ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ, ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ, ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α κα Μαρία Παπαθανασίου, ἐπίκ. καθηγήτρια ΤΕΙ Ἀθηνῶν 7/2/2005 Ἡ ἱεραρχία τῶν ἀνθρώπινων ἀναγκῶν, σύμφωνα μὲ τὸν Α. Maslow, εἶναι ἡ ἑξῆς: ἀνάγκες γιὰ βιολογικὴ ἐπιβίωση ἀνάγκες γιὰ συναισθηματικὴ ἀ- σφάλεια ἀνάγκες γιὰ κοινωνικὴ ἀναγνώριση ἀνάγκες γιὰ αἰσθητικὴ καλλιέργεια πνευματικὲς καὶ φιλοσοφικὲς ἀναζητήσεις, μὲ στόχο τὴν αὐτοπραγμάτωση. Ὅταν φεύγει ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τὴν οἰκογένεια, μιλᾶμε πλέον γιὰ τὴν ἀνάγκη κοινωνικῆς ἀναγνώρισης ὅταν πλέον ὁ ἄνθρωπος μπαίνει στὸν χῶρο τῆς κοινωνικοποίησης, στὸν χῶρο τῆς ἐπαγγελματικῆς σταδιοδρομίας καὶ μέσα ἀπὸ τὴν ἐργασία του ζητάει τὴν κοινωνικὴ ἀναγνώριση καὶ καταξίωση. Μετά, ἐφόσον φτάσουμε στὴν ἡλικία τοῦ ἐνηλίκου, δὲν μᾶς φτάνει μόνο νὰ καλύπτουμε τὶς ἀνάγκες γιὰ ἐπιβίωση, συναισθηματικὴ ἀσφάλεια καὶ κοινωνικὴ ἀναγνώριση, ἀλλὰ ἔχουμε καὶ ἄλλες, αἰσθητικὲς ἀνάγκες. ηλαδὴ δὲν ζητᾶμε μόνο μέσα ἀπὸ τὴν ἐργασία μας νὰ ἔχουμε πόρους ζωῆς, ἀλλὰ πρέπει νὰ ἔχουμε καὶ κάποιον ἐλεύθερο χρόνο στὸν ὁποῖο νὰ ἱκανοποιοῦμε κάποιες ἄλλες ἐφέσεις, νὰ ἀσχολούμαστε μὲ κάποια χόμπι ἡ ἐργασία δὲν μᾶς καλύπτει αὐτοῦ τοῦ εἴδους τὶς ἀνάγκες. ηλαδὴ ὁ ἄνθρωπος μεγαλώνοντας καὶ ἐκπαιδευόμενος περισσότερο ἔχει περισσότερες ἀνάγκες ὅπως στὴ συνέχεια θὰ ἀναφερθοῦμε σὲ πνευματικές, φιλοσοφικὲς ἀναζητήσεις καὶ στὸ αἴτημα αὐτοπραγμάτωσης, ὅταν πλέον ὁ ἄνθρωπος φτάνει στὴν ὡριμότητά του, εἶναι δηλαδὴ ἀνεπτυγμένες ὅλες του οἱ αἰσθήσεις στὸν ὑπέρτατο βαθμό, ὅσο μπορεῖ βεβαίως ν ἀναπτυχθεῖ κάθε ἄνθρωπος ἀνάλογα μὲ τὶς δεξιότητες ποὺ διαθέτει, ἀνάλογα μὲ τὴ μόρφωση, μὲ τὴν ἐκπαίδευση, μὲ τὸ κοινωνικό του περιβάλλον, μὲ τὴ διανοητική του κατάσταση κλπ. Ἐδῶ μποροῦμε νὰ δοῦμε λοιπὸν πῶς ξεκινάει, ἂς ποῦμε, ἀπὸ τὶς βασικὲς ἀνάγκες νὰ φτάνει πλέον σὲ ἀναζητήσεις γιὰ αὐτοπραγμάτωση, μέσα ἀπὸ/στὸ εὐρύτερο κοινωνικὸ καὶ ἐπαγγελματικό του περιβάλλον. 53

Προχωροῦμε. ὲν ξέρω ἂν θέλετε νὰ ρωτήσετε κάτι ὡς ἐδῶ, εἶναι καθαρὰ θεωρητικά Ἐδῶ βλέπουμε λοιπὸν τί σημαίνει ἐπιθυμία, τί σημαίνει ζήτηση καὶ τί σημαίνει ἀνάγκη. Ἐπειδὴ μιλήσαμε γιὰ ἀνάγκες, βλέπετε ὅτι μπορεῖ νὰ θέλουμε πολλὰ πράγματα, δὲν σημαίνει ὅμως ὅτι αὐτὸ ποὺ ἐπιθυμοῦμε εἶναι καὶ ἀνάγκη νὰ τὸ ἱκανοποιήσουμε Ἡ ἐκτίμηση τοῦ ἀτόμου γιὰ τὸ ἐπίπεδο ὑγείας του φέρνει τὴν ἐπιθυμία του γιὰ καλύτερη ὑγεία. ὲν σημαίνει ὅτι αὐτὸ μποροῦμε πάντα νὰ τὸ ἔχουμε, νὰ εἴμαστε ὑγιεῖς γιατὶ ὑπάρχουν διάφοροι παράγοντες ποὺ ἐπηρεάζουν τὴν ὑγεία μας. Στὴ συνέχεια, μετὰ τὴν ἐπιθυμία εἶναι ἡ ζήτηση. Ζητοῦμε λοιπὸν ἡ ἐπιθυμία μας νὰ ἱκανοποιηθεῖ. Οἱ ἐπιθυμίες μετατρέπονται ἀπὸ τὸ ἄτομο σὲ ζήτηση, λ. χ. γιὰ θέματα ὑγείας μὲ τὴ βοήθεια ἑνὸς γιατροῦ. Στὴ συνέχεια ἡ ἐκτίμηση τοῦ γιατροῦ ὑπαγορεύει τὴν ἀνάγκη θεραπείας τοῦ ἀτόμου. Ἄρα λοιπὸν ἡ ἐπιθυμία μας γίνεται ἀνάγκη μέσα ἀπὸ κάποιους δρόμους. Καὶ στὴ συνέχεια βλέπουμε: οἱ μορφὲς ζήτησης, οἱ ἐπιθυμίες δηλαδὴ ποὺ μετατρέπονται σὲ ζήτηση, οἱ ἐπιθυμίες ποὺ δὲν μετατρέπονται σὲ ζήτηση καὶ ἐκεῖ ἔχουμε διάφορα προβλήματα. Ἐπιθυμητὲς καὶ ζητούμενες ἀνάγκες, ἐπιθυμητὲς καὶ μὴ ζητούμενες ἀνάγκες, μὴ ζητούμενες καὶ μὴ ἐπιθυμητὲς ἀνάγκες. ηλαδὴ πολλὲς φορές, ἐνῶ ἔχουμε ἐπιθυμίες, δὲν ζητᾶμε αὐτὲς τὶς ἐπιθυμίες νὰ τὶς ἱκανοποιήσουμε καὶ μένουν ἀνεκπλήρωτες οἱ ἀνάγκες αὐτές. Ἄρα ἔχουμε πρόβλημα ἐκεῖ. Πρέπει λοιπὸν πάντα ὁ ἄνθρωπος, στὰ πλαίσια τῶν δυνατοτήτων του καὶ μέσα στὸ περιβάλλον στὸ ὁποῖο ζεῖ, νὰ μετατρέπει σὲ ζήτηση αὐτὲς τὶς ἐπιθυμίες, οἱ ὁποῖες εἶναι νόμιμες, εἶναι κοινωνικὰ ἀποδεκτές γιατὶ μπορεῖ νὰ ζητᾶμε πάρα πολλὰ πράγματα - καὶ λογικές. Ἄρα πρέπει αὐτὲς οἱ λογικές μας ἐπιθυμίες νὰ ζητᾶμε πάντα νὰ ἱκανοποιοῦνται καὶ πόσο μᾶλλον σὲ θέματα ὑγείας, ποὺ εἶναι τὸ παράδειγμά μας ἐδῶ. Λοιπόν, νὰ συνεχίσουμε. Ἡ ἑπόμενη διαφάνεια ἀφορᾶ στὶς ἀτομικὲς καὶ στὶς κοινωνικὲς ἀνάγκες. Μιλοῦμε δηλαδὴ πιὸ ἐξειδικευμένα πλέον, ἔτσι; Ἀτομικὲς ἀνάγκες: ἐπιβίωση: ἂς θυμηθοῦμε τὴν πρώτη διαφάνεια ἡ ἐ- πιβίωση εἶναι ἡ βασικότερη ἀπὸ τὶς ἀνάγκες. Ὑγεία, στὴ συνέχεια, αὐτονομία καὶ μάθηση. Ἡ μάθηση εἶναι νομικὰ κατοχυρωμένο δικαίωμα τοῦ κάθε ἀνθρώπου. ηλαδή, ὁ γονιὸς δὲν μπορεῖ νὰ ἀπαγορεύσει στὸ παιδί του νὰ πάει 54

