλής κατασκεύασε τα αθάνατα μνημεία του Χρυσού Αιώνα των Αθηνών. Μετά την κλασσική αρχαιότητα διακόπτεται κάθε σοβαρή μεταλλευτική και μεταλλουργική δραστηριότητα και ακολουθούν πολλοί αιώνες σιωπής. Το 1860 επισκέφθηκε την Λαυρεωτική ο νεαρός μεταλλειολόγος Α. Κορδέλλας και το 1863 πείθει τον Ιταλό μεταλλειολόγο J. B. Serpieri για την αξιοποίηση των αρχαίων σκωριών που υπήρχαν σε αρκετά μεγάλες ποσότητες. Ιδρύει το 1864 την ιταλογαλλική εταιρεία «Hilarion Roux et Cie», η οποία αναλαμβάνει την εκμετάλλευση των αρχαίων σκωριών και την εξαγωγή αργυρούχου μολύβδου. Εγκαινίασε το 1865 πλήρες εργοστάσιο με 18 κάμινους, πλυντήριο μετάλλων, μηχανουργείο και σιδηρόδρομο. Πρόκειται για την σημαντικότερη βιομηχανία στην Ελλάδα εκείνη την εποχή. Το 1867 απασχολούσε 1.200 εργάτες, τεράστιο αριθμό για τα μεγέθη της απασχόλησης σε εθνικό επίπεδο. Η εταιρεία εξαγοράστηκε από την εταιρεία «Ελληνική Εταιρεία των Μεταλλουργείων Λαυρίου» που ίδρυσε ο Ανδρέας Συγγρός το 1873. Λειτούργησε μέχρι το 1992. Η επίσκεψη στο Ορυκτολογικό Μουσείο, ένα από τα πιο σημαντικά της Ευρώπης, στο είδος του, εντυπωσίασε αν και ο χρόνος παραμονής σ αυτό στάθηκε λίγος για να κατατοπιστούμε στα τόσο σημαντικά εκθέματά του. Η εκδρομή ολοκληρώθηκε με ξενάγηση στο Αρχαιολογικό Μουσείο της περιοχής και μετά το φαγητό, κατά τη επιστροφή, έγινε μια στάση στο ναό του Απόλλωνα στο Σούνιο, όπου ο φιλόλογος κ. Νίκος Δέτσης, κατατοπισμένος όπως πάντα, παράθεσε πολύ ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία. Μια εκδρομή που έμοιαζε με επιμορφωτικό σεμινάριο, άφησε άριστες εντυπώσεις, γι αυτό αξίζει να επαναληφθεί! Βαρίτης Το Ορυκτολογικό μουσείο Λαυρίου Το ορυκτολογικό μουσείο Λαυρίου είναι μουσείο στο οποίο εκτίθενται ορυκτά των μεταλλείων Λαυρίου και εξοπλισμός των μεταλλωρύχων που εργάστηκαν σε αυτά κατά το παρελθόν. Δημιουργήθηκε το 1984 από την Εταιρεία Μελετών Λαυρεωτικής, η οποία το αφιέρωσε στη μνήμη του μεταλλειολόγου Ανδρέα Κορδέλλα (1836-1909). Για τη στέγασή του επιλέχθηκε το κτίσμα του θυρωρείου του συγκροτήματος πλυσίματος των μετάλλων. Το μεγαλύτερο μέρος των κτιριακών αυτών εγκαταστάσεων, δημιουργία του Γερμανού αρχιτέκτονα C. Luhrig, κατεδαφίστηκε το 1970 με εντολή του τότε δημάρχου (διορισμένου από τη χούντα), παρά την έντονη αντίθεση της Αρχαιολογικής υπηρεσίας για τη διατήρησή του, λόγω της μοναδικότητάς του. Στις προθήκες του μικρού χώρου του μουσείου εκτίθενται περίπου 550 (από τα 1500 που διαθέτει το μουσείο) δείγματα ορυκτών των μεταλλείων Λαυρίου. Υπάρχουν δείγματα μεταλλουργικών και σχετικά κοινών ορυκτών (γαληνίτης, αραγωνίτης, βαρίτης, κ.ά.) αλλά και ορυκτά πολύ περισσότερο σπάνια, χαρακτηριστικά για την περιοχή, όπως ο λαυριονίτης, ο σερπιερίτης, ο κτενασίτης κ.ά. Στα εκθέματα του μουσείου περιλαμβάνονται, επίσης, αργυρά νομίσματα του 4ου π.χ. αιώνα, κατασκευασμένα από τον άργυρο των μεταλλείων, "χελώνες" μολύβδου από την αρχαιότητα έως τον περασμένο αιώνα και εργαλεία και εξοπλισμός των μεταλλωρύχων που εργάστηκαν εκεί. Το μουσείο εντάσσεται στο ευρύτερο "Τεχνολογικό Πάρκο Λαυρίου", οργανισμό επιστημονικής έρευνας, εκπαίδευσης και πολιτισμού σε συνδυασμό με την επιχειρηματική δραστηριότητα και δημιουργήθηκε το 1992 με πρωτοβουλία του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου. 14 15

Επιμέλεια της Καίτης Μεσσηνέζη...Θα ρωτήσει κανείς τι ψάχνω. Από μικρό παιδί ήθελα να μάθω τι είναι η ζωγραφική που τόσο με τραβούσε. Πώς γίνεται και πώς τη μαθαίνει κανείς. Για να μάθω τα μυστικά της έχασα την πρωταρχική έλξη που εξασκούσε επάνω μου, για να δημιουργήσω αρχίζοντας από το μηδέν μια νέα έλξη γι' αυτή. Ήμουν κι έμεινα ένας ερευνητής και ένας μαθητής, νομίζω όχι πάντα πολύ επιμελής... Βιογραφικά Ο Γιάννης Τσαρούχης, γεννήθηκε 13 Ιανουαρίου 1910 και πέθανε 20 Ιουλίου 1989 στην Αθήνα. Δεύτερος γιος του Αθανασίου Τσαρούχη εμπόρου από την Αρκαδία και της Μαρίας Μοναρχίδη με καταγωγή από τα Ψαρά. Το νεοκλασικό κτίριο στο οποίο είδε για πρώτη φορά το φως, στη συμβολή της λεωφόρου Βασιλέως Γεωργίου με την οδό Λουκά Ράλλη δεν υπάρχει πια. Μέρος των παιδικών του χρόνων (1920-1925), ο μεγάλος αυτός Πειραιώτης ζωγράφος, το πέρασε στην πολυτελή οικία (έπαυλη) της οικογενείας Μεταξά, κοντά στη θεία του Δέσποινα Μεταξά, η οποία ήταν αδερφή της μητέρας του. Παρότι η οικογένεια Τσαρούχη μετακόμισε το 1927 στην Αθήνα, ο Πειραιάς ρίζωσε βαθιά μέσα στον καλλιτέχνη, τόσο για το μεγαλοαστικό περιβάλλον στο οποίο ανατράφηκε και τον επηρέασε καλλιτεχνικά, όσο και για τις φτωχές λαϊκές συνοικίες όπου συχνά πραγματοποιούσε αποδράσεις κατά τα παιδικά του χρόνια. Γιάννης Τσαρούχης Γιάννης Τσαρούχης Γιάννης Τσαρούχης Η κλίση του προς τη ζωγραφική διαμορφώθηκε ήδη από την παιδική του ηλικία. Ήταν μικρός όταν είδε μια ζωγραφιά του Γύζη στο ημερολόγιο του Σκόκου και είπε στη μητέρα του Οι 4 εποχές (1600x834 cm) «Δε βαριέται να βάφει ένα τόσο μεγάλο φόντο με σκούρο χρώμα;». Εκείνη την εποχή έβαφε με παστέλ σε χαρτί διαστάσεων 70Χ100 εκ. αφήνοντάς το σε πολλά σημεία άβαφο. Στα οχτώ του χρόνια είδε τα ψηφιδωτά στο Δαφνί που του δημιούργησαν μια έντονη ψυχική ταραχή.έβλεπε κάτι που ήταν ζωγραφική περισσότερο από κάθε τι άλλο και όμως νόμιζε ότι ήταν κάτι διαφορετικό. Τα πρώτα του έργα τα εξέθεσε, σε νεαρή ηλικία, το 1929 στο "Άσυλο Τέχνης". Η επιτυχία που σημείωσε τον οδήγησε στη συνέχεια να φοιτήσει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου (1929-1935) με καθηγητές τους Ιακωβίδη, Βικάτο και Παρθένη. Παράλληλα μαθήτευσε κοντά στον Κόντογλου (1931-1934), ο οποίος τον μύησε στη βυζαντινή αγιογραφία, ενώ μελέτησε την λαϊκή αρχιτεκτονική και ενδυμασία. Μαζί με τους Πικιώνη, Κόντογλου και Αγγ. Χατζημιχάλη πρωτοστάτησε στο αίτημα της εποχής για την ελληνικότητα της τέχνης. Την περίοδο 1935-1936, αφού πρώτα επισκέφτηκε τη Κωνσταντινούπολη, ταξίδεψε στο Παρίσι και στην Ιταλία. Επισκεπτόμενος τα διάφορα μουσεία ήρθε σε επαφή με δημιουργίες της Αναγέννησης και του Ιμπρεσιονισμού καθώς και με τα σύγχρονα καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής του. Ανακάλυψε το έργο του Θεόφιλου και γνώρισε καλλιτέχνες όπως ο Ματίς και ο Τζακομέτι. Το 1938, μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση ζωγραφικής στο κατάστημα Αλεξοπούλου της οδού Νίκης στην Αθήνα, με έργα που παρουσίαζαν ιδιαίτερη προσωπικότητα που εξήραν οι τότε τεχνοκριτικοί Παπαντωνίου και Καπετανάκης. Το 1940 επιστρατεύτηκε και υπηρέτησε στο Μηχανικό. Το 1947 πραγματοποίησε 2 ατομικές εκθέσεις με υδατογραφίες και θεατρικά προσχέδια. Το 1950 ξαναγύρισε στο Παρίσι όπου ένα χρόνο μετά, το 1951, οργάνωσε εκθέσεις στο Παρίσι και στο Λονδίνο στη "Ρέτφρη Γκάλερυ", ενώ το 1953 υπέγραψε συμβόλαιο με τη γκαλερί Ιόλας 16 17

