EIΣΑΓΩΓΗ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 1.1. Ορο-λογικές διασαφήσεις... 1 1.2. Οι επίσημες εκδόσεις της ΕΕ... 3 1.3. Βιβλιογραφία... 3 1.4. ιευθύνσεις στο διαδίκτυο... 6 2. Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩ- ΣΗΣ... 9 2.1. Εισαγωγή... 9 2.2. Οι προσπάθειες για την ένωση της Ευρώπης μέχρι και τον α παγκόσμιο πόλεμο... 10 2.3. Οι προσπάθειες για την ένωση της Ευρώπης μετά τον β παγκόσμιο πόλεμο... 12 2.3.1. Κλασσικοί ευρωπαϊκοί διεθνείς οργανισμοί... 14 2.3.2. Υπερεθνικοί ευρωπαϊκοί διεθνείς οργανισμοί... 15 2.3.2.1. Η ίδρυση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων... 16 2.3.2.2. Η εξέλιξη των Κοινοτήτων (διεύρυνση και εμβάθυνση)... 20 2.3.2.2.1. Η διεύρυνση - από τους 6 στους 27 20 Α. Η Ευρώπη των 9... 20 Β. Η Ευρώπη των 10, 12... 21 Γ. Η Ευρώπη των 15... 22. Η Ευρώπη των 25, 27... 22 Ε. Μια ιδιόμορφη διεύρυνση και μια σμίκρυνση... 23 ΣΤ. Οι προοπτικές... 24 2.3.2.2.2. Η εμβάθυνση - από τις Κοινότητες στην Ένωση... 25 Α. Οι πρώτες τροποποιήσεις του θεσμικού συστήματος... 25
X ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Β. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία... 26 Γ. Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη... 27. Η Οικονομική και Νομισματική Ένωση 28 Ε. Η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Συνθήκη του Μάαστριχτ)... 28 ΣΤ. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ... 29 Η. Η συνθήκη της Νίκαιας... 30 Θ. Η συνθήκη για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα 31 Ι. Η συνθήκη της Λισαβόνας... 33 Κ. Οι προοπτικές... 35 3. ΚΛΑΣΣΙΚΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΙ ΙΕΘΝΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ... 37 3.1. ΟΟΣΑ, ΝΑΤΟ, ΟΑΣΕ... 37 3.2. Συμβούλιο της Ευρώπης... 39 3.2.1. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση ικαιωμάτων του Ανθρώπου 41 3.2.2. Το Ευρωπαϊκό ικαστήριο ικαιωμάτων του Ανθρώπου... 43 4. Η ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ... 47 4.1. Η ενιαία αρχιτεκτονική της Ένωσης... 48 4.2. Η νομική προσωπικότητα της Ένωσης... 49 4.3. Η φύση του δικαίου της Ένωσης... 51 4.4. Η πολιτειακή φύση της Ένωσης... 53 4.5. Σύνταγμα ή Συνθήκη ως βάση της Ένωσης;... 55 4.6. Οι πολιτευματικές αρχές της Ένωσης το αξιακό σύστημα. 58 4.6.1. Η αρχή της ισότητας..... 60 4.6.2. Η δημοκρατική αρχή... 62 4.6.2.1. Η αρχή της αντιπροσωπευτικής, συμμετοχικής δημοκρατίας... 64 4.6.2.2. Η συμμετοχή των εθνικών κοινοβουλίων... 66 4.6.3. Η αρχή του κράτους δικαίου... 66 4.6.4. Η κοινωνική αρχή... 67 4.6.5. Τα ατομικά δικαιώματα... 68 4.6.5.1. Η κατοχύρωση των ατομικών δικαωμάτων στην Ένωση... 70 4.6.5.2. Ειδικά κατοχυρωμένα ατομικά δικαιώματα. 72 4.6.5.3. Ο Χάρτης Θεμελιωδών ικαιωμάτων της ΕΕ 74