στὸ Σχολεῖο εἶναι ὑποχρεωμένος ὁ γονιὸς νὰ στείλει τὸ παιδὶ στὸ Σχολεῖο, ἄσχετα μὲ τὸ τί ἱκανότητες διαθέτει. Ἂς ποῦμε ἕνα παράδειγμα, ἑνὸς παιδιοῦ ποὺ ἔχει λογικὴ στέρηση. ὲν μπορεῖ ὁ γονιὸς νὰ τοῦ στερήσει τοῦ παιδιοῦ αὐτοῦ νὰ φοιτήσει σὲ ἕνα Σχολεῖο γιὰ νὰ ἀξιοποιήσει στὸ ἔπακρο τὶς - ὅ- ποιες - δυνατότητές του, ἔστω καὶ ἂν εἶναι λογικὰ στερημένο ἢ ἂν ἔχει κάποιο ἄλλο πρόβλημα. Εἶναι λοιπὸν θεσμοθετημένο ὅτι θὰ πρέπει αὐτὴ ἡ ἀ- νάγκη γιὰ μάθηση νὰ καλύπτεται γιὰ ὅλους τοὺς πολίτες τῆς κοινωνίας ἰσότιμα, διότι εἶναι ἀπαραίτητο νὰ ἀναπτυχθεῖ ὁ ἄνθρωπος ὅσο τὸ δυνατὸν καλύτερα. Καὶ στὴ συνέχεια πᾶμε στὶς κοινωνικὲς ἀνάγκες: παραγωγή, ἀναπαραγωγή, ἐπικοινωνία, πολιτικὴ ἐξουσία. ηλαδὴ ὅτι θὰ πρέπει σὰν ἄτομα νὰ δημιουργοῦμε οἰκογένεια γιὰ νὰ ἀναπαράγουμε τὸ εἶδος μας ἀλλὰ καὶ νὰ ἀ- ναπαράγουμε καὶ νὰ ἀξιοποιοῦμε καὶ νὰ πλουτίζουμε καὶ τὶς ἰδέες μας μέσα ἀπὸ τὴν ἐκπαίδευσή μας, μέσα ἀπὸ τὴν ἐπικοινωνία μας μὲ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, μέσα ἀπὸ τὴν ἐργασία μας καὶ νὰ ὑπάρχει ἐπικοινωνία καὶ μὲ τὴν πολιτικὴ ἐξουσία διότι, ὅπως λέει ὁ Ἀριστοτέλης, εἴμαστε κοινωνικὰ ὄντα, ἄ- ρα ἔχουμε δικαίωμα στὴν ἀλλαγὴ τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας, στὴν ἀλλαγὴ τῆς κοινωνίας μας. Ἔχουμε λοιπὸν δικαίωμα νὰ συμμετέχουμε σὲ κέντρα ἀποφάσεων ὡς πολίτες αὐτῆς τῆς χώρας καὶ νὰ συνομιλοῦμε μὲ τὴν ἐξουσία εἶναι καὶ αὐτὸ μέσα στὶς κοινωνικές μας ἀνάγκες. Ἑπομένως τὸ ὅτι ἐσεῖς ἤρθατε σήμερα καὶ μιλᾶμε τώρα μαζὶ καὶ ζητᾶμε ὡς πολίτες αὐτῆς τῆς κοινωνίας νὰ βοηθήσετε τοὺς συνανθρώπους σας οἱ ὁποῖοι ἔχουν κάποιο πρόβλημα, ἐντάσσεται στὰ πλαίσια αὐτῆς τῆς ἐπικοινωνίας μὲ τὶς διάφορες ἀρχὲς ποὺ ἐξουσιάζουν τὴν ὑγεία, τὴν πρόνοια. - ( ἀκροατής ) Μποροῦμε; - ( κα Παπαθανασίου ) Ναί, μποροῦμε. Βεβαίως μποροῦμε, ἐφόσον τὸ θέλουμε, νὰ βάλουμε πετραδάκι - πετραδάκι καὶ νὰ τὸ κάνουμε. Ἀλλὰ πρέπει νὰ τὸ κάνουμε μὲ σωστὸ τρόπο καὶ ὄχι παραβιάζοντας τὰ δικαιώματα τῶν ἄλλων. Μποροῦμε νὰ παρεμβαίνουμε στὴν ἐξουσία, ἂν ξέρουμε σωστὰ τὰ δικαιώματά μας ὡς πολιτῶν, ἂν ἀναγνωρίζουμε μέχρι ποῦ φτάνει ἡ δική μας, ἂς ποῦμε, θέση καὶ ἡ δική μας παρέμβαση. 55

Μετά, μιλᾶμε γιὰ βελτιστοποίηση τῶν ἀναγκῶν μέσα στὴν Ἱστορία. ηλαδή, πὼς μέσα στὴν Ἱστορία ἔχουμε ἐπικοινωνιακές, συνταγματικές, αὐτὸ ποὺ σᾶς ἔλεγα προηγουμένως, δικαιωματικὲς καὶ πολιτικὲς προϋποθέσεις ποὺ διασφαλίζουν τὴν ἀνθρώπινη ἐλευθερία. ηλαδὴ μποροῦμε νὰ κάνουμε πάρα πολλὰ πράγματα, ἐφόσον ζοῦμε σὲ μία δημοκρατικὴ χώρα, ὅπου τὸ Σύνταγμα μᾶς ἐπιτρέπει νὰ ἀναπτύξουμε τὴν ἐλευθερία μας καὶ τὰ δικαιώματά μας μέχρι ἐκεῖ ὅπου ἀρχίζει ἡ ἐλευθερία καὶ τὰ δικαιώματα τῶν ἄλλων ἀνθρώπων. (Λοιπόν, θὰ συζητήσουμε στὸ μέλλον ἂν θέλετε κάτι. Ἐὰν σᾶς κουράζω μὲ ὅλα αὐτὰ νὰ μοῦ τὸ πεῖτε, ἔτσι; Μοῦ κάνετε λίγο σὰν μαθήτριες, μαθητές ἔ;) Τώρα νὰ πᾶμε σὲ κάτι πιὸ συγκεκριμένο, στὰ κοινωνικὰ προβλήματα, τὰ ὁποῖα δημιουργοῦνται μέσα στὴν οἰκογένειά μας, μέσα στὶς σχέσεις μας, μέσα στὸν ἐπαγγελματικό μας χῶρο, ἂν οἱ διαρκῶς ἐξελισσόμενες καὶ μεταλλασσόμενες - ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ἐρχόμαστε σ αὐτὸν τὸν κόσμο - ἀνάγκες μας δὲν ἱκανοποιοῦνται καταλλήλως. Τέτοια προβλήματα συνδυάζονται συχνὰ καὶ μὲ ψυχοσωματικὲς ἐκδηλώσεις, μέσα στὰ πλαίσια μιᾶς ἀσθένειας γιατὶ τὰ ἄτομα αὐτὰ κάποια στιγμὴ στὴ ζωή τους δὲν ἱκανοποίησαν κάποιες ἀ- νάγκες ὅπως ἔπρεπε καὶ τὸ βλέπετε καὶ στὶς δικές σας οἰκογένειες, ὡς μητέρες, ὡς σύζυγοι καὶ στὴν κοινωνία, ὡς ἐπαγγελματίες συνεργαζόμενοι μὲ κάποιους ἄλλους ἀνθρώπους. Λοιπόν, πᾶμε στὰ βασικὰ προβλήματα τὰ ὁποῖα εἶναι ἡ φτώχεια, ὁ πόλεμος Φτώχεια: υστυχῶς καὶ στὴν ἐποχὴ τοῦ 21 ου αἰώνα ἔχουμε πάρα πολλοὺς φτωχοὺς συνανθρώπους μας καὶ τὸ διαπιστώνετε καθημερινά. Ἂς θεωρούμαστε, ὡς Εὐρωπαϊκὴ χώρα, ὅτι εἴμαστε χώρα ἀνεπτυγμένη ὑπάρχει, λόγῳ τῆς ἀνεργίας, μιὰ νέα γενιὰ φτωχῶν, ἀνθρώπων μάλιστα μὲ ὑψηλὸ μορφωτικὸ ἐπίπεδο. Ἄρα ἡ φτώχεια πάντα ὑπάρχει σὰν βασικὸ πρόβλημα. Πόλεμος: τὰ τελευταῖα χρόνια τὸν εἴδαμε - καὶ τὸν βλέπουμε πάρα πολὺ κοντά μας Στὴ συνέχεια ἔχουμε τὶς διακρίσεις: φυλετικές, θρησκευτικές, κοινωνικές, διακρίσεις φύλου Φυλετικὲς διακρίσεις. Εἴμαστε μία χώρα ποὺ ἔχει δεχθεῖ, ὅπως ξέρετε, πάρα πολλοὺς ξένους, ἀπὸ ἄλλες φυλὲς καὶ ἀπὸ χῶρες τῆς Ἀφρικῆς ὀπα- 56

