بررسی اثر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود و مسئله راحتطلبی مدیران

فصلنامه حسابداري مالي/سال نهم/ شماره 53 /پاییز 9 /صفحات 111 129 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 چکيده بررسی اثر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود با در نظر گرفتن تاريخ دريافت: 931/50/50 اثر جریان نقد آزاد محدودیت مالی و مسئله راحتطلبی مدیران مهدی عربصالحی مهدی میرزایی ندا ملکی تاريخ پذيرش: 931/99/91 یکی از تصمیمات هر ساله مدیران که با تصمیمات بلندمدت شرکت ارتباط دارد میزان سود تقسیمی بین سهامداران است. برای اتخاذ تصمیم مناسب در این زمینه گزارشگری مالی با کیفیت به عنوان منبع اطالعاتی نقش اساسی ایفا میکند. در پژوهشهای تجربی چگونگی تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود از اهمیت زیادی برای پژوهشگران برخوردار است. چگونگی این اثرگذاری از سه مسیر مسئله جریان نقد آزاد محدودیت مالی و مسئله راحتطلبی مدیران قابل توجیه است بنابراین به بررسی تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود از طریق سه جریان مذکور پرداخته شد. برای آزمون فرضیههای پژوهش نمونهای شامل 111 شرکت پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1111 تا 1131 انتخاب شد. برای تحلیل داده و آزمون فرضیهها از الگوی رگرسیون چندگانه بر مبنای دادههای ترکیبی استفاده شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم دانشیار گروه حسابداری دانشگاه اصفهان اصفهان ایران Email: mehdi_arabsalehi@ase.ui.ac.ir دانشجوی دکترای حسابداری دانشگاه اصفهان اصفهان ایران )نویسنده مسئول( Email: m.mirzaie@ase.ui.ac.ir کارشناسی ارشد حسابداری دانشگاه غیرانتفاعی المهدی اصفهان ایران Email: nedamaleki1991@gmail.com

بررسي اثر کیفیت گزارشگري مالي بر سیاست تقسیم سود... 201 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 سود تأثیر مثبت و معنادار دارد. این تأثیر مثبت در میان شرکتهای با مسئله جریان نقد آزاد باال بیشتر است. همچنین یافتهها شواهد تجربی کافی برای حمایت از شدت تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود در شرکتهای دارای محدودیت مالی باال ارائه ندادند. تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود در بین شرکتهای با نظارت بهتر بر راحتطلبی مدیران کمتر است. واژههای کليدی: سیاست تقسیم سود کیفیت گزارشگری مالی محدودیت مالی مسئله راحتطلبی مدیران. 1 مقدمه مسئله جریان نقد آزاد در بازار کامل سیاست تقسیم سود با ارزش شرکت )جمع ارزش بدهی و ارزش سرمایه( ارتباطی ندارد )میلر و مودیگیلیانی 1391( 1 ولی در بازارهای ناقص بین سیاست تقسیم سود و ارزش شرکت ارتباط وجود دارد. یکی از دغدغههای اصلی مدیران در بازارهای ناقص تصمیمگیری در مورد میزان سود تقسیمی است. برای این تصمیمگیری نیاز به منابع اطالعاتی مناسب و مربوط وجود دارد. یکی از این منابع گزارشهای مالی است. در ادبیات پژوهشی از مناسب و مربوط " 2 یاد میشود به بودن گزارشهای مالی برای تصمیمگیری با عنوان " کیفیت گزارشگری مالی عبارت دیگر کیفیت گزارشگری مالی به معنای انتقال اطالعات بهتر درباره عملیات شرکت و سیستم گزارشگری است و باعث تصمیمگیری بهتر و ارزیابی کاراتر مباشرت مدیریت میشود )فرانسیس و همکاران 2009(. 1 بر این مبنا پژوهشهای تجربی )مانند کو و همکاران 2012 1 مهدوی و رضایی 1132( به بررسی اثر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود پرداخته اند. آنچه در این پژوهشها اهمیت داشته و خواهد داشت توجیه جهت تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود است. با مراجعه به ادبیات پژوهشی میتوان از سه جریان مسئله جریان نقد آزاد محدودیت مالی و مسئله راحتطلبی مدیران برای توجیه و چگونگی اثرگذاری کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود استفاده کرد )کو و همکاران 2012(. از نگاه هر کدام از این جریانها میتوان توجیهی برای جهت تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود پیدا نمود. در مسئله جریان 1 Miller & Modigliani 2 Quality of Financial Reporting 3 Francis et al 4 Koo et al

فصلنامه حسابداري مالي/ سال نهم/ شماره 53/ پاییز 201 9 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 نقدی آزاد مدیران به دالیلی مانند افزایش قدرت و پاداش سود تقسیمی کمتری پرداخت و 1 جریانهای نقدی آزاد را در پروژههای با خالص ارزش فعلی منفی سرمایهگذاری میکنند )جنسن 1319(. 2 با این وجود گزارشگری مالی با کمک به شناخت این نوع پروژهها و افزایش توانایی سهامداران در نظارت و تنظیم قراردادهای کارا با مدیران این تضاد منافع را کاهش میدهد )کو و همکاران 2012(. 1 برای 1 و جایگزین علیرغم این تأثیر کیفیت گزارشگری مالی دو مدل رقیب با عناوین پیامد بررسی اثر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود وجود دارد. بر اساس مدل پیامد پرداخت سود تقسیمی حاصل نظارت مؤثر سهامداران جز برای جلوگیری از اتالف وجه نقد در سرمایهگذاری در پروژههای با خالص ارزش فعلی منفی توسط مدیران است )الپورتا و همکاران 5 2000(. کیفیت گزارشگری مالی نیز با کمک به کاهش مسئله جریان نقد آزاد باعث افزایش انگیزه برای پرداخت سود تقسیمی توسط مدیران میشود کیفیت میرود انتظار بنابراین گزارشگری مالی بر سود تقسیمی تأثیر مثبت داشته باشد. در مدل جایگزین مدیران از سود تقسیمی به عنوان ابزاری برای ایجاد شهرت استفاده میکنند تا بتوانند وجوه مورد نیاز آتی شرکت خود را از بازار سرمایه با هزینه سرمایه کمتری تأمین نمایند. کیفیت گزارشگری مالی با کاهش مسئله جریان نقد آزاد نیاز به استفاده از سود تقسیمی را برای کسب این شهرت کاهش میدهد بنابراین انتظار میرود که کیفیت گزارشگری مالی بر سود تقسیمی تأثیر منفی داشته باشد )کو و همکاران 2012(. در کانال محدودیت مالی عدم تقارن اطالعاتی بین مدیران و سهامداران باعث دسترسی محدود مدیران به وجوه خارجی مورد نیاز برای تأمین مالی میشود و یک واکنش منطقی به این محدودیت نگهداشت وجوه داخلی در شرکت به جای پرداخت آنها به عنوان سود تقسیمی است. کیفیت گزارشگری مالی میتواند عدم تقارن اطالعاتی را کنترل و محدودیت مالی کاهش دهد بنابراین انتظار میرود که کیفیت گزارشگری مالی تأثیر مثبت بر سود تقسیمی داشته باشد )تقی زاده خانقاه و زینالی 1131 عرب صالحی و همکاران 1131 کو و همکاران 2012 مقدس 1 Net Present Value 2 Jensen 3 Outcome view 4 Substitute view 5 La Porta et al