της Ν. Υόρκης. Το 1956 υπήρξε υποψήφιος για το βραβείο Γκούγκενχαϊμ και το 1958 πήρε μέρος στη Μπιενάλε της Βενετίας. Το 1967 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Το 1982 εγκαινιάστηκε το Μουσείο Γιάννη Τσαρούχη στο Μαρούσι, στο σπίτι του καλλιτέχνη, που ο ίδιος μετέτρεψε σε Μουσείο παραχωρώντας την προσωπική συλλογή των έργων του. Παράλληλα λειτουργεί το Ίδρυμα Τσαρούχη με σκοπό τη διάδοση του έργου του ζωγράφου. Παράλληλα με τη ζωγραφική ο Γιάννης Τσαρούχης ασχολήθηκε και με τη θεατρική σκηνοθεσία και μάλιστα από το 1928. Σχεδίασε σκηνικά και ενδυμασίες για τα θέατρα "Εθνικό" ή "Βασιλικό", "Κοτοπούλη", "Δημοτικό" Πειραιώς κ.ά. ειδικά για έργα πρόζας καθώς και για το κλασσικό έργο "Ρωμαίος και Ιουλιέττα" που ανεβάσθηκε το 1954, στο τότε Βασιλικό κήπο και σήμερα "Εθνικό". Το καθημερινό ξύρισμα (952x1278 cm) Στο έργο του Γιάννη Τσαρούχη εκφράζεται κυρίως η χαρά και το θαύμα της ζωής. Προσπάθησε να ισορροπήσει τις μεγάλες παραδόσεις και να συλλάβει τις αιώνιες καλλιτεχνικές αξίες. Οι πίνακές του περικλείουν αφομοιωμένα πολλά λαϊκά και λαογραφικά στοιχεία ιδιαίτερα σχετικά με το λιμάνι του Πειραιά. Θεωρείται από τους μεγαλύτερους σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους με διεθνή προβολή και ειδικά στη Γαλλία. Παράλληλα όμως εργάσθηκε και ως σκηνογράφος τόσο σε ελληνικά όσο και σε ξένα θέατρα με μεγάλη πάντα επιτυχία. Σ αυτόν οφείλεται η καθιέρωση, σχεδόν σε όλες τις σκηνές του ελληνικού κινηματογράφου που γυρίστηκαν σε λαϊκά κέντρα, της παρουσίας του ναύτη είτε σε χορό είτε όχι, θεωρούμενη μάλιστα και απαραίτητη. Το 1977 ανέβασε ο ίδιος τις Τρωάδες του Ευριπίδη σε δική του νεοελληνική απόδοση με δική του διδασκαλία & σκηνογραφία. Παρουσιάσεις Γράφει η Νίκη Λοϊζίδη* Ο Γιάννης Τσαρούχης ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση Ο Γιάννης Τσαρούχης αναφερόμενος κάποτε σε ένα ημιτελές έργο του είχε σημειώσει: «Τελειώνοντας το πρώτο στάδιο, θεώρησα ότι το έργο ήταν ήδη τελειωμένο και το άφησα έτσι. Πολλά εξάλλου έργα τελειώνουν με τον καιρό μόνα τους, όπως έλεγε ο Τισιάνος». Από τη δική του πλευρά ένας ιστορικός της τέχνης θα συμπλήρωνε ότι με τον καιρό «τελειώνουν» δηλαδή ωριμάζουν μέσα από διαδοχικές δοκιμασίες επαλήθευσης και αντοχής και τα κριτήρια με τα οποία αντιμετωπίστηκαν οι δημιουργίες μιας εποχής. Το πέρασμα του χρόνου αποκαλύπτει ότι ιδεολογικές εμμονές και αισθητικές διαμάχες που ταλαιπώρησαν για δεκαετίες έναν τόπο, συγκεκριμένα τον δικό μας τόπο δεν ήταν «εύστοχες» ή «άστοχες», «συντηρητικές» ή «προοδευτικές», αλλά αναπότρεπτη συνέπεια των ιστορικών και πολιτισμικών συγκυριών που τις προκάλεσαν. Και για ό,τι αφορά τη λεγόμενη γενιά του '30, οι συγκυρίες αυτές δεν ήταν ταυτόσημες ούτε πολιτισμικά και κοινωνικά ισοδύναμες με όλα όσα συνέβαιναν ή είχαν ήδη συμβεί στην προηγμένη Ευρώπη. Δεν είναι λοιπόν ένδειξη συντηρητισμού ή παλινδρομούντος εθνοκεντρισμού το να υποστηρίξει κανείς ότι ο Τσαρούχης δεν ήταν δυνατόν να ταυτιστεί και μάλιστα ετεροχρονισμένα με τη χρωματική αντίληψη των Φωβ και του Matisse, ότι ο Εγγονόπουλος δεν μπορούσε να συμπεριφέρεται ως «εχθρός του Εθνους» και καταλύτης των ιδεωδών της αστικής τάξης όπως ήθελαν να είναι οι σουρεαλιστές και ο Μπουζιάνης, όσο και να το επεδίωκε, δεν θα συμμεριζόταν την ανατρεπτική κοινωνική ιδεολογία της γερμανικής εξπρεσιονιστικής πρωτοπορίας. Οσοι μάλιστα επιχειρούν να απομυθοποιήσουν με τρόπο «αποκαλυπτικό» τις προσπάθειες της γενιάς του '30, θα πρέπει να σκεφθούν ότι ο Τσαρούχης και η εποχή του αντιμετώπισαν έστω και θεωρητικά το δίλημμα της επιλογής ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, ενώ σήμερα δεν υπάρχουν καν περιθώρια για τέτοιου είδους αυταπάτες. Το δίλημμα της γενιάς του '30 Για τη γενιά του '30, πέρα από το φάσμα της ιδεολογικής επιλογής ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση ανάμεσα στην εθνική παράδοση και στον ευρωπαϊκό δυτικό προσανατολισμό υπήρχε το πολύ υπαρκτό πρόβλημα της αποσαφήνισης των σχέσεων και κυρίως των γνώσεων σχετικά με τους δύο διαφορετικούς αυτούς κόσμους. Το δίλημμα δεν ήταν ακριβώς δίλημμα αλλά ταλάντευση ανάμεσα σε ένα όραμα της Δύσης που αγνοούσε τις τομές (και τις βαθιές ρωγμές) του μοντέρνου βιομηχανικού πολιτισμού και σε μια εικόνα της Ανατολής συγκεχυμένη και αμφίθυμα δεκτή που έπρεπε να ανασυνταχθεί μέσα από διάσπαρτες λαϊκές παραδόσεις και εξανεμισμένες αρχαϊκές και βυζαντινές μνήμες. Ωστόσο, αν το «δίλημμα» υπήρξε μια ιδεολογική επινόηση, η ανάγκη διαμόρφωσης μιας πολιτισμικής ταυτότητας σε περίοδο μάλιστα που η Ευρώπη ζούσε το επικίνδυνο κορύφωμα των μεγάλων εθνικών ανταγωνισμών ήταν πραγματική και γι' αυτό θα έλεγα ότι ο ελληνικός Μεσοπόλεμος χρεώθηκε έναν πολύ βαρύ και άχαρο ρόλο. Πρωταγωνιστής (800χ239 cm) 18 19

Οι «μεταμορφώσεις» του καλλιτέχνη Τα κείμενα και οι θεωρητικές τοποθετήσεις ενός καλλιτέχνη δεν είναι ο ασφαλέστερος οδηγός για την κατανόηση του έργου του, ο τρόπος όμως με τον οποίο ο Γιάννης Τσαρούχης ορίζει την «τεχνοτροπική διαφορά» Ανατολής και Δύσης έχει ιδιαίτερη σημασία για τον σύγχρονο ερευνητή. «Ο ένας τρόπος» σημειώνει ο καλλιτέχνης «βασίζεται στο χρώμα και τους αρμονικούς συνδυασμούς του και στην αναδημιουργία της φόρμας, και μοιραία στον βιασμό της προοπτικής...». Πράγματι, ο όρος «Ανατολή» λειτουργεί για εμάς σήμερα ως μεταφορά του μοντέρνου και ο όρος «Δύση» ταυτίζεται με το σχέδιο, την κλασική προοπτική και τη μιμητική λειτουργία της εικόνας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα άρθρωσης του ζωγραφικού χώρου με βάση το χρώμα ως αυτόνομη εκφραστική αξία αποτελεί η ιδιαίτερα σημαντική περίοδος του 1936-39 («Νέος με άσπρα λινά», 1937, «Μελαχρινός νέος καθιστός με πανωφόρι», 1937). Στα έργα της περιόδου αυτής, η οποία, όχι τυχαία, ακολουθεί την πρώτη επίσκεψη του καλλιτέχνη στο Παρίσι, οι εμπειρίες της «Ανατολής» (νεοβυζαντινή ζωγραφική, ρεκλάμες του θεάτρου των Σκιών, λαϊκή τοιχογραφία) διασταυρώνονται γόνιμα με προσωπικές αναγνώσεις του έργου του Manet, του Leger και του Matisse. Η «δυτική» τεχνοτροπία, η οποία ουσιαστικά παρακολουθεί την ιλουζιονιστική τεχνική της ελληνιστικής ζωγραφικής και κυρίως την παράδοση των μεγάλων στυλ της Ευρώπης, ιχνηλατείται από τον Τσαρούχη στο τέλος του Μεσοπολέμου, χρησιμοποιείται στη συνέχεια παράλληλα με τη «χρωματική» ή «ανατολίτικη» τεχνοτροπία, για να φθάσει βαθμιαία στο απόγειό της κατά τα μέσα με τέλη της δεκαετίας του '70. Κατά τη γνώμη μου, η «αντίστροφη» σε σχέση με την εποχή χρήση των όρων «Ανατολή» και «Δύση» από τον Γιάννη Τσαρούχη δεν είναι τελείως αντίστροφη αλλά ούτε και ανεξήγητα παράδοξη. Ο Έλληνας δημιουργός γνώρισε τους μοντέρνους μάλιστα χάρη στον Πικιώνη και στον Διαμαντόπουλο αρκετά πριν από την πρώτη επίσκεψή του στο Παρίσι μέσα από το φίλτρο μιας βιωμένης και βαθιά ελληνοκεντρικής παιδείας με διαρκείς και σαφείς αναφορές στο Βυζάντιο και στην Ανατολή. Αν υπάρχει κάπου αντιστροφή αυτή θα πρέπει να εντοπιστεί στον τρόπο με τον οποίο μεταμορφώνει τα καλλιτεχνικά πρότυπα της μοντέρνας Δύσης σε εικονογραφία της «χρωματικής» Ανατολής. Έτσι, ο «Σκεπτόμενος» του Rodin μεταφράζεται με μια δόση ανατρεπτικού χιούμορ σε φιγούρα λαϊκού «Σκεπτόμενου» (1936) με τσιγάρο και ριγέ κοστούμι, ενώ η «Ολυμπία» του Manet «μεταμορφώνεται» σε ημίγυμνο νωχελικά ξαπλωμένο «Νέο σε στάση αγάλματος Ολυμπίας» (1939). Εξάλλου από την εποχή των πρώτων εμπρεσιονιστών ως τις προωθημένες αναζητήσεις της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας η τέχνη της Ανατολής και γενικότερα των «εξωτικών» πολιτισμών επηρέασε καθοριστικά την αισθητική της Δύσης. Αναφορά στο... παρελθόν Ωστόσο η επαφή του Τσαρούχη με τη μοντέρνα αισθητική δεν υπήρξε για αυτόν καταλυτικό βίωμα, αλλιώς δεν εξηγείται η βαθμιαία σύνδεσή του με τις έγνοιες του καλού «μετιέ» και το σύστημα απεικόνισης των μεγάλων στυλ της προμοντέρνας Ευρώπης. Έργα εμπνευσμένα από τον Caravaggio ή τον Vermeer, όπως π.