Εισαγωγή Τι είναι ''social media''; Ως μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) ορίζονται τα μέσα, τα οποία αλληλεπιδρούν μεταξύ ομάδων ανθρώπων μέσω των διαδικτυακών κοινοτήτων. Υπάρχουν διάφορες μορφές των ''social media'' όπως πχ. ιστολόγια, ιστοσελίδες όπως το Facebook, φόρουμς, κλπ. Τι είναι ο εθισμός; Ο εθισμός είναι μια πολύπλοκη αρρώστια με παθολογικά και ψυχολογικά συμπτώματα, που δεν επηρεάζει μόνο τον άρρωστο, αλλά και την οικογένεια του, τους φίλους του καθώς και τον κοινωνικό του περίγυρο. Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα 2 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από ένα εθισμό. Δημοφιλής αντιλήψεις σχετικές με τον εθισμό δεν σταματούν στα ναρκωτικά και το αλκοόλ. Οι άνθρωποι μπορούν να προσκολληθούν στο τζόγο, τη σοκολάτα, στα βιντεοπαιχνίδια ακόμα και με τη χρήση του internet. Αυτές οι μη - ναρκωτικές συμπεριφορές είναι όμοιες στο ότι το άτομο δεν έχει έλεγχο στην συμπεριφορά του. Τι είναι εθισμός στο διαδίκτυο; Είναι η υπερβολική χρήση του Διαδικτύου που παρεμβαίνει στην προσωπική ζωή. Αν και ο όρος «εθισμός» στο Διαδίκτυο παραμένει αμφιλεγόμενος από την επιστημονική κοινότητα, εν τούτοις έχουν αναφερθεί αρκετές περιπτώσεις παιδιών και εφήβων που δαπανούν υπερβολικά πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή παίζοντας ηλεκτρονικά-διαδικτυακά παιχνίδια, μιλώντας διαδικτυακά σε δωμάτια συνομιλιών ή σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. facebook), ενώ ξεχνούν ή παραμελούν άλλες σημαντικές δραστηριότητες.
Αίτια που οδηγούν στον εθισμό Α) Ψυχαγωγική ικανοποίηση του ατόμου Οι περισσότεροι εξαρτημένοι έφηβοι ασχολούνται με ηλεκτρονικά διαδικτυακά παιχνίδια στο σπίτι ή τα internet cafe. Ένας ακόμα πληθυσμός υψηλού κινδύνου είναι αυτός των φοιτητών, οι οποίοι καλούνται πολλές φορές για πρώτη φορά να οριοθετήσουν οι ίδιοι τη χρήση Διαδικτύου στην οποία προβαίνουν, μακριά από οικογενειακό έλεγχο αλλά και χωρίς το ξεκάθαρα δομημένο πλαίσιο υποχρεώσεων του σχολείου μέσης εκπαίδευσης. Σποραδικά εμφανίζεται το πρόβλημα και σε μεγαλύτερες ηλικίες όπου κυρίως αφορά περιπτώσεις υπέρμετρης ενασχόλησης με κοινωνική δικτύωση αλλά και διαδικτυακό τζόγο, όπως και διαδικτυακή πορνογραφία. Β) Ψυχολογική και Οικογενειακή Κατάσταση του ατόμου Το Διαδίκτυο έχει την ικανότητα να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες ενός ατόμου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του μέσου που προκύπτει από τη φύση του είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει μια «ιδανική κατάσταση εαυτού», όπου το άτομο μπορεί να εξερευνήσει διάφορες πτυχές της προσωπικότητας του χωρίς να έχει περιορισμούς και συνέπειες. Στο Διαδίκτυο δεν υπάρχουν άμεσες συνέπειες των πράξεων, ο χρήστης μπορεί να μπει και