XI Α. Οι φορείς και οι αποδέκτες των δικαιωμάτων 76 Β. Οι περιορισμοί των ατομικών δικαιωμάτων... 77 Γ. Η προσχώρηση στην ΕΣ Α... 78. Τα επιμέρους ατομικά δικαιώματα... 79 4.6.6. Η απαγόρευση των διακρίσεων λόγω ιθαγενείας... 82 4.6.6.1. Πεδία εφαρμογής... 84 4.6.6.2. ιακρίσεις... 85 4.7. Οι βάσεις του συστήματος: τα κράτη μέλη και οι πολίτες η διττή νομιμοποίηση... 86 4.7.1. Τα κράτη μέλη ως θεμέλιο του συστήματος... 87 4.7.1.1. Η οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων... 89 4.7.1.2. Η ρήτρα της συμπλήρωσης των κενών... 94 4.7.1.3. Η αρχή της επικουρικότητας... 96 Α. Έννοια... 96 Β. Το πρωτόκολλο για την εφαρμογή της επικουρικότητας η εμπλοκή των εθνικών κοινοβουλίων... 98 4.7.1.4. Η αρχή της αναλογικότητας... 100 4.7.1.5. Οι συνταγματικές εξουσιοδοτήσεις των κρατών μελών το ελληνικό σύνταγμα... 102 4.7.2. Οι πολίτες ως θεμέλιο του συστήματος... 104 4.7.2.1. Η ευρωπαϊκή ιθαγένεια... 105 4.7.2.2. Έννοια και κτήση της ευρωπαϊκής ιθαγένειας 106 4.7.2.3. ικαιώματα που προκύπτουν από την ευρωπαϊκή ιθαγένεια... 108 4.8. Οι στόχοι της Ένωσης... 112 5. Η ΕΝΩΣΗ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ Η ΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ 117 5.1. Η προσχώρηση στην Ένωση... 117 5.2. Η αποχώρηση και η αποπομπή κράτους μέλους... 119 5.3. Η αναστολή δικαιωμάτων συμμετοχής... 122 5.4. Οι υποχρεώσεις των κρατών μελών και της Ένωση... 125 5.4.1. Οι υποχρεώσεις της Ένωσης έναντι των κρατών μελών 125 5.4.2. Οι υποχρεώσεις των κρατών μελών έναντι της Ένωσης 126 5.5. Οι προστατευτικές ρήτρες και οι ρήτρες εθνικής ασφαλείας 129 5.6. Η ενισχυμένη συνεργασία... 132 5.7. Η αναθεώρηση και η κατάργηση των συνθηκών... 136 5.7.1. Η συνήθης διαδικασία αναθεώρησης... 136 5.7.2. Η απλοποιημένη διαδικασία αναθεώρησης... 137
XII ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 5.7.2.1. Η απλοποιημένη διαδικασία αναθεώρησης του τρίτου μέρους της ΣυνθΛΕΕ... 137 5.7.2.2. Η απλοποιημένη διαδικασία αναθεώρησης του τρόπου λήψης των αποφάσεων... 138 5.8. Η Ένωση στο διεθνή χώρο... 140 5.8.1. Το δικαίωμα πρεσβεύσεως... 140 5.8.2. Η σύναψη διεθνών συνθηκών... 141 5.8.2.1. Η έκταση της αρμοδιότητας... 142 5.8.2.2. Κατηγορίες διεθνών συνθηκών... 144 5.8.2.3. Η διαδικασία σύναψης των συνθηκών... 145 5.8.2.4. Τα αποτελέσματα των διεθνών συνθηκών... 146 5.8.3. Η συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς... 147 6. ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ... 149 6.1. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο... 153 6.1.1. Σύνθεση και οργάνωση... 154 6.1.2. Καθήκοντα, εξουσίες... 155 6.1.3. Τρόπος λειτουργίας... 157 6.2. Το Συμβούλιο... 159 6.2.1. Σύνθεση... 159 6.2.2. Καθήκοντα, αρμοδιότητες... 162 6.2.3. Τρόπος λειτουργίας... 163 6.2.3.1. Η Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων (COREPER)... 170 6.2.3.2. Η Γενική Γραμματεία... 171 6.2.4. Οι εκπρόσωποι των κρατών μελών συνερχόμενοι στα πλαίσια του Συμβουλίου... 172 6.3. Η Επιτροπή... 173 6.3.1. Σύνθεση... 174 6.3.2. Καθήκοντα, αρμοδιότητες... 178 6.3.3. Τρόπος λειτουργίας... 180 6.3.4. Ο ύπατος εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολικής και πολιτικής ασφαλείας... 183 6.4. Το Κοινοβούλιο... 185 6.4.1. Σύνθεση... 186 6.4.2. Καθήκοντα, Αρμοδιότητες... 190 6.4.3. Τρόπος λειτουργίας... 193 6.4.4. Πολιτικά κόμματα... 194