χ. «Η Αντιγραφή του Τισιάνου» (1971) ή η σπουδή για «Το Γράμμα» (1979) προβληματίζουν όχι Ο Γιάννης Τσαρούχης ανήκε σε μια γενιά καλλιτεχνών του Μεσοπολέμου, της λεγόμενης γενιάς του '30, οι οποίοι προσπάθησαν να ανανεώσουν την ελληνική τέχνη αναζητώντας την έμπνευσή τους στα διδάγματα της πνευματικής και καλλιτεχνικής ιστορίας της Ελλάδας, και συνδυάζοντας στα έργα τους στοιχεία της ελληνικής παράδοσης με επιτεύγματα της σύγχρονης ευρωπαϊκής τέχνης. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που συμπορεύτηκαν προς μια τέχνη και μια όραση ελληνική ήταν ακόμα ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Νίκος Εγγονόπουλος ο Γιάννης Μόραλης και ο Νίκος Νικολάου. Ο Γιάννης Τσαρούχης διαμορφώνει μια προσωπική εκδοχή της έννοιας της ελληνικότητας, την οποία προσεγγίζει μέσα από τη λαϊκή παράδοση, τον Καραγκιόζη και τον Θεόφιλο, τη βυζαντινή τέχνη και τα διδάγματα του Κόντογλου, αλλά και την αισθητική και τις αρχές της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής, των τοιχογραφιών της Πομπηίας, των πορτραίτων του Φαγιούμ. Ο ίδιος πίστευε άλλωστε ότι "η παράδοση πρέπει να περάσει από πολλά στάδια για να γίακριβώς για την αναφορά τους στην τέχνη του παρελθόντος, αλλά για τον τρόπο και κυρίως τον σκοπό για τον οποίο γίνεται η συγκεκριμένη αναφορά. Ο Τσαρούχης δεν μεταγράφει σε μοντέρνες παραλλαγές τους παλιούς, όπως το έκανε ο Picasso τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής του, ούτε τους μιμείται κάνοντας απλώς κακή ζωγραφική, όπως συνέβη με την όψιμη περίοδο της καλλιτεχνικής πορείας του De Chirico. Η στυλιστική περιπλάνηση της τελευταίας εικοσαετίας δεν έχει επίσης σχέση με την παρωδιακή περιήγηση στις τεχνοτροπίες της παράδοσης που επιχείρησε κατά τη διάρκεια του '80 ο λεγόμενος μεταμοντερνισμός. Ποια λοιπόν μπορεί να είναι η θέση του έργου του του συνολικού πλέον έργου του σήμερα, σε μια εποχή που Ανατολή και Δύση «ενώνονται» υπό την υψηλή εποπτεία της (δυτικής έμπνευσης) παγκοσμιότητας; Ο ίδιος συγκρίνοντας στο παρελθόν τον τόπο του (και τον Παίκτης του μπάσκετ (610χ768 cm) ίδιο τον εαυτό του) με την τότε μητροπολιτική Ευρώπη είχε πει: «Αφού διαπίστωσα το όντως ανώτερο κοινωνικό επίπεδο της Ευρώπης εν σχέσει με την Ελλάδα, άρχισα να βλέπω τι πνευματικές και μαντικές ικανότητες μπορεί να έχει ο φτωχός, αν ξέρει να κάνει καλή χρήση των μειονεκτημάτων του». Ο ίδιος έκανε καλή χρήση. Μακάρι το ίδιο να συμβεί και για τον τόπο του. Νίκη Λοϊζίδη *Η Νίκη Λοϊζίδη είναι καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ο Οδυσσέας Ελύτης για τον Τσαρούχη 20 21

νει πραγματική δύναμη". Το έργο του συνδυάζει τις επιρροές της μεσογειακής τέχνης με ευρωπαϊκά στοιχεία των μεγάλων δασκάλων της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, αλλά και των κινημάτων της σύγχρονης τέχνης και κυρίως του Φοβισμού. Συμβιβάζει Ανατολή και Δύση και καταλήγει σε ένα μοντέρνο ελληνικό αποτέλεσμα. "Χωρίς να μείνει στη γραφικότητα ή να μεταβληθεί σε ανθολόγιο εθνικών απηχήσεων, ο Τσαρούχης, υπακούοντας ίσως ασυνείδητα σε μια λειτουργία ανθρωπισμού που υπάρχει μέσα στο ελληνικό φως, αγκάλιασε το ανθρώπινο σώμα και μαζί μ' αυτό προχώρησε να βρει την οριστική έκφρασή του." Οδυσσέας Ελύτης, 1952 Τάδε έφη ο Γιάννης Τσαρούχης (Μερικά από τα αμίμητα του Τσαρούχη που μου έστειλε η φίλη Κική Σαραντάκου) - Ο Έλληνας έχασε ένα μεγάλο κίνητρο που είχε στη ζωή του. Την πείνα. Τώρα τρώει και όλοι έχουν κοιλιά και στομάχι. Λοιπόν δεν μπορεί να έχουν τη δραστηριότητα που είχανε ως πεινασμένοι. Ό,τι μεγάλο έκανε η Ελλάς -είτε από φιλοσόφους είτε από απλούς ανθρώπους- το έκανε από την πείνα. Ο Έλληνας φαγωμένος γίνεται ένα αποκτηνωμένο ζώο. Η πείνα πρέπει να γίνει σήμερα δίαιτα. - Ελευθερία είναι σήμερα να κάνεις αυτό που θεωρείται κακό και μη επιτρεπόμενο και οι άνθρωποι να το παραδέχονται. - Φιλία είναι η συμφωνία δύο ανθρώπων εναντίον όλου του κόσμου. - Και τα πιο άφθαρτα πράγματα γίνονται φθαρτά αν δεν τα ζωογονεί η πίστη. - Μία κυρία του ζητούσε να ζωγραφίσει το πορτρέτο του γιου της. Μέσα στην ίδια αμοιβή ζητούσε κι ένα ναύτη. Ήταν πολύ φθηνά. Όχι, της είπε. Με την τιμή αυτή δεν μπορώ να σας δώσω κι ένα ναύτη επιπλέον. Θα ζωγραφίσω το γιο σας όμως σαν ναύτη. - Στην Ελλάδα ζούμε πολυτελέστερα απ όσο μας επιτρέπουν τα μέσα μας, πέρα από τις οικονομικές μας δυνατότητες και τις ψυχικές μας ικανότητες. Αυτό ήδη μας δημιουργεί προβλήματα και θα μας προξενήσει μεγάλο κακό. - Είναι οδυνηρό, για να σε εκτιμήσουν, να προσπαθείς να κάνεις πράγματα που να αρέσουν σε ανθρώπους που δεν εκτιμάς. - Ποτέ δεν υπήρξε μια εποχή που οι άνθρωποι ήταν τόσο δύσθυμοι και μελαγχολικοί. Άλλωστε, αυτό εξηγεί από μία άποψη την τρομερή και μέχρις αηδίας οργάνωση της ευθυμίας. Καμιά εποχή δεν είχε οργανώσει τόσο πολύ την ευθυμία όσο η δική μας. Σε καμιά εποχή δεν έπαιζε πρωί πρωί στα σπίτια το ραδιόφωνο εύθυμες μουσικές, για να ξυπνήσουν οι άνθρωποι μελαγχολικοί και σχεδόν έτοιμοι να αυτοκτονήσουν. - Δεν ζητώ ανθρώπους να σκέφτονται σαν εμένα, αλλά να κάνουν σκέψεις συμπληρωματικές των δικών μου. - Στην Ελλάδα όλα γίνονται όπως θέλουν οι μέτριοι. Η μετριότητα κατάντησε να είναι κάτι το απαραίτητο! Η μετριότητα και η καπατσοσύνη! - Η αγάπη των άλλων είναι μια συνέπεια φυσική που απλώς σου δείχνει πως η αγάπη σου, δηλαδή η δύναμή σου, είναι αλώβητη. Μ' αγαπάνε, σημαίνει μπορώ ν' αγαπώ. - Αρετές μας είναι τα ελαττώματά μας που τα παραδεχτήκαμε. - Χρειάζεται η θεία αφέλεια για να βρεις μέσα σου την αλήθεια. Βοηθήματα: Διαδίκτυο, Αφιέρωμα «Γιάννης Τσαρούχης» περιοδικό Ως3. Παλιές Λεσβιακές Σελίδες Παλιές Λεσβιακές Σελίδες Όταν η «Λεσβιακή Άνοιξη» άνοιγε τις φτερούγες της με αυτοπεποίθηση για λογοτεχνικές κατακτήσεις, πρωτοεμφανίστηκε το θαυμάσιο, πρωτοποριακό περιοδικό «Χαραυγή». Τούτο αποτέλεσε την απαρχή λεσβιακών εκδόσεων με δυναμισμό και αίσιες προοπτικές. Ακολούθησαν «Ελπίδες», ένα λιανό και απέριττο περιοδικό το οποίο εξέφραζε το πνεύμα και την τάση της λεσβιακής λογοτεχνικής περιόδου των νέων συγγραφέων, των κρυφών ταλέντων. Το εν λόγω περιοδικό ήταν βραχύβιο, δύο τεύχη όλα κι όλα, τα οποία με θερμά λόγια στην κριτική τους καλωσόρισαν στη λεσβιακή συγγραφική αρένα οι φτασμένοι πια μάστορες της πένας Στράτης Μυριβήλης και Χρύσανθος Μολίνος. Οι «Ελπίδες» πέρασαν στην ιστορία της λεσβιακής γραμματείας, αργότερα δε συνέχισαν με τ όνομα «Νειάτα». Από το περιοδικό αυτό, από το πρώτο φύλλο του Ιανουαρίου του 1915 προέρχεται το ακόλουθο διήγημα του «Γιώτη», ψευδώνυμο του Παναγιώτη Κεφάλα, με τίτλο «Ο γενίτσαρος» δείγμα δυναμικής πένας και λογοτεχνικού οίστρου της εποχής: «Χρόνια σκλαβιάς. Η χώρα κοιμούντανε βαθιά αποσταμένη. Το λεπίδι του Τούρκου όλο και κάθε μέρα χαλούσε λεβέντικα και γέρικα κορμιά, βυθίζοντας σε πένθος ολάκερες φαμίλιες. Ποτάμια κυλούσανε τα αίματα χωρίς ν αγγίξουν τον αιώνιο οχτρό της φυλής. Σκοτάδι πίσα. Μόνο λίγα φώσια προς Ο γενίτσαρος Του Παναγιώτη Κεφάλα το μέρος των τούρκικων μαχαλάδων και ψηλά προς το κάστρο τρεμόφεγγαν σαν κωλοφωτιές. Κάπου-κάπου ερχότανε μια μακρυνή βουή, ανάκατη με αχούς νταουλιού και ζουρνάδων και με ανάριες πιστολιές. Τρανό σημάδι πως οι Τούρκοι ξυπνοί χαροκοπούσαν. Ο ουρανός γιομάτος από μαύρα βαριά σύννεφα. Πέρα γοργόστραφτε στη δύση. Η κουκουβάγια κρυμένη μες τη ζοφερή φωλιά της, έσκουζε προμηνώντας την κακοκαιριά. Ζερβά-δεξιά πετούσανε τα νυχτοπούλια ανήσυχα. Τρομακτική βουβαμάρα και σωπασιά. Έρημα όλα τα σοκάκια, έρημη κι η στράτα του βουνού. Ώρες τώρα ο γενίτσαρος, πεσμένος κάτω τ απίστομα αγκομαχώντας, πασπάτευε-πασπάτευε ναύρει το ατίμητο μαχαίρι που είχε πέσει μέσα στο λάκκο τον ολόγιομο από πτώματα. Φριχτές βλαστήμιες και βρισιές συχνόβγαιναν από τα χείλη του. Μαύρη η μούρη και τα τριχωμένα χέρια του από το ζεστό ακόμα αίμα των θυμάτων του. Φυσομανούσε, μούγκριζε σαν το θεριό τ ανήμερο απ τη περίσσια λύσσα του. Εκεί μεριά προς τα μνημούρια τα ολόλευκα που στέκουνταν αμίλητα σαν ανεραϊδες ξωτικές, γροικιότανε τ αλύχτημα του λύκου που τραβηγμένος σίμωσε απ του αιμάτου την οσμή. Ξάφνου ακούστηκε γλήγορο ποδοβολητό. Ποιος είναι αυτός ο νυχτοπάτης που ροβολάει άφοβα και αψηφά του Τούρκου την οργή; Σηκώνει το απαίσιο κεφάλι ο γενίτσαρος. Ξανοίγει στα πλά- 22 23