δοὺς ποικίλων θρησκευμάτων καὶ πιστευμάτων καὶ θὰ συναντᾶτε καὶ ὡς ἐθελόντριες τέτοιους ἀνθρώπους, ἀσθενεῖς στὰ Νοσοκομεῖα ἔρχονται ἐδῶ γιὰ καλύτερη ἰατρικὴ περίθαλψη, διότι, μὲ τὶς συνθῆκες ποὺ ἐπικρατοῦν στὶς χῶρες τους, δὲν ἔχουν πρόσβαση σὲ ὀργανωμένες νοσοκομειακὲς ἐγκαταστάσεις. Πῶς τοὺς ἀντιμετωπίζουμε ἐμεῖς οἱ «λευκοί», οἱ Εὐρωπαῖοι, αὐτοὺς τοὺς ἀνθρώπους; σὰν ἀνθρώπους δευτέρας κατηγορίας; Αὐτὸ δὲν ἐπιτρέπεται σὲ μία πολιτισμένη χώρα πρέπει νὰ τοὺς βλέπουμε ὡς ἴσους μ ἐμᾶς συνανθρώπους πρῶτ ἀπ ὅλα καὶ στὴ συνέχεια νὰ προσπαθοῦμε νὰ ἱκανοποιήσουμε τὶς ἀνάγκες τους. Οἱ διακρίσεις ὅμως ὑπάρχουν ἀκόμα στὴν ἐποχή μας καὶ περισσότερο τώρα στὴν Ἑλλάδα, ποὺ γίνεται σταυροδρόμι πολλῶν παρανόμων μεταναστῶν καὶ προσφύγων, ποὺ θέλουν νὰ πᾶνε πρὸς τὶς πλούσιες χῶρες τῆς Εὐρώπης βλέπετε καὶ στὰ ΜΜΕ πόσο σοβαρὰ προβλήματα ἔχουμε μὲ τοὺς μετανάστες. Θρησκευτικὲς διακρίσεις - μιὰ καὶ ἀπευθυνόμαστε, ἐδῶ, σὲ θρησκευομένους ἀνθρώπους. Μὲ πόσους ἀνθρώπους διαφορετικῶν θρησκειῶν διασταυρώνονται καθημερινὰ τὰ βήματά μας! Πρέπει νὰ τοὺς σεβόμαστε, ὅπως αὐτοὶ σέβονται τὸ δικό μας «πιστεύω». Κοινωνικὲς διακρίσεις. ὲν ξέρω ἂν μπορεῖτε νὰ ἀντιληφθεῖτε τί σημαίνει κοινωνικὲς διακρίσεις Στὴν Ἀθήνα ὑπάρχουν περιοχὲς «ὑποβαθμισμένες». Ἐμεῖς ἀπὸ τὸ Κολωνάκι, μιᾶς καὶ εἴμαστε κοντὰ στὸ Κολωνάκι, ὄχι ὅλοι μας ἀλλὰ κάποιοι ἀπὸ μᾶς, βλέπουμε τοὺς ἀνθρώπους πέρα ἀπὸ τὸ ποτάμι μὲ διαφορετικὸ μάτι ἀπ ὅ,τι αὐτοὺς ποὺ εἶναι ἀπὸ τὸ ποτάμι κι ἐδῶ. Κάνουμε λοιπὸν τὴν κοινωνικὴ αὐτὴ διάκριση, διότι ἔτσι μᾶς ἔχουν διαπαιδαγωγήσει, δυστυχῶς, ἀλλὰ δὲν θὰ πρέπει νὰ γίνεται αὐτό. Ἢ ἔχουμε μία περιοχὴ στὴν ὁποία ζοῦν πάρα πολλοὶ τσιγγάνοι. Τοὺς ἀντιμετωπίζουμε ὅμως κι αὐτοὶ εἶναι ἄνθρωποι. Ἄλλωστε φέρουμε κι ἐμεῖς εὐθύνη γιὰ τὴν κατάσταση στὴν ὁποία βρίσκονται, γιὰ τὶς συνθῆκες ὑπὸ τὶς ὁποῖες ζοῦν. Ἐπίσης, τὸ φύλο, μιᾶς καὶ εἴμαστε, οἱ περισσότεροι ἐδῶ, γυναῖκες. Ὑ- πάρχει κι ἐκεῖ διάκριση, ἀκόμα καὶ στὸν ἐργασιακό μας χῶρο. Νὰ δοῦμε καὶ τὴ Βουλή μας πόσες γυναῖκες, πόσες Βουλευτίνες ὑπάρχουν στὴ Βουλή μας; καὶ ἐκεῖ διάκριση: πρῶτα θὰ πᾶνε οἱ ἄντρες καὶ μετὰ οἱ γυναῖκες. (Οἱ παρόντες ἐξαιροῦνται! ) Ὅμως ἔχει ἀποδειχθεῖ μέσα στὴν Ἱστορία ὅτι ἕνας ἰσχυρὸς 57

ἄνδρας πίσω του ἔχει μία πολὺ ἰσχυρότερη γυναίκα! Ἂν δὲν παλέψουμε ἐ- μεῖς οἱ γυναῖκες, δὲν γίνεται τίποτα. Πάντα μέσα σὲ νόμιμα πλαίσια Λοιπόν αὐτὰ εἶναι τὰ βασικὰ κοινωνικὰ προβλήματα. Καὶ πᾶμε στὰ δευτερογενῆ: ὡς συνέπειες τῆς φτώχειας γιὰ παράδειγμα, ἔχουμε ἄθλιες στεγαστικὲς συνθῆκες, ἐγκατάλειψη οἰκογενειακῆς στέγης, κακὴ διατροφή, ἀνεπαρκῆ ἐκπαίδευση. Στὴ συνέχεια προκύπτουν, ὡς τριτογενὲς πρόβλημα, ἀντικοινωνικὲς τάσεις καὶ τρόποι συμπεριφορᾶς, καταχρήσεις, ἀλκοόλ, ναρκωτικά Ἄλλο τριτογενὲς πρόβλημα, ὡς συνέπεια τῆς ἐγκατάλειψης τῆς οἰκογενειακῆς στέγης, ἡ οἰκονομικὴ ἐξάρτηση τῆς οἰκογένειας ἀπὸ τὸν ἐγκαταλείψαντα γονέα. Ἔχουμε πάρα πολλὲς μονογονεϊκὲς οἰκογένειες Πολλὲς οἰκογένειες διαλύονται ὑπάρχει πλῆθος ἀγάμων μητέρων θὰ σᾶς μιλήσει ἡ κυρία Κανακοπούλου γιὰ τὰ προγράμματα μὲ τὰ ὁποῖα ἡ Πρόνοια ἀπευθύνεται σ αὐτές πρέπει νὰ στηρίζουμε αὐτὲς τὶς μητέρες στὴν προσπάθειά τους νὰ φροντίσουν τὸ παιδί τους, γιατὶ ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ τὴ στήριξή μας καὶ ἀπὸ τὴ δική σας στήριξη. Ἄλλη δευτερογενὴς συνέπεια τῆς φτώχειας: ἡ κακὴ διατροφή. Ὡς μητέρες δὲν ἔχετε διαπιστώσει ὅτι τὸ παιδὶ θὰ πρέπει νὰ τρώει ἀπ ὅ- λες τὶς βιταμίνες; Εἶναι ἁπλὰ πράγματα καὶ ὅμως ἡ κακὴ διατροφὴ μπορεῖ πολλὲς φορὲς νὰ προκαλέσει προβλήματα στὴ νοημοσύνη, νοητικὴ στέρηση, γενετικὲς ἀνωμαλίες καὶ ὅταν λέμε γενετικὲς ἀνωμαλίες, ἐννοοῦμε συνέπειες προκαλούμενες στὸ ἔμβρυο ἐξ αἰτίας τῆς κακῆς διατροφῆς τῆς ἐγκύου ἐπίσης ἀπάθεια: ἀδιαφορία γιὰ τὸ τί συμβαίνει γύρω μας, ἐλλιπὴς «συναισθηματικὴ νοημοσύνη», γιὰ τὴν ὁποία εὐθύνεται καὶ ἡ μὴ σωστὴ διατροφή. Ἡ ἀνεπαρκὴς ἐκπαίδευση εἶναι ἐπίσης δευτερογενὲς κοινωνικὸ πρόβλημα, ἀπόρροια τῆς φτώχειας ἐλλιπὴς προετοιμασία γιὰ τὸ βιοποριστικὸ ἐπάγγελμα, ἐλλιπὴς προετοιμασία γιὰ ὑπεύθυνη συμμετοχὴ στὰ κοινά. Ἐσεῖς, ποὺ βρίσκεστε ἐδῶ ὡς ἐθελόντριες, σίγουρα ἔχετε, τοὐλάχιστον, τὴ βασικὴ ἐκπαίδευση. Αὐτὸ σᾶς ἔχει κάνει νὰ εὐαισθητοποιηθεῖτε καὶ νὰ ἀσχοληθεῖτε μὲ τὰ κοινά ἔ- τσι δὲν εἶναι; Αὐτὸ εἶναι ὅ,τι καλύτερο μπορεῖ νὰ κάνει ἕνας σωστὸς πολίτης καὶ πόσο μᾶλλον ὅταν ἔχει ἀρκετὸν ἐλεύθερο χρόνο. Ἀλλά, ὅταν θέλουμε νὰ βροῦμε ἐλεύθερο χρόνο, τὸν βρίσκουμε καὶ ἂς δουλεύουμε, ἀρκεῖ νὰ τὸ θέλουμε... 58

