ΥΠ.ΠΟ.Α. 26 η Ε.Β.Α. Η Μ Ε Ρ Ι Α Προστασία Παραδοσιακών Οικισµών & Σύγχρονος Αρχιτεκτονικός Σχεδιασµός Σάββατο, 11 Οκτωβρίου 2014 ηµοτικό Πνευµατικό Κέντρο Καλαµάτας «Πανταζοπούλειος Λαϊκή Σχολή» ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΑΪΤΑΣ Σχεδιασµοί και δράσεις του δηµοσίου και του ιδιωτικού τοµέα στην ιστορική χερσόνησο της Μάνης, 1956 κ.ε. Τις τελευταίες πέντε δεκαετίες το θέµα της ιδιαίτερης χωροταξικής και αρχιτεκτονικής φυσιογνωµίας της Μάνης έχει απασχολήσει τους αρµόδιους φορείς. Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, τα Υπουργεία Εσωτερικών, Περιβάλλοντος και Χωροταξίας, Πολιτισµού, Ανάπτυξης, Γεωργικής Ανάπτυξης, οι Περιφερειακές και Νοµαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, ο Ελληνικός Οργανισµός Τουρισµού, η ηµόσια Επιχείρηση Πολεοδοµίας και Στέγασης, οι Τοπικοί ήµοι, η Αναπτυξιακή Εταιρεία «Μάνη Α.Ε.», το Μουσείο Μπενάκη, κ.α., ανάλογα µε τις αρµοδιότητές τους, έχουν προκηρύξει και αναθέσει σειρές χωροταξικών, πολεοδοµικών, αρχιτεκτονικών µελετών, έχουν θεσµοθετήσει κανονιστικά πλαίσια, έχουν προγραµµατίσει και εφαρµόσει πιλοτικές και άλλες δράσεις. Τα αντικείµενα είναι σχετικά µε την τοπική ανάπτυξη σε συνδυασµό µε την προστασία και ανάδειξη της ιστορικής αρχιτεκτονικής φυσιογνωµίας της χερσονήσου. Παράλληλα, ο ιδιωτικός τοµέας, είτε µε επιχειρηµατικές δράσεις διαφόρων επαγγελµατικών δραστηριοτήτων είτε µε την κατασκευή µόνιµων και παραθεριστικών κατοικιών, έχει συντελέσει στην παραγωγή ενός νέου κτηριακού αποθέµατος που σφραγίζει τη σηµερινή εποχή. Στην εισήγηση εξετάζονται κριτικά τα παραπάνω ζητήµατα και διατυπώνονται σχετικοί προβληµατισµοί.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝ. ΓΙΑΞΟΓΛΟΥ Oι φορείς ελέγχου & οι µελέτες παραδοσιακών κτιρίων & κατασκευών. Προβληµατισµοί - Προβλήµατα Μετά από 40 χρόνια επαγγελµατικής δραστηριότητας στην Λακωνία ως µελετητής ιδιωτικών & ηµόσιων έργων, αλλά και από τις εµπειρίες µου σαν µέλος πρωτοβάθµιων & 2βάθµιων ΕΠΑΕ και του Συµβουλίου Αρχιτεκτονικής της Π.Ε. Λακωνίας θα αναφερθώ σε ζητήµατα και προβλήµατα που έχω εντοπίσει στην όλη διαδικασία που αφορά την προστασία και την ανάδειξη της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της περιοχής µας. Θέµατα που έχουν να κάνουν: 1. Με τους φορείς ελέγχου των µελετών σε έργα σε παραδοσιακούς οικισµούς, αρχαιολογικούς χώρους κλπ. Με βάση το ισχύον θεσµικό πλαίσιο, στην περιοχή της Λακωνίας γίνεται αναφορά στους φορείς ελέγχου, στις σχετικές διαδικασίες που ακολουθούνται από τον κάθε φορέα, στις αλληλοεπικαλύψεις τους, στους χρόνους έγκρισης και στις επιπτώσεις τους θετικές ή αρνητικές στην προστασία των παραδοσιακών κτισµάτων. Επίσης καταγράφονται τα κριτήρια που επικρατούν σε κάθε φορέα σε συνδυασµό µε την δυνατότητα ή µη µιάς σύγχρονης έκφρασης της αρχιτεκτονικής δηµιουργίας, ενταγµένης φυσικά στο δοµηµένο περιβάλλον όπου γίνεται η επέµβαση. 