να βγει όποτε θέλει, ενώ μπορεί να καλύψει την όποια εξωτερική εμφάνιση, αφού δεν υπάρχει οπτική επαφή. Ταυτόχρονα, ο έφηβος μπορεί να ενσαρκώσει διαφορετικούς ρόλους, ή να υιοθετήσει διαφορετικές ταυτότητες ανάλογα με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρία, εξαιτίας της ανωνυμίας, που συνιστά κατεξοχήν χαρακτηριστικό του Διαδικτύου. Συνήθως, τα παιδιά που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του εθισμού στο διαδίκτυο είναι αγόρια και μεγαλώνουν σε δύσκολες καταστάσεις (δυσλειτουργικές
οικογένειες). Η βέλτιστη παροχή γονικής μέριμνας χαρακτηρίζεται από φροντίδα και υγιή προστασία, ούτως ώστε το παιδί να κατευθύνεται και να καθοδηγείται με επάρκεια σε ένα ασφαλές περιβάλλον, χωρίς να παρεμποδίζονται οι προσπάθειες του για την ανάδειξη προσωπικής ταυτότητας και αυτονόμησης. Αντίθετα, υπερπροστασία, των γονέων και χαμηλά επίπεδα φροντίδας συνιστούν το πρότυπο μέριμνας ''affectionless control'' (έλεγχος χωρίς στοργή) το οποίο συνδέθηκε με υψηλότερες βαθμολογίες εθισμού στο Διαδίκτυο. Γ) Ο χαρακτήρας του ατόμου Η ενασχόληση με το Διαδίκτυο γίνεται ακαταμάχητη εφόσον το άτομο παρουσιάζει κάποιες ανάγκες που βρίσκουν πρόσκαιρη ικανοποίηση μέσα από αυτήν. Οι λόγοι μπορεί να σχετίζονται με προϋπάρχοντα στοιχεία της προσωπικότητας του, υποκείμενες ψυχικές διαταραχές (άγχος, κατάθλιψη, κοινωνική φοβία, κ.α), να είναι μία μαθημένη συμπεριφορά που ενισχύθηκε από τον περίγυρο.αυτές οι ανάγκες δεν ικανοποιούνται με άλλο τρόπο ή ικανοποιούνται ευκολότερα με τη βοήθεια του Διαδικτύου. Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι το Διαδίκτυο προσφέρει ανωνυμία, εύκολη προσβασιμότητα, μικρό κόστος, απομονώνει από τον περίγυρο και είναι γενικά αποδεκτό ως μέσο. Αυτά τα στοιχεία του μπορεί να βοηθήσουν την έκφραση ψυχικών δυσκολιών μέσω της χρήσης του.
Αρνητικά αποτελέσματα του εθισμού στο διαδίκτυο Γενικά, το συμπέρασμα που μπορούμε να βγάλουμε για τα άτομα τα οποία είναι εθισμένα στο διαδίκτυο, είναι πως έχουν την αίσθηση ότι ανήκουν στον εικονικό κόσμο αυτό που τους παρέχει το διαδίκτυο. Αυτή τους η κατάσταση είναι προβληματική με φανερά ''συμπτώματα'',τα οποία χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Α) ψυχολογικά και Β) σωματικά ''συμπτώματα''. Α) Ψυχολογικά ''Συμπτώματα'' Πρώτα απ' όλα, οι βρισκόμενοι υπό την επιρροή του διαδικτυακού εθισμού, δεν είναι ικανοί να ελέγξουν και να σταματήσουν την δραστηριότητά τους στον Η/Υ. Κυριαρχούνται από μια αίσθηση ευφορίας κατά την διάρκεια της απασχόλησή τους με τον υπολογιστή, που αντικαθιστάτε από θλίψη, οξυθυμία και από την αίσθηση ενός καινού μέσα τους, όταν αυτή διακόπτεται. Επίσης, αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα με την δουλειά τους, αν μιλάμε για ενήλικες, ή με το σχολείο, σε περίπτωση