FÐlippoc BlĹqoc: énac Ćnagennhsiakäc mĺstorac tupogrĺfoc toü 20oÜ aêÿna

EÖtupon TeÜqoc No. 10 >AprÐlioc 2003 45 FÐlippoc BlĹqoc: énac Ćnagennhsiakäc mĺstorac tupogrĺfoc toü 20oÜ aêÿna BasÐlhc H. Trizÿnhc <AgÐou DhmhtrÐou 38 162 31 BÔrwnac >Attikă E-mail: vtrizonis@yahoo.com Abstract Philippos Vlachos (FÐlippoc BlĹqoc: Corfu, Greece 1937 Athens, Greece, 1989) was one of the most prominent Greek publishers and typographers in the late 20th century. An actor by training and an ardent poetry lover, he started his career in typography in 1967. In 1969, he founded the publication house and print shop Keimena ( Texts ). Together with some master typographers, book editors and writers, Vlachos revived the traditional art of hot metal typesetting and priniting (manual, Linotype and Monotype) in Greece in the early 70s, at a time when the Offset technology was taking over in every little print shop. His perfectionism in the typesetting and printing of affortable books set the example for many new Greek publishers. In 2002, a new book was published on Vlachos and Keimena [1]; a related exhibition also took place in Athens, Greece, between Oct. 16 and Nov. 15, 2002. On the occassion of those two events, the present article explores the life and times of Philippos Vlachos the Typographer, and the renaissance he brought in the æsthetics of Greek book design. EÊsagwgŸ Ε ν κάποιο µετρήσει τ ν δηµοτικότητα κδοτ ν κα τυπογράφων µ βάση τ ν στεροφηµία του, τότε σω πι διάσηµο ηνα κδότη κα τυπογράφο το στερου 20ο α. ν ε ναι Φί ιππο Β άχο, Μαέστρο Φι ιππόβ αχο, πω τ ν ποκα ο σαν ο φί οι του κα ο γνωστοί του, τ ν κδόσεων Κείµενα. Ο Φί ιππο Β άχο πέθανε ξαφνικ τ 1989 κα κτοτε κδοτικό του ο κο

46 B. H. Trizÿnhc παψε ν ειτουργε. Ο θρύ ο µω το Β άχου κα τ ν Κειµένων ξακο ουθε ν φίσταται κα ν συγκινε πα ιο συνεργάτε του, κδότε, τυπογράφου κα σύγχρονου βιβ ιόφι ου. Στ µέσα το 2002, ο κδόσει Καστανιώτη κυκ οφόρησαν να νέο βιβ ίο πο ε ναι φιερωµένο στ ν Φί ιππο Β άχο κα τ κδόσει Κείµενα [1]. Τ βιβ ίο πογράφουν συγγραφέα Κ αίρη Μιτσοτάκη κα πιµε ήτρια βιβ ίων Γεωργία Παπαγεωργίου. Τ φωτογραφικ ικ το βιβ ίου προέρχεται π τ ρχε ο το Αγγε ου Μίχα. Τ ν η κδοση φρόντισε δεύτερη συγγραφέα, ποία π ρξε συνεργάτι κα σύντροφο το Β άχου. Τ φθινόπωρο το 2002, κα συγκεκριµένα π τ 16 Οκτωβρίου ω τ 15 Νοεµβρίου 2002, τ Μορφωτικ Ιδρυµα τ Εθνικ Τραπέζη (ΜΙΕΤ) διοργάνωσε µία κθεση γι τ ν Φί ιππο Β άχο κα τ Κείµενα στ νεοκ ασικ κτίριο το Ιδρύµατο στ ν Π άκα. Μ τ ν φροντίδα το τυπογράφου Νίκου Κοπάτου, πο π ρξε στεν συνεργάτη το Β άχου, στ ν έκθεση το ΜΙΕΤ παρουσιάστηκε η σχεδ ν κδοτικ περιπέτεια