για της ραχούλας της αντικρυνής μαζί με την αναλαμπή της αστραπής δυο άτια φορτωμένα. Και πας το πρώτο καβαλάρη χριστιανό! Σαν το αψύ λιοντάρι ορθός πετιέται στη στιγμή αφίνοντας απ τη χαρά του ουρλιαχτό. -Ντούρ! Γκελ πουρντά κερατά! Ανατριχιάζει ο έρμος ο διαβάτης στη φωνή. Καλά γροικάει τι του μέλλεται. Γλυστρά κάτω από τη σέλα άθελα, χαϊδεύει για στερνή φορά τ αγαπημένα του άλογα και σαν το φύλλο τρέμοντας κινά προς τη φωνή. Κ εκειά μονάχα μένουν κι έρημα. Ξαφνιάζονται, τεντώνουν τα αυτάκια τους, ανήσυχα σκάφτουν το χώμα με τα πόδια ανυπόμονα και χλιμιντρώντας παίρνουν τον κατήφορο που οδηγάει στο σπίτι του αφέντη τους. Αλλοί! Στην άμοιρη τη γυναικούλα σαν τα διεί, που ξύπνια βέβαια θα τον περίμενε! Με λίγα λόγια του ξηγάει ο γενίτσαρος το τι ζητά: να έμπει μες το λάκκο το γεμάτο από λέσια και από αίμα, που ακόμα άχνιζε, να ψάξει όσο μπορεί καλλίτερα και ναύρει το ατίμητο μαχαίρι του. Αν δεν το βρει τον περιμένει θάνατος! Φρίκη! Οι τρίχες του σηκώνονται ορθές, ν αντιμιλήξει δεν μπορεί. Χίλιες φορές καλλίτερα να τον σκοτώσει σα σκυλί παρά να έμπει μες τη ματωμένη κόλαση. Μα ξάφνου συλλογιέται τη γυναίκα του, συλλογιέται λίγο τη ζωή. Και με σφιγμένη την καρδιά, με λυγισμένα τα γόνατα βουτά! Ξεσπαθωμένος στέκει ο γενίτσαρος κι ακαρτερεί. Οι μαύρες ώρες διαβαίνουνε γοργές. Κι εκείνος ψάχνει, σκουντουφλά, πέφτει, πατεί πάνω σε όγκους άμορφους. Τα πόδια του βουτάνε μες τα αίματα. Σύγκρυα κι ανατριχίλες σ όλο το κορμί. Τώρα χουφτώνει ένα κεφάλι με πολλά μαλλιά με γένεια θάναι παπάς. Κάτι από πίσω τον τραβά. Μπα! βρυκολακιάσανε οι πεθαμένοι; Όχι, του φάνηκε, δεν είναι τίποτα. Αστράφτει. Α! πως τον κυτάνε οι νεκροί με τα γυαλένια μάτια τους Να το μαχαίρι το βρήκε το κρατά. Αποσταμένος, κατάμαυρος σα φάντασμα, όξω από το λάκκο σέρνεται φειδοτροπίς. Τον παίρνουνε οι λογισμοί. Τις πλάτες του έχει γυρισμένες ο γενίτσαρος. Να τον χτυπήσει; Α, όχι. Δεν αξίζει έτσι άναντρα. Σηκώνεται. -Πάρτο αγά μου, το βρήκα το μαχαίρι σου. Μα πριν τ αγγίξει, ο γκιαούρης χουμάει σαν αητός και το ψυχρό λεπίδι μπήγει μες τα λάσια στήθια του. -Αλλάχ! Μουγκρίζει το θεριό. Κάνει καμπόσα βήματα με το χαντζάρι σηκωμένο αψηλά. Μα οι δυνάμεις του φεύγουν ολοένα και σταματά. Σπασμωδικά κινά τα χέρια του, στριφογυρίζει γύρω του και σαν βραχνάς σωριάζεται στη γής αφίνοντας το υστερνό του βογγητό. -Ά, έτσι ούλοι οι οχτροί!...φωνάζει ο νυχτοπάτης. Κι αφίνοντας γέλιο θριαμβικό, χαχανιστό, μες το σκοτάδι χάνεται» (Γιώτης) Eπίκαιρα Θέματα Mουσείον της πόλεως των Αθηνών Ίδρυμα Βούρου - Ευταξία Ψηφιακή περιήγηση στην Αθήνα του χθες και του σήμερα Στις 29 Νοεμβρίου, Παρασκευή και ώρα πρωινή, έγινε η παρουσίαση ενός καινοτομικού έργου διαδραστικών ψηφιακών εφαρμογών στο διαδίκτυο και στο χώρο του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών Ίδρυμα Βούρου - Ευταξία, που έχει το όνομα «Ψηφιακή Περιήγηση στην Αθήνα του Χθες και του Σήμερα» και αναπτύχθηκε με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΣΠΑ). Στόχος του έργου είναι η μύηση του επισκέπτη στον πλούτο της Ιστορίας, στον πολιτισμό της ζωής της Αθήνας, στο νέο τότε ελληνικό κράτος, από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα και μετέπειτα. Οι επισκέπτες του Μουσείου και οι ερευνητές όλου του κόσμου, μέσω του έργου αυτού μπορούν να γνωρίσουν, να μελετήσουν αλλά και να εμπλουτίσουν και να σχολιάσουν σταθμούς της ιστορίας της νεώτερης Πόλεως των Αθηνών. Ακόμα, έχουν τη δυνατότητα μιας αυτοματοποιημένης αλλά ελεγχόμενης, ως προς το περιεχόμενο και την χρονική στιγμή, μεταφοράς περιεχομένου από την ψηφιοποίηση του Μουσείου. Τέλος, στο «βιωματικό χώρο», που δημιουργείται σε αίθουσα του Μουσείου, «ζωντανεύει» σύγχρονη ψηφιακή περιπλάνηση στην πόλη της Αθήνας, μέσα από μία διαδραστική «κορνίζα» μεγάλου μεγέθους (2Χ3μ). Σημαντική καινοτομία για τους επισκέπτες του μουσείου είναι και η εφαρμογή «Εικονικού Ψηφιακού Ξεναγού». Στην ημερίδα της 29ης Νοεμβρίου, πρώτος απηύθυνε χαιρετισμό στο ακροατήριο, ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών κ. Αντώνιος Γ. Βογιατζής, που ευχαρίστησε όλους του συμμετέχοντες στην υλοποίηση του έργου και ιδιαίτερα τη Διευθύντρια του Μουσείου κα Αγλαΐα Αρχοντίδου-Αργύρη και τις δεκάδες των εθελοντών, που εκτός από τις εγγενείς δυσκολίες ενός τέτοιου σπουδαίου έργου είχαν να παλέψουν και με τα περιορισμένα χρονικά περιθώρια. Η Διευθύντρια του Μουσείου, αρχαιολόγος, κα Αγλαΐα Αρχοντίδου-Αργύρη, στη συνέχεια, είπε μεταξύ άλλων στην ομιλία της: «Στην εποχή μας οι νέες τεχνολογίες με τη χρήση του υπολογιστή και τις άπειρες δυνατότητες και εφαρμογές, αλλάζουν με εξαιρετικά γρήγορους ρυθμούς τον τρόπο επικοινωνίας και διοίκησης, την καθημερινότητά μας και τον πολιτισμό. Χωρίς τη χρήση των νέων τεχνολογιών, που χρησιμοποιούνται πλέον μονίμως για την παραγωγή του πολιτισμού, δεν είναι δυνατόν να γίνουν κατανοητά ούτε τα πολιτισμικά αγαθά. Οι κακοφωτισμένες προθήκες, οι μουντές αίθουσες των Μουσείων, οι σύντομες επεξηγηματικές πινακίδες ή και οι μεγαλύτερες με τα δύσκολα και βαρετά για τους πολλούς κείμενα, δεν προσελκύουν τον επισκέπτη, αντίθετα τον απωθούν. Ο μέσος πολίτης, ο μαθητής, ο νέος σήμερα, έχει συνηθίσει στους γρήγορους ρυθμούς, στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, στο κινητό τηλέφωνο, στην ελκυστική οθόνη του υπολογιστή. Στο πλαίσιο αυτό, το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, Ίδρυμα Βούρου - Ευταξία, καθώς αφουγκράζεται το θόρυβο από τις αλλαγές που επιφέρουν οι νέες τεχνολογίες, αποφάσισε να τις χρησιμοποιήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Έτσι με τη χρήση των νέων τεχνολογιών εκσυγχρόνισε τον κατάλογο των Συλλογών του Μουσείου, 24 25