Ἀναφερθήκαμε προηγουμένως στὴ μάστιγα τοῦ πολέμου. Ὁ πόλεμος, ὡς γνωστόν, συνεπάγεται συχνότατα θάνατο (μὲ τὰ γνωστὰ τριτογενῆ ἐπακόλουθα τοῦ πένθους, τῆς χηρείας, τῆς ὀρφάνιας ) ἢ ἀναπηρία Ὁ πόνος τοῦ θανάτου σιγὰ - σιγὰ μπορεῖ νὰ ξεπερνιέται, ἀλλὰ ἡ ἀναπηρία, δευτερογενὲς ἀτομικὸ καὶ κοινωνικὸ πρόβλημα, εἶναι ἕνα συνεχὲς βάρος τὸ ὁποῖο ὑπάρχει μέσα στὴν οἰκογένεια ποὺ ἔχει τὸν ἀνάπηρο καὶ ὁδηγεῖ στὸ τριτογενὲς πρόβλημα: ἐπαγγελματικὲς δυσκολίες, οἰκονομικὴ δυσπραγία. ιότι ἕνας ἀνάπηρος εἶχε μάθει πρὶν ἀπὸ τὴν ἀναπηρία του νὰ κάνει μία δουλειὰ χρησιμοποιώντας τὰ χέρια του καὶ τὸν μηρό του μετὰ τὴν ἀναπηρία του πρέπει νὰ ἐπανεκπαιδευτεῖ, γιὰ νὰ ἔχει μία νέα ἐργασία προσαρμοσμένη στὴν ἀναπηρία του. Γι αὐτὸ ὑπάρχουν καὶ πάρα πολλὰ προγράμματα ἐπαγγελματικῆς κατάρτισης γιὰ ἀναπήρους, στὰ διάφορα Ἱδρύματα Ἕνας ἀνάπηρος δὲν παίρνει τὰ ἴδια χρήματα ποὺ ἔπαιρνε ὅταν ἦταν, πρὶν ἀπὸ τὴν ἀναπηρία, ἐργαζόμενος. Τὰ ἐπιδόματα, θὰ τὸ ξέρετε καὶ ἀπὸ τὶς περιπτώσεις ποὺ θὰ ἔχετε σὲ Νοσοκομεῖα, εἶναι ἀνεπαρκῆ ἔτσι, ὅταν κάποιος πάθει ἐγκεφαλικό, ἂς ποῦμε - ὑπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις - ἀμέσως πέφτει τὸ εἰσόδημα, ἀναγκάζεται λοιπὸν ἡ γυναίκα νὰ βγεῖ στὴν ἀγορὰ ἐργασίας νὰ δουλέψει καὶ τὰ παιδιὰ ἐπίσης, ἂν ὑ- πάρχουν, καὶ τὸ ἐπίδομα ποὺ τοὺς δίνει τὸ ΙΚΑ δὲν εἶναι παρόλο ποὺ εἶναι ἀναπηρία 67 %, ὑπάρχει ἕνας μισθὸς καὶ ἕνα ἐπίδομα ἀλλὰ δὲν φτάνει... Ἄλλα δευτερογενῆ προβλήματα, συνέπειες τοῦ πολέμου: Καταστροφὴ τοῦ φυσικοῦ πλούτου. Ὁ πόλεμος τραυματίζει καὶ θανατώνει ὄχι μόνο τοὺς ἀνθρώπους, ἀλλὰ καὶ τὸν φυσικὸ πλοῦτο πυρηνικὴ ἐνέργεια, πλουτώνια καὶ ὅλα αὐτὰ ποὺ ἀκοῦτε στὶς εἰδήσεις τελευταῖα, αὐτὰ ὅλα καταστρέφουν τὸ περιβάλλον. Τί ἔγινε στὴ Γιουγκοσλαβία ἐδῶ κοντὰ σ ἐμᾶς; Πόσα πράγματα συνέβησαν μετὰ τὸν πόλεμο; Ὅλ αὐτὰ λοιπὸν ἐπηρεάζουν τὸν πλοῦτο, τὸν φυσικὸ πλοῦτο τῆς χώρας Ἐγκατάλειψη τῶν καλλιεργειῶν, στέρηση τῶν ἀναγκαίων αὔξηση τοῦ κόστους καὶ ὑποβάθμιση τῆς ποιότητας τῆς ζωῆς Μετακίνηση πληθυσμῶν, πρόσφυγες ἀναγκαστικά, διότι ἐφόσον ἔχουμε πόλεμο ἐκεῖ, μετακινοῦμε τοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ περιοχὴ σὲ περιοχή. Νὰ θυμηθοῦμε λίγο καὶ τὴ δική μας προσφυγιὰ τὸ 22. Πόσοι ἄνθρωποι ἀπὸ τὴ Μ. Ἀσία ἔφυγαν καὶ ἦρθαν ἐδῶ... κάτω ἀπὸ ἄθλιες συνθῆκες καὶ πόσο κόστι- 59

σε αὐτὸ στὴν Ἑλλάδα, καὶ μάλιστα τότε ποὺ ἦταν ἀκόμα χώρα φτωχή Τί πόνος καὶ ὁ ξεριζωμός! δὲν ξέρω, μπορεῖ κάποιοι ἀπὸ ἐσᾶς νὰ εἶναι ἡ τρίτη γενιά, ἡ δεύτερη γενιὰ προσφύγων νὰ γνωρίζετε ἀπὸ διηγήσεις τῶν οἰκείων σας τί σημαίνει προσφυγιά Τί πόνος καὶ ἡ ἐγκατάλειψη! ἡ μετακίνηση πληθυσμῶν ἀναγκάζει πάρα πολλὲς φορὲς τοὺς ἀρχηγοὺς τῶν οἰκογενειῶν νὰ φεύγουν ἀπὸ τὴν πατρίδα τους σὲ ἀναζήτηση καλύτερων συνθηκῶν ζωῆς, ἀ- φήνοντας πίσω τὴν οἰκογένεια, ποὺ κάποια στιγμὴ θὰ τοὺς ἀκολουθήσει. Ἀλλὰ ὑπάρχουν ὅμως καὶ περιπτώσεις ποὺ ἐξαφανίζεται ὁ ἀρχηγὸς τῆς οἰκογένειας καὶ πίσω ἡ μητέρα μὲ τὰ παιδιὰ προσπαθεῖ νὰ καλύψει τὶς ἀνάγκες Καὶ ἔχουμε πολλὲς τέτοιες περιπτώσεις... ευτερογενῆ προβλήματα ἀπὸ τὶς διακρίσεις: Προκαταλήψεις. Εἴμαστε προκατειλημμένοι ἀπέναντι στοὺς ξένους, δὲν πρέπει νὰ τὸ κρύβουμε, ἐνῶ εἴμαστε ἕνας λαὸς ποὺ λάτρευε στὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα τὸν Ξένιο ία, τῆς φιλοξενίας τὸν θεό. Ἡ συμπεριφορὰ τῶν ξένων τοὺς ἀνάγκασαν κάποιοι νὰ γίνουν ἔτσι. Λοιπὸν φοβόμαστε νὰ τοὺς ἀντιμετωπίζουμε μὲ σωστὸ τρόπο καὶ ἰσότιμα. Κλείνουμε τὰ σπίτια μας, προσέχουμε σὲ ποιὸν θὰ ἀνοίξουμε, ὅλ αὐτὰ εἶναι πράγματα τὰ ὁποῖα δημιουργοῦνται μέσα ἀπὸ διάφορες παραμέτρους, ποὺ δὲν εἶναι στὴ δική μας εὐθύνη εἶναι ἀποφάσεις κάποιων κέντρων μεγάλων. Μειονότητες ἀποξένωση ἀπομόνωση δυσκολίες προσαρμογῆς Ὅλοι αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι ποὺ ἔρχονται ἐδῶ δὲν ξέρουν τὴ γλῶσσα, φοβοῦνται τὸ ξένο... βρίσκονται σὲ μία ξένη χώρα καὶ εἶναι πολὺ φυσικὸ νὰ ἀ- πομονώνονται. Ἔχουμε δηλαδὴ περιπτώσεις, ἂς ποῦμε, γκέτο, ὅπου ἔχουμε πάρα πολλοὺς Ἀλβανούς, πάρα πολλούς λ. χ. ἡ περιοχὴ τῆς Κυψέλης εἶναι γεμάτη ἀπὸ Ἀλβανοὺς καὶ ἀπὸ Πολωνούς. Ἡ περιοχὴ τῶν Ἀμπελοκήπων ἔχει πάρα πολὺ μεγάλο πλῆθος Φιλιππινέζων Θέλω νὰ πῶ ὅτι αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι προσπαθοῦν νὰ ἐπιβιώσουν σ ἕναν ξένο χῶρο μὲ τὸ νὰ εἶναι ἑνωμένοι γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν τὰ προβλήματα ποὺ προκύπτουν, ἔτσι δὲν εἶναι; κι ἐ- μεῖς τὸ ἴδιο θὰ κάναμε σὲ μία ξένη χώρα. Ἂς δοῦμε τοὺς δικούς μας μετανάστες, στὴ Γερμανία, στὴν Αὐστραλία, στὴν Ἀμερική δὲν ἔχουν συγκροτήσει κοινότητες, γιὰ νὰ μποροῦν νὰ κρατοῦν τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα τῆς Ἑλλάδος; - ( ἀκρ. ) Καμιὰ σχέση δὲν ἔχουν οἱ Ἕλληνες μετανάστες μὲ τοὺς μετανάστες ποὺ παράνομα φτάνουν στὴ χώρα μας 60