των Κειµένων : 150 περίπου τίτ οι, ξώφυ α βιβ ίων κα τ ν δύο περιοδικών (SunteqnÐa, Horos) πο ξέδωσε Φί ιππο Β άχο, τυπογραφικ µηχανέ, κ ισ κα δοκίµια π χαρακτικ το Μάρκου Ζαβιτζιάνου (πο κόσµησαν τ διηγήµατα το Θεοτόκη), καθώ κα φωτογραφικ διαφάνειε π τ ν ζω το Β άχου κα τ ν Κειµένων του. Μ φορµ α τ τ δύο γεγονότα τ βιβ ίο γι τ Κείµενα κα τ ν σχετικ κθεση το ΜΙΕΤ συγγραφέα τούτου το ρθρου πιχειρε παρακάτω µία σύντοµη περιγραφ το βίου κα το ργου το Φί ιππου Β άχου. Η περιγραφ ποτε ε ο σιαστικ µία συρραφ δηµοσιευµένων ναµνήσεων γνωστ ν κα φί ων το Φί ιππου Β άχου. Ο συγγραφέα δ ν τυχε ν γνωρίσει προσωπικ τ ν Φί ιππο Β άχο, γι α τ νδέχεται ρισµένε επτοµέρειε ν µ ν ε ναι πο ύτω κριβε. Επίση, στ κείµενο πο κο ουθε γίνεται κα µία µικρ περιγραφ τ α σθητικ τ ν Κειµένων κα στ π α τ α σθητικ ξακο ουθε ν πάρχει σ ρκετο µικρο κδοτικο ο κου πο νέ αβαν τ ν συνέχιση το ργου το Φί ιππου Β άχου. VEnac Ćnăsuqoc KerkuraØoc Ο Φί ιππο Β άχο γεννήθηκε στ ν Περίθεια τ Κέρκυρα τ 1937. Μ τ ν ποφοίτησή του π τ τότε ξατάξιο γυµνάσιο, φυγε γι τ ν Αθήνα. Εκε σπούδασε θοποι στ ν ραµατικ Σχο το Θεάτρου Τέχνη κα γι µία µικρ περίοδο δοκίµασε τ κανότητέ του στ ν θεατρικ σκηνή το Θιάσου τ Κατερίνα [2]. άτρη τ ποίηση, τ ογοτεχνία κα το βιβ ίου γενικότερα, Β άχο γκατέ ειψε γρήγορα τ θέατρο γι ν φιερωθε π τ 1967 περίπου ψυχ τε

FÐlippoc BlĹqoc: énac Ćnagennhsiakäc tupogrĺfoc 47 <O FÐlippoc BlĹqoc ân Árø ârgasðac tä 1974. (Fwtì: ^Aggeloc MÐqac [1]) κα σώµατι στ ν τέχνη τ τυπογραφία. Σύµφωνα µ µία µαρτυρία [3], Β άχο ξεκίνησε τυπογράφο κδίδοντα στ πρ τα χρόνια τ πτάχρονη δικατορία τ µονόπρακτο το Μπέρτο τ Μπρ χτ StrathgoÈ pĺnw Ćpfl tä MpilmpĹo (γνωστ κα µ τ ν τίτ ο TĂ ntoufèkia tĺc kura-karĺr) σ 200 ντίτυπα π τ παράνοµο τυπογραφε ο τ ργάνωση Πατριωτικ Μέτωπο. Τ 1969, ίγο µετ τ ν ρση τ προ ηπτικ ογοκρισία πο ε χε πιβά ει χούντα, Β άχο δρυσε τ ν κδοτικ ο κο Κείµενα κυκ οφορώντα πρ το βιβ ίο τ ν TimŸ kaè tä qrĺma το µέχρι τότε ξεχασµένου κερκυραίου πεζογράφου Κωνσταντίνου Θεοτόκη. Τ δεύτερο βιβ ίο πο κυκ οφόρησε π τ Κείµενα ταν τ Poiămata το Μπρ χτ σ µετάφραση το Πέτρου Μάρκαρη (Φεβρουάριο 1970), τ πο α µέσα σ µία βδοµάδα που ήθηκαν σε 3.000 ντίτυπα, ριθµ κπ ηκτικ γι µία ποιητικ συ ογή [3]. Τ βιβ ία πο κυκ οφόρησαν π τ κδόσει Κείµενα π τ 1969 ω το 1974 ξυπηρέτησαν κυρίω πο ιτικ νάγκε [4]. Α ωστε, Φί ιππο Β άχο, ριστερ πο ε χε φυ ακιστε γι τ δέε του στ χρόνια τ χούντα, πί-