2. Με τις µελέτες που συντάσσονται σε παραδοσιακούς οικισµούς, παραδοσιακά κτίρια. Όσον αφορά τις µελέτες και πάλι σύµφωνα µε το ισχύον θεσµικό πλαίσιο καταγράφονται οι ειδικότητες που ασχολούνται µε τις µελέτες, σε συνδυασµό µε τα θέµατα που προκύπτουν από την εφαρµογή των θεσµοθετηµένων και µη πλαισίων προστασίας. Επίσης θα καταγραφούν οι παράπλευρες θεσµοθετηµένες ρυθµίσεις που εν τέλει δηµιουργούν σοβαρά προβλήµατα στην προστασία των παραδοσιακών κτισµάτων. Τέλος ιδιαίτερη αναφορά θα γίνει στα έργα και στις παρεµβάσεις των ήµων και των λοιπών φορέων του ηµοσίου, στους παραδοσιακούς οικισµούς και στα παραδοσιακά κτίρια. Συµπεράσµατα Προτάσεις
ΑΜΑΛΙΑ ΚΟΥ ΟΥΝΗ Πολεοδόµος Το θεσµικό πλαίσιο προστασίας των παραδοσιακών οικισµών. Επικαλύψεις αρµοδιοτήτων, αδυναµίες στη συστηµατοποίηση κριτηρίων προστασίας και προβλήµατα εφαρµογής. Στο πλαίσιο των αρχών του άρθρου 24 του Συντάγµατος του 1975, δηµιουργήθηκαν οι σύγχρονες νοµοθετικές διατάξεις για την άσκηση της προστασίας των παραδοσιακών οικισµών. ύο Υπουργεία (ΥΠΕΚΑ και ΥΠΠΟΑ) ασκούν τις αρµοδιότητες προστασίας χωρίς µέχρι σήµερα να έχουν συστηµατοποιήσει σηµαντικά θέµατα (όπως τα κριτήρια για το βαθµό προστασίας, την πολεοδοµική και αρχιτεκτονική συγκρότηση, το σχεδιασµό κ.α) για την ολοκληρωµένη χάραξη και αποτελεσµατική άσκηση της πολιτικής προστασίας. Κατά περίπτωση θεσπίζονται συγκρουόµενες ή επικαλυπτόµενες διατάξεις που ταλαιπωρούν στην εφαρµογή τους τον πολίτη και περιορίζουν τη βιώσιµη ανάπτυξη των παραδοσιακών οικισµών µε ανάδειξη της πολιτιστικής τους ταυτότητας. Προβλήµατα εφαρµογής και εντοπισµός παρεµβάσεων και πρωτοβουλιών που θα µπορούσαν να χρησιµεύσουν στη συγκρότηση / λειτουργία ενός αποτελεσµατικότερου πλαισίου προστασίας.
ΕΛΕΝΗ ΜΑΪΣΤΡΟΥ, Καθηγήτρια Σχολής Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π. Προβληµατισµοί και κατευθύνσεις για το σύγχρονο αρχιτεκτονικό σχεδιασµό σε παραδοσιακούς οικισµούς µε αναφορά σε οικισµούς της Μάνης. Καθώς ο κάθε τόπος διαθέτει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχουν διαµορφωθεί µέσα από τη διαχρονική του εξέλιξη, πριν από κάθε επέµβαση σε αυτόν είναι απαραίτητη η σε βάθος µελέτη του. Με αυτή την προϋπόθεση, ο σύγχρονος αρχιτεκτονικός σχεδιασµός που εµπεριέχεται σε όλες τις νέες παρεµβάσεις -στο δηµόσιο χώρο, στα υπάρχοντα ιστορικά κελύφη, στο φυσικό περιβάλλον- και βέβαια στην παραγωγή νέων κτισµάτων, µπορεί να ενταχθεί ήπια στο υπάρχον παραδοσιακό περιβάλλον και να συµβάλλει κατά περίπτωση, στον εµπλουτισµό του, στην αναβάθµιση του, ή στην ανάδειξή του. Πρόθεση της εισήγησης είναι να αναδείξει τα κύρια χαρακτηριστικά και τα συνήθη προβλήµατα χαρακτηριστικών οικισµών της Μάνης και τη µεθοδολογία ανάγνωσής τους, µε στόχο την επισήµανση των απαιτούµενων µέτρων και έργων για την προστασία και επιβίωσή τους, και τη διατύπωση αρχών και κανόνων για τις κάθε είδους παρεµβάσεις που πραγµατοποιούνται σε αυτόν. Η ενίσχυση της ζωής των οικισµών και της οικονοµικής τους βάσης, ειδικά σε φθίνοντες πληθυσµιακά οικισµούς - όπως αρκετοί οικισµοί της Μάνης, πρέπει να αποτελούν πάντα τον κύριο στόχο της κάθε παρέµβασης.