- ( κα Π. ) Ὄχι, ὄχι, ἐκεῖ ἦταν ὀργανωμένα. ιότι ὑπῆρξε διακρατικὴ συμφωνία. Θέλω νὰ πῶ ὅτι κι ἐκεῖνοι, σὰν ξένοι ποὺ ἦταν, προσπαθοῦσαν νὰ ἔρθουν σὲ ἐπικοινωνία μὲ τοὺς ὁμογενεῖς τους. Ἀλλὰ ἡ ἀντιμετώπιση τοῦ Γερμανικοῦ κράτους ἦταν σωστὴ καὶ ὀργανωμένη. Ὑπῆρχαν κέντρα ὑποδοχῆς, ἐνῶ ἐμεῖς τοὺς δεχτήκαμε ἐντελῶς ἀνοργάνωτα, γι αὐτὸ καί - ( ἀκρ. ) Μπήκανε πολλοὶ λαθραῖα. - ( κα Π. ) Καὶ ὄχι μόνο Θὰ μποροῦσαν ὅμως νὰ ὑπῆρχαν κέντρα ὑποδοχῆς ἀκόμα καὶ γιὰ τοὺς λαθραίους. Ἄφησαν τὰ σύνορά μας ἀνοικτά, μπῆκαν, δὲν εἴχαμε προλάβει κἂν νὰ καταλάβουμε τί γίνεται. Κι ἔγινε αὐτὸ ποὺ ἔγινε καὶ τώρα δὲν μποροῦμε νὰ τὸ συμμαζέψουμε. Λοιπόν, ἄλλη, τριτογενής, συνέπεια: ἀλλοτρίωση. Πολλὲς φορὲς ξεχνοῦν οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ ἀπὸ ποιὰ χώρα προέρχονται. ηλαδή, προσπαθώντας νὰ προσαρμοστοῦν στὸν νέο τρόπο ζωῆς καὶ στὴ νέα «πατρίδα», ξεχνοῦν ἀκόμα καὶ τὴ θρησκεία τους, τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμά τους, ἀλλὰ αὐτὸ δὲν εἶναι σωστό. Εἴμαστε στὴν Εὐρώπη τώρα ἐμεῖς, ἀλλὰ θέλουμε καὶ πρέπει νὰ κρατήσουμε τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα τῆς Ἑλληνικῆς παράδοσης αὐτὰ εἶναι ἡ Ἱστορία μας. Ἔτσι κι ἐμεῖς πρέπει νὰ σεβαστοῦμε τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα τῶν Πολωνῶν, τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα τῶν Ἀλβανῶν, τῶν Βουλγάρων κλπ κι ἐκεῖνοι κουβαλᾶνε μιὰ κουλτούρα μέσα στὴν ὁποία μεγάλωσαν δὲν μποροῦν νὰ τὴν ξεχάσουν, εἶναι ἡ ζωή τους αὐτή ὅπως οἱ δικοί μας οἱ μετανάστες στὴν Ἀμερικὴ κράτησαν τὴν Ἑλληνικὴ παράδοση, καὶ μπορῶ νὰ πῶ καλύτερα ἀπ ὅ,τι ἐμεῖς ἐδῶ Ἄλλο τριτογενὲς πρόβλημα: ἡ περιφερειακὴ διαβίωση περιθωριοποιημένα ἄτομα, τὰ λεγόμενα κοινωνικὰ ἀποκλεισμένα ἄτομα. Πόσοι ἀπὸ ἐμᾶς δεχόμαστε στὸ σπίτι μας ἐπισκέψεις ἀπὸ ξένους; Ἔχετε ἀναρωτηθεῖ; υσκολευόμαστε. Γιατὶ ὑπάρχει ὁ φόβος. - ( ἀκρ. ) Τὴ νύχτα ἀπὸ τὸ παράθυρο δεχόμαστε! - ( κα Π. ) Ναί, ἀλλὰ εἶναι παράνομη ἡ ἐπίσκεψη! Θέλω νὰ πῶ κάποιον ξένο στὸ σπίτι μας, ὄχι, δὲν τὸν βάζουμε εὔκολα. - ( ἀκρ. ) Ἐκεῖ ἔρχονται ὅμως γιατὶ ὑπάρχουν ἄλλοι λόγοι, ἐπιβίωσης. - ( ἀκρ. ) παιδάκια ξένα καὶ οἱ συγγενεῖς καὶ ὅλοι αὐτοὶ νὰ μοῦ κάνουν δηλαδὴ μὲ τρομάζουν, μὲ φοβίζουν. 61

- ( κα Π. ) Ἐσεῖς πήγατε νὰ κάνετε μία καλὴ κίνηση καὶ τελικὰ βρήκατε τὸν μπελά σας; - ( ἀκρ. ) Ναί γιατὶ ἡ Ἐκκλησία, θυμᾶμαι, στὴν ἀρχή, ὅταν ἐμφανίστηκαν οἱ πρῶτοι Βορειοηπειρῶτες καὶ Ἀλβανοί, εἶχε κάνει μεγάλη προσπάθεια νὰ βαφτίσει ἀνθρώπους, νὰ τοὺς κάνει Ὀρθοδόξους καὶ αὐτὸ ἦταν μία πολὺ καλὴ κίνηση. Ἀλλὰ δυστυχῶς μέχρι ποὺ βαφτίσαμε καὶ ἐγὼ ἔχω βαφτίσει πάρα πολλὰ παιδιὰ ποὺ βάφτισα, ἀλλιῶς τοὺς δίναμε τὰ ὀνόματα καὶ ἀλλιῶς τὰ φώναζαν. Πήγαινα, οὔτε πλησίαζαν. Τοὺς ἔλεγα «θὰ ἔρθω τὸ πρωὶ νὰ τὸ πάρω νὰ πάει νὰ κοινωνήσει, νὰ πάει τὸ παιδὶ στὴν Ἐκκλησία» καὶ μὲ κορόιδευαν: «Ἔφαγε τὸ παιδὶ τώρα». - ( ἀκρ. ) Μπορεῖ νὰ τὸ ἔκαναν γιὰ ἄλλους λόγους, ὅτι «νὰ βαφτίσουμε τὸ παιδὶ γιὰ νὰ γίνουμε δεκτοὶ στὴν Ἑλληνικὴ κοινωνία». - ( κα Π. ) ὲν σημαίνει ὅτι εἶναι ὅλοι ἔτσι ὅμως. - ( ἀκρ. ) Τὸ 99%. - ( κα Π. ) Οἱ περισσότεροι ναί, ὄχι ὅμως ὅλοι. Ὑπάρχουν καὶ καλοὶ ἄνθρωποι. Νὰ πεῖ κάτι μιὰ κυρία πάνω σ αὐτὸ τὸ θέμα - ( ἀκρ. ) Μισὸ λεπτό. Εἴχαμε ἕναν πάρα πάρα πολὺ καλὸ πατέρα, τὸν μακαριστὸ Κωνσταντῖνο Ἀνδρουλάκη. Μᾶς ἔπαιρνε καὶ μᾶς ἔστελνε σὲ ξένους. Μᾶς εἶχε στείλει μία φορὰ στὴν Πλατεῖα Κάνιγγος Βάθης, σὲ ἕνα ξενοδοχεῖο ποὺ τὸ εἶχε νοικιάσει ἡ Ἀρχιεπισκοπὴ καὶ φιλοξενοῦσε ξένους, Κούρδους. Ἦρθε ὁ Ἱερέας καὶ τοὺς ἔδινε τὰ πάντα, τροφή κι ἐμεῖς πηγαίναμε. - ( κα Π. ) Oἱ περιθωριοποιημένοι ἄνθρωποι ἐκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά, προκαλοῦν συγκρούσεις, κάνουν κλοπές ὲν εἶναι τυχαῖο ποὺ λέει ὁ λαός μας: «ἡ πείνα βγάζει μάτι». Ὅταν λοιπόν αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἄνεργοι, ἔχουν ἔρθει ἐδῶ γιὰ καλύτερη ζωὴ καὶ δὲν τὴ βρῆκαν αὐτὴ τὴν καλύτερη ζωή, θ ἀναγκαστοῦν νὰ κλέψουν γιὰ νὰ ἐπιβιώσουν. Τελείωσαν τὰ Ὀλυμπιακὰ ἔργα, αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι δὲν ἐπέστρεψαν στὴν πατρίδα τους, ἔμειναν ἐδῶ ἐνῶ θὰ ἔπρεπε νὰ ἐπιστρέψουν. Ἦρθαν νὰ δουλέψουν ἕνα διάστημα, νὰ γυρίσουν πίσω, γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ ἔχουν δουλειὰ αὐτοὶ ποὺ πραγματικὰ ἔχουν ἀνάγκη. Καὶ ὅλ αὐτά Γι αὐτὸ τὸν τελευταῖο καιρὸ ἔχουμε 62