بررسي اثر کیفیت گزارشگري مالي بر سیاست تقسیم سود... 201 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 نوقابی و همکاران 1135 مهدوی و رضایی 1132(. بر اساس مسئله راحتطلبی مدیران مدیران تالش کافی برای شناسایی پروژههای با خالص ارزش فعلی مثبت انجام نمیدهند وجوه شرکت را در قالب پرداخت بیش از حد سود تقسیمی مصرف سازوکارهایی را فراهم میکند تا برای مدیران میکنند. کیفیت گزارشگری مالی انگیزه انتخاب طرحهای با خالص ارزش فعلی مثبت ایجاد شود و مسئله کم سرمایهگذاری و متعاقب آن پرداخت بیش از حد سود تقسیمی از بین برود. در نتیجه انتظار میرود که کیفیت گزارشگری مالی بر سود تقسیمی تأثیر منفی داشته باشد )کو و همکاران 2012(. بنابر آنچه در پاراگرافهای قبل بیان شد انجام پژوهشی مشابه با پژوهشهای خارجی صورت گرفته در این زمینه برای بررسی چگونگی تأثیرگذاری کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود و فراهمسازی شواهد تجربی از بورس اوراق بهادار تهران میتواند حائز اهمیت باشد. در واقع نتایج این پژوهش با در نظر گرفتن عدم اطمینان مدل و عدم اطمینان اطالعات نمونه میتواند برای پژوهشهای آتی از جنبه در نظر گرفتن توضیح مناسب برای بررسی این موضوع مفید باشد. در ادامه در بخش دوم مبانی نظری تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود از سه جریان مسئله جریان نقدی آزاد محدودیت مالی و مسئله راحتطلبی مدیران ارائه میشود. پیشینه پژوهش در بخش سوم ارائه میشود. فرضیهها و روش پژوهش در بخش چهارم و پنجم ارائه میشود. در بخش ششم یافتههای پژوهش بحث میشود و در انتها نتیجهگیری ارائه شده است. 2 مبانی نظری )2005( 1 بیان میکنند که سیاست دالوری و یونسی )1132: 111( به نقل از بیکر و پاول تقسیم سود یکی از مهمترین مباحث مطرح در مدیریت مالی است زیرا سود تقسیمی بیانگر پرداختهای نقدی عمده شرکت و مهمترین تصمیمات پیش روی مدیران به شمار میرود. این تصمیمگیری هر ساله باید انجام گیرد و با سایر تصمیمات بلندمدت شرکت مانند تصمیمات سرمایهگذاری و تأمین مالی ارتباط دارد )کو و همکاران 2012(. از سوی دیگر گزارشهای مالی یکی از مهمترین منابع اطالعاتی است که به تصمیمگیریهای اقتصادی کمک و بخشی از نیاز 1 Baiker & Pavel

فصلنامه حسابداري مالي/ سال نهم/ شماره 53/ پاییز 201 9 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 اطالعاتی بازار سرمایه را تأمین میکند بنابراین هرچه کیفیت اطالعات حسابداری باالتر باشد تصمیمگیری اقتصادی بهینهتری صورت میگیرد )پیری و همکاران 1131(. بررسی چگونگی اثرگذاری کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود برای توجیه مثبت یا منفی بودن این تأثیر در پژوهشهای تجربی از اهمیت دانشگاهی برخوردار است. بر اساس کو و همکاران )2012( از سه کانال مسئله جریان نقد آزاد محدودیت مالی و مسئله راحتطلبی مدیران میتوان به بررسی این موضوع پرداخت. 12 مسئله جریان نقد آزاد با تفکیک مالکیت از مدیریت مدیران شرکتها نمایندگان سهامداران محسوب میشوند. این رابطه نمایندگی با تضاد منافع همراه است. یکی از مهمترین تضاد منافع درباره میزان پرداخت وجه نقد به سهامداران است. در شرکتها پس از تأمین مالی پروژههای سرمایهگذاری با خالص ارزش فعلی مثبت وجوه مازادی ایجاد میشود که به آن جریان نقد آزاد میگویند. مدیران با توجه به اینکه منافع شخصی خود را در نظر میگیرند. این وجوه را در پروژههای فاقد افزایش ارزش )خالص ارزش فعلی منفی( مصرف میکنند. آنها با انجام این کار اندازه شرکت را بیش از حد بهینه افزایش و منابع تحت کنترل خود را زیاد میکنند. این امر باعث افزایش قدرت مدیریت افزایش پاداش کسب وجهه و امنیت شغلی میشود. با این وجود این رفتار با توجه به مکانیزم های گوناگونی تعدیل و منجر به استفاده از این منابع برای پرداخت به سهامداران شود )جنسن 1319 کو و همکاران 2012(. اولین سازوکار رقابت در بازار محصول و نهادههای تولید است. رقابت باعث شکلگیری قیمت بر اساس حداقل هزینه میشود. با این وجود این شیوه در فعالیتهای جدید اقتصادی و فعالیتهای درگیر رانت یا شبه رانت ضعیف عمل میکند. در فعالیتهای رانتی یا شبه رانتی عموما میزان جریان نقد آزاد ایجاد شده قابل توجه است. در این حالت سیستم حاکمیت شرکتی به عنوان یک شیوه کنترلی دیگر مطرح میشود )جنسن 1319(. برای بررسی اثر حاکمیت شرکتی بر مسئله سرمایهگذاری بیش از حد مدیران و پرداخت نکردن جریان نقد آزاد به سهامداران دو مدل رقیب با عنوان پیامد و جایگزین وجود دارد )الپورتا و همکاران 2000(. در مدل پیامد حاکمیت شرکتی قوی پرداخت جریان نقدی آزاد توسط مدیران برای مصرف در پروژههای با خالص ارزش فعلی منفی را مشکل و پرهزینه میکند. در واقع ابزارهای حاکمیت شرکتی با نظارت دقیق بر رفتار سرمایهگذاری مدیران از انجام سرمایهگذاریهای ناکارا جلوگیری

بررسي اثر کیفیت گزارشگري مالي بر سیاست تقسیم سود... 201 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 و از این طریق جریان نقد آزاد اتالف نمیشود. این وجوه با توجه به سازوکار نظارتی و بر اساس سیاست تقسیم سود به سهامداران پرداخت میشود. استقرار سیستم حاکمیت شرکتی قوی باعث افزایش کیفیت گزارشهای مالی میشود )کو و همکاران 2012(. دلیل این مورد به اجزای کیفیت گزارشگری مالی مربوط است. حاکمیت شرکتی با تأثیر بر جز گزارشگری و جز کیفیت حسابرسی )دیفوند و ژانگ 2011 1 فرانسیس و همکاران 2009( به صورت طبیعی باعث افزایش کیفیت گزارشگری مالی میشود بنابراین کیفیت گزارشگری مالی در کنار حاکمیت شرکتی قوی میتواند مسئله جریان نقدی آزاد را کاهش دهد. گزارشهای مالی با ارائه اطالعاتی درباره پروژههای با خالص ارزش فعلی منفی باعث میشود که سهامداران بتوانند نظارت بهتری بر مدیریت داشته باشند و از پیگیری این پروژههای زیانآور توسط مدیران جلوگیری به عمل آورند. همچنین سرمایهگذاران قادر به تدوین قراردادهای کارا با مدیران میشوند که منافع این دو را همسو میکند. عالوه بر این اطالعات گزارشهای مالی به عنوان یک منبع اطالعاتی برای بسیاری از سازوکارهای داخلی و خارجی )مانند هیئتمدیره دعاوی حقوقی حسابرسی و ادغام شرکتها( استفاده میشود و این مورد باعث اثربخشی این شیوهها در استفاده مناسب از جریان نقد آزاد است. بر اساس این مدل انتظار میرود که کیفیت گزارشگری مالی باعث کاهش انگیزه مدیران در زمینه پرداخت ناکافی سود تقسیمی و همچنین جلوگیری از اتالف جریانهای نقدی آزاد در پروژههای فاقد ارزش شود. در نتیجه باعث پرداخت سود تقسیمی باالتر میشود )کو و همکاران.)2012 در مدل جایگزین سود تقسیمی بهعنوان جایگزینی برای حاکمیت شرکتی است )روزف 2 1312 الپورتا و همکاران 2000(. شرکتها برای تأمین مالی آتی نیاز به دسترسی به بازار سرمایه دارند. بازار سرمایه برای تخصیص وجوه به شرکتها باید از این مورد اطمینان کسب نماید که شرکتها وجوه را در پروژههای فاقد ارزش مصرف نمینمایند. مدیران نیز در یک واکنش منطقی و کسب اعتبار در این زمینه از پرداخت سود تقسیمی استفاده میکنند. دلیل ایجاد اعتبار به کمک سود تقسیمی در کاهش واکنش منفی بازار سرمایه و عدم تمایل مدیران به قطع پرداخت سود تقسیمی خالصه میشود. در شرکتهایی که حاکمیت شرکتی قوی وجود دارد مسئله جریان نقد آزاد کاهش و پیامد آن نیاز کمتر به پرداخت سود تقسیمی برای کسب اعتبار 1 DeFond & Zhang 2 Rozeff