XIII 6.4.5. Σχέσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τα εθνικά κοινοβούλια... 195 6.4.6. Ο διαμεσολαβητής, o επόπτης προστασίας δεδομένων 197 6.5. Το ικαστήριο... 199 6.5.1. Σύνθεση ΕΕ... 202 6.5.1.1. Το ικαστήριο ( ικ)... 202 6.5.1.2. Το Γενικό ικαστήριο (Γε )... 203 6.5.1.3. Τα Ειδικευμένα ικαστήρια (Ε )... 204 6.5.2. Αρμοδιότητες ΕΕ... 205 6.5.3. Τρόπος λειτουργίας... 210 6.6. Το Ελεγκτικό Συνέδριο... 212 6.6.1. Σύνθεση... 212 6.6.2. Αρμοδιότητες, τρόπος λειτουργίας... 213 6.7. Τα Όργανα της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ)... 214 6.7.1. Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ) 215 6.7.2. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ)... 216 6.8. Τα επικουρικά όργανα... 219 6.8.1. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ)... 219 6.8.2. Η Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ)... 222 6.8.3. Επιτροπές, Γραφεία, Οργανισμοί... 224 6.9. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ)... 225 6.10. Οργανωτικά... 227 6.10.1. Η έδρα των Οργάνων... 227 6.10.2. Γλώσσες... 228 6.10.3. Προνόμια... 229 6.10.4. Υπαλληλικό προσωπικό... 229 6.11. Μια συνολική θεώρηση του θεσμικού οικοδομήματος... 230 7. Η ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΕΚ ΟΣΗΣ ΤΩΝ ΕΝΩΣΙΑΚΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ... 237 7.1. Η συνήθης νομοθετική διαδικασία... 239 7.2. H ειδική νομοθετική διαδικασία... 243 7.2.1. Η διαδικασία της διαβούλευσης... 243 7.2.2. Η διαδικασία της σύμφωνης γνώμης... 246 7.3. Οι κατ εξουσιοδότηση πράξεις... 247 7.4. Οι εκτελεστικές πράξεις... 248 7.5. Η διαδικασία στα πλαίσια της ΚΕΠΠΑ... 251
XIV ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 8. H ΕΝΩΣΙΑΚΗ ENNOMH TAΞΗ... 253 8.1. Η αυτονομία της έννομης τάξης... 253 8.2. Πεδία εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου... 255 8.2.1. Χρονικά πεδία εφαρμογής... 256 8.2.2. Τοπικά πεδία εφαρμογής... 256 8.2.3. Το προσωπικό πεδίο εφαρμογής... 258 8.2.4. Το ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής... 260 8.3. Οι πηγές του Ευρωπαϊκού ικαίου... 261 8.3.1. Το πρωτογενές δίκαιο... 261 8.3.2. Το παράγωγο δίκαιο... 263 8.3.2.1. Ο Κανονισμός... 263 8.3.2.2. Η Οδηγία... 266 Α. Υποχρέωση μεταφοράς της Οδηγίας... 268 Β. Συνέπειες πλημμελούς μεταφοράς της Οδηγίας 270 8.3.2.3. Η Απόφαση... 278 8.3.2.4. Σύσταση και Γνώμη... 280 8.3.2.5. soft law... 280 8.3.2.6. Η έκδοση και δημοσίευση των πράξεων η ποιότητα της νομοθεσίας... 282 8.3.3. Το έθιμο... 285 8.3.4. Οι γενικές αρχές... 