έχτισε νέα ιστοσελίδα πιο φιλική και πιο ενημερωμένη και τέλος δημιούργησε ένα πολύ σημαντικό έκθεμα, που στηρίζεται στη διάδραση. Το ειδικό έκθεμα, είναι το πρόπλασμα (μακέτα) της Πόλεως των Αθηνών του 1842, λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση, έργο του Νικολάου Γερασιμώφ, σε σχέδια του καθηγητή Ιωάννη Τραυλού. Οι περιηγητές, ακόμα κι αυτοί που ήρθαν στην Ελλάδα μετά το 1821, περιγράφουν μια πόλη κατεστραμμένη από τις μάχες του απελευθερωτικού αγώνα, χαλάσματα και γκρεμισμένα σπίτια, από τα οποία προβάλλουν δειλά δειλά μόνο κάποια κυπαρίσσια, αλλά βέβαια στέκονται περήφανα τα βυζαντινά μνημεία και οι αρχαιότητες, χάριν των οποίων επελέγη τελικά η Αθήνα ως πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Το πρόπλασμα παρέχει τη δυνατότητα μιας ολοκληρωμένης αντίληψης της μικρής, περιορισμένης σε έκταση πόλης, όταν η οδός Σταδίου ήταν ένα ρέμα και στο Ηρώδειο έσπερναν σιτάρι, όταν υπήρχαν αγροί και χωράφια στην Πανεπιστημίου και νότια της Ακρόπολης» Η κα Αρχοντίδου στη συνέχεια ευχαρίστησε ονομαστικά όλους όσοι εργάστηκαν και εργάζονται για την ολοκλήρωση του έργου, τους εθελοντές, την καθηγήτρια Ελένη Φεσά-Εμμανουήλ, τον καθηγητή Αλέξανδρο Παπαγεωργίου-Βενετά και τον τεχνικό σύμβουλο Ανδρέα Σπύρου. Οι εκπρόσωποι των αναδόχων εταιρειών ανέλυσαν ο καθένας το δικό του τομέα αρμοδιότητας, σε ένα πλήθος από εφαρμογές, δράσεις και δεδομένα που περιλαμβάνει το έργο. Είπαν συγκεκριμένα, για το σύστημα διαχείρισης συλλογών, την ψηφιοποίηση και επιστημονική τεκμηρίωση 56.000 αντικειμένων και τον ανανεωμένο διαδικτυακό κόμβο με τις διαδραστικές εφαρμογές: Αθήνα 1842, Αρχιτεκτονική της Αθήνας, Χάρτης και Χρονολόγιο, εκπαιδευτικές εφαρμογές με παιχνίδια, βιβλίο επισκεπτών και πολυμεσιακό εκπαιδευτικό υλικό. Το σημαντικότερο όμως χαρακτηριστικό του έργου είναι η επεκτασιμότητά του. Αυτό σημαίνει πως καινούργιες εφαρμογές και στοιχεία θα προστίθενται στο αρχικό επίτευγμα, «εσαεί». Δεν μένει παρά να περιμένουμε σε λίγο καιρό, ο χώρος να ανοίξει για το ευρύ κοινό και να αποτελέσει, όπως αναμένεται, πόλο προσέλκυσης επισκεπτών και τουριστών που ενδιαφέρονται να εξερευνήσουν την πόλη της Αθήνας και «αγγίζοντάς την». Mουσείον της πόλεως των Αθηνών, Ίδρυμα Βούρου - Ευταξία (πλατεία Κλαυθμώνος) Ειρήνη Βεκρή Τώρα που πέρασαν τα χρόνια και πια δε σ αγαπώ, κι ούτε, βέβαια, κι εσύ μ αγαπάς, κι είμαστε σαν δυο ξένοι στην ίδια πόλη, σαν να μην υπήρξαμε τίποτα ποτέ, τώρα λοιπόν αισθάνομαι την ανάγκη να καταφύγω στην ουσία της σχέσης μας - μιας σχέσης που έδεσε τόσο ζεστά δυο ανθρώπους, όσο τουλάχιστον κράτησε. Πρόσεξε, την καταφυγή αυτή δεν τη συνδέω με καμιά κρυφή πρόθεση. Είμαστε, κι εσύ κι εγώ, δυο ελεύθερα όντα του κόσμου τούτου, παλεύουμε να κερδίσουμε τη ζωή μας, να κερδίσουμε το χρόνο μας απέναντι στις αντιξοότητες και τις αναποδιές της καθημερινότητας, δε σκύβουμε το κεφάλι, και δεν έχουμε να δώσουμε λόγο σε κανέναν για τις πράξεις μας, -υποτίθεται ότι είναι νόμιμες και μέσα στα πλαίσια των κοινωνικών κανόνων. Άλλωστε, και η ίδια η σχέση μας, σαν πράξη ζωής, ήταν απ αυτές που τις επιτρέπει η κοινωνία μας. Επιπλέον, τώρα δε θα κρίνουμε το παρελθόν. Ό,τι έγινε, έγινε. Ήταν μια τρέλα. Εντάξει. Αυτό ξεπεράστηκε. Τώρα βαδίζουμε σε άλλο χώρο. Είπαμε: είσαι μια ξένη, κι είμαι ένας ξένος. Δυο άνθρωποι που έτυχε να συναπαντηθούν. Κι ήταν άνοιξη. Και μύριζε η φύση γύρω μας. Και το φως αντανακλούσε μια αίσθηση ομορφιάς. Κι οι καρδιές αναζητούσαν άλλες καρδιές, άπλωναν τα χέρια, έστελναν μηνύματα, το αίμα επιζητούσε ν ανακατευτεί με άλλο αίμα, κάπου παρακολουθούσε την ανθρώπινη μοίρα ένας Θεός. Μια τέτοια ώρα σε είδα και με είδες. Δε θυμάμαι αν ξεσηκώθηκαν επικλήσεις. Δε θέλω να θυμάμαι. Ήσουν όμορφη. Κι ακτινοβολούσες. Αυτό είχε σημασία. Ένιωσα μια ώθηση να σου μιλήσω: «Καλησπέρα.» Θυμάμαι τη μελωδική απόκρισή σου: «Καλησπέρα.» Ύστερα περπατήσαμε μαζί. Ήταν πλάι στη θάλασσα. Σου μίλησα για τη θάλασσα, Υπαρξιακό διήγημα Γράφει ο Τάκης Χατζηαναγνώστου για τους δεσμούς μου μαζί της, για τη στενή επαφή μου με τον μυστικό κόσμο της. Το θυμάσαι; Σου είπα ότι κατέβαινα πολλές φορές ως τ ακρόχειλά της για να κλάψω κοντά στα κύματά της ή πλάι στην αταραξία της, εξομολογούμενος τους καημούς μου, τις χαρές μου, ή τις απελπισίες μου. Ήταν η μόνη που μ άκουγε με κατανόηση, και με συμπάθεια θα έλεγα. Μόνο ότι δε μου μιλούσε. Δε μ απαντούσε. Κι εγώ είχα ανάγκη από μια απόκριση. Κάπου οι αγωνίες μου γύρευαν λύσεις. Όχι ότι μου τις έδωσες τις λύσεις εσύ. Πιθανόν να διαφαινόταν ότι θα μου τις δώσεις. Το υποψιάστηκα στο χαμόγελό σου. Ήταν ένα χαμόγελο προσφοράς. Γι αυτό άπλωσα αμέσως τα χέρια μου σ αγκάλιασα και σε φίλησα. Ήταν η αποδοχή μου. Σε παρακαλώ, μη με παρεξηγείς, δεν επιδιώκω τίποτα. Ξαναλέω: τώρα είμαστε δυο ξένοι. Αμφιβάλλω αν θα σε γνωρίσω όταν τύχει και διασταυρωθούμε καμιά φορά. Κι ούτε το θέλω. Έτσι κι αλλιώς βουλιάξαμε. Και μας έχει καλύψει παντελώς το τίποτα. Ποια είσαι; Μη μου απαντάς. Ωστόσο... Ναι, θα το πω: τότε τα πάντα έπλεαν μες στην ακτινοβολία σου μια ακτινοβολία προσκλητήριο. Ναι, με καλούσες κοντά σου, είχες την ανάγκη μου, διψούσε κι εσένα ο κόσμος σου να πιει ένα άλλο νερό, να ζωογονήσεις τον εαυτό σου με μια άλλη πραγματικότητα. Δεν ξέρω αν τα λέω καλά κι αν με παρακολουθείς και συμφωνείς. Να σου πω, γι αυτό το τελευταίο, της συμφωνίας σου, δεν ενδιαφέρομαι να μάθω. Δικό σου το πρόβλημα. Εκείνες τις ώρες, ή μάλλον εκείνες τις στιγμές αισθανόμουν ολοζώντανα την πρόσκλησή σου. Ήταν το τελετουργικό της προετοιμασίας μιας ένωσης, που ακόμα κι ο ίδιος δεν είχα επακριβώς προσδιορίσει τις διαστάσεις της. Ζούσα, φαίνεται, μιαν αυταπάτη. Έτυχε να βρεθούμε; Δεν ξέρω. Παλεύω πάντα με 26 27

ψευδαισθήσεις, που μου δημιουργούν ένα λανθάνον συνειδησιακό κλίμα. Το ψαξες εσύ αυτό το ζήτημα ποτέ; Εγώ προσπάθησα. Δεν κατέληξα σε σαφή συμπεράσματα. Δισεκατομμύρια οι άνθρωποι πάνω στη γη. Και οι συναντήσεις τους. Γιατί να βρεθώ απέναντι σ εσένα κι εσύ απέναντι σ εμένα μια δεδομένη στιγμή; Ποια μυστική μοίρα έπλεξε την ιστορία μας; Θα ήθελα να έχω κάποιες μαγικές ιδιότητες που να με βοηθούν να ξεκαθαρίζω τα πράγματα και να λύνω τις απορίες μου μ έναν τρόπο αποτελεσματικό. Φαίνεται πως δε γίνεται. Γιατί τότε το δίχως άλλο θα ζητούσαν το ίδιο εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι, για να μην πω όλοι, και ποιος θα καθόταν να εξηγεί με λεπτομέρειες στον καθένα τι του συμβαίνει. Λοιπόν πού είχαμε σταθεί; Βλέπεις παρασύρομαι απ τα προσωπικά μου και χάνω τον ειρμό μου, ξεχνώντας ότι μιλώ σ ένα ιδεατό άτομο, που δε θα μου αποκριθεί ποτέ. Αλήθεια, αν απόψε με άκουγες, αν άκουγες τα όσα σου αραδιάζω, θα ήθελες να πάρεις μέρος στη συζήτηση, ώστε να ψάχναμε μαζί να βρούμε τα πως και τα γιατί της διάλυσης της σχέσης μας; Μάταια το ρωτώ, δε θα μου απαντήσεις, κι ούτε το θέλω. Δε μ ενδιαφέρει. Το ζωτικό για μένα είναι ότι από εκείνο το ωραίο απόγεμα πλάι στη θάλασσα, κι ύστερα απ το αναγεννητικό φιλί στο ζεστό σου στόμα, τα κύτταρά μου αναταράχτηκαν, διείδαν ότι κάτι συνέβαινε, η αίσθηση του κόσμου δεν ήταν πια όπως πριν, το κλίμα της προσωπικής μου περιπέτειας είχε αλλάξει, μια άλλη θερμοκρασία έπιασε να κυκλοφορεί μέσα μου. Πρόσεξε, δε θέλω να νομίσεις ότι ανεβάζω τον εαυτό μου σε κάποιο πιο ψηλό από σένα επίπεδο. Ένας κοινός άνθρωπος είμαι, μια στοιχειώδης δομή, πολύ κοινή ώστε να μην ξεχωρίζει απ τους άλλους γύρω του. Απλώς διαφορίζομαι γιατί πάντα στη ζωή μου επιδιώκω να ερμηνεύω όσο καλύτερα γίνεται τα πράγματα, για να μην πέφτω θύμα τους. Και μη νομίσεις ότι το καταφέρνω πάντα. Οι δυνατότητές μου είναι περιορισμένες. Όπως αποδείχτηκε στην περίπτωσή σου. Ξεγελάστηκα. Θεώρησα ότι συνέλαβα να αναδύονται απ την ύπαρξη σου, από κάποιες ιδιαίτερες πηγές σου, μια πλειάδα τάσεων ικανών να προσδιορίζουν με αυθεντικότητα