فصلنامه حسابداري مالي/ سال نهم/ شماره 53/ پاییز 201 9 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 است )کو و همکاران 2012 ( بنابراین این استدالل و با توجه به رابطه مکمل حاکمیت شرکتی قوی و کیفیت گزارشگری مالی کیفیت گزارشگری مالی انگیزه مدیران را برای استفاده از سود تقسیمی به عنوان ابزاری برای ایجاد اعتبار در بازار سرمایه کاهش میدهد بنابراین انتظار میرود که کیفیت گزارشگری مالیبر سود تقسیمی تأثیر منفی داشته باشد )کو و همکاران 2012(. 22 محدودیت مالی منظور از اصطالح محدودیت مالی این است که در تأمین مالی برای تمامی سرمایهگذاریهای مطلوب مانعی وجود داشته باشد. عدم توانایی در تأمین وجوه برای سرمایهگذاریها ممکن است به دلیل شرایط بد اعتباری و عدم توانایی در گرفتن وام یا عدم توانایی در انتشار سهام جدید یا وجود داراییهای غیر نقد شونده باشد )کنعانیامیری 1119(. محدودیتهای مالی داخلی در ارتباط با منابع )وجوه نقد( داخل واحد تجاری مطرح بوده و میتوان تحت عنوان نظریه نمایندگی مطرح کرد. محدودیتهای مالی خارجی در ارتباط با منابع خارج از واحد تجاری بوده و از طریق انتشار اوراق قرضه وامهای بانکی حاصل میشوند این محدودیت را میتوان مبنی بر عدم تقارن اطالعاتی مطرح کرد. طبق مفهوم دوم مدیران درباره جریان نقدی فرصتهای سرمایهگذاری و ارزش واقعی شرکت اطالعاتی بیش از سرمایهگذاران در اختیار دارند )باقرزاده 1112(. عدم تقارن اطالعاتی بین مدیران و سهامداران دسترسی شرکت را به منابع خارجی محدود میکند و انگیزه مدیران را به نگهداشت بیشتر سود انباشته در داخل شرکت بهجای پرداخت آن به عنوان سود تقسیمی افزایش میدهد. کیفیت گزارشگری مالی عدم تقارن اطالعاتی را کاهش و باعث کاهش هزینه سرمایه بدهی و سرمایه میشود بنابراین محدودیتهای مالی شرکت را کاهش و شرکت را قادر به پرداخت سود تقسیمی باالتر سازد )تقیزادهخانقاه و زینالی 1131 مایرز و مجلوف 1311 ( 1 بنابراین انتظار میرود کیفیت گزارشگری مالی بر سود تقسیمی تأثیر مثبت داشته باشد. 32 مسئله راحتطلبی مدیران وقتی نظارت مناسب بر روی رفتار و عملکرد مدیران نباشد آنها زندگی آرام و بدون خطر را ترجیح میدهند و از سرمایهگذاری در پروژههای با خالص ارزش فعلی مثبت خودداری میکنند زیرا شناسایی پیادهسازی و نظارت بر این پروژهها مستلزم صرف زمان و تالش برای آنها است. 1 Myers & Majluf

بررسي اثر کیفیت گزارشگري مالي بر سیاست تقسیم سود... 201 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 مدیران از وجوه نقد که در دسترس دارند برای تأمین مالی پروژههای با خالص ارزش فعلی مثبت استفاده نمیکنند تا حدی که بعضی از آنها این وجوه را برای پرداخت سود تقسیمی صرف میکنند. این رفتار که ناشی از دیدگاه راحتطلبی مدیران است باعث کم سرمایهگذاری و پرداخت سود تقسیمی بیشتر از حد بهینه میشود. کیفیت گزارشگری مالی باعث میشود که توانایی سرمایهگذاران و به ویژه سهامداران نهادی برای نظارت بر مدیران افزایش یابد و از این طریق میتواند رفتار راحتطلبی مدیران را کنترل کند )بوشمن و اسمیت 2001(. 1 کیفیت گزارشگری مالی به هیئتمدیره کمک میکند تا بتوانند قراردادهای بهتری با مدیران تدوین کنند و آنها را به تالش بیشتر برای شناسایی و سرمایهگذاری در پروژههای با خالص ارزش فعلی مثبت تشویق کنند. همچنین فعالیتهای مدیران برای هیئتمدیره و سهامداران به ویژه سهامداران نهادی روشن شود و در نتیجه آنها میتوانند تشخیص بهتری داشته باشند و به رفتار و عملکرد مدیران نظم دهند. به طور کلی انتظار میرود که کیفیت گزارشگری مالی سرمایهگذاری پایین را کاهش و بنابراین احتمال استفاده مدیران از این وجوه به عنوان پرداخت سود تقسیمی نیز کاهش مییابد. در این دیدگاه پیشبینی میشود که کیفیت گزارشگری مالی پرداخت سود تقسیمی را کاهش دهد. بر این اساس بحث نظارت بر مدیران مطرح میشود که سهامداران نهادی به عنوان سازوکاری برای جلوگیری از راحتطلبی مدیران در نظر گرفته میشود )کو و همکاران 2012(. 3 پيشينه پژوهش کو و همکاران )2012( در پژوهشی به بررسی "تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود" پرداختند. یافتهها حاکی از این است که کیفیت گزارشگری با سود تقسیمی رابطه مثبت دارد. این رابطه مثبت در بین شرکتهای با مسئله جریان نقدی آزاد و با مالکان نهادی بیشتر است. همچنین کیفیت گزارشگری مالی پرداخت ناکافی سود تقسیمی را کاهش میدهد. در نهایت شواهد حاکی از این است که سود تقسیمی نتیجه نظارت قویتر به واسطه کیفیت گزارشگری مالی باالتر است. )2015( 2 به بررسی "ساختار پرداخت سود تقسیمی و بدهی شرکت برای جان و همکاران کشف ضعفهای حاکمیت شرکتی" پرداختند. شواهد تجربی حاکی از این است که شرکتها تمایل به پرداخت سود تقسیمی به صورت فصلی دارند و بدهی به تنهایی نمیتواند سود تقسیمی 1 Bushman & Smith 2 John et al

فصلنامه حسابداري مالي/ سال نهم/ شماره 53/ پاییز 201 9 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 به سهامداران را به عنوان ابزار ارائه دهنده تضاد نمایندگی مدیران ارائه دهد. این نتایج با دیدگاه جانشین مطابقت دارد. )2011( 1 به بررسی "ارتباط علی بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی چنگ و همکاران سرمایهگذاری با توجه به گزارش ضعفهای کنترل داخلی" پرداختند. یافتهها نشان داد که قبل از گزارش ضعفهای کنترل داخلی شرکتهای مواجه با محدودیت مالی )بدون محدودیت مالی( سرمایهگذاری کمتر از حد )بیشتر از حد( انجام میدهند. این شواهد از مسئله راحتطلبی مدیران حکایت دارد. )2012( 2 به بررسی "سیاست تقسیم سود بین دو گروه شرکت سهامی عام مایکلی و روبرتز و شرکتهای خصوصی" پرداختند. شواهد تجربی حاکی از هموارسازی کمتر سود تقسیمی در بین شرکتهای خصوصی نسبت به شرکتهای سهامی عام دارد. همچنین شرکتهای سهامی عام سود تقسیمی بیشتری نسبت به شرکتهای خصوصی پرداخت میکنند و در نهایت ساختار مالکیت و انگیزههای مربوط به آن در سیاست تقسیم سود نقش اساسی ایفا میکند. این نتایج با دیدگاه پیامد مطابقت دارد. )2001( 1 به بررسی "تأثیر تجدید ارائه صورتهای مالی بر قراردادهای وام گراهام و همکاران بانکی" پرداختند. یافتهها حاکی از این است که وامهای اعطا شده بعد از تجدید ارائه نسبت به وامهای اعطا شده قبل از تجدید ارائه دارای سررسید کوتاهتر نظارت بیشتر و محدودیتهای قراردادی بیشتری هستند. )2005( 1 مطالعهای تحت عنوان "سیاست تقسیم سود قرن 21" انجام دادند. براو و همکاران نتایج آنها نشان میدهد حدود 30 دارد. درصد شرکتهایی که سود تقسیمی پرداخت میکنند تمایل زیادی به هموارسازی سود و اجتناب از کاهش سود تقسیمی دارند و 11 درصد مدیران سعی میکنند سیاستهای تاریخی سود تقسیمی را حفظ کنند. این نتایج با دیدگاه جانشین مطابقت 1 Cheng et al 2 Michaely & Roberts 3 Graham et al 4 Brav et al