πάρα πολλὲς κλοπὲς ἀπὸ ξένους δὲν εἶναι τυχαῖο. Κι ἀκόμα ἔρχονται δυσκολότερες μέρες. Ἕνα ἀκόμα θέμα: τὰ ἐπιδόματα. Μιλήσαμε ἐδῶ γιὰ διάφορα προβλήματα, ἔτσι; Αὐτὰ τὰ προβλήματα ἀντιμετωπίζονται ἀπὸ διάφορες κοινωνικὲς ὑπηρεσίες. Ἡ μία πολὺ σημαντικὴ κοινωνικὴ ὑπηρεσία εἶναι ἡ Νομαρχία θὰ σᾶς μιλήσει σχετικὰ ἡ κυρία Κανακοπούλου κι ἐγὼ θὰ σᾶς πῶ στὴ συνέχεια κάποια ἄλλα προγράμματα κοινωνικῶν ὑπηρεσιῶν ποὺ ἀνήκουν σὲ ἄλλους φορεῖς: στὸν Ἐρυθρὸ Σταυρό, στὴ ΧΕΝ, στὴν Ἐκκλησία κλπ. Ἔχω ἕναν κατάλογο ποὺ τὰ ἀναφέρει ἀναλυτικά, κατὰ ἡλικιακὲς ὁμάδες καὶ θὰ σᾶς δώσει ὁ πατὴρ Βασίλειος καὶ μιὰ φωτοτυπία. Βοηθᾶ πάρα πολύ εἶναι ἕνας πίνακας πάρα πολὺ ἐξυπηρετικός μπορεῖτε νὰ τὸν ἔχετε πάντα μαζί σας. Λοιπόν, νὰ μιλήσουμε γιὰ τὰ ἐπιδόματα κοινωνικῆς προστασίας, κατὰ κατηγορίες. Κατ ἀρχὴν μιλᾶμε γιὰ ἰατροφαρμακευτικὴ περίθαλψη. Αὐτὸ τὸ δικαιοῦται ὁ κάθε Ἕλληνας πολίτης, εἴτε ἔχει εἴτε δὲν ἔχει ἀσφάλεια. ιότι ὑπάρχουν πάρα πολλοὶ συμπολίτες μας οἱ ὁποῖοι εἶναι ἄποροι γι αὐτοὺς ἡ Πρόνοια ἐκδίδει μιὰ βεβαίωση κοινωνικῆς προστασίας, μὲ τὴν ὁποία καλύπτεται ἡ ἰατροφαρμακευτική τους περίθαλψη εἴτε ἐκτὸς εἴτε ἐντὸς Νοσοκομείου. ικαιοῦνται λοιπὸν ὅλοι αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι καὶ σ αὐτὴ τὴν κατηγορία ἀνήκουν καὶ οἱ μοναχοὶ καὶ οἱ μοναχές, οἱ ὁποῖοι ἐπίσης δικαιοῦνται καὶ μπαίνουν στὸν ΟΓΑ γιατὶ δὲν εἶχαν ποτὲ πληρώσει γιὰ τὴν ἀσφάλειά τους καὶ τὸ Κράτος θέσπισε ἕναν Νόμο καὶ εἶπε ὅτι οἱ μοναχοὶ καὶ οἱ μοναχὲς δικαιοῦνται νὰ ἔχουν ἰατροφαρμακευτικὴ περίθαλψη καὶ σύνταξη ἀπὸ τὸν Ὀργανισμὸ Γεωργικῶν Ἀσφαλίσεων. Ἀναπηρία Ἀνικανότητα, μιὰ ἄλλη κατηγορία ὅπου θὰ πρέπει νὰ δοθεῖ ἐπίδομα. Ἐργατικὰ ἀτυχήματα. Συντάξεις. Συντάξεις ἐπιζώντων μελῶν, δηλαδὴ αὐτῶν οἱ ὁποῖοι εἶναι προστατευόμενα ἄτομα, ἡ σύζυγος, τὰ παιδιά. Σὲ μιὰ οἰκογένεια, δηλαδή, ὑπάρχει ἀναπηρία, τὸ παιδὶ στὴ συνέχεια δικαιοῦται νὰ πάρει κάποιο ἐπίδομα Μητρότητα. Πρέπει τὴ Μητρότητα νὰ τὴν ὑποστηρίζουμε καὶ νὰ τὴν ἐπιδοτοῦμε, διότι ἔχουμε μεγάλη ὑπογεννητικότητα στὴν Ἑλλάδα καὶ θὰ ἔπρεπε νὰ κάνει περισσότερα πράγματα ἡ Πολιτεία μας γι αὐτό Ἀνεργία Στέγαση κι ἐδῶ ἐπιδόματα ἐπίσης ἐπιδόματα γιὰ τοὺς πρόσφυγες κλπ. 63

