Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής στην εκπαίδευση παιδιών με διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή Η γνώση προκύπτει μέσα από την επανάληψη της μαθημένης συμπεριφοράς. Για τη μάθηση απαιτούνται γνωστικές διαδικασίες όπως είναι η προσοχή, η οργάνωση της εισερχόμενης πληροφορίας, η μεταφορά και η απομνημόνευσή της. Τα παιδιά με αυτισμό, που στην πλειονότητά τους παρουσιάζουν και νοητική καθυστέρηση, έχουν ιδιαίτερες δυσκολίες στο γνωσιακό τομέα πράγμα που καθιστά την εκπαίδευσή τους ένα έργο δύσκολο και προκλητικό για τους ψυχολόγους και τους εκπαιδευτικούς. Η σύγχρονη έρευνα πάνω στις γνωστικές δυσκολίες αλλά και στις ιδιαιτερότητες των παιδιών με αυτισμό έχει συμβάλει στην ανάπτυξη ειδικών εκπαιδευτικών προσεγγίσεων και προγραμμάτων που κάνουν εφικτή την ενσωμάτωση των παιδιών, ακόμη και με βαριά αυτιστική διαταραχή στο πλαίσιο του σχολείου. Αποτελεί πλέον κοινή διαπίστωση ότι ο μοναδικός τρόπος αντιμετώπισης των πολλών και σύνθετων προβλημάτων αυτής της ομάδας των μαθητών πραγματοποιείται μέσα από την κατάλληλη εκπαίδευση. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας στον χώρο της εκπαίδευσης ιδιαίτερα συμβάλλει στην πρόσβαση των μαθητών αυτών στο εκπαιδευτικό περιβάλλον παρέχοντας τους τη δυνατότητα να επεξεργαστούν το υπό μάθηση έργο σε ένα σαφές και απόλυτα ξεκάθαρο περιβάλλον όπως είναι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής που προσφέρεται για οπτική υποστήριξη του γλωσσικού περιεχομένου. Η μάθηση για το μαθητή με σοβαρή αναπτυξιακή διαταραχή ακολουθεί τα
ίδια αναπτυξιακά στάδια με των φυσιολογικών παιδιών δηλαδή ο μαθητής κατακτά πρώτα τις έννοιες των αντικειμένων και των διαφορετικών γεγονότων που συμβαίνουν στο περιβάλλον του και στη συνέχεια μπορεί να επεξεργαστεί έννοιες υψηλότερου επιπέδου όπως είναι οι έννοιες του μεγέθους, του τόπου, για να περάσει στη συνέχεια σε πιο αφηγημένες έννοιες όπως είναι ο χρόνος, η κατεύθυνση κ.λ.π. Ο τρόπος διδασκαλίας για το μαθητή με σοβαρή αναπτυξιακή διαταραχή σαφώς διαφέρει ως προς τη μεθοδολογία, κυρίως επειδή η αλληλεπίδραση με το περιβάλλον (έμψυχο και φυσικό) δε φτάνει για την κατάκτηση ακόμη και των βασικών εννοιών. Επιπρόσθετα, αντίθετα με το φυσιολογικό παιδί που μάθηση επέρχεται μέσα από τις λαθεμένες προσπάθειες μέχρι την κατάκτηση του σωστού, στο παιδί με σοβαρή αναπτυξιακή διαταραχή απαιτείται να διδάσκουμε συγκεκριμένες έννοιες που εξελικτικά να είναι οι πλέον σημαντικές με απόλυτα δομημένο τρόπο έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ότι ο μαθητής σταδιακά «χτίζει» τη γνώση του για τον κόσμο που τον περιβάλλει και τον οποίον στη συνέχεια θα μπορεί να τον ελέγξει στο επίπεδο της δυνατότητάς του. 1 Η ειδική εκπαίδευση έχει χαρακτηριστεί ως υψίστης σημασίας (Κaplan&Sadock, 2004), ενώ η έγκαιρη διάγνωση, και η έγκαιρη, εντατική, εκπαιδευτική παρέμβαση ωφελεί τα μέγιστα (ο.