286 8.3.5. Το ιεθνές ίκαιο... 289 8.3.6. Η νομολογία... 293 8.3.7. Οι πράξεις των Μονίμων Αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών στα πλαίσια του Συμβουλίου... 293 8.3.8. Η μεταξύ των κανόνων δικαίου ιεράρχηση... 294 8.4. Η εφαρμογή των κανόνων του ενωσιακού δικαίου - Ευρωπαϊκό ιοικητικό ίκαιο... 297 8.4.1. Άμεση εφαρμογή από τα ενωσιακά όργανα... 297 8.4.2. Η εφαρμογή από τα κράτη μέλη... 300 8.5. Η σχέση της ενωσιακής με την εθνική έννομη τάξη... 304 8.5.1. Η άμεση ισχύς του ενωσιακού δικαίου... 305 8.5.1.1. Η έννοια, η θεμελίωση, τα κριτήρια... 306 8.5.1.2. Η άμεση ισχύς επιμέρους διατάξεων... 310 8.5.2. Η υπεροχή του ενωσιακού δικαίου... 313 8.5.2.1. Η υπεροχή από τη σκοπιά του ενωσιακού δικαίου... 314 8.5.2.2. Η υπεροχή από τη σκοπιά του εθνικού δικαίου... 318
XV 8.5.2.3. Η θεωρητική προσέγγιση... 322 8.6. Η ενωσιακή και η διεθνής έννομη τάξη... 326 9. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ... 331 9.1. Εισαγωγή... 332 9.2. Προσφυγή κατά κράτους μέλους... 334 9.2.1. Προσφυγή της Επιτροπής κατά κράτους μέλους... 335 9.2.1.1. Νομιμοποιούμενοι, αντικείμενο προσφυγής. 335 9.2.1.2. Προδικασία... 336 9.2.1.3. Κύρια διαδικασία... 337 9.2.1.4. Περιεχόμενο και ενέργεια της απόφασης... 338 9.2.2. Προσφυγή κράτους μέλους κατά κράτους μέλους... 341 9.3. Η αίτηση ακυρώσεως... 342 9.3.1. Νομιμοποιούμενοι και αντικείμενο της αίτησης... 342 9.3.1.1. Ενωσιακά όργανα Κράτη μέλη... 343 9.3.1.2. Ιδιώτες... 344 9.3.1.3. Αντικείμενο... 347 9.3.2. Λόγοι ακυρώσεως και προθεσμία... 348 9.3.3. Η απόφαση του ΕΕ... 350 9.4. Προσφυγή κατά παραλείψεως... 351 9.4.1. Νομιμοποιούμενοι, αντικείμενο προσφυγής... 351 9.4.2. Προδικασία... 353 9.4.3. Περιεχόμενο και ενέργεια της απόφασης... 353 9.5. Η ένσταση της παρανομίας... 354 9.6. Η αγωγή αποζημίωσης και η αστική ευθύνη της Ένωσης... 356 9.6.1. Προϋποθέσεις της ευθύνης... 357 9.6.2. Η αγωγή αποζημιώσεως... 360 9.7. Η προσωρινή δικαστική προστασία... 361 9.8. Η προδικαστική παραπομπή... 364 9.8.1. Εισαγωγή... 364 9.8.2. Το στάδιο ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου... 366 9.8.2.1. Νομιμοποιούμενοι προς άσκηση παραπομπής 366 9.8.2.2. Υποχρέωση και ευχέρεια παραπομπής... 367 9.8.2.3. Το αντικείμενο της παραπομπής... 369 9.8.2.4. Ασάφεια και αμφισβήτηση... 371 9.8.2.5. Η θέση των διαδίκων... 373 9.8.3. Το στάδιο ενώπιον του ικαστηρίου... 374 9.8.4. Επείγουσα προδικαστική παραπομπή... 377 9.9. Ειδικές διαδικασίες... 377