بررسي اثر کیفیت گزارشگري مالي بر سیاست تقسیم سود... 220 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 )2001( 1 به بررسی "تأثیر تجدید ارائه صورتهای مالی بر هزینه سرمایه هریبار و جنکینز شرکت" پرداختند. نتایج نشان داد که تجدید ارائه باعث کاهش سود مورد انتظار آتی و افزایش هزینه سرمایه میشود. همچنین شرکتهای با اهرم مالی بزرگتر هزینه سرمایه باالتری دارند. این یافتهها مطابق با کیفیت پایین سود شرکتهای دارای تجدید ارائه صورتهای مالی میباشد. )2001( 2 به بررسی "رفتار راحتطلبی مدیران" پرداختند. آنها با برتدراند و موالنسین استفاده از دادههای مربوط به دستمزد تولید گیاهان با توجه به فعالیتهای ادغام و تحصیل یافتند که با کنترل اثر فعالیتهای ادغام بر رفتار مدیران دستمزد کار یدی افزایش میزان تخریب گیاهان قدیمی کاهش و میزان تولید گیاهان جدید نیز کاهش داشته است. میزان بهرهوری و سودآوری نیز در واکنش به این قوانین کاهش یافته است. در نهایت همه این نتایج مطابق با این است که مدیران به جای ایجاد امپراطوری زندگی راحت را ترجیح میدهند. دارد. الپورتا و همکاران )2000( به بررسی "دو مدل مربوط به روابط نمایندگی سود تقسیمی )مدل پیامد و مدل جانشین(" پرداختند. شواهد تجربی حاصل از 1000 شرکت بزرگ در 11 کشور با سطح متفاوت قوانین مربوط به حقوق سهامداران جز حاکی از مطابقت با مدل پیامد را همکاران و پشتی رود رهنمای "تأثیر بررسی به پژوهشی در )1135( فرصتهای سرمایهگذاری و ساختار تأمین مالی شرکتها بر سیاست پرداخت سود تقسیمی" پرداختند. نتایج پژوهش آنان نشان میدهد که فرصتهای سرمایهگذاری و ساختار تأمین مالی بر سیاست سود تقسیمی تأثیر معناداری دارد. عربصالحی و همکاران )1131( در پژوهشی به بررسی "تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر شدت اثر سیاست تقسیم سود بر تصمیمات سرمایهگذاری" پرداختند. نتایج نشان داد که سیاست تصمیمهای بر تقسیم سود سرمایهگذاری و معناداری منفی تأثیر همچنین دارد. کیفیت گزارشگری مالی شدت اثر سیاست تقسیم سود بر تصمیمهای سرمایهگذاری را کاهش میدهد. حیدرپور و کاظم پور )1131( در پژوهشی به بررسی "رابطه سیاست تقسیم سود با جریان نقدی آزاد و سودهای آتی" پرداختند. نتایج حاصل نشان میدهد بین سود هر سهم آتی سود 1 Hribar & Jenkins 2 Bertrand & Mullainathan

فصلنامه حسابداري مالي/ سال نهم/ شماره 53/ پاییز 222 9 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 هر سهم دو سال آتی و جریانهای نقدی آزاد با نسبت سود تقسیمی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. مهدوی و رضایی )1132( در پژوهشی با عنوان "بررسی اثرات کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" پرداختند. نتایج تحقیق بیانگر این است که بین بخش اختیاری کیفیت اقالم تعهدی با پرداخت سود تقسیمی رابطه مستقیم معناداری وجود دارد اما بین بخش غیر اختیاری کیفیت اقالم تعهدی با پرداخت سود تقسیمی رابطه معناداری وجود ندارد. جبارزاده و متوسل )1131( در پژوهشی با عنوان "تئوری ارضای سهامدار و شناسایی عوامل مؤثر بر سیاست تقسیم سود" نشان دادند که مدیران برای ارضای سهامداران تالش نکرده و سیاست تقسیم سود خطر و شرکت عمر چرخه بهعالوه ندارند. باثباتی تعیینکننده سیاست تقسیم سود نیستند در حالی که عدم اطمینان به جریان سامانمند عوامل نقدی داراییهای ثابت وجه نقد اندازه شرکت و فرصتهای سرمایهگذاری عوامل مؤثر بر سیاست تقسیم سود هستند. بنابراین بر اساس مبانی نظری ارائه شده و پیشینه پژوهش فرضیههای پژوهش به صورت بخش چهار تدوین میشود. 4 فرضيههای پژوهش )1 )2 )1 )1 کیفیت گزارشگری مالی بر سود تقسیمی تأثیر معنادار دارد. مسئله جریان نقدی آزاد بر شدت اثرگذاری کیفیت گزارشگری مالی بر سود تقسیمی تأثیر معنادار دارد. محدودیت مالی بر شدت اثرگذاری کیفیت گزارشگری مالی بر سود تقسیمی تأثیر مثبت و معنادار دارد. نظارت بر راحتطلبی مدیران بر شدت اثرگذاری کیفیت در تأثیر منفی و معنادار دارد. 5 روش پژوهش گزارشگری مالی بر سود تقسیمی این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی همبستگی است. برای آزمون 1 استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل فرضیههای پژوهش از تحلیل رگرسیون و دادههای ترکیبی 1 Panel Data

بررسي اثر کیفیت گزارشگري مالي بر سیاست تقسیم سود... 221 دادهها برآورد مدل و انجام آزمونهای آماری از نرمافزارهای Eviews10 و Stata14 استفاده شده است. 15 متغيرهای پژوهش 115 متغير وابسته Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 سود تقسيمی jt( :)Dividend از نسبت سود تقسیمی پرداختی به ارزش بازار حقوق صاحبان سهام شرکت در پایان سال به دست میآید )کو و همکاران 2012(. 215 متغير مستقل کيفيت گزارشگری مالی :)RQ jt1( )1( در این پژوهش به پیروی از کو و همکاران )2012( به منظور اندازهگیری کیفیت گزارشگری مالی از رابطه )1( استفاده شد: WCA jt = 0 + 1 CFO jt 1 + 2 CFO jt + 3 CFO jt+1 + 4 REV jt + 5 PPE jt + ε jt که در این رابطه :ΔWCA jt نسبت تغییر در اقالم تعهدی سرمایه در گردش بر میانگین داراییها که از طریق رابطه )2( محاسبه میشود. :CFO نسبت جریان نقدی عملیاتی بر میانگین داراییها :ΔREV نسبت تغییر در داراییها است. رابطه )2( به شرح زیر است: )2( که در این رابطه درآمد شرکت بر میانگین داراییها و :PPE نسبت دارایی ثابت مشهود بر میانگین Wac i,t = CA i,t C i,t CL i,t + STD i,t :ΔC i نسبت تغییر در وجه نقد بر میانگین داراییها :ΔCL i,t نسبت تغییر در بدهیهای جاری بر میانگین داراییها و :ΔSTD i,t نسبت تغییر در تسهیالت مالی دریافتی کوتاهمدت بر میانگین داراییها است. در رابطه )1( هر چه اندازه مقادیر خطا کیفیت )ε jt( کمتر باشد کیفیت اقالم تعهدی و درنتیجه گزارشگری مالی باالتر خواهد بود. چون مقادیر خطاها شاخصی برای محاسبه عدم کیفیت گزارشگری مالی فراهم میآورد میتوان با ضرب نمودن مقادیر خطاها در منفی یک از آن به عنوان شاخصی برای محاسبه کیفیت گزارشگری مالی استفاده نمود. ممکن است عدم توضیح دهندگی اقالم تعهدی توسط جریانهای نقدی مدل ناشی از نوع ساختار اقتصادی و نوع فعالیت

فصلنامه حسابداري مالي/ سال نهم/ شماره 53/ پاییز 221 9 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 واحد تجاری باشد بنابراین ممکن است مقادیر خطا برای یک شرکت زیاد باشد اما گزارشگری مالی به صورت باثبات آنها را گزارش کند به عبارت دیگر ممکن است مقادیر خطا باال اما نوسانهای حاصل از گزارشگری آن کم باشد بنابراین در این پژوهش قرینه انحراف معیار استاندارد خطا )در طول سه سال گذشته( به عنوان سطح کیفیت گزارشگری تعریف شده است.)دیچو و دیچاو 2002(. 1 315 متغيرهای تعدیلکننده مسئله جریان نقدی آزاد jt( :)HighFCFProblem برای شناسایی شرکتهایی که مسئله جریان نقدی آزاد باالیی دارند از دو متغیر جریان نقدی عملیاتی و فرصتهای رشد به صورت همزمان استفاده میشود. جریان نقدی عملیاتی که از صورتهای مالی شرکتها قابل دسترسی است اما کیو توبین از نسبت مجموع ارزش بازار حقوق صاحبان سهام و ارزش دفتری بدهیها به ارزش دفتری داراییها شرکت به دست میآید. در هر سال شرکتهایی که جریانهای نقدی عملیاتی آنها بیشتر از میانه جریان نقدی عملیاتی در آن سال و همچنین کیو توبین آنها کمتر از میانه کیو توبین در آن سال باشد آن شرکت دارای مسئله جریان نقدی آزاد باالیی است. در صورتی که شرکت مسئله جریان نقدی آزاد باالیی داشته باشد عدد 1 و در غیر این صورت عدد صفر میگیرد )کو و همکاران 2012(. شد. )3( محدودیت مالی jt( :)HighConstraint برای اندازهگیری این متغیر از شاخص KZ استفاده )2019( 2 به شرح رابطه )1( است: مدل این شاخص بر اساس کاکس KZindex = 1 Cash Flow + 2 Q + 3 Levera 4 Dividends 5 Cashholding که در این رابطه :KZindex شاخص محدودیت مالی Flow :Cash نسبت جریان نقدی عملیاتی به کل داراییهای ابتدای دوره Q: برابر با نسبت مجموع ارزش بازار حقوق صاحبان سهام و ارزش دفتری بدهیها به ارزش دفتری کل داراییها ابتدای دوره :Leverage نسبت کل بدهی بر کل داراییهای ابتدای دوره :Dividends نسبت سود تقسیمی بر کل داراییهای ابتدای دوره و :Cashholding از نسبت مانده وجه نقد بر کل داراییهای ابتدای دوره به دست میآید. 1 Dechow and Dichev 2 Cox