Οµάδα Αποφοίτων του ΠΜΣ «Προστασία Μνηµείων» Μελέτη προστασίας και ανάδειξης του παραδοσιακού οικισµού της Καστάνιας στην Έξω Μάνη Ο οικισµός της Καστάνιας στη Μεσσηνιακή Μάνη µελετήθηκε στο πλαίσιο του µαθήµατος «Προστασία και συντήρηση σε κλίµακα αστικού κέντρου ή ιστορικού οικισµού» του ΠΜΣ Προστασία Μνηµείων της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, σε συνεργασία µε το γαλλικό πανεπιστήµιο École de Chaillot. Η µελέτη επικεντρώθηκε στην ανάλυση της ιστορικής και πολεοδοµικής εξέλιξης του οικισµού, στον εντοπισµό των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του, καθώς και στην καταγραφή και αξιολόγηση της υφιστάµενης κατάστασης µε στόχο τη διατύπωση προτάσεων για την ολοκληρωµένη προστασία, ανάπτυξη και ανάδειξη του. Η εργασία βασίστηκε σε εκτενή βιβλιογραφική έρευνα σχετική µε τον οικισµό και την ευρύτερη περιοχή της Έξω Μάνης, και στην έρευνα πεδίου στα πλαίσια της οποίας καταγράφηκαν τα µορφολογικά και δοµικά χαρακτηριστικά των κτισµάτων, τα χαρακτηριστικά του πολεοδοµικού ιστού, η σχέση δοµηµένου - αδόµητου χώρου, οι λειτουργίες και χρήσεις του οικισµού, το φυσικό περιβάλλον και η τοπιογραφία του χώρου. Λόγω έλλειψης ακριβούς σχεδίου του οικισµού, δηµιουργήθηκε επί τόπου νέο, και πραγµατοποιήθηκε χαρτογράφηση δρόµων και µονοπατιών, ταυτοποίηση και συµπλήρωση κτισµάτων και ιδιοκτησιών, και συλλογή στοιχείων σχετικών µε την καλλιέργεια της γης. Επίσης, διερευνήθηκε η οικονοµική και κοινωνική συγκρότηση του τόπου και αξιολογήθηκε το ισχύον νοµοθετικό πλαίσιο προστασίας και δόµησης. Η επαφή µε τους κατοίκους κατά το χρονικό διάστηµα της παραµονής στο πεδίο, είχε πολλά να προσφέρει στην οµάδα µελέτης. Η µελέτη κατέληξε σε νοµοθετικές προτάσεις προστασίας του οικισµού, στη διατύπωση κατευθύνσεων για τη νέα δόµηση, µε βάση την προηγηθείσα ανάλυση και σε επεµβάσεις ανάπλασης και ανάδειξης του δηµόσιου χώρου. Για την ενίσχυση του στόχου προστασίας και ανάδειξης του οικισµού µελετήθηκαν και δύο χαρακτηριστικά µνηµεία του οικισµού, ο ναός του Αγίου Πέτρου (12ος αιώνας) και ο πύργος ουράκη (18ος αιώνας). Η µελέτη ξεκίνησε µε τη σχεδιαστική αποτύπωση των δύο µνηµείων, µε την ιστορική τεκµηρίωση, την ανάλυση του κατασκευαστικού τους συστήµατος και την αξιολόγηση των προβληµάτων τους και κατέληξε στη διατύπωση προτάσεων για την αποκατάσταση και επανάχρησή τους, καθώς και για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος χώρου µε βάση ιστορικά τεκµήρια. Οµάδα αποφοίτων του ΠΜΣ «Προστασία Μνηµείων» Βαλάκου Βαρβάρα, Βελουδάκη Χρυσάνθη-Άννα, εληγιάννη Ελένη-Όλγα, Καραγεώργη Χρυσοβαλάντου-Ειρήνη, Κόνδης Φώτης, Μπουντουράκη Γεωργία, Ξάνθος Νικόλαος, Πανακάκη Μαρία, Τζεφρώνης Σπύρος