τον άνθρωπο-πλάσμα του Θεού, αυτόν δηλαδή που έχει απ τη μοίρα του καθοριστεί να φέρει στον άλλον άνθρωπο όχι την πνευματική ολοκλήρωση αλλά την υπαρξιακή ανωτερότητα. Όταν σ έβλεπα στο κρεβάτι και παραδινόσουν στο πάθος ολολύζοντας: «υπάρχουμε!!!» κι άναβαν στα μάτια σου φωτιές, κι έτρεμαν τα χείλη σου, κι οι φωνές σου γίνονταν πολύχρωμα πουλιά που πετούσαν ολογύρα μας, και το κορμί σου, τυλιγμένο από φλόγες, εκτοξευόταν προς τον ουρανό, είχα την αίσθηση ότι μέσα στα χέρια μου κρατούσα μιαν αρχαία θεότητα που σφάδαζε όχι από ηδονή, αλλά από ευτυχία ότι έφτανες και κατακτούσες την τελειότητα, δηλαδή τον ανώτατο προορισμό σου. Είπα προηγουμένως ότι ξεγελάστηκα. Μη με παρεξηγήσεις. Όχι από σένα. Δε φταις εσύ. Εγώ ξεγέλασα τον εαυτό μου. Έβαλα λάθος χρώματα στους πίνακές μου. Λάθος αναμονές. Κι οι δρόμοι μας έχασαν τη σωστή τους κατεύθυνση, έτσι που να βρεθούμε κι οι δυο σε ξένους τόπους. Από δω και πέρα τα λάθη πολλαπλασιάστηκαν. Μπήκε στη μέση κι ο χρόνος, γέμισε η ατμόσφαιρα κίτρινα φθινοπωρινά φύλλα, ξεμείναμε από αντοχές. Συνέπεια: να ισοπεδωθούμε κάτω απ τις ανασφάλειες, τους εγωισμούς μας, την ασυνεννοησία. Και φτάσαμε εδώ: να με βλέπεις στο δρόμο και να προσπερνάς, και να σε βλέπω κι εγώ και να μην ξέρω ποια είσαι, πού ταξιδεύεις. Είχα χρέος να σου κάνω τις παραπάνω αναφορές αδιάφορο αν θα έρθουν στα χέρια σου ποτέ κι αν θα τις διαβάσεις. Άλλωστε, δεν έχουν τώρα πια καμιά χρησιμότητα. Ούτε σ αγαπώ, ούτε μ αγαπάς. Είμαστε ένα παρελθόν χαμένο μέσα στη σκόνη της ανυπαρξίας. Ένα παρελθόν χωρίς μέλλον. Μόνο ότι σκέφτομαι: τώρα που πέρασαν πια τα χρόνια, τι νόημα και τι αξία έχουν όλα αυτά; Αφού ούτε σε ξέρω, ούτε με ξέρεις, κι ούτε πρόκειται να βρεθούμε ο ένας απέναντι στον άλλον ξανά. Γελάς; Δεν είναι αλήθεια; Ενώπιος ενωπίω Γράφει ο Στρατής Δουκάκης Είναι, να παρ η ευχή, κάτι στιγμές σιωπής και μοναξιάς που νιώθω να με τυλίγει η απουσία. Κι όσο με τυλίγει και αισθάνομαι μόνος, τόσο βυθίζομαι στον εαυτό μου. Κι όσο βυθίζομαι τόσο θυμάμαι. Κι όσο θυμάμαι συλλογιέμαι. Δε γίνεται κι αλλιώς. Πόσο απέραντη, αλήθεια, είναι η μοναξιά του καθενός μας. Αργόσυρτα πλάνα οι εικόνες που έρχονται στο μυαλό μου. Το ξεκλειδώνουν Κι αρχίζω ν αναμετρώ τη ζωή μου. Τις μια σταλιά νίκες, τις πολλές χασούρες, τα βάσανα. Λεπτομέρειες που ξαφνικά μεγεθύνονται. Κι εγώ να τα θέλω όλα μα όλα στο ακριβώς. Τα μετράω, τα ζυγίζω και τα λογαριάζω, όχι με τα τρέχοντα μέτρα και σταθμά αλλά με τα μέτρα και τα ζύγια τα δικά μου. Της συνείδησης. Κι είναι τότε που αρχίζω την αυστηρή ενδοσκόπηση, την αέναη επιστροφή στα βάθη του εαυτού μου, όπου ανεξήγητο πως και γιατί αντηχούν, σαν παραμιλητό, τα λάθη και οι παραλείψεις πολλών χρόνων Τραβώ το δύσκολο μονοπάτι, γεμάτο από τις λανθασμένες επιλογές μου. Εκεί έχουν αποτυπωθεί και με τρομάζουν οι χαμένες ευκαιρίες και οι ελπίδες που καλλιέργησα σε άγονο χώμα. Τα λάθη. Οι ανατροπές στα στερεότυπα. Τα αναπάντεχα. Τα αλλοπρόσαλλα Ένας αγωνιώδης, παράφορος οίστρος με συνεπαίρνει. Ο οίστρος της ψυχής μου. Σχεδόν ακουμπάει τις ταπεινές ευαισθησίες μου, γίνεται ένα μ αυτές και παίρνω φωτιά. Η τέλεια ψυχική έξαρση. Πάθος, ρέμβη μαζί και θυμός. Απωθημένος θυμός. Διφορούμενη συμπεριφορά και στάση. Θυμίζουν Ιερά Εξέταση. Κι ο εαυτός μου ο Ιεροεξεταστής. Ενώπιος ενωπίω Και, πιστέψτε με, αυτό είναι το πιο δυναστικό. Αβάσταχτο. Μετωπική η σύγκρουση. Εγώ κι ο εαυτός μου αντιμέτωποι και όχι συμπαίκτες. Κι ο υποτιθέμενος διάλογος που θα μοιραζόμουν ένα - ένα τα λεπτά, μία - μία τις ώρες, ξεφτίζει και ξαφνικά μετατρέπεται σε μονόλογο. Κι ο μονόλογος τούτη τη φορά δεν είναι προνόμιο, οδύνη είναι. Θα ήθελα να μη σκέφτομαι. Πώς όμως να κάνω; Άνθρωποι είμαστε λέω, ανθρωπάκια καμιά φορά. Αν δεν βρίσκουμε κάποια λύση σε όλα αυτά, αναζητούμε κάποιον ένοχο να του τα καταλογίσουμε. Χανόμαστε. Με τι λόγια μετά να αποδώσεις το τίποτα; Πόσο χώρο χρειάζεται μια ψυχή ν απαγκιστρωθεί, να ρουφήξει ελευθερία; Όλη η «πραμάτεια» απλωμένη μπροστά μου. Τι να περισώσω; Τα μάτια μου επάνω της. Το βλέμμα τρέχει χαμένο αδιάκοπα ανάμεσα στο κενό και τη γύμνια της σιωπής. Το βλέμμα Τα μάτια μπορούν να ξεγελάσουν, όμως το βλέμμα όχι. Ενοχλούμαι. Κάτι με τρώει. Διαμαρτύρομαι χαμηλόφωνα ενόσω ήθελα να κραυγάσω: Αϊ στην ευχή! Ας χρησιμέψουν σε κάτι κι οι αμαρτίες μου! Σηκώνω το βλέμμα ψηλά, σ Εκείνον και ταπεινά ζητάω βοήθεια: Θεέ μου, λέω, δώσε μου μόνο αυτά που μπορώ ν αντέξω... Ο σκεπτόμενος του Rodin 28 29

Ήταν τότε που είχα μεγάλη μανία με το ψάρεμα. Φθινόπωρο μάλλον του 1951 και ήμουν μικρός, δεκατριών χρονών, ακόμα με κοντά παντελόνια, όπως συνηθιζόταν εκείνα τα χρόνια. Πήγαινα στη δεύτερη τάξη (τετάρτη τη λέγανε τότε) του Γυμνασίου, στη Μυτιλήνη. Η αγάπη μου για τη θάλασσα και το ψάρεμα ξεκίνησε πολύ νωρίς, από μωρό θα έλεγα, όταν περνούσα τα καλοκαίρια μου στον Ποδαρά, μια εξοχική περιοχή του χωριού μου, του Μεσότοπου. Το περιβόλι μας με το μικρό σπιτάκι που μέναμε (ντάμι το λέγαμε) ήταν πολύ κοντά στη θάλασσα με την όμορφη και πεντακάθαρη παραλία. Δεν υπήρχαν σκουπίδια, πλαστικά και τέτοια. Σε λίγα σημεία μπορεί να έβλεπες στρώματα από «φύκια», κουμιδιά όπως τα λέγαμε, και κάποια ξύλα που τα είχε λειάνει το κύμα, τα γιαλόξυλα. Τα «φύκια» τα βάζω σε εισαγωγικά γιατί συνήθως δεν πρόκειται για πραγματικά φύκη με την επιστημονική έννοια του όρου. Αλλά γι αυτό ίσως μιλήσουμε μια άλλη φορά. Ο πατέρας μου καλλιεργούσε με μεθοδικότητα στο περιβόλι πολλών ειδών λαχανικά. Στους κοντινούς λόφους έβοσκαν πρόβατα. Το πρωί ακούγαμε τα κακαρίσματα της πέρδικας και το κελάηδημα του κορυδαλλού και των άλλων πουλιών. Ζώντας σ ένα τέτοιο περιβάλλον ήταν φυσικό να αγαπήσω ό,τι είχε σχέση με τη φύση Το ψάρεμα στη Μυτιλήνη Γράφει ο Αρτέμης Γιαννίτσαρος και τις χαρές που μου πρόσφερε. Περισσότερο όμως από κάθε τι με τραβούσε τότε η θάλασσα. Έτσι, όταν μου το επέτρεπαν οι γονείς μου, που μ έχανες που μ έβρισκες παρά στο γιαλό. Να τσαλαβουτάω και ν αρμενίζω τις βαρκούλες μου, να ψάχνω για κοχύλια, καβούρια και χταπόδια ή να ψαρεύω. Μια άλλη φορά ίσως σας διηγηθώ κάποιες από εκείνες τις πρώτες εμπειρίες μου με το ψάρεμα, χωρίς τις υπερβολές που συνήθως ακούμε από ερασιτέχνες ψαράδες. Είχα ένα μεγάλο καλάθι όπου έβαζα τα σύνεργα της ψαρικής: αγκίστρια διάφορα, από πολύ μικρά, «της μύγας» όπως τα λέγαμε, μέχρι μεγάλα παραγαδιάρικα - για πεταχτάρια που έβαζα στα βράχια τη νύχτα για μουγκριά και άλλα μεγάλα ψάρια στην αρχή με τον πατέρα μου και μετά μόνος μου - μεσσηνέζες (μεσσήνες τις λέγαμε), σπάγκους, φελλούς, μολύβια κ.λπ. Όταν λοιπόν πήγα στο Γυμνάσιο, στη Μυτιλήνη, πήρα μαζί μου κάποια από αυτά τα εργαλεία, φιλοδοξώντας να συνεχίσω τις αλιευτικές μου δραστηριότητες και μετά το καλοκαίρι, πέρα από τον Ποδαρά. Αυτό όμως έγινε τη δεύτερη χρονιά. Την πρώτη δεν υπήρχαν περιθώρια για τέτοιες σκέψεις μια και ήμουν λίγο μπερδεμένος με την απομάκρυνση από το πατρικό σπίτι και τους γονείς μου και την προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα. Μικρό παιδί, δεν είχα κλείσει ακόμη τα δώδεκα και στην αρχή πρέπει να πω ότι μου κακοφάνηκε. Γρήγορα όμως προσαρμόστηκα και τη δεύτερη χρονιά είχα συνηθίσει για τα καλά. Έτσι, πέρα από την ατομική μου φροντίδα και τα μαθήματα, τα οποία δεν παραμελούσα, έβρισκα χρόνο και για παιχνίδι και άλλες δραστηριότητες. Έμενα τότε σ ένα διώροφο σπίτι στην οδό Κοραή, κοντά στον Άγιο Συμεών. Σπιτονοικοκυρά μου ήταν η κυρά Χριστίνα, καλή γυναίκα, που είχε μακρινή καταγωγή από το χωριό μου. Ο πατέρας μου την είχε παρακαλέσει να με προσέχει κι αν έβλεπε ότι κάτι δεν πάει καλά να τον ειδοποιήσει. Μια μέρα που ήταν αργία και δεν είχαμε σχολείο αποφάσισα να κάνω την πρώτη αλιευτική μου εξόρμηση. Είχα ετοιμάσει ένα πεταχτάρι, είχα φροντίσει για δολώματα κ.