بررسي اثر کیفیت گزارشگري مالي بر سیاست تقسیم سود... 221 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 نحوه تخمین این مدل بر اساس پژوهش تهرانی و حصار زاده )1111( میباشد. با مرتب کردن مقادیر محاسبه شده این شاخص در پنجکها شرکتها به دو گروه با محدودیت مالی باال و پایین تقسیم میشوند. شرکتهایی که در پنجک چهارم و پنجم )محدودیت مالی باال( قرار بگیرند 1 و در غیر این صورت عدد صفر را میگیرند. نظارت بر راحتطلبی مدیران :)HighMonitorOwn jt1( عدد برای شناسایی شرکتهایی که نظارت بهتری بر راحتطلبی مدیران دارند از درصد مالکیت نهادی استفاده شد. ابتدا سهامداران با مالکیت بیش از 5 درصد در هر شرکت شناسایی و سپس میزان مالکیت آنها با یکدیگر جمع میشود. بر اساس درصد مالکیت نهادی محاسبه شده برای شرکتها در هر سال میانه آن محاسبه میشود. اگر درصد مالکیت نهادی شرکتی بیش از میانه درصد مالکیت نهادی شرکتها در آن سال خاص باشد عدد 1 میگیرد و در غیر این صورت عدد صفر میگیرد. 415 متغيرهای کنترلی به پیروی از کو و همکاران )2012( متغیرهای زیر در مدل پژوهش کنترل شده است. سودآوری jt( :)Roa شرکتهای با سودآوری بیشتر ظرفیت پرداخت سود تقسیمی بیشتری دارند. این متغیر از نسبت سود خالص به کل داراییها به دست میآید. فرصتهای سرمایهگذاری jt( :)Tobinq هرچه فرصتهای سرمایهگذاری بیشتر باشد مدیران نیاز بیشتری به نگهداری وجه نقد دارند و در نتیجه سود تقسیمی کمتری پرداخت میشود. این متغیر از نسبت مجموع ارزش بازار حقوق صاحبان سهام و ارزش دفتری بدهیها به ارزش دفتری داراییها به دست میآید. اندازه jt( :)Size هر چه اندازه شرکت بزرگتر باشد شرکت بالغتر جریان نقدی بیشتری دارد و هزینه سرمایه کمتری دارد در نتیجه سود تقسیمی باالتری پرداخت میکند. برای اندازهگیری این متغیر از لگاریتم طبیعی ارزش بازار حقوق صاحبان سهام شرکت در پایان سال استفاده میشود. انحراف معيار سودآوری jt( :)Sdroa در شرکتهایی که دارای خطر بیشتری هستند تمایل به نگهداری وجه نقد در شرکت دارند پس سود تقسیمی کمتری پرداخت میکنند. این متغیر از انحراف معیار بازده حقوق صاحبان از سال t تا 4t به دست میآید.

فصلنامه حسابداري مالي/ سال نهم/ شماره 53/ پاییز 221 9 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 سن jt( :)Age بر اساس استدالل مربوط به اندازه شرکت انتظار میرود سن شرکت با سود تقسیمی رابطه مثبت داشته باشد و از لگاریتم طبیعی تفاوت سال تأسیس تا سال مورد بررسی محاسبه میشود. اهرم مالی :)Debtjt( اهرم مالی باال نشان میدهد که شرکت با بحران مالی مواجه است بنابراین توانایی پرداخت سود تقسیمی را ندارد. اهرم مالی از نسبت کل بدهی به کل داراییها به دست میآید. جریان نقدی عملياتی jt( :)Cfo هرچه جریان نقدی عملیاتی بیشتر باشد شرکت توانایی بیشتری برای پرداخت سود تقسیمی دارد و از نسبت جریان نقدی عملیاتی به کل داراییها محاسبه میشود. دارایی ثابت مشهود jt( :)Tangibility از نسبت داراییهای ثابت بر کل داراییها به دست میآید. سرمایهگذاری jt( :)Investment از جمع مخارج سرمایه و مخارج تحصیل و تعمیرات اساسی داراییهای ثابت منهای وجوه دریافتی حاصل از فروش داراییهای ثابت که از بخش فعالیته یا سرمایهگذاری صورت جریان وجه نقد استخراج میشود و بر کل داراییها تقسیم میشود. انتظار میرود این متغیر رابطه منفی با سود تقسیمی داشته باشد زیرا هرچه فرصتهای سرمایهگذاری بیشتر باشد مدیران نیاز بیشتری به نگهداری وجه نقد دارند و در نتیجه سود تقسیمی کمتری پرداخت میشود. نگهداشت وجه نقد jt( :)Cash از نسبت وجه نقد بر کل داراییها به دست میآید. چرخه عمر jt( :)RETE هرچه شرکت بالغتر باشد سود انباشته بیشتری نیز دارد و میتواند سود تقسیمی بیشتری پرداخت کند. این متغیر از نسبت سود انباشته به حقوق صاحبان سهام به دست میآید. انحراف معيار جریان وجه نقد سال t تا 4t. :)Sdcfo jt( انحراف معیار جریان وجه نقد شرکت از انحراف معيار فروش jt( :)Sdsale انحراف معیار نسبت فروش به کل داراییها از سال t تا 4t چرخه عملياتی jt( :)Cycle لگاریتم )نسبت حسابهای دریافتنی به فروش( بهعالوه )نسبت موجودی کاال به بهای تمام شده ضربدر 190(.

بررسي اثر کیفیت گزارشگري مالي بر سیاست تقسیم سود... 221 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 داراییهای ثابت مشهود jt( )Tangibility انحراف معیار جریان نقدی آزاد jt( )Sdcfo انحراف معیار فروش jt( )Sdsale چرخه عملیاتی jt( )Cycle و زیان )Loss( با توجه به پژوهشهای پیشین ارتباط متفاوتی با سود تقسیمی داشتند بنابراین نمیتوان رابطه بین آنها را با سود تقسیمی پیشبینی نمود. 25 الگوی پژوهش )1( بر اساس کو و همکاران )2012( از الگوی )1( برای آزمون فرضیه اول استفاده شده است: اگر ضریب Dividend jt = β 0 + β 1 RQ jt 1 + Σβ i Controls + ε jt β 1 معنادار باشد فرضیه اول رد نمیشود. بدون انجام آزمون تجربی مستقل نسبت به هر کدام یک از مسیرهایی که چگونگی اثرگذاری کیفیت گزارشگری مالی بر تقسیم سود را توجیه میکند میتوان یک توجیه اولیه در رابطه با جهت تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود ارائه داد. در صورتی که ضریب مربوطه مثبت باشد با مدل پیامد مسئله جریان نقد آزاد و محدودیت مالی مطابقت دارد و اگر منفی بود با مدل جایگزین مسئله جریان نقد آزاد و مسئله راحتطلبی مدیران مطابقت دارد. )2( برای آزمون فرضیه )2( مطابق با کو و همکاران )2012( از الگوی )2( استفاده شد: اگر ضریب Dividend jt = β 0 + β 1 RQ jt 1 + β 2 HighFCFProblem jt + β 3 RQ jt 1 HighFCFProblem jt + Σβ i Controls + ε jt β 3 )1( معنادار باشد فرضیه دوم رد نمیشود. در صورتی که این ضریب مثبت باشد با مدل پیامد و در صورت نفی بودن با مدل جایگزین مطابقت دارد. برای آزمون فرضیه )1( مطابق با کو و همکاران )2012( از الگوی )1( استفاده شده است. اگر ضریب Dividend jt = β 0 + β 1 RQ jt 1 + β 2 HighConstraint jt + β 3 RQ jt 1 HighConstraint jt + Σβ i Controls + ε jt β 3 مثبت و معنادار باشد فرضیه سوم رد نمیشود. برای آزمون فرضیه )1( مطابق با کو و همکاران )2012( از الگوی )1( استفاده شده است. Dividend jt = β 0 + β 1 RQ jt 1 + β 2 HighMonitorOwn jt + β 3 RQ jt 1 HighMonitorOwn jt + Σβ i Controls + ε jt )1( در الگوی )1( اگر ضریب β3 منفی و معنادار باشد فرضیه چهارم رد نمیشود.