XVI ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 9.10. Ένδικα μέσα... 378 9.11. Η αναγκαστική εκτέλεση... 380 9.12. Ειδικοί περιορισμοί στη δικαστική προστασία... 382 9.13. Έννομη προστασία ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων η ευθύνη του κράτους μέλους... 383 9.13.1. Η δικονομική αυτονομία... 384 9.13.2. Η ευθύνη του κράτους μέλους... 385 9.13.2.1. Νομική βάση... 386 9.13.2.2. Οι προϋποθέσεις της ευθύνης... 387 9.13.2.3. Υπεύθυνα κρατικά όργανα... 388 9.13.2.4. Η έκταση της ευθύνης... 390 10. ΤΟ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - Ο ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 393 10.1. Το σύστημα των ιδίων πόρων... 393 10.2. Τα έξοδα... 396 10.3. Ο ενωσιακός προϋπολογισμός... 397 10.3.1. Η κατάρτιση του προϋπολογισμού... 397 10.3.2. Η εκτέλεση του προϋπολογισμού... 400 10.3.3. Ο έλεγχος του προϋπολογισμού... 401 10.4. Η καταπολέμηση της απάτης... 402 11. Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΓΟΡΑ... 405 11.1. Η έννοια της εσωτερικής αγοράς... 405 11.2. Οι γενικές αρχές που διέπουν τη λειτουργία των θεμελιωδών ελευθεριών... 408 11.2.1. Οι εγγυήσεις που παρέχουν οι θεμελιώδεις ελευθερίες 409 11.2.1.1. Η απαγόρευση των διακρίσεων... 409 11.2.1.2. Η απαγόρευση των περιορισμών... 410 11.2.1.3. Η αντίστροφη διάκριση... 412 11.2.2. Οι αποδέκτες των υποχρεώσεων... 414 11.2.3. Οι αποδέκτες των δικαιωμάτων... 417 11.2.4. Το τοπικό πεδίο εφαρμογής... 418 11.2.5. Οι εξαιρέσεις... 419 11.2.5.1. Οι ρητά προβλεπόμενες εξαιρέσεις... 419 11.2.5.2. Οι νομολογιακές εξαιρέσεις... 426 11.2.6. Οι εξαιρούμενοι τομείς... 429 11.3. Η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων... 433 11.3.1. Η έννοια του εμπορεύματος... 435
XVII 11.3.2. Η Τελωνειακή Ένωση... 438 11.3.2.1. Απαγόρευση εισαγωγικών/εξαγωγικών δασμών... 440 11.3.2.2. Απαγόρευση μέτρων ισοδυνάμου αποτελέσματος... 441 11.3.2.3. Εξαιρέσεις... 442 11.3.2.4. Κοινό δασμολόγιο... 444 11.3.3. Οι ποσοτικοί περιορισμοί... 447 11.3.3.1. Η απαγόρευση των ποσοτικών περιορισμών 448 11.3.3.2. Η απαγόρευση των μέτρων ισοδυνάμου α- ποτελέσματος... 448 11.3.4. Τα κρατικά εμπορικά μονοπώλια... 456 11.3.4.1. Η έννοια του κρατικού εμπορικού μονοπωλίου 456 11.3.4.2. Η διαρρύθμιση των μονοπωλίων... 459 11.4. Η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων... 460 11.4.1. Η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων (μισθωτών). 461 11.4.1.1. Το ιδιαίτερο περιεχόμενο της ελευθερίας... 464 11.4.1.2. Η κοινωνική ασφάλιση... 471 11.4.2. Το δικαίωμα εγκατάστασης... 474 11.4.2.1. Έννοια... 475 11.4.2.2. Περιεχόμενο... 476 11.4.2.3. Η αμοιβαία αναγνώριση των διπλωμάτων... 477 11.4.2.4. Οι εταιρίες... 480 Α. Μορφές εγκατάστασης των εταιριών... 482 Β. Το νομικό πλαίσιο των εταιριών... 485 11.5. Η ελεύθερη παροχή υπηρεσιών... 487 11.5.1. Έννοια, διακρίσεις... 488 11.5.2. Τρόποι παροχής υπηρεσιών... 490 11.5.3. Το περιεχόμενο της ελευθερίας... 492 11.5.4. Η αρχή της χώρας προέλευσης... 496 11.5.5. Μέτρα εναρμόνισης οικονομικών δραστηριοτήτων... 498 11.6. Η ελεύθερη κίνηση των κεφαλαίων... 500 11.6.1. Έννοια, περιεχόμενο... 500 11.6.2. Εξαιρέσεις... 503 11.7. Οι δημόσιες συμβάσεις... 505 11.8. Μια σχηματοποιημένη παρουσίαση των θεμελιωδών ελευθεριών... 511 11.9. Οι προοπτικές της εσωτερικής αγοράς... 512