48 B. H. Trizÿnhc στευε πο στ ν βε τίωση τ κοινωνία µέσα π τ ν µόρφωση. Ανάµεσα στ βιβ ία τ πρώτη περιόδου ναφέρονται [4] ποιητικ συ ογ το Μιχά η Κατσαρο (KatĂ SaddoukaÐwn, >Oropèdio), ποιήµατα το Κώστα Χ. Μύρη (ψευδώνυµο το Κώστα Γεωργουσόπου ου), <H jewrða twn paignðwn το Κώστα Φι ήνη, ο KaômoÈ stä Griponăsi το Γιάννη Σκαρίµπα, <H faiă panoôkla το Ντανι Γκερέν, κ.. Τ 1971, ν χούντα γιόρταζε µ φανφάρε τ 150 χρόνια π τ ν Πα ιγγεννεσία του Εθνου, τ Κείµενα τό µησαν ν κυκ οφορήσουν τ µ ον νατρεπτικ βιβ ίο το Γιάννη Σκαρίµπα Tä fl21 kaè Ź Ćlăjeia [5]. Μ τ ν ναρξη ειτουργία τ ν Κειµένων, Φί ιππο Β άχο ποφάσισε ν φτιάχνει µόνο του τα βιβ ία πο ξέδιδε. Ετσι, γκατέστησε να µικρ τυπογραφε ο (µ ον στοιχειοθετήριο) σ να πατάρι στ κέντρο τ Αθήνα. Τ τυπογραφε ο α τό, που σύχναζαν π θο διανοουµένων κα φί ων το Β άχου, µε ε ν γίνει ε ρύτερα γνωστ τ πατάρι τ ν Κειµένων π τ Μαυρο- µιχά η 8 [6]. Μ τ ν συνεργασία τ Γεωργία Παπαγεωργίου, Β άχο ρχισε ν κδίδει τ ργα ποιητ ν τ δεκαετία το 50 σ µικρ βιβ ιαράκια τ ν ε κοσι δραχµ ν. Ο ποιητ α το δ ν ε χαν βρε µέχρι τότε θέση σ ου κδοτικο ο κου γι ν κυκ οφορήσουν τ ργα του. Απ τ Κείµενα οιπ ν κυκ οφόρησαν τ ποιήµατα το Εκτορα Κακναβάτου, το Μί του Σαχτούρη κα το Αρη Α εξάνδρου. Αργότερα π τ Κείµενα κυκ οφόρησαν κα τ ποιήµατα µεταγενέστερων ποιητ ν πω το Γιάννη ά α, το Μιχά η Γκαν, το Γιώργου Κακου ίδη, τ ήµητρα Χριστοδού ου, τ Κικ ηµου, κ.. Μ τ ν µεταπο ίτευση κ είνει πρώτη περίοδο πο ιτικ τ ν Κειµένων κα ξεκινάει δεύτερη περίοδο π έον κα ιτεχνική [4]. Βεβαίω, πάντα µ τ ν βοήθεια τ Γεωργία Παπαγεωργίου, Β άχο συνέχισε κα µετ τ 1974 ν κδίδει ξεχασµένου ριστερο συγγραφε σ ν τ ν Κωνσταντ νο Θεοτόκη ( νέδειξε σχεδ ν ο τ ργο α το το συγγραφέα ξεθάβοντα κόµα κα πα- ι χειρόγραφα), τ ν Κώστα ενδριν κα τ ν Κώστα Παρορίτη. Οµω, µετ τ 1974, Φί ιππο Β άχο, ρχισε ν σχο ε ται κυρίω µ τ ν κδοση το κορυφαίου ηνα πεζογράφου ηµήτρη Χατζ, ξεκινώντα µ Tä diplä biblðo (1977). Κατ τ ν δεκαετία το 80, Β άχο ρχισε τ ν κδοση τ ν µεταφράσεων κα τ ν δοκιµίων το Παναγ εκατσ κα τ ν πεζ ν το Επαµεινώνδα Χ. Γονατ κα το Η ία Χ. Παπαδηµητρακόπου ου. Μ τ ν βοήθεια δύο πα ι ν µπειρων τυπογράφων, το Μιχά η Μπορµπουδάκη κα το Νίκου Κοπάτου, Β άχο συνέχισε πίση ν κδίσει τ ποιητικ συ ογ σύγχρονων ήνων ποιητ ν σ τετράδια στοιχειοθετηµένα µ τ χέρι. Απ,τι φηγο νται πα ιο συνεργάτε του [6], Β άχο ταν θαυµάσιο τεχνίτη, ταν µαέστρο, δ ν ταν καθό ου µπορικό. Γι α τ κα τ Κείµενα πέρασαν σιγ -σιγ στ περιθώριο. Κατ τ ν δεκαετία το 80, ρκετο συγγραφε µετακινήθηκαν σ πι µπορικο κδοτικο ο κου ναζητώντα παγγε µατικ συνθ κε συνεργασία. Τ ποτέ εσµα ταν Β άχο ν µείνει