فصلنامه حسابداري مالي/ سال نهم/ شماره 53/ پاییز 221 9 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 35 جامعه آماری و نحوه انتخاب شرکتها آماری کلیه جامعه شرکتهای است. روش تهران بهادار اوراق بورس در شده پذیرفته نمونهگیری حذف سامانمند است. شرکتهایی به عنوان نمونه انتخاب شدهاند که از تمامی شرایط زیر برخوردار بوده باشند: )1 )2 )1 )1 )5 به منظور قابل مقایسه بودن اطالعات انتهای دوره مالی آنها پایان اسفندماه باشد. طی بازه زمانی 1111 تا 1131 تغییر دوره مالی نداشته باشد. کلیه دادههای مورد نیاز پژوهش برای شرکتهای مورد بررسی موجود باشد. طی دوره پژوهش توقف معامالتی بیش از سه ماه وجود نداشته باشد. جزو شرکتهای سرمایهگذاری واسطهگری مالی نظیر: هلدینگ بانکها و لیزینگ نباشند. با اعمال شرایط باال 111 شرکت در دوره 2 ساله بین سالهای 1111 تا )231 1131 سال شرکت( انتخاب شدند اما از آنجایی که برای محاسبه برخی از متغیرها به اطالعات چهار سال قبل نیاز بود دادههای مورد نیاز برای دوره زمانی 1111 تا 1131 جمعآوری شده است. یافتههای پژوهش آماره های توصیفی متغیرهای پژوهش در جدول )1( ارائه شده است. نام متغیر سود تقسیمی کیفیت گزارشگری مالی جریان نقدی آزاد محدودیت مالی سهامداران نهادی سودآوری فرصتهای سرمایهگذاری اندازه انحراف معیار سودآوری سن اهرم مالی جریان نقدی عملیاتی دارایی ثابت مشهود نماد جدول )1(. آماره هاي توصیفي متغیرهاي پژوهش Dividend jt میانگین /0 میانه /0 بیشینه /04 کمینه انحراف معیار /0 چولگی 1/78 کشیدگی 8/11 0/4 1/70 1/10 1/0 0/11 18/0 4/82 17/10 9/41 0/24 0/48 4/40 /92 /29 /48 /0 /79 2/8 /80 1/04 /11 1/9 /01 /22 /1 /01 /02 /1 /19 4/94 1/0 /17 /47 /99 /11 /12 /14 /01 /0 1/14 /1 9/07 /7 /44 /4 /00 1 1 1 /10 08/98 17/70 /70 0/18 1/22 /00 /71 /4 /1 1/1 14/08 /0 4/04 /01 /11 /91 /1 /92 /0 /07 /1 9/1 14/7 /1 4/14 /09 /19 /90 RQ jt1 HighFCFProblem jt1 HighConstraint jt1 HighMonitorOwn jt1 Roa Tobinq jt Size Sdroa Age Debt Cfo Tangibility jt

بررسي اثر کیفیت گزارشگري مالي بر سیاست تقسیم سود... 221 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 سرمایهگذاری نگهداشت وجه نقد چرخهی عمر انحراف معیار جریان وجه نقد انحراف معیار فروش چرخه عملیاتی 111/0 9/10 894/7 914/4 108/0 19/8 2/12 4/94 90/0 11/22 2/09 9/2 1/18 /0 4/00 1/42 /12 /79 /21 /1 709 /1 /1 90/2 /00 18/18 99/07 4/10 8/9 /4 /9 /0 /8 /11 1/9 /40 /0 /14 /18 /10 0/72 Investment jt Cash jt RETE jt Sdcfo jt Sdsale jt Cycle jt 1 نتایج حاصل از آزمون فرضيهها برای برآورد الگوهای این پژوهش از دادههای ترکیبی استفاده شده است. برای تعیین نوع دادههای ترکیبی از دو آزمون F لیمر و هاسمن استفاده شده است. نتایج این دو آزمون برای الگوی) 1 ( تا )1( در جدول )2( آورده شده است. جدول )2(. تعیین نوع دادههاي ترکیبي براي برآورد الگوهاي پژوهش فرضیه آماره F لیمر ارزش احتمال تشخیص آماره هاسمن ارزش احتمال نوع داده / اثرات ثابت 87/ / تابلویی 11 19/ 9 اول / اثرات ثابت 00/ / تابلویی 0 4/ 79 دوم / اثرات ثابت 89/ / تابلویی 7 11/ 0 سوم / اثرات ثابت 71/ / تابلویی 04 11/ 12 چهارم قبل از اینکه بتوان از نتایج حاصل از برآورد الگوی پژوهش برای آزمون فرضیههای اول تا چهارم استفاده نمود باید از برقراری مفروضات رگرسیون خطی کالسیک اطمینان حاصل کرد. در این پژوهش به منظور بررسی خودهمبستگی از آماره آزمون دوربین واتسون و برای ناهمسانی واریانس از آزمون والد تعدیل شده )xttest3( استفاده شده است. نتایج حاصل از بررسی ناهمسانی واریانس در جدول) 1 ( ارائه شده است. نتایج آماره دوربین واتسون در جدول برآورد الگوهای پژوهش ارائه شده است. جدول )5(. نتایج حاصل از بررسي ناهمساني واریانس فرضیه نام آزمون آماره ارزش احتمال تشخیص / ناهمسانی واریانس والد تعدیلشده (xttest3) 0 7912 / / ناهمسانی واریانس والد تعدیلشده (xttest3) 1 والد تعدیلشده (xttest3) 70 / 11411 / ناهمسانی واریانس / ناهمسانی واریانس والد تعدیلشده (xttest3) 11 829 / اول دوم سوم چهارم

فصلنامه حسابداري مالي/ سال نهم/ شماره 53/ پاییز 221 9 نتایج حاصل از بررسی هم خطی با استفاده از آزمون VIF در جدول )1( آورده شده است. نتایج مندرج در جدول) 1 ( و )1( نشان میدهد فرض همسانی واریانس رد میشود. برای رفع این مشکل از روش حداقل مربعات تعمیم یافته )GLS( استفاده شده است. جدول )4(. نتایج حاصل از بررسي نبود هم خطي بین متغیرهاي توضیحي الگوی) 1 ) الگوی) 9 ) الگوی) 4 ) الگوی) 0 ) نماد متغیر Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 1 /79 1 / 8 1 / 00 1 / 4 RQ jt1 1 / 49 HighFCFProblem jt1 1 / 0 RQjt 1 HighFCFProblem ji 1 / 10 HighConstraint jt1 1 / 02 RQjt 1 HighConstraint ji 1 /19 HighMonitorOwn jt1 1 /82 RQjt 1 HighMonitorOwnji 4 /11 4 / 10 4 / 94 4 / 7 Roa jt 1 /71 1 / 82 1 / 29 1 / 87 Tobinq jt 1 /41 1 / 41 1 / 01 1 / 41 Size jt 1 /0 1 / 12 1 / 12 1 / 12 Sdroa jt 1 /1 1 / 0 1 / 0 1 / 0 Age jt 1 /24 1 / 21 1 / 21 1 / 2 Debt jt 1 /17 1 / 12 1 / 9 1 / 17 Tangibility jt 1 /0 1 / 0 1 / 0 1 / 0 Investment jt 1 /12 1 / 18 1 / 12 1 / 18 Cash jt 1 /9 1 / 9 1 / 9 1 / 9 RETE jt 1 /09 1 / 09 1 / 81 1 / 09 Sdcfo jt 1 /04 1 / 0 1 / 09 1 / 0 Sdsale jt 1 /2 1 / 2 1 / 0 1 / 2 Cycle jt 1 /84 1 / 89 1 / 2 1 / 81 Loss jt نتایج حاصل از برآورد الگوی )1( تا )1( پژوهش در جداول )5( و ) 9 (آورده شده است. نتایج مندرج در جدول )5( برای آزمون فرضیه اول حاکی از آن است که. ضریب تأثیر کیفیت گزارشگری مالی )β1( عدد 0/025 است و ارزش احتمال )PValue( محاسبه شده آن برابر 0/001 است بنابراین کیفیت گزارشگری مالی بر سود تقسیمی تأثیر مثبت و معناداری دارد. در نتیجه در یک توجیه اولیه و بدون انجام آزمونهای تجربی بیشتر این نتیجه با مدل پیامد مسئله جریان نقدی آزاد و محدودیت مالی مطابقت دارد بنابراین فرضیه اول پژوهش رد نمیشود. همچنین برای آزمون فرضیه دوم نتایج حاکی از آن است که ارزش احتمال )PValue( محاسبه شده برای متغیر تعدیلی کیفیت گزارشگری مالی با مسئله جریان نقدی آزاد باال برابر با