Τώρα θὰ σᾶς δώσω μία εἰκόνα ἡ ὁποία ἀναφέρεται στὰ ἄτομα καὶ στὶς ὁμάδες ποὺ χρειάζονται βοήθεια σὲ μία κοινότητα. Καὶ ὅταν λέμε «κοινότητα», ἐμεῖς οἱ θεωρητικοὶ ἐννοοῦμε μία γεωγραφικὴ περιοχὴ ὅπου διαμένουν ἄνθρωποι. Ὁ ῆμος, ἂς ποῦμε, Ἀθηναίων εἶναι μία κοινότητα ἢ ἡ συνοικία στὴν ὁποία κατοικεῖτε εἶναι μία κοινότητα. Κοινότητα ὂμως ὄχι.. ὂπως λέμε, τὸ Kοινοτικὸ Γραφεῖο τοῦ χωριοῦ μας. Λοιπόν, σὲ μιὰ κοινότητα χιλίων κατοίκων μπορεῖ νὰ ὑπάρχουν ἑξακόσιοι ἡλικιωμένοι. Νὰ μία κατηγορία ἀνθρώπων οἱ ὁποῖοι χρειάζονται βοήθεια γιατὶ οἱ μεγάλες πόλεις ἔχουν μοναχικὰ ἡλικιωμένα ἄτομα. Πόσοι ἀπὸ ἐ- μᾶς μένουμε μὲ τὰ παιδιά μας; ὅλοι μένουμε μόνοι μας. ὲν ἔχουμε πιὰ τὴν παραδοσιακὴ δομὴ καὶ λειτουργία τῆς οἰκογένειας, ποὺ ξέραμε. Ἐπικρατεῖ, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, στὶς μέρες μας, ἡ πυρηνικὴ οἰκογένεια, ποὺ ἀποτελεῖται μόνο ἀπὸ τὰ παιδιά, σὲ νεαρὴ ἡλικία, καὶ τὴ μητέρα καὶ τὸν πατέρα καὶ ὅταν ὁ παπποὺς καὶ ἡ γιαγιὰ γεράσουν, φεύγουν ἀπὸ τὸ σπίτι καὶ πᾶνε καὶ μένουν μόνοι τους, ξέρω γώ, στὸ χωριό καὶ οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ φροντίδα. Ἄρα πρέπει νὰ ὑπάρχουν τέτοιες ὑπηρεσίες στὴν κοινότητα, γιὰ νὰ φροντίζουν τοὺς ἡλικιωμένους. Ἔχουμε τὰ ΚΑΠΗ σὲ διαφόρους ήμους, ὅπου πηγαίνουν οἱ ἡλικιωμένοι καὶ περνοῦν τὴν ὥρα τους εὐχάριστα. Ὁ ῆμος Ἀθηναίων ὀνομάζει αὐτοὺς τοὺς φορεῖς «λέσχες φιλίας». ὲν ξέρω ἂν τὰ ἔχετε ὑπ ὄψιν σας παρέχουν τὶς ἴδιες ὑπηρεσίες: ἰατρικὴ περίθαλψη, ψυχαγωγία Ὁ Κοινωνικὸς Λειτουργὸς ὀφείλει νὰ ἀσχολεῖται, δὲν ξέρω ἂν ὅλοι τὸ κάνουν, μὲ τὰ προβλήματα ποὺ παρουσιάζει ὁ ἡλικιωμένος Στὰ ἴδια πλαίσια τῆς κοινότητας ἐντάσσεται καὶ τὸ πρόγραμμα «βοήθεια στὸ σπίτι», ποὺ ἀπευθύνεται σὲ ἡλικιωμένους καὶ ἐπίσης σὲ ἄτομα τὰ ὁποῖα δὲν μποροῦν νὰ φροντίσουν τὸν ἑαυτό τους διότι ἔχουν κάποια ἀναπηρία. Σὲ μία κοινότητα δέκα χιλιάδων κατοίκων ὑπάρχουν ( αὐτὰ εἶναι ποσοστὰ ποὺ ἔ- χουν βγεῖ ἀπὸ μελέτες ) διακόσιοι ἀνάπηροι ποὺ χρειάζονται καθημερινὴ φροντίδα καὶ μόνο μὲ τὴν «καλημέρα» ποὺ θὰ πεῖ στὸν ἀνάπηρο κάποιος ἄνθρωπος, ἀμέσως ἐκεῖνος θὰ χαμογελάσει, ὅτι «κάποιος μὲ νοιάζεται»... - ( ἀκρ. ) ηλαδή, σ αὐτὰ τὰ προγράμματα, τοὺς πληρώνουν τώρα πάλι; γιατὶ εἶχαν σταματήσει νὰ τοὺς πληρώνουν. 64

- ( κα Π. ) Ὄχι, συνεχίζεται τὸ πρόγραμμα ξανά. Ὑπῆρχε κάποιο προβληματάκι ἀλλὰ τελικά - ( ἀκρ. ) ὲν εἶναι καὶ τόσο προβληματάκι! Ἦταν δώδεκα καὶ δεκαοκτὼ μῆνες ἀπλήρωτες - ( κα Π. ) Ρυθμίστηκε αὐτό. - ( ἀκρ. ) Ρυθμίστηκε καὶ μονιμοποιοῦνται οἱ ὑπάλληλοι αὐτοί. - ( κα Π. ) Ἔφταιγε ὁ ἐλλιπὴς προγραμματισμός. Στὴν Ἑλλάδα, δυστυχῶς - ὅσο θυμᾶμαι ἀπὸ τὴ δουλειά μου ὡς Κοινωνικῆς Λειτουργοῦ - κάνουμε κάποια πράγματα ἐπιφανειακά, χωρὶς νὰ σκεπτόμαστε μακροπρόθεσμα, τί θὰ γίνει ἅμα τελειώσει ἡ σύμβαση, ποῦ θὰ βροῦμε τὰ χρήματα ἀπὸ τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση πῶς θὰ πληρώσουμε τὴ νοσηλεύτρια, τὴν Κοινωνικὴ Λειτουργό, τὴν ἐργοθεραπεύτρια, τὴ φυσιοθεραπεύτρια, ὅλη τὴν ὁμάδα τὸν γιατρό, ὁ ὁποῖος θὰ πάει νὰ βοηθήσει τὸ ἄτομο στὸ σπίτι. - ( ἀκρ. ) Κι ἐσεῖς τὰ βλέπετε ἀκόμα καλύτερα, στὴν πράξη. Πρῶτα προσλαμβάνεται τὸ προσωπικό, μετὰ ὑποβάλλεται ἡ μελέτη καὶ περιμένουν πότε θὰ πάρουν τὰ χρήματα - ( κα Π. ) Λοιπόν, στὴ συνέχεια, ὑπάρχουν οἰκογένειες στὶς ὁποῖες ὁ πατέρας εἶναι ἀνειδίκευτος ἐργάτης καὶ αὐτὲς οἱ οἰκογένειες χρειάζονται φροντίδα Ἐπιπλέον, κάθε νέα οἰκογένεια ἔχει κάποιες ἀνάγκες τί χρειάζεται ἕ- να καινούργιο ζευγάρι; Θυμηθεῖτε λίγο τὸν ἑαυτό σας, ὅταν ξεκινήσατε τὴν οἰκογένειά σας. Τί συμβουλὲς θὰ θέλατε γιὰ νὰ κάνετε σωστὴ οἰκογένεια; Ὑπάρχουν τέτοια προγράμματα, ὅπου θὰ μπορεῖ νὰ πάει τὸ ζευγάρι καὶ νὰ συμβουλευτεῖ: «πῶς θὰ πρέπει νὰ κάνω τὰ παιδιά μου, τί θὰ πρέπει νὰ προσέξω, πῶς θὰ πρέπει νὰ ξεκινήσω νὰ κάνω τὸ πρῶτο μου παιδί, τί ἐξετάσεις θὰ πρέπει νὰ κάνω, ποῦ θὰ πρέπει νὰ ἀπευθυνθῶ ;». ( Καταργήθηκαν γιὰ ἕνα διάστημα οἱ αἱματολογικὲς ἐξετάσεις, ἀλλὰ δὲν σημαίνει ὅτι ἐπειδὴ καταργήθηκαν ἐμεῖς δὲν θὰ πρέπει νὰ τὶς κάνουμε, ὡς ὥριμα ἄτομα, γιὰ νὰ προετοιμαστοῦμε καλύτερα νὰ φέρουμε παιδιὰ στὸν κόσμο καὶ νὰ μὴν ἔχουμε προβλήματα στὴ συνέχεια. ) Ὅλα αὐτὰ πρέπει νὰ προβλέπονται ἀπὸ Προγράμματα ποὺ θὰ ἐκπονεῖ ἡ Πολιτεία. Νὰ ξέρει κάθε καινούργια οἰκογένεια ὅτι ὑπάρχει τὸ κέντρο οἰκογενειακοῦ προγραμματισμοῦ στὴν περιοχὴ τοῦ ήμου, τοῦ 65