XVIII ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 12. Ο ΧΩΡΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ. 515 12.1. Η έννοια του Χώρου... 517 12.2. Η διέλευση των συνόρων (οι συμφωνίες Schengen)... 518 12.3. Οι θεωρήσεις εισόδου... 521 12.4. Το άσυλο... 522 12.5. Η μετανάστευση... 523 12.6. Η δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις... 525 12.7. Η δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις... 526 12.8. Η αστυνομική συνεργασία... 528 13. Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ... 531 13.1. Εισαγωγή... 532 13.2. Η απαγόρευση των συμφωνιών... 534 13.2.1. Οι αποδέκτες της απαγόρευσης... 535 13.2.2. Το αντικείμενο της απαγόρευσης... 537 13.2.3. Οι προϋποθέσεις εφαρμογής του αρθ. 101 ΣυνθΛΕΕ 540 13.2.3.1. Επηρεασμός του ενδοενωσιακού εμπορίου. 540 13.2.3.2. Νόθευση του ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά... 542 13.2.4. Οι συνέπειες της απαγόρευσης... 543 13.2.5. Απαλλαγές περιοριστικών συμπράξεων... 544 13.3. Η απαγόρευση καταχρηστικής εκμετάλλευσης δεσπόζουσας θέσης... 545 13.3.1. εσπόζουσα θέση και καταχρηστική εκμετάλλευση.. 546 13.3.2. Επηρεασμός του ενδοενωσιακού εμπορίου... 549 13.4. Η εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού... 549 13.5. Η σχέση ενωσιακού και εθνικού δικαίου ανταγωνισμού... 552 13.6. Ο έλεγχος των συγκεντρώσεων... 555 13.7. Οι δημόσιες επιχειρήσεις... 559 13.7.1. Η έννοια των δημοσίων επιχειρήσεων... 560 13.7.2. Η επιταγή της παργ.1 αρθ. 106 ΣυνθΛΕΕ... 561 13.7.3. Η εξαίρεση και οι προϋποθέσεις εφαρμογής... 562 13.7.4. Οι αρμοδιότητες της Επιτροπής... 565 13.8. Οι κρατικές ενισχύσεις... 566 13.8.1. Έννοια και προϋποθέσεις απαγόρευσης... 567 13.8.2. Οι εξαιρέσεις... 571 13.8.3. Η διαδικασία ελέγχου... 574 13.8.4. Η επιστροφή των παρανόμων κρατικών ενισχύσεων. 576
XIX 14. Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ (ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ) ΤΩΝ ΝΟΜΟΘΕΣΙΩΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ... 579 14.1. Ο στόχος της προσέγγισης των νομοθεσιών... 580 14.2. Η προσέγγιση με βάση το αρθ. 115 ΣυνθΛΕΕ... 581 14.3. Η προσέγγιση με βάση το αρθ. 114 ΣυνθΛΕΕ... 582 14.4. Τίτλοι διανοητικής ιδιοκτησίας... 584 14.5. Η ανοιχτή εναρμόνιση... 585 14.6. Το ενωσιακό κεκτημένο σε φορολογικά θέματα... 587 15. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ... 591 15.1. Η οικονομική πολιτική... 592 15.1.1. Ο συντονισμός της οικονομικής πολιτικής... 593 15.1.2. Η δημοσιονομική πειθαρχία... 594 15.2. Η νομισματική πολιτική και η ΟΝΕ... 598 15.2.1. Η άσκηση της νομισματικής πολιτικής... 600 15.2.2. Η ένταξη νέων κρατών μελών στην ευρωζώνη και η αποχώρηση... 601 16. Η ΓΕΩΡΓΙΑ, ΑΛΙΕΙΑ... 605 16.1. Η γεωργία... 605 16.1.1. Οι στόχοι της κοινής αγροτικής πολιτικής... 606 16.1.2. Το κεκτημένο της κοινής αγροτικής πολιτικής... 