بررسي اثر کیفیت گزارشگري مالي بر سیاست تقسیم سود... 210 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 )0/013( و ضریب برآورد شده برای آن مثبت )0/021( است بنابراین مسئله جریان نقد آزاد بر شدت اثرگذاری کیفیت گزارشگری مالی بر سود تقسیمی تأثیر مثبت و معنادار دارد. این نتایج شواهد تجربی برای حمایت از مدل پیامد را ارائه میدهد و بنابراین این فرضیه رد نمیشود. جدول )3(. نتایج حاصل از برآورد الگوي )1( و )2( براي آزمون فرضیه اول و دوم Dividendjt = β0+β1rqjt 1+ β2roa jt + β3tobinq jt+ β4size jt + β5sdroa jt + βagejt + β7debtjt + β8cfo jt+ β9tangibility jt+ β10investment jt+ β11cash jt+ β12 RETE jt+ β13sdcfo jt+ β14sdsale jt + β15 Cycle jt+ β1loss jt+εjt Dividendjt=β0+β1RQjt 1+β2HighFCFProblemji+β3RQjt 1 HighFC FProblemji + β4roajt + β5tobinq jt+ βsize jt + β7sdroajt + β8agejt + β9debtjt + β10cfo jt+ β11tangibility jt+ β12investment jt+ β13cash jt+ β14 RETE jt+ β15sdcfo jt+ β1sdsale jt + β17 Cycle jt+ β18loss j+εjt فرضیه دوم فرضیه اول عالمت ضرایب ضرایب مورد برآورد tآماره Prob برآورد tآماره Prob انتظار شده شده / /0 / /12 / /49 / / /9 /1 / /1 /1 /4 / /91 /70 /18 /18 0/42 9/71 0/14 9/40 0/19 /27 11/97 4/18 9/27 4/99 1/01 1/01 1/04 9/11 4/48 1/91 /18 /11 /11 /014 /170 )2/10(/ /94 /10 /17 /94 /81 /1 /98 /80 /04 /98 /98 /19 /2 /7 /9 /1 /0 /2 /2 / /1 / /2 / / / / / / /98 /0 /9 /1 /12 /00 / 4/09 4/11 1/08 9/09 11/4 4/04 4/42 0/1 0/28 4/01 1/7 9/77 4/1 /08 1/97 /04 4/44 /004 /180 )2/49(/ /94 /91 /10 /9 /98 /12 /84 /41 /00 /11 /1 /21 /1 /9 /1 /0 /0 /+ + + + + /+ /+ + /+ /+ /+ +/ +/ /+ الگوی )1( الگوی )9( متغیر α0 RQ jt1 HighFCFProblem jt1 RQjt 1 HighFCFPro blem ji Roa jt Tobinq jt Size jt Sdroa jt Age jt Debt jt Cfo jt Tangibility jt Investment jt Cash jt RETE jt Sdcfo jt Sdsale jt Cycle jt Loss jt ضریب تعیین ضریب تعیین تعدیلشده ارزش احتمال(آمارهF )

فصلنامه حسابداري مالي/ سال نهم/ شماره 53/ پاییز 212 9 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 جدول )9(. نتایج حاصل از برآورد الگوي )5( و )4( براي آزمون فرضیه سوم و چهارم Dividendjt=β0+β1RQjt 1+β2HighConstraintji+β3RQjt 1 HighConstraint ji + β4roajt + β5tobinq jt+ βsize jt + β7sdroajt + β8agejt + β9debtjt + β10cfo jt+ β11tangibility jt+ β12investment jt+ β13cash jt+ β14 RETE jt+ β15sdcfo jt+ β1sdsale jt + β17 Cycle jt+ β18loss jt+εjt Dividendjt=β0+β1RQjt 1+β2HighMonitorOwnji+β3RQjt 1 HighMonitor Ownji + β4roajt + β5tobinq jt+ βsize jt + β7sdroajt + β8agejt + β9debtjt + β10cfo jt+ β11tangibility jt + β12investment jt+ β13cash jt+ β14 RETE jt+ β15sdcfo jt+ β1sdsale jt + β17 Cycle jt+ β18loss jt+εjt فرضیه چهارم فرضیه سوم Prob / / /11 /1 / /0 / /1 /1 / / / /29 Prob الگوی )4( الگوی )0( متغیر عالمت مورد انتظار ضرایب برآورد شده آمارهt ضرایب برآورد شده آمارهt 4/70 0/9 1/04 4/24 0/01 9/97 1/14 9/14 4/90 1/19 1/92 4/1 1/07 /91 /00 /9 /11 /11 /2 /9 /91 /91 /0 /7 /0 /1 / /14 / /02 / /9 / /1 / /4 / /11 /2 1/91 9/07 0/19 /08 1/04 4/0 14/98 4/11 4/87 9/20 0/2 1/01 1/02 /99 /12 /18 /2 /18 /9 /98 /01 /01 /4 /09 /2 /7 /+ + HighConstraint jt +/ +/ + + + + /+ α0 RQ jt1 1 RQjt 1 HighConstraint jt HighMonitorOw n jt RQjt 1 HighMonitorOw n jt Roa jt Tobinq jt Size jt Sdroa jt Age jt Debt jt Cfo jt Tangibility jt Investment jt

می 0 بررسي اثر کیفیت گزارشگري مالي بر سیاست تقسیم سود... 211 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 /0 /1 /02 /4 /11 /0 9/81 9/80 /07 9/2 /12 9/71 /41 /8 /0 /0 /1 /9 / /9 /78 /99 /11 /11 4/1 4/1 /11 /9 /01 9/04 /11 /1 /8 /1 /1 /0 /+ + /+ /+ /+ /+ Cash jt RETE jt Sdcfo jt Sdsale jt Cycle jt Loss jt ضریب تعیین ضریب تعیین تعدیلشده ارزش احتمال(آمارهF ) /000 /188 )2/97(/ /007 /182 )2/40(/ نتایج مندرج در جدول )9( برای آزمون فرضیه سوم حاکی از آن است ضریب تأثیر متغیر تعدیلی کیفیت گزارشگری مالی در محدودیت مالی باال )β3( عدد 003/ باشد و ارزش احتمال )PValue( محاسبه شده آن برابر 0/13 و معنادار نیست. بر این اساس شواهد تجربی کافی برای حمایت از این فرضیه فراهم نشد در نتیجه فرضیه سوم پژوهش رد میشود. همچنین نتایج آزمون فرضیه چهارم حاکی از آن است که ضریب تأثیر متغیر تعدیلی کیفیت گزارشگری مالی در نظارت بر راحتطلبی مدیران )β3( عدد 0/090 است. ارزش احتمال )PValue( محاسبه شده آن برابر 0/001 میباشد بنابراین نظارت بر راحتطلبی مدیران بر شدت تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر سود تقسیمی تأثیر منفی و معنادار دارد. بر اساس این نتایج فرضیه چهارم پژوهش رد نمیشود. 7 بحث و نتيجهگيری در پژوهشهای تجربی چگونگی تأثیرگذاری کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود کمتر بررسی شده است. در سالهای اخیر این مسئله مورد توجه قرار گرفته و پژوهشهایی مانند کو و همکاران )2012( سه مسیر نظری مسئله جریان نقد آزاد محدودیت مالی و مسئله راحتطلبی مدیران را برای بررسی این تأثیر آزمون کردهاند. در این پژوهش نیز به پیروی از کو و همکاران )2012( این سه مسیر در بورس اوراق بهادار تهران مورد آزمون تجربی قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول نشان داد که کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود تأثیر مثبت و معنادار دارد. این نتایج از یافتههای کو و همکاران ) 2012 ( مهدوی و رضایی) 1132 ( پشتیبانی میکند. همچنین نتایج تجربی فرضیه اول به صورت اولیه دو مسیر نظری مسئله جریان نقد آزاد )مدل پیامد( و محدودیت مالی را حمایت میکند. نتایج آزمون فرضیه دوم نشان