κάθε διαμερίσματος τοῦ ήμου, ὅπου μπορεῖ τὸ ζευγάρι νὰ ζητήσει συμβουλές. Ὅλ αὐτὰ εἶναι πράγματα ποὺ πρέπει νὰ τὰ σκέφτεται ἡ Πολιτεία, γιὰ νὰ ἀντιμετωπιστεῖ καὶ τὸ πρόβλημα τῆς ὑπογεννητικότητας. Στὴ συνέχεια, γι αὐτὸ τὸ παιδὶ ποὺ θὰ γεννηθεῖ, ὅταν ἡ μητέρα ἐργάζεται, δὲν θὰ πρέπει νὰ ὑπάρχει ἕνας βρεφονηπιακὸς σταθμός; Ἀλλὰ ἔρχονται οἱ παπποῦδες καὶ οἱ γιαγιάδες καὶ τὰ μεγαλώνουν, στὴν Ἑλλάδα ὁπότε ὑπάρχει καὶ ἡ ἐκτεταμένη οἰκογένεια, ἡ ὁποία βοηθάει καὶ στηρίζει τὰ νέα ζευγάρια καὶ ὄχι μόνο μὲ τὸ νὰ φροντίζει τὰ ἐγγόνια ἡ γιαγιὰ μαγειρεύει κιόλας. Σᾶς λέω τώρα πράγματα τὰ ὁποῖα τὰ κάνετε στὰ παιδιά μας καὶ καλῶς τὰ κάνετε. - ( ἀκρ. ) Ναί, ἀλλὰ «μᾶς τελειώνει» κι αὐτό, γιατὶ οἱ γιαγιάδες πιὰ εἶναι πιὸ νέες κι ἔχουν τὶς δικές τους δουλειὲς κι αὐτές. - ( ἀκρ. ) Θέλουν «νὰ κάνουν τὴ ζωή τους». Θέλουν τὸν ἐλεύθερο χρόνο τους νὰ ἀσχοληθοῦν μὲ τὸν ἑαυτόν τους, ὄχι νὰ μεγαλώνουν παιδιά. «Μεγαλώσαμε τὰ δικά μας τὰ παιδιά, φτάνει» - ( κα Π. ) Ἔτσι εἶναι κάθε ἡλικία ἔχει τὶς δικές της ἀνάγκες. - ( ἀκρ. ) Ναί, ἀλλὰ δουλεύουν - ( κα Π. ) Μετὰ τὴν ἐργασία τους μποροῦν νὰ προσφέρουν στὰ παιδιά μας Αὐτὸ λέω, ὅτι δὲν θὰ πρέπει πάντα τὴ γιαγιὰ νὰ τὴν ἔχουμε ἐκεῖ, νὰ ξέρει, νὰ εἶναι σίγουρη ἡ γιαγιὰ ὅτι θὰ εἶναι ἐκεῖ καὶ θὰ μᾶς μαγειρέψει καὶ θὰ μᾶς καθαρίσει καὶ θὰ μᾶς φροντίσει καὶ τὸ παιδί. Λοιπόν; Τὸ παιδὶ δὲν ἔχει ἀνάγκη τὴ γιαγιά, ἔχει ἀνάγκη τὴ μητέρα καὶ τὸν πατέρα - ( ἀκρ. ) Ἀνάλογα, γιατὶ οἱ δημόσιες ὑπηρεσίες δίνουν ἕνα χρόνο γονικὴ ἄδεια καὶ δυὸ χρόνια δυνατότητα μειωμένου ὡραρίου, ἐνῶ οἱ ἰδιωτικὲς δίνουν μόνο δυὸ μῆνες. - ( κα Π. ) Ἀνάλογα, ναί, βέβαια ἀνάλογα Ἄλλη ἀνάγκη ποὺ ἔχει ἡ οἰκογένεια: μπορεῖ, ἂν ἡ οἰκογένεια δὲν ἔχει δομηθεῖ σωστά, νὰ ἔχουμε παιδιὰ μὲ σοβαρὰ προβλήματα στὴ συμπεριφορά τους θὰ πρέπει κι ἐδῶ νὰ ὑπάρχουν ἀνάλογες ὑπηρεσίες, νὰ ἀσχοληθοῦν μὲ τὰ προβλήματα αὐτῶν τῶν παιδιῶν δηλαδὴ κέντρα ὅπου οἱ γονεῖς θὰ βροῦν ἕναν παιδοψυχίατρο, ἕναν ψυχολόγο, ἕναν Κοινωνικὸ Λειτουργό, νὰ συζητήσουν γιὰ τὰ προβλήματα τῆς ἐφηβείας, τῆς σχολικῆς ἡλικίας, τὰ προβλήματα 66

σχέσεων ποὺ δημιουργοῦνται μέσα στὴν οἰκογένεια. υστυχῶς δὲν ἔχουμε πολλὲς τέτοιες ὑπηρεσίες στὴν Ἀθήνα, πόσο μᾶλλον στὴν ὑπόλοιπη Ἑλλάδα. Ἄλλο πρόβλημα ποὺ καλεῖται νὰ ἀντιμετωπίσει ἡ κοινότητα: τὸ πρόβλημα τῆς στέγασης. Βέβαια στὴν Ἑλλάδα ἕνα μεγάλο ποσοστὸ ἔχουμε ἰδιόκτητη κατοικία, πολλοὶ ἔχουν καὶ δεύτερη κατοικία, εἴμαστε ἀπὸ τοὺς τυχεροὺς σὲ σύγκριση μὲ ἄλλες Εὐρωπαϊκὲς χῶρες. Ἐδῶ πρέπει λοιπὸν ὁ Ὀργανισμὸς Ἐργατικῆς Κατοικίας νὰ φροντίσει, νὰ κάνει κάποιες κατοικίες τὶς ὁποῖες νὰ μποροῦν νὰ τὶς χρησιμοποιήσουν κάποιοι ἐργάτες. Ἄλλη μιὰ κατηγορία ἀνθρώπων ποὺ χρειάζονται φροντίδα εἶναι τὰ μοναχικὰ ἄτομα ποὺ βρίσκονται στὰ Νοσοκομεῖα, ποὺ δὲν ἔχουν ὑποστηρικτικὸ οἰκογενειακὸ περιβάλλον. Εἶναι σημαντικὴ ἡ δική σας προσφορὰ σ αὐτὸν τὸν τομέα - ( ἀκρ. ) Ἡ Πολιτεία δὲν ἔκανε τίποτα γι αὐτό ὅ,τι κάνουν οἱ ἐκκλησίες. Ἐμᾶς μᾶς ἔστελνε ἡ ἐνορία μας σὲ κάποια ἄτομα τὰ ὁποῖα ἦταν μόνα τους καὶ δὲν μποροῦσαν πηγαίναμε ἐμεῖς, τὰ βοηθούσαμε νὰ φᾶνε - ( κα Π. ) Ὑπάρχουν καὶ περιπτώσεις οἱ ὁποῖες δὲν εἶναι γνωστές. Ξέρετε, καμμιὰ φορά, μὲ τοὺς ἀπάνθρωπους ρυθμοὺς τῆς σύγχρονης ζωῆς στὶς μεγαλουπόλεις, δὲν ξέρουμε ποιὸς εἶναι ὁ διπλανός μας δυστυχῶς καὶ ὑ- πάρχουν ἄτομα τὰ ὁποῖα ἀντιμετωπίζουν προβλήματα καὶ δὲν μποροῦν κἂν νὰ τὰ κοινοποιήσουν, νὰ τὰ ἀναφέρουν, γιὰ νὰ πάει στὴ συνέχεια ὁ εἰδικὸς καὶ νὰ ἀναλάβει τὴν ὑπόθεση καὶ νὰ ἐνταχθεῖ ὁ ἄνθρωπος σὲ κάποιο Πρόγραμμα. - ( ἀκρ. ) Ἐπειδὴ ἔχω ἀντιμετωπίσει τέτοια προβλήματα στὸ Νοσοκομεῖο ποὺ εἴμαστε εἴχαμε περιστατικὸ μιᾶς γυναίκας ποὺ ἦταν μόνη της, πῆγε σ ἕνα ἄλλο Νοσοκομεῖο καὶ μετὰ στὸ σπίτι της Ἐπειδὴ ἐμεῖς ἐδῶ δὲν εἴμαστε ἐνημερωμένοι, νὰ ξέρουμε ἂν ὑπάρχει καὶ αὐτὸς ὁ τρόπος μήπως τώρα μέσῳ τῆς «ιακονίας» μποροῦμε νὰ ἔρθουμε σὲ ἐπικοινωνία μὲ τοὺς Κοινωνικοὺς Λειτουργοὺς τοῦ ήμου, οὕτως ὥστε ὅταν ἕνας ἀσθενὴς φεύγει ἀπὸ τὸ Νοσοκομεῖο αὐτὴ εἶναι ἡ ἀγωνία μας: φεύγουν οἱ ἀσθενεῖς ἀπὸ μᾶς, ἀ- πὸ τὰ χέρια μας, δὲν ἔχουν ἀνθρώπους νὰ τοὺς βοηθήσουν, τοὺς χάνουμε τί γίνονται δὲν ξέρουμε. Τώρα μήπως στὴν πορεία νὰ ὑπάρχει μία ἐπικοινωνία 67

- ( κα Π. ) Ἐγὼ θὰ ἤθελα νὰ προτείνω κάτι ἐδῶ. Εἶστε ὅλες ἐθελόντριες σὲ κάποια Νοσοκομεῖα ἢ σὲ κάποιες ἐνορίες. Θὰ ἔπρεπε λοιπὸν στὴ «ιακονία» ἐδῶ νὰ ὑπάρχει ἕνας Κοινωνικὸς Λειτουργός, ὁ ὁποῖος νὰ ἔρχεται σὲ ἐπικοινωνία μὲ ὅλες τὶς Κοινωνικὲς Ὑπηρεσίες στὰ Νοσοκομεῖα καὶ νὰ ὑπάρχει κάποιος ποὺ νὰ ἐνημερώνει, ὅτι «θὰ ἔρθουν ἐκεῖ σ ἐσᾶς τόσες ἐθελόντριες, γι αὐτὲς τὶς περιπτώσεις» Θὰ ἦταν εὐχῆς ἔργον, αὐτὴ ἡ πρόταση νὰ εὐοδωθεῖ Σᾶς εὐχαριστῶ! 68