ΑΝΝΑ ΚΟΚΚΑΛΙΑΡΗ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΙΑΣΤΡΑΣ Πολιτικός Μηχανικός Προσεγγίσεις αποκαταστάσεων και επανάχρησης σε παραδοσιακούς οικισµούς της υτικής Μάνης Ζώντας στο σήµερα, κατοικώντας στο τότε. Πώς µπορούν να συνδιαλεγούν το παρελθόν µε το παρόν αλλά και το µέλλον; Πόσο έρχονται σε αντιπαράθεση οι όροι αποκατάσταση κτηρίου και επανάχρηση κτηρίου; Πως διαφυλάσσεται η προστασία της ιστορίας και της µνήµης χωρίς να θυσιάζονται οι σύγχρονες απαιτήσεις ασφάλειας, άνεσης και βιωσιµότητας; Ερωτήµατα που καλούµαστε συχνά να διερευνήσουµε σε περιοχές όπως η υτική Μάνη, όπου συναντώνται πλείστοι παραδοσιακοί οικισµοί, προστατευµένα αρχιτεκτονικά µνηµεία, ιστορικοί τόποι, αλλά και µεγάλο ενδιαφέρον ανοικοδόµησης και εν γένει κατοίκισης. Στην προκειµένη εισήγηση θα προσπαθήσουµε να µεταφέρουµε σκέψεις και προβληµατισµούς µας µέσω παράθεσης κάποιων παραδειγµάτων, µελετών που µας έχουν ανατεθεί. Θα εστιάσουµε σε δύο περιπτώσεις κτισµάτων ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος στους οικισµούς Καρδαµύλη και Κάλυβες του ήµου υτικής Μάνης, καθώς περιλαµβάνουν αµφότερες χώρο ελαιοτριβείου µε διατηρηµένο εξοπλισµό. Προσεγγιστικά τοποθετούνται στην µεταεπαναστατική περίοδο, ενώ η ακριβής χρονολογία κτίσης τους δεν είναι γνωστή. Οι βασικοί άξονες αµφότερων των προσεγγίσεων είναι η ιστορική µνήµη, η ταυτότητα του κτίσµατος, η ασφάλεια, αλλά και η οικονοµία. Ωστόσο, λόγω των ιδιαιτερότητων της αποκατάστασης των υφιστάµενων κτισµάτων, αλλά και της διαφορετικότητας της προοριζόµενης χρήσης, οι προσεγγίσεις διαφοροποιούνται σε µεγάλο βαθµό και ενδεχοµένως µπορούν να αποτελέσουν πεδίο διαλόγου.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ Λεοντάρι Αρκαδίας: «Αρχιτεκτονικές επεµβάσεις» µετά την καταστροφική πυρκαγιά Το Λεοντάρι Αρκαδίας είναι ένας από τους πυρόπληκτους παραδοσιακούς οικισµούς της Πελοποννήσου που εκτός των σηµαντικότατων υλικών ζηµιών στο κτηριακό του απόθεµα θρήνησε και ανθρώπινα θύµατα. Η µεγάλη πυρκαγιά του καλοκαιριού του 2007 κατέστρεψε τα καιόµενα µέρη στέγες πατώµατα, κουφώµατα κτλ πολλών κτηρίων του µερικά από τα οποία συνέβαλαν στην αυθεντική αλλά και από παλαιότερα πληγείσα αρχιτεκτονική του φυσιογνωµία σε µεγάλο ή µικρότερο βαθµό. Οι πρόνοιες της Πολιτείας για την αρωγή των πυρόπληκτων ιδιοκτητών, συµπεριλαµβανοµένων και αυτών του Λεονταρίου, προέβλεπαν διατάξεις για αποκατάσταση και ανακατασκευή κτισµάτων µε διάφορους οικονοµικούς και θεσµικούς όρους και υποχρεώσεις. Μεταξύ αυτών και οι ρητές προβλέψεις για περιπτώσεις θεσµοθετηµένων παραδοσιακών οικισµών -όπως το Λεοντάρι- και των αντίστοιχων κτηρίων τους. Τα κτήρια που