فصلنامه حسابداري مالي/ سال نهم/ شماره 53/ پاییز 211 9 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 داد که مسئله جریان نقد آزاد بر شدت اثرگذاری کیفیت گزارشگری مالی بر سود تقسیمی تأثیر مثبت و معنادار دارد. این نتایج با یافتههای پژوهش کو و همکاران ) 2012 ( مایکلی و روبرتز )2012( و الپورتا و همکاران )2000( مطابقت دارد. از دیدگاه مسیر نظری نتایج تجربی از مدل پیامد حمایت میکنند. نتایج آزمون فرضیه سوم نشان داد که محدودیت مالی بر شدت اثرگذاری کیفیت گزارشگری مالی بر سود تقسیمی تأثیر معنادار ندارد. این نتایج با یافتههای تجربی پژوهش کو و همکاران )2012( مطابقت دارد. همچنین نتایج آزمون فرضیه چهارم نشان داد که نظارت بر راحتطلبی مدیران بر شدت اثرگذاری کیفیت گزارشگری مالی بر سود تقسیمی تأثیر منفی و معنادار دارد. این یافتهها با نتایج کو و همکاران) 2012 ( چنگ و همکاران )2011( و برتدراند و موالنسین )2001( مطابقت دارد. با توجه به اینکه در مبنای نظری ارائه شده دو تصمیم سرمایهگذاری )در مسئله جریان نقد آزاد و راحتطلبی مدیران( و تأمین مالی)در محدودیت مالی( و اثر جایگزینی و مکملی سازوکارهای حاکمیت شرکتی نسبت به کیفیت گزارشگری مالی)در مسئله جریان نقد آزاد( برای ارائه مبنای نظری اثر با اهمیتی داشتهاند به پژوهشگران آتی پیشنهاد میشود که به بررسی اثر این متغیرها بر نتایج یافتههای این پژوهش بپردازند. ضمنا با توجه به وجود مسئله متغیرهای همبسته حذف شده به بررسی درونزایی در مدلهای رگرسیون ارائه شده پرداخته شود. منابع و مآخذ باقرزاده سعید. )1112(. تبیین الگوی ساختار سرمایه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تحقيقات مالی 2112. 19: پیری پرویز حمزه دیدار و فاطمه دانشیار. )1131(. بررسی رابطه کیفیت گزارشگری مالی با نوع اظهارنظر حسابرس در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پژوهشهای کاربردی در گزارشگری مالی 1)5(: 1221. تقیزاده خانقاه وحید و مهدی زینالی. )1131(. نقش کیفیت گزارشگری مالی در کاهش اثرهای محدودکنندة سیاست تقسیم سود بر سرمایهگذاری شرکتها بررسیهای حسابداری و حسابرسی 22)2(: 191112. عمر چرخة مراحل در تهرانی رضا و رضا حصارزاده. )1111(. تأثیر جریانهای نقدی آزاد و محدودیت در تأمین مالی بر بیش سرمایهگذاری و کم سرمایهگذاری تحقيقات حسابداری 5092. 1:

بررسي اثر کیفیت گزارشگري مالي بر سیاست تقسیم سود... 211 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 جبارزاده سعید و مرتضی متوسل. )1131(. تئوری ارضای سهامدار و شناسایی عوامل مؤثر بر سیاست تقسیم سود در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از رگرسیون توبیت د شان سرمایهگذاری :)1( 1.11101 حساس یگانه یحیی و عسگر پاک مرام. )1131(. ارزیابی تأثیر ابعاد کنترلی و شفافیت مالی حاکمیت شرکتی بر سیاست تقسیم سود شرکتها حسابرسی :)11(1.15115 پژوهشهای حسابداری مالی و حیدرپور فرزانه و مسعود کاظم پور. )1131(. رابطه سیاست تقسیم سود با جریانهای نقدی آزاد و سودهای آتی تحقيقات حسابداری و حسابرسی 5121. 29: دالوری یونسی الهه و سیروس کرراهی مقدم. )1132(. بررسی عوامل مؤثر بر سیاست تقسیم سود در شرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران حسابداری مالی 5)11(: 151.110 رهنمایرودپشتی فریدون حسین اسالمی مفیدآبادی و موسی احمدزاده. )1135(. بررسی تأثیر فرصتهای سرمایهگذاری و ساختار تأمین مالی شرکتها بر سیاستهای پرداخت سود تقسیمی شرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران راهبرد مدیریت مالی 1)12(:.119 عربصالحی مهدی و مهدی میرزایی. )1135(. کیفیت گزارشگری مالی و کیفیت حسابرسی مجله حسابدار رسمی 5051. 12: عربصالحی مهدی احمد گوگردچیان و مجید هاشمی..)1131( گزارشگری مالی بر شدت اثر سیاست تقسیم سود بر تصمیمات سرمایهگذاری تحليل اوراق بهادار 1)29(: 9121. بررسی تأثیر کیفیت دانش مالی کنعانیامیری منصور. )1119(. بررسی رابطه بین محدودیت مالی و بازده سهام در بازار سرمایه ایران دوماهنامه علمیپژوهشی دانشور رفتار دانشگاه شاهد 1)29(: 1210. مقدسنوقابی مجتبی عطیه سیگاری و رضا حصارزاده. )1135(. نقش کیفیت گزارشگری مالی در کاهش اثر محدودکننده سیاست تقسیم سود بر سرمایهگذاری دارایی و تأمين مالی 2(1 ()پیاپی 11(: 35110. فصلنامه مدیریت مهدوی غالمحسین و غالمرضا رضایی. )1132(. بررسی اثرات کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی 5)12(: 112.

فصلنامه حسابداري مالي/ سال نهم/ شماره 53/ پاییز 211 9 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 Baiker, M.J., and A. Pavel. (2005). Efficient Financing under Asymmetric Information. Journal of Finance 42(5): 12251243. Bertrand, M., and S. Mullainathan. (2003). Enjoying the quiet life? Corporate governance and managerial performance. Journal of Political Economy 111: 1043 1075. Brav, A., J. Graham, C. Harvey, and R. Michaely. (2005). Payout policy in the 21st century. Journal of Financial Economics 77: 483 527. Bushman, R., and A. Smith. (2001). Financial accounting information and corporate governance. Journal of Accounting and Economics 31: 237 333. Cheng, M., D. Dhaliwal, and Y. Zhang. (2013). Does investment efficiency improve after the disclosure of material weaknesses in internal control over financial reporting. Journal of Accounting and Economics 5: 1 18. Cox, J. (201). Do firms still save cash out of cash flows? An updated investigation into the cash flow sensitivity of cash, University of Mississippi, College of Business, University MS, 3877. Dechow, P., and I. Dichev. (2002). The quality of accruals and earnings: The role of accrual estimation errors. The Accounting Review 77: 35 59. DeFond, M., and J. Zhang. (2014). A review of archival auditing research. Journal of Accounting and Economics. In press doi:10.101/ j.jacceco.2014.08.007. Francis, J., P. Olsson, and K. Schipper. (200). Earnings Quality, Foundation and Trends in Accounting 4(1): 340 259 Graham, J., S. Li, and J. Qiu. (2008). Corporate misreporting and bank loan contracting. Journal of Financial Economics 88: 44 1. Hribar, P., and N. Jenkins. (2004). The effect of accounting restatements on earnings revisions and the estimated cost of capital. Review of Accounting Studies 9: 337 35. Jensen, M. (198). Agency costs of free cash flow, corporate finance, and takeovers. American Economic Review 7: 323 329. John, K., A. Knyazeva, and D. Knyazeva. (2015). Governance and payout precommitment. Journal of Corporate Finance 33: 101 117. Koo, D.S., R. Santhosh, and Y. Yong. (2017). The effect of financial reporting quality on corporate dividend policy, Review of Accounting studies.

بررسي اثر کیفیت گزارشگري مالي بر سیاست تقسیم سود... 211 Downloaded from qfaj.ir at 14:4 +0430 on Monday September 17th 2018 La Porta, R., F. LopezdeSilanes, A. Shleifer, and R. Vishny. (2000). Agency problems and dividend policies around the world. Journal of Finance, 55, 1 33. McNichols, M. (2002). Discussion of The quality of accruals and earnings: The role of accrual estimation errors. The Accounting Review 77: 1 9. Michaely, R., and M. Roberts. (2012). Corporate dividend policies: Lessons from private firms. Review of Financial Studies 25: 711 74. Miller, M., and F. Modigliani. (191). Dividend policy, growth, and the valuation of shares. Journal of Business 34: 411 433. Myers, S., and N. Majluf. (1984). Corporate investment and financing policies when firms have information that investors do not have. Journal of Financial Economics 13: 187 222. Myers, S.C. (2000). Outside equity. Journal of Finance 55: 1005 1038. Rozeff, M. (1982). Growth, beta and agency costs as determinants of dividend payout ratios. Journal of Financial Research, 5: 249 259.