που αναφερόμαστε σε μαθητές. Εκτός από αυτά, επειδή αποζητούν όλο και περισσότερο χρόνο στον υπολογιστή, τα ψέματα για τις δραστηριότητές τους προς την οικογένεια και τους φίλους τους αυξάνονται ραγδαία. Τέλος, η παραμέληση καθημερινών υποχρεώσεων κάνει τους εθισμένους από το διαδίκτυο ανθρώπους, ανεύθυνους και αναξιόπιστους. Β) Σωματικά ''Συμπτώματα'' Καταρχήν, η πολύωρη ενασχόληση με τον υπολογιστή οδηγεί σε διαταραχές, οι οποίες επηρεάζουν πάρα πολύ την φυσική κατάσταση του σώματος. Το πρώτο πράγμα που παρατηρείται, είναι η διαταραχή των διατροφικών συνηθειών του εθισμένου ατόμου. Αλλάζουν και οι ώρες των γευμάτων και η ποιότητά τους ελαττώνετε, λόγω της βιασύνης που επικρατεί στην ζωή τους, διότι ένα καλό γεύμα αργοπορεί αρκετά την επαναφορά στον υπολογιστή. Αυτό βέβαια, σημαίνει πως
και ο ύπνος για τέτοια άτομα είναι ''χάσιμο χρόνου'', με συνέπεια την διαταραχή του ύπνου και την αλλαγή των συνηθειών του. Προφανώς, η ενασχόληση με τον Η/Υ προϋποθέτει την παραμέληση της σωματικής εξάσκησης, αφού κάθονται συνέχεια. Αυτή η παθητικότητα και η αδράνεια οδηγούν σε παθήσεις, όπως μυοσκελετικές (π.χ. Σκολίωση) και σε προβλήματα με τα μάτια, όπως μυωπία. Τα εθισμένα από το διαδίκτυο άτομα, δεν μειώνουν ή και παραμελούν μόνο τις αθλητικές τους δραστηριότητες, όπως ανέφερα ήδη, αλλά ακόμα και η προσωπική τους υγιεινή πάσχει υπό τέτοιες συνθήκες. Τρόποι Αντιμετώπισης του εθισμού Α) Απασχόληση από φίλους Ένας τρόπος αντιμετώπισης του εθισμού στο Διαδίκτυο είναι η απασχόληση από τους φίλους. Κάνοντας κάτι πιο ευχάριστο με τους φίλους του, ο εθισμένος ξεχνάει το Διαδίκτυο. Απασχολείται με άλλες δραστηριότητες πιο διασκεδαστικές και το μυαλό του αρχίζει να αποβάλλει την έμμονη αυτή ιδέα του Διαδικτύου. Τέλος, μην ξεχνάμε ότι οι μη εθισμένοι φίλοι είναι ένα καλό πρότυπο για τον εθισμένο.
Β) Εναλλακτικές προτάσεις από οικογένεια Ένας τρόπος αντιμετώπισης του εθισμού στο διαδίκτυο, είναι και με την βοήθεια των γονιών. Ειδικότερα για τους γονείς προτείνονται οι οικογενειακοί κανόνες χρήσης για τον υπολογιστή και το διαδίκτυο. Σημαντικό για το παιδί είναι η προώθηση του σε κοινωνικές και αθλητικές δραστηριότητες που δεν εμπεριέχουν την διαχείριση του υπολογιστή και του διαδικτύου. Ταυτόχρονα ο υπολογιστής θα πρέπει να βρίσκεται σε έναν χώρο κοινής χρήσης από την οικογένεια και όχι στο δωμάτιο των παιδιών. Εντωμεταξύ δεν πρέπει το παιδί να αποκλείεται εντελώς από την πρόσβαση στο διαδίκτυο γιατί αυτό οδηγεί στη μυθοποίηση. Αρκεί να είναι σωστός ο έλεγχος και ασφαλή η περιήγηση και όχι η απόρριψη του διαδικτύου. Βιβλιογραφία-Πηγές www.paidiatros.com wikipedia.com www.ctp.gr/intrasteki/addictions_gr.htm Άντζελα Μπάτσα Ρένα Μηλαθιανάκη Αριάδνη Παπαδάκη Δέσποινα Χιαμηλάκη Κατερίνα Νερατζάκη Μερόπη Παπαδάκη