δηµιουργήθηκαν υπό τις εν λόγω συνθήκες και µέσα στα σχετικά θεσµικά πλαίσια χαρακτηρίζουν δυστυχώς µια γενικότερη αρχιτεκτονική προσέγγιση δηµιουργίας σύγχρονων κτισµάτων σε παραδοσιακούς οικισµούς, παρά τις ισχύουσες διατάξεις δόµησης και µορφολόγησης σε τέτοιους οικισµούς. Στις σχετικές αρχιτεκτονικές επεµβάσεις επηρεάστηκαν αρνητικά όχι µόνο τα επί µέρους µορφολογικά στοιχεία ενός κτηρίου αλλά και η γενικότερη ογκοπλασία του και η σχέση του µε το αυθεντικό κτισµένο περιβάλλον. Ασύµβατες µε τις εκεί παραδοσιακές πρακτικές λιθοδοµές, αλλά και στερούµενες ενός σαφούς σύγχρονου σχεδιασµένου χαρακτήρα επιδείνωσαν το αποτέλεσµα. Ανάλογα µπορούσε να σχολιασθούν και άλλα οικοδοµικά και µορφολογικά στοιχεία όπως οι εξώστες, τα χαγιάτια, τα κουφώµατα καθώς και συνοδευτικά αλλά βαρύνοντα στο τελικό αρχιτεκτονικό αποτέλεσµα - στοιχεία, όπως οι µαντρότοιχοι, οι αυλόθυρες κ.α. Πέρα από το αναγνωρίσιµο και µακροσκοπικά αρνητικό δυστυχώς σύγχρονο αρχιτεκτονικό αποτέλεσµα, η καταγραφή και παρουσίασή του καθώς και η ιχνηλάτηση των διαδικασιών παραγωγής του, αποφυγής των θεσµοθετηµένων δεσµευτικών υποχρεώσεων αλλά και της µη ευόδωσης σχετικών ιδιωτικών πρωτοβουλιών, όπως αυτή µέσω της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισµού, µπορεί να αποτελέσουν (?) οδηγό για την µελλοντική αποφυγή παρόµοιων αρχιτεκτονικών επεµβάσεων σε παραδοσιακούς οικισµούς.
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΙΕΡΡΟΠΟΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΓΕΡΟΛΥΜΟΥ Αρχαιολόγος Αρχιτεκτονική παράδοση και σύγχρονη δόµηση στο πλαίσιο της προστασίας και ανάδειξης των µνηµείων στην Άνω Πόλη Κυπαρισσίας Η Κυπαρισσία, αποτελεί µια ακόµη περίπτωση ελληνικής πόλης που διατηρεί τµήµα του παραδοσιακού της οικισµού, για την προστασία και ανάδειξη του οποίου στο πλαίσιο του σύγχρονου τρόπου διαβίωσης και των νέων οικονοµικών και κοινωνικών συνθηκών, τίθεται διαρκώς το ζήτηµα της ορθής διαχείρισης. Η διατήρηση των αρχιτεκτονικών στοιχείων των παραδοσιακών οικιών στην Άνω Πόλη Κυπαρισσίας, αλλά και ο τρόπος υιοθέτησης αυτών από τις νέες κατασκευές, παρουσιάζεται µέσα από συγκεκριµένα παραδείγµατα κτισµάτων. Παράλληλα, και δεδοµένου ότι πρόκειται για τη µοναδική πόλη της Μεσσηνίας και µια από τις λίγες της Πελοποννήσου, στην οποία το οθωµανικό παρελθόν είναι ακόµη έντονα διακριτό µέσα από έναν σηµαντικό αριθµό µνηµείων της αντίστοιχης περιόδου, η επιβεβληµένη προσπάθεια διάσωσης και ανάδειξής τους συνιστά και µια νέα πρόταση αξιολόγησης και επαναπροσέγγισης των ιδιαίτερων φυσιογνωµικών χαρακτηριστικών του οικισµού, ικανών να καταστήσουν την Άνω Πόλη έναν ιδιαίτερα ελκυστικό τόπο για κατοίκους και επισκέπτες.