λπ. και για να έχω παρέα συνεννοήθηκα με ένα εξάδελφό μου, που ήταν και συμμαθητής μου, να πάμε μαζί. Αυτός δεν ενδιαφερόταν για το ψάρεμα αλλά ήρθε μαζί μου για «να βλέπει». Τότε στη Μυτιλήνη μικροί και μεγάλοι ερασιτέχνες ψαράδες ψάρευαν με καλαμίδι, αλλά κυρίως με πεταχτάρια μέσα στο λιμάνι ή έξω απ αυτό. Αρκετοί ψάρευαν αλλά συνήθως λίγοι έπιαναν κάποια ψάρια, μικρά κεφαλόπουλα, σπάρους κ.λπ. Οι πιο επιτήδειοι και μερακλήδες ψάρευαν στα μπλόκια, στην έξω μεριά του λιμενοβραχίονα ή στο Μακρύ-Γιαλό, ιδιαίτερα το φθινόπωρο. Εκεί κάποιοι που ήταν τεχνίτες έπιαναν μερικές φορές καλά ψάρια, λαβράκια και γοφάρια. Σε μένα προκαλούσαν το θαυμασμό και φιλοδοξούσα κάποτε να φτάσω σ αυτό το επίπεδο. Προς το παρόν όμως, επειδή ήμουν αρχάριος για την περιοχή της Μυτιλήνης, αποφάσισα να πάμε σε πιο προσιτό μέρος. Το λιμάνι δεν το ήθελα, πρώτο γιατί δεν μου φαινόταν καθαρό και δεύτερο γιατί κυκλοφορούσε πολύς κόσμος στην προκυμαία και πρέπει να πω ότι ντρεπόμουνα. Πήγαμε λοιπόν έξω από το λιμάνι, αριστερά από το φανάρι, αλλά μέσα από τα μπλόκια και τον λιμενοβραχίονα, εκεί που σήμερα αράζουν τα βαπόρια. Τότε δεν έδενε κανένα πλοίο εκεί γιατί η θάλασσα είχε μικρό σχετικά βάθος. Τα καράβια και τα μεγάλα καΐκια έμπαιναν μέσα στο λιμάνι και έδεναν στην προκυμαία. Εκεί, στην περιοχή «του Χάφτα», όπως λεγόταν από ένα νυκτερινό κέντρο διασκέδασης που υπήρχε στη στροφή του δρόμου προς το Άγαλμα της Ελευθερίας και τα Τσαμάκια, το βάθος του νερού κοντά στην αποβάθρα ήταν μικρό, ίσως γύρω στο ένα-ενάμιση μέτρο. Όταν φεύγαμε από το σπίτι η κυρά Χριστίνα μας ρώτησε που θα πάμε. Της είπα ότι πάμε για ψάρεμα. Ξαναρώτησε αν το ήξερε ο πατέρας μου αλλά απέφυγα να απαντήσω. Δεν αντέδρασε, μάλιστα μας πείραξε κιόλας λέγοντάς μας ότι θα περιμένει τα ψάρια για να τα μαγειρέψει. Την ημέρα εκείνη η θάλασσα ήταν ήρεμη, δεν είχε κύμα κι ο βυθός φαινόταν καλά. Τα νερά εκείνα τα χρόνια σ αυτό το μέρος που πήγαμε ήταν ακόμη αρκετά καθαρά. Μάλιστα λίγο πιο πέρα, εκεί στη γωνία που σχηματίζεται από την αποβάθρα και τον μεγάλο εξωτερικό λιμενοβραχίονα με τα μπλόκια, κάποιες φορές θυμάμαι ότι γίνονταν αγώνες υδατοσφαίρισης (γουότερ πόλο). Αφού διαλέξαμε το σημείο και ακουμπήσαμε κάτω τα σύνεργα βάλ- 30 31

θηκα να παρατηρώ το βυθό. Έριξα λίγο μπασμό (μαλάγρα) που είχαμε μαζί μας, δόλωσα και ετοιμάστηκα να ρίξω την πετονιά μου. Ξαφνικά βλέπω στο βυθό ένα μεγάλο κωβιό να κάθεται ακίνητος. Οι κωβιοί είναι ψάρια μάλλον «τεμπέλικα» και δεν μετακινούνται συχνά. Χάρηκα και αμέσως σκέφτηκα να ρίξω την πετονιά μπροστά του, όσο γινόταν αθόρυβα για να μη τον τρομάξω και φύγει. Από τον ενθουσιασμό μου και την αγωνία μου, όμως, δεν έβλεπα τίποτα άλλο εκτός από το ψάρι. Εντελώς απρόσεκτα πήγα να ρίξω την πετονιά, στραβοπάτησα, γλίστρησα και βρέθηκα μέσα στο νερό, ευτυχώς χωρίς να χτυπήσω. Κατάφερα και σκαρφάλωσα όπωςόπως στο κρηπίδωμα και βγήκα με τα ρούχα μου χάλια να στάζουν από πάνω μέχρι κάτω τα νερά. Δυστυχώς το ψάρεμα πριν καλά-καλά αρχίσει τέλειωσε άδοξα! Ήμουν τρακαρισμένος κι ο ξάδερφός μου το ίδιο. Δε μιλούσαμε. Ευτυχώς δεν είχε κόσμο κοντά και δεν μας είδε κανένας γιατί αλλιώς σίγουρα θα νιώθαμε πολύ άσχημα. Αφού μαζέψαμε τα σύνεργα ξεκινήσαμε για την επιστροφή στο σπίτι. Ντρεπόμουν που ήμουν σ αυτό το χάλι, σα βρεγμένη γάτα, και προσπαθήσαμε να πάμε από δρόμους εσωτερικούς που να μην έχουν κόσμο. Κάποια στιγμή, όμως, έπρεπε να περάσουμε από το δρόμο της κεντρικής αγοράς για να βρεθούμε απέναντι. Εκεί νόμιζα ότι όλα τα βλέμματα ήταν στραμμένα απάνω μου. Φτάνοντας στο σπίτι ανεβήκαμε γρήγορα στο δωμάτιό μου, χωρίς να μας δει η κυρά Χριστίνα. Άλλαξα τα βρεγμένα και έβαλα το «καλό» μου παντελόνι, αφού αυτό ήταν το μοναδικό δεύτερο που είχα. Κατεβήκαμε κάτω κι η κυρά Χριστίνα δε χρειάστηκε πολύ να καταλάβει τι είχε συμβεί. «Άκ σι να συ πω μουρόμ. Ιγώ ψαρέματα κι τέτοια δε τα θέλου. Άμα ξαναπάς θα μηνύσου στου πατέρα σ», μου είπε με αποφασιστηκότητα και αυστηρότητα. Δεν ξαναπήγα για ψάρεμα στη Μυτιλήνη. Αυτή ήταν η μοναδική φορά. Και δε χρειάζονταν τα αυστηρά λόγια της κυρά Χριστίνας για να πάρω την απόφασή μου, μετά το ρεζιλίκι που έπαθα. Όσο κράτησαν οι σπουδές μου στη Μυτιλήνη ζούσα όλο το χρόνο με την προσμονή να ρθει το καλοκαίρι, να πάω στον Ποδαρά. Εύρισκα διέξοδο και παρηγοριά διαβάζοντας τα βιβλία του Θέμου Ποταμιάνου που κυκλοφορούσαν εκείνα τα χρόνια: «Εδώ Βυθός», «Με το Γυαλί του Ψαρά», «Ψαρέματα και Ψάρια». Έκανα οικονομία και έκοβα από αλλού για να τα αγοράσω, όπως και κάποια άλλα βιβλία που με ενδιέφεραν. Αλλά αυτά τα λέμε μια άλλη φορά. Τα βιβλία του Ποταμιάνου ήταν για μένα θησαυρός πληροφοριών για τη θάλασσα και το ψάρεμα. Μάθαινα και ζούσα με τη φαντασία μου πολλά, προσδοκώντας να ρθει το καλοκαίρι για να τα εφαρμόσω. Υπήρχε τότε κι ένα περιοδικό που, αν θυμάμαι καλά, έβγαινε στον Πειραιά, με τίτλο «Θαλασσινή Ζωή» και το αγόραζα κι αυτό. Δυστυχώς σήμερα δεν έχω για ενθύμιο ούτε ένα τεύχος του. Θυμάμαι ότι πριν από κάποια χρόνια υπήρχαν μερικά σ ένα παλιό μπαούλο στο σπίτι των γονιών μου, στο χωριό. Ευτυχώς, όμως, έχω στη βιβλιοθήκη μου τα βιβλία του Ποταμιάνου και τα ξεφυλλίζω πότε-πότε για να θυμάμαι εκείνα τα χρόνια της «αθωότητας». Ξεκινώντας μια βόλτα με κατεύθυνση τη Γέρα και θαυμάζοντας στη διαδρομή τον Κόλπο να απλώνεται σαν μια τεράστια, με χίλια γαλάζια χρώματα, λίμνη, αγκαλιά με χωριουδάκια και τριανταφυλλένια βουνά, στρίβουμε αριστερά στο δρόμο για το Ντίπι. Εκεί ακριβώς μας υποδέχεται το «κομμένο βουνό»! Είναι σαν ένα τεράστιο μαχαίρι να το έχει κόψει. Μοιάζει να θέλει να πάει πιο κει να καθρεφτιστεί στον Κόλπο, κάτι θέλει να ψιθυρίσει, ίσως την ιστορία του. Μοιάζει να θέλει να κάνει βόλτα μαζί σου, στον όμορφο Κόλπο, κοντά στα βραχάκια και στην καταπράσινη έκταση. Το βράδυ με φεγγάρι θα θυμηθείς τον Ελύτη, που τρελαμένος κι αυτός από την ομορφιά έγραψε: «... διαθέτει άλλωστε η Μυτιλήνη μια δική της ιδιωτική Σελήνη, κληρονομιά νομίζω της Σαπφούς, που βγαίνει πάντα αργά, αναδίνοντας άχνες, ραντίζοντας τις κορυφογραμμές των λόφων, τα λιόφυτα, τη θάλασσα με ασημόσκονη...». Στο μέσον του «κομμένου βουνού», διακρίνεται ακόμα η γραμμή της διαδρομής, που οι Ρωμαίοι μετέφεραν από τον Όλυμπο της Αγιάσου, τα νερά, 26 χιλιόμετρα διαδρομή, με κατάληξη στο υδραγωγείο Μόριας. Το καλοκαίρι λοιπόν, με λύπη, αγανάκτηση και φρίκη, είδα τη δεξιά πλευρά να έχει μετατραπεί σε νταμάρι. Η μοίρα του είπα, είναι γνωστή! Πάει κι αυτό! Εγώ λοιπόν, που δεν ξέρω τι ν Το κομμένο βουνό Γράφει η Νατάσα Σαμαρέλλη αγαπήσω πιο πολύ τι να θαυμάσω και τι να πρωτοχορτάσω τα καλοκαίρια από τον τόπο μου και όλοι εμείς οι Μυτιληνιοί που προτιμούμε να μην πηγαίνουμε αλλού διακοπές, που έχουμε τα σπίτια μας κλειστά όλο το χρόνο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, αισθανόμαστε θλίψη και πόνο και οργή κάθε καλοκαίρι, που βλέπουμε κι άλλες, κι άλλες καταστροφές, για τους υπεύθυνους που επιτρέπουν ή αδιαφορούν. Και δεδομένης της ένταξής μας στo Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκα της UNESCO και κυρίως της ενόψει παραμονής μας σ αυτό (είναι μόνο για τέσσερα χρόνια η ένταξη), ας φροντίσουν οι ειδήμονες, να μην χάσουμε κι αυτό το σπουδαίο προνόμιο να είμαστε μέσα στα 92 σπουδαιότερα Παγκόσμια Γεωλογικά Πάρκα, προνόμιο και προσόντα που προίκισε η Φύση την παραμυθένια γη του νησιού μας, που όπως είπε και ο καθηγητής Νίκος Ζούρος στην ομιλία του, στην εκδήλωση της «Λεσβιακής Παροικίας», «Γαίας αίγλη» θα μπορούσε να ειπωθεί η Λέσβος. Η γραμμή του Ρωμαϊκού Υδραγωγείου 32 33