π σελ.373). Το λογισμικό LT-125 Thinking Mind Το λογισμικό LT-125 Thinking Mind 2 αποτελεί μια εφαρμογή του Εργαστηρίου Εφαρμογών Εικονικής Πραγματικότητας στην Εκπαίδευση 3,του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων 4 (Παιδαγωγικό Τμήμα Δημόσιας Εκπαίδευσης) 5. Πρόκειται για ένα «εκπαιδευτικό πιλοτικό πρόγραμμα στα πλαίσια του οποίου αναπτύχθηκαν πρότυπες υπερμεσικές εφαρμογές που ενσωματώνονται στο περιβάλλον του λογισμικού «LT125DigitPecs» και θα χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί της ειδικής αγωγής, με στόχο τη βελτίωση των διαφόρων ικανοτήτων και την κάλυψη των αναγκών των ΑμεΑ (παιδιών και εφήβων) στο φάσμα του αυτισμού». Χαρακτηριστικά αυτών των εφαρμογών είναι ο υψηλός βαθμός διαδραστικότητας, η παραμετροποίησή τους, η διαβάθμισή τους όσον αφορά το βαθμό δυσκολίας και η δυνατότητα εμπλουτισμού τους 1 Οδηγός παιδαγωγικής χρήσης του Λογισμικού LT-125 Thinking Mind (http://earthlab.uoi.gr/hyperdomi/downloads/lt125tm_guide_00.pdf) 2 http://earthlab.uoi.gr/hyperdomi/ 3 http://earthlab.uoi.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=15&itemid=19&lang=el 4 http://www.uoi.gr/gr/ 5 http://ptde.uoi.gr/?lang=el
από τους χρήστες εκπαιδευτικούς. Το λογισμικό LT-125 Thinking Mind είναι λογισμικό ελεύθερου και ανοιχτού κώδικα 6 πράγμα το οποίο σημαίνει οτί η χρήση του είναι ελεύθερη όπως και η τροποποιησή του σύμφωνα με τις ανάγκες του χρήστη. Εγκατάσταση του λογισμικού Το λογισμικό μπορεί να κατέβει (download) απο τη διεύθυνση http://earthlab.uoi.gr/ hyperdomi/downloads.php ενώ η εγκαταστασή του είναι πολύ απλή αφού αρκεί η αντιγραφή του σε ένα φάκελο του υπολογιστή. Το λογισμικό μπορεί να τρέξει και απο cd αλλά συνίσταται η εγκαταστασή του για να γίνει πλήρως λειτουργικό. Περιβάλλον εργασίας και δυνατότητες Εικόνα 1: Το περιβάλλον εργασίας της εφαρμογής. Η εφαρμογή χαρακτηρίζεται απο απλότητα, ευκολία και προσαρμοστικότητα στις ανάγκες χρήσης. Αποτελείται απο έντεκα βήματα κλιμακούμενης δυσκολίας που αντιπροσωπευουν έντεκα γνωστικά έργα που πρέπει να μάθουν τα παιδιά.για παράδειγμα η πρώτη δοκιμασία αφορά την αναγνώριση αντικειμένων/σχημάτων. 6 Για το λογισμικό ανοιχτού κώδικα βλ. το σχετικό άρθρο της Wikipedia, http://en.wikipedia.org/wiki/free_and_open_source_software
Eικόνα 2 :Bήμα 1 Αναγνώριση αντικειμένων Η αναγνώριση αποτελεί πρώιμο στάδιο συμβολικής ανάπτυξης κατά το οποίο οι μαθητές μέσω απλών ασκήσεων (τύπου αιτίας και αποτελέσματος) μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τις έννοιες των αντικειμένων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μέσω του Η/Υ πατώντας ένα διακόπτη εμφανίζεται το αντικείμενο με κάποια αισθητηριακά χαρακτηριστικά π.χ. ένας χαμαιλέοντας που αλλάζει χρώματα, ένας πίθηκος που χοροπηδάει, ένα τουκάν που ανοιγοκλείνει τα φτερά του, μια φώκια που γλιστράει στον πάγο. Το αισθητηριακό αποτύπωμα (οπτικό / ακουστικό κ.λ.π.) βοηθά τα παιδιά να εγγράψουν στη μνήμη τους βασικά στοιχεία του αντικειμένου που τα βοηθά να προσδώσουν σημασία στο αντικείμενο να συσχετίσουν αυτή τη σημασία με μια συγκεκριμένη χειρονομία /λέξη που αποτελεί την αφηρημένη αναπαράσταση ή σύμβολο της έννοιας. 7 Στην συνέχεια ακολουθούν βήματα που σταδιακά εκθέτουν τους διδασκόμενους σε πιο απαιτητικά γνωστικά έργα όπως : Διάκριση αντικειμένων. Διάκριση μεγεθών. Αναγνώριση των μέσα και πάνω. Διάκριση του μέσα απο το πάνω. Αναγνώριση της θέσης κάτω από. Διάκριση των μέσα, πάνω, κάτω. Αναγνώριση του κόκκινου χρώματος 7 Οδηγός παιδαγωγικής χρήσης του Λογισμικού LT-125 Thinking,Βήμα 1 Mindhttp://earthlab.uoi.gr/hyperdomi/downloads/LT125TM_Guide_01.pdf
Αναγνώριση του κόκκινου απ'τα μή-κόκκινα Αναγνώριση του μπλέ χρώματος Εικόνα 3: Διάκριση μεταξύ αντικειμένων