ΑΝΝΕΖΙΝΑ ΑΜΠΟΛΙΑ Αναβίωση και ανάδειξη δικτύου οικισµών και διαδροµών στη Μέσα Μάνη: Το παράδειγµα του οικισµού «Άλικα» Η έρευνα για την ανάδειξη των µανιάτικων οικισµών αλλά και την επιβίωση τους µέσα στους σηµερινούς οικονοµικούς όρους, αναδεικνύει ως βασική προϋπόθεση οποιασδήποτε επέµβασης την κατανόηση της εξέλιξης των οικιστικών αυτών συνόλων στο χώρο και στο χρόνο. Για το σκοπό αυτό µελετήθηκε ο οικισµός «Άλικα» µε µια συνδυαστική µεθοδολογία που περιέλαβε τα εξής στάδια: την αναγνώριση του συστήµατος διαδροµών στον ευρύτερο χώρο του οικισµού, που αντανακλά τις οικονοµικές δοµές πάνω στις οποίες βασίστηκε ο οικισµός καθώς και τις σχέσεις του µε τους γύρω οικισµούς, τη σχέση του οικισµού µε τον άµεσο ζωτικό του χώρο (καλλιέργειες, βοσκότοποι, ξεµόνια), την ανάλυση του κατεξοχήν οικιστικού πυρήνα και τέλος την αποτύπωση βασικού τµήµατος του οικισµού. Το κάθε στάδιο αποτέλεσε ένα αυτοτελές επίπεδο ανάγνωσης του χώρου, αναγκαίο, ώστε να προκύψουν συµπεράσµατα που ολοκλήρωσαν την εικόνα της εξέλιξής του. Παράλληλα, καταγράφοντας τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει ο οικισµός σήµερα (προβλήµατα που προέκυψαν από την εγκατάλειψη της παραγωγικής του βάσης και στα χρόνια που ακολούθησαν από την ελλιπή προστασία του), προτείνεται µια ολοκληρωµένη στρατηγική για την αναβίωση και την ανάδειξή του, ως τµήµα ενός ευρύτερου δικτύου οικισµών. Οι προτάσεις ξεκινούν από την ενεργοποίηση του ζωτικού του χώρου και ακολουθεί η λειτουργική αναβίωσή του, καθώς και η σύσταση ενός ολοκληρωµένου πλαισίου προστασίας του συνόλου. Η βιωσιµότητα του εγχειρήµατος θα βασίζεται στην επαναλειτουργία του συστήµατος διαδροµών εντός και εκτός του οικισµού, µέσω της οποίας επιτυγχάνεται η ανάδειξη και η σύνδεση όχι µόνο όλων των στοιχείων του άµεσου περιβάλλοντός του, αλλά και της ευρύτερης οικιστικής ενότητας στην οποία ανήκει.
ΙΩΑΝΝΑ ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ Επίκουρος Καθηγήτρια Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου Περιδιαβάζοντας τον ιστορικό πυρήνα της Καλαµάτας: νέες προσεγγίσεις ως προς την ανάδειξη και διαχείριση της αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς ενός σύγχρονου αστικού κέντρου µε τη σύµπραξη της τοπικής κοινωνίας Αναδροµή στην πoλεoδoµική ανάπτυξη της πόλης σε συvάφεια µε τηv αρχιτεκτovική της εξέλιξη από τηv πρoεπαvαστατική περίoδo, κατά τηv oπoία o αστικός της πυρήvας περιoριζόταv στηv περιoχή γύρω από τo κάστρo, έως και τηv περίoδo τoυ µεσoπoλέµoυ, όταν πλέov η Καλαµάτα παρoυσίαζε τη µoρφή ενός µεσαίου αστικoύ κέvτρoυ, κυρίως εξαιτίας της µεγάλης άvθησης τoυ λιµαvιoύ της. Παρουσίαση της αρχιτεκτονικής τυπολογίας των διατηρητέων κτηρίων της πόλης, ως βάση της επίσκεψης που έπεται στο Ιστορικό της Κέντρο: µίας περιήγησης-αυτοψίας για το πώς η αρχιτεκτονική κληρονοµιά της Καλαµάτας είναι σήµερα ενταγµένη µέσα στον σύγχρονο πολεοδοµικό της ιστό. Με ποιο όµως τρόπο µπορεί να συµπράξει ενεργά η τοπική κοινωνία στη διάσωση των διατηρητέων µνηµείων µίας πόλεως, αλλά και στις µνήµες που κουβαλούν; Και πώς η έρευνα που διεξάγεται σήµερα σε Περιφερειακά ΑΕΙ µπορεί να περάσει τουλάχιστον εν µέρει µέσα από πρακτικές εφαρµογές στη διασύνδεσή της µε την τοπική κοινωνία; Πρόκειται για δύο νέες παραµέτρους προσέγγισης στη διατήρηση και προβολή του πολιτισµικού τοπίου της ιστορικής πόλης της Καλαµάτας.