Απόψεις - Θέσεις Απόψεις - Θέσεις Δύναμις! Αυτάρκεις στην Ενέργεια Γράφει ο Δημήτρης Κίνδερλης Πρόσωπα Πρόσωπα Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957) Εκατό τριάντα χρόνια από τη γέννησή του Γράφει ο Νίκος Δέτσης Ναι! «ΔΥΝΑΜΙΣ»! Για να ζήσουμε, όσο μπορούμε περισσότερο αυτάρκεις και ανεξάρτητοι, αδούλωτοι! «ΔΥΝΑΜΙΣ» για να πάρουμε αγαθά που απλόχερα μας δίνει η γη, ο αέρας, η θάλασσα και πάνω απ όλα ο ήλιος. Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ, που για αυτήν δαπανούμε ένα πάρα πολύ μεγάλο ποσό από το ΑΕΠ, είναι μέσα στα χέρια μας, στον αέρα που φυσά, στον ήλιο που μας ζεσταίνει, στη γη, στη θάλασσα που είναι πλάι μας! Όταν ζούσαμε, νεώτεροι, κοντά στο φούρνο της γειτονιάς δεν βλέπαμε να θερμαίνει τον φούρνο ο φούρναρης με καυστήρα ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ, τον βλέπαμε να φτυαρίζει κάθε τόσο ελαιοπυρήνα και οι πέτρες να εκπέμπουν πολλών βαθμών θερμοκρασία. Βλέπαμε ακόμα να μην αφήνεται η πυρήνα σε πλήρη καύση, αλλά να σβήνεται και να πουλιέται πολύ φθηνά στα νοικοκυριά για εσωτερική θέρμανση. Ναι! Δεν θα πάμε πίσω, δεν λέμε αυτό, αλλά δεν θα εγκαταλείψουμε και τις πηγές ενέργειας που ΔΩΡΙΖΕΙ Ο ΘΕΟΣ! Αρωγός μας, οι ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, όπως αυτή της ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ, που βρήκε τους καυστήρες στερεής ύλης για να κάνουν τη χειρωνακτική δουλειά που έκανε ο φούρναρης. Πολλοί τύποι καυστήρων και βιομηχανική παραγωγή του γνωστού pellet, παραγόμενο με το ξύλο και κυρίως με τον εκχυλισμένο πυρήνα της ελιάς που παράγουμε. Μαθαίνουμε ότι η ΕΝΩΣΗ ΑΓΡΟΤΙ- ΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ ΛΕΣΒΟΥ, ήδη εγκατέστησε σύστημα ΕΝΣΑΚΙΝΣΗΣ της πυρήνας, με πολύ χαμηλή τιμή για να παίρνουν και τα σπίτια που έκαναν ή θα κάνουν αλλαγή του καυστήρα πετρελαίου με καυστήρα ξηράς ύλης. Έχει υπολογιστεί ότι ένα σύνηθες σπίτι μπορεί να εξασφαλίσει πλήρη θέρμανση τη χειμερινή περίοδο, με 250-300 ευρώ, αν εγκαταστήσει καυστήρα που καίει -και μάλιστα χωρίς να αφήνει μεγάλη ποσότητα αιθάλης- ξηρό καύσιμο, ιδιαίτερα, αυτό το σκληρό ξύλο που είναι το κουκούτσι της ελιάς, σπασμένο σε μικρά κομμάτια! Ήταν και είναι, έξω από κάθε λογική, να έχουμε αυτή την ύλη και να έρχονται τα φορτηγά πλοία να την φορτώνουν χύμα κατά χιλιάδες τόνους για ΙΤΑΛΙΑ, ΓΕΡ- ΜΑΝΙΑ κ.λπ.! Να έχει το νησί την πηγή ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ μέσα στα χέρια του και να αγοράζει πετρέλαια από τους ΑΡΑΒΕΣ! Εξωφρενικά πράγματα! Θα φτάσουμε να γίνουμε αυτάρκεις; Είναι μεγάλη κουβέντα, αλλά αν σκεφθούμε, πέρα από τις περιβαλλοντικές παραξενιές, ότι μπορούμε να έχουμε την ΗΛΕ- ΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ που θέλουμε, από τον ΑΝΕΜΟ, (ανεμογεννήτριες), από τον ΗΛΙΟ, (φωτοβολταϊκά) και από τη γη (ΓΕ- ΩΘΕΡΜΙΑ) τα προϊόντα γης, τότε η αυτάρκεια είναι ρεαλιστικός στόχος! Με το πετρέλαιο που έφτασε σε απαγορευμένο κόστος και με τα αστεία περί επιδότησης του πετρελαίου, θεραπεία της φτώχιας ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ! Υπάρχει το πρόβλημα του κεφαλαίου που απαιτείται για την αλλαγή των καυστήρων, για τις εγκαταστάσεις των λοιπών πηγών! Εδώ χρειάζεται η ΒΟΗΘΕΙΑ από την ΠΟΛΙΤΕΙΑ, από την Ε.Ε. Πρέπει προγράμματα όπως το «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ» να γίνουν «ΕΞΟΙΚΟΝΟ- ΜΩ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ». ΔΥΣΚΟΛΟ και αυτό γιατί θίγονται ΤΕ- ΡΑΣΤΙΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΙΣΧΥΡΩΝ ΚΕ- ΦΑΛΑΙΟΚΡΑΤΩΝ! ΔΥΝΑΜΙΣ! (Δημοκράτης Μυτιλήνης 13 Οκτωβρίου 2013) Δεν είναι εύκολο να σκιαγραφήσει κάποιος την τραγική και επιβλητική πνευματική προσωπικότητα του Νίκου Καζαντζάκη, μιας από τις πλέον εξέχουσες, κορυφαίες και πολύπλευρες μορφές των νεοελληνικών Γραμμάτων. Το ίδιο δύσκολη είναι και η αποτίμηση ιδιαίτερα μέσα από τις στήλες ενός περιοδικού τεράστιου σε όγκο, ευρύτητα και έκταση έργου του, χάρη στο οποίο η Λογοτεχνία μας πέρασε τα σύνορα του στενού γεωγραφικού μας χώρου και έγινε γνωστή παγκοσμίως. Ο Καζαντζάκης δεν είναι μόνο πεζογράφος, όπως κατεξοχήν μας είναι γνωστό, αλλά και ο μεγάλος ποιητής, στοχαστής, δοκιμιογράφος, δραματουργός, δόκιμος μεταφραστής, δημοσιογράφος κλπ. Είναι ακόμη και ο πολυταξιδεμένος Οδυσσέας που γνώρισε πολλές χώρες της Ευρώπης, τη Ρωσία-Σιβηρία, την Αιγύπτο, Παλαιστίνη, Ιαπωνία, Κίνα κλπ. Ο Ν. Καζαντζάκης γεννήθηκε το 1883 στο Ηράκλειο Κρήτης. Η επανάσταση του 1897 τον έφερε με την οικογένειά του πρόσφυγα στη Νάξο, όπου φοίτησε δύο χρόνια σε γαλλικό σχολείο φραγκισκανών μοναχών. Μετά τη λήξη της επανάστασης (1899) επέστρεψε στο Ηράκλειο και αφού επεράτωσε εκεί τις εγκύκλιες σπουδές του, σπούδασε στην Νομική Σχολή του Π.Α.(1902-1906) και αργότερα στο Παρίσι (1906-1910). Το 1915 επισκέφθηκε μαζί με τον Αγγ. Σικελιανό τον Άγιο Όρος και ακολούθως πραγματοποίησε πολλά ταξίδια στη Γερμανία, Αυστρία, Ιταλία, Ρωσία-Σιβηρία, Ιαπωνία κλπ. Το 1939 επιστρέφει στην Ελλάδα, και εγκαθίσταται στην Αίγινα, όπου και έζησε όλη την διάρκεια του πολέμου, ως το 1946. Την ίδια χρονιά προτάθηκε από την Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών ως υποψήφιος για την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας από κοινού με τον Αγγ. Σικελιανό, το οποίο όμως δεν τους απονεμήθει γιατί δεν υποστηρίχθηκε η υποψηφιότητά τους από το επίσημο ελληνικό κράτος. Το 1948 εγκαταστάθηκε με την δεύτερη σύζυγό του, την Ελένη Σαμίου, (η πρώτη ήταν η Γαλάτεια Αλεξίου-Καζατζάκη) στην Αντίπ της Ν. Γαλλίας, όπου και έζησε ως το τέλος της ζωής του απολαμβάνοντας την παγκόσμια αναγνώριση του έργου του. Τον τελευταίο χρόνο της ζωής του (1957) επισκέφθηκε την Κίνα, έπειτα από πρόσκληση της Κυβέρνησης της χώρας. Ένας απλός εμβολιασμός δημιουργεί επιπλοκές στην υγεία του, γεγονός που επέβαλε την επιστροφή του στην Ευρώπη και την εισαγωγή του στην πανεπιστημιακή κλινική του Φράιμπουργκ της Γερμανίας, όπου στις 26 Οκτωβρίου 1957 άφησε την τελευταία του πνοή, έπειτα από προσβολή του από ασιατική γρίππη. Ορισμένοι από του βιογράφους του Ν. Καζαντζάκη τον παρουσιάζουν ως άνθρωπο ψυχρό, ιδιόρρυθμο, ακοινώνητο και αδιάφορο για ότι συνέβαινε γύρω του, με μόνο μέλημα και σκοπό της ζωής του, το πως θα γίνει μεγάλος με διεθνή αναγνώριση, συγγραφέας. Οι χαρακτηρισμοί του όμως αυτοί δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Χωρίς να παραλείψουμε το γεγονός ότι ήταν ένας δύσκολος χαρακτήρας στις σχέσεις του με τους άλλους, ότι ήταν αποκλειστικά αφοσιωμένος στο συγγραφικό του έργο, 34 35