608 16.1.2.1. Η κοινή οργάνωση των γεωργικών αγορών. 609 16.1.2.2. Ο νέος μηχανισμός στήριξης του γεωργικού εισοδήματος... 611 16.1.2.3. Η γεωργική διαρθρωτική πολιτική... 613 16.1.3. Η χρηματοδότηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής... 615 16.1.4. Ο Έλεγχος του ανταγωνισμού... 616 16.1.5. Η ενωσιακή αγροτική νομοθεσία... 616 16.1.6. Η εξέλιξη της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής... 617 16.2. Η αλιεία... 619 17. ΟΙ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΙΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΙΚΤΥΑ... 625 17.1. Οι μεταφορές... 626 17.2. Τα διευρωπαϊκά δίκτυα... 630 18. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ, ΕΡΕΥΝΑ, ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΣΥΝΟΧΗ... 633 18.1. Η βιομηχανία... 633
XX ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 18.2. Έρευνα και τεχνολογία... 635 18.3. Ενέργεια... 637 18.4. Τουρισμός... 637 18.5. Οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή... 638 19. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 643 19.1. Η κοινωνική πολιτική... 644 19.1.1. Ο κοινωνικός χάρτης... 645 19.1.2. Η κοινωνική πολιτική στο πρωτογενές δίκαιο... 646 19.1.3. Μέτρα κοινωνικής πολιτικής... 647 19.1.4. Ισότητα ανδρών και γυναικών, καταπολέμηση των διακρίσεων... 649 19.2. Η πολιτική απασχόλησης... 652 20. ΠΑΙ ΕΙΑ, ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ... 655 20.1. Παιδεία και Επαγγελματική εκπαίδευση... 656 20.2. Ο πολιτισμός... 659 21. ΥΓΕΙΑ, ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ... 663 21.1. Η δημόσια υγεία... 665 21.2. Η προστασία των καταναλωτών... 670 21.3. Το περιβάλλον... 671 21.3.1. Το πρωτογενές δίκαιο για το περιβάλλον... 671 21.3.2. Μέτρα πολιτικής... 674 21.4. Η πολιτική προστασία... 677 22. ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, ΚΟΙΝΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ... 679 22.1. Η Κοινή εμπορική πολιτική... 680 22.1.1. Αυτόνομη εμπορική πολιτική... 682 22.1.2. Συμβατική εμπορική πολιτική... 685 22.2. Μέτρα εμπορικού αποκλεισμού περιοριστικά μέτρα... 685 22.3. Η αναπτυξιακή πολιτική... 686 22.4. Η σύνδεση τρίτων κρατών με την Ευρωπαϊκή Ένωση... 688 22.5. Η ανθρωπιστική βοήθεια... 690 22.6. Η πολιτική γειτονίας... 691
XXI 23. ΚΟΙΝΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑ- ΛΕΙΑΣ (ΚΕΠΠΑ)... 693 23.1. Η ΚΕΠΠΑ... 694 23.1.1. Οι αρχές και οι στόχοι της ΚΕΠΠΑ... 695 23.1.2. Οι αρμοδιότητες των οργάνων... 696 23.1.3. Οι πράξεις στην ΚΕΠΠΑ... 699 23.1.4. Η διαδικασία λήψης των αποφάσεων... 701 23.1.5. Η χρηματοδότηση της ΚΕΠΠΑ... 703 23.2. Η ΚΠΑΑ... 703 23.2.1. Οι στόχοι των αποστολών... 704 23.2.2. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας... 705 23.2.3. Η διαρθρωμένη συνεργασία... 706 23.3. Η μέχρι σήμερα ασκηθείσα πολιτική... 707 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΥΛΗΣ... 709