FÐlippoc BlĹqoc: énac Ćnagennhsiakäc tupogrĺfoc 49 µ άχιστου πιστο συγγραφε κα γύρω στ 1988 ν πάψει ουσιαστικ ειτουργία τ ν Κειµένων. Πέρα π τ ν τυπογραφία, να ο πάθο το Φί ιππου Β άχου π ρξε δια ποίηση. Γι πο χρόνια, παρουσίαζε κποµπ γι τ ν ποίηση στ Γ Πρόγραµµα τ ΕΡΤ. Ετσι µι Πέµπτη µεσηµέρι, στ 9 Μαρτίου 1989, Φί ιππο Β άχο πέθανε ξαφνικ π καρδιακ συγκοπή, ν χόρευε κατ τ ν διάρκεια ν α τοσχέδιου ποκριάτικου γ εντιο σ να ραδιοφωνικ στούντιο τ ΕΡΤ. Τ 1989 κυκ οφόρησε κα τ τε ευτα ο βιβ ίο τ ν Κειµένων, <O genikäc Ćrqeiojèthc το Η ία Χ. Παπαδηµητρακόπου ου. Εκτοτε τ Κείµενα παψαν ν πάρχουν. <H ĆnagennhsiakŸ aêsjhtikÿ tàn {Keimènwn} Ο πα αίµαχο τυπογράφο Μιχά η Μπορµπουδάκη [7] σχυρίζεται τι α τ βιβ ία πο πιµε ήθηκε Φί ιππο Β άχο κα πο κυκ οφόρησαν π τ Κείµενα ταν ψογα. Τ ν τ βιβ ία το Β άχου ε ναι α σθητικ ψογα µπορε ν ποτε έσει θέµα συζήτηση. Ωστόσο, οι κε νοι πο γνώρισαν τ ν Φί ιππο Β άχο π κοντ ένε π Φί ιππο Β άχο ταν τε ειοµαν κα δειχνε πρωτοφαν πάθο γι τ χειροποίητα βιβ ία. Σύµφωνα µ τ ν Νίκο Χουρδάκη [4], κατ τ πρ τα χρόνια ειτουργία τ ν Κειµένων (1969 74), τ βιβ ία πο τύπωσε Β άχο δ ν παρουσιάζουν κάποια ξαιρετικ α σθητική. Τ βιβ ία τ πρώτη περιόδου βγαιναν µ ευκ ξώφυ α, πο πιµε ο νταν ζωγράφο Γιάννη Βα αβανίδη, µ ίγα κοσµή- µατα κα σ φτην χαρτί γι ν ε ναι προσιτ στ ν πο κόσµο. Κατ τ ν δεύτερη περίοδο, Β άχο ρχισε ν ποζητ τ ν α σθητικ τε- ειότητα στ βιβ ία του χοντα πρότυπο τ βιβ ία πο βγ καν π τ τυπογραφε ο τ ν Αδε φ ν Ταρουσόπου ου. (Τ τυπογραφε ο τ ν Αδε φ ν Ταρουσόπου ου ε χε κ είσει δη π τ 1968 κα Β άχο σκόπευε ν τ διαρρήξει µαζ µ τ ν Α µί ιο Κα ιακάτσο γι ν πάρουν τ σπάνια τυπογραφικ στοιχε α κα κοσµήµατα το τυπογραφείου, τ πο α τε ικ κατέ ηξαν δυστυχ στ πα ιοσίδερα [8].) Η ειψη τυπογραφικ παιδεία το βγ κε σ κα ό, γιατ τσι δ ν παγιδεύτηκε σ δογµατικο τυπογραφικο κανόνε πο περιορίζουν τ ν α σθητικ ναζήτηση [4]. Η δεύτερη περίοδο ειτουργία τ ν Κειµένων συµπίπτει µ τ ν γκατά- ειψη τ πα ι τυπογραφικ τέχνη. Τ offset κα ργότερα πιτραπέζια εκτρονικ στοιχειοθεσία ε σβά ουν κα σαρώνουν τ πα ι τυπογραφε α. Ο στοιχειοθέτε ξαφανίζονται κα τ ν θέση του κατα αµβάνουν δακτυ ογράφοι πο δ ν γνωρίζουν ποιά ε ναι διαφορ νάµεσα στ τυπογραφικ τετράγωνο κα στ ν τυπογραφικ στιγµή.

50 B. H. Trizÿnhc Tä âxÿfullo kaè å kolofÿnac Ćpä tä biblðo OÉ ĆgelĹdec toü >Epameinÿnda Q. GonatŘ (êkdosh toü 1980, 19,4cm 11,1cm). Οµω Φί ιππο Β άχο παρέµεινε πιστ στ ν στοιχειοθεσία µ τ χέρι κα στ ν µηχανικ στοιχειοθεσία σ ινοτυπικ κα µονοτυπικ µηχανέ. Στ ν µονοτυπία τ ν Αδε φ ν Πα ηβογιάννη, Β άχο στοιχειοθέτησε µερικ π τ πι µορφα βιβ ία [4]. Πρόκειται γι τ βιβ ίο OÉ ĆgelĹdec το Ε. Χ. Γονατ (1980) κα τρία βιβ ία το Η. Χ. Παπαδηµητρακόπου ου: >Odontìkrema mà qlwrofôllh (1984), JermĂ jalĺssia loutrĺ (1985) κα <O genikäc Ćrqeiojèthc (1989). OÉ ĆgelĹdec (19,4cm 11,1cm) κοσµο νται στ ξώφυ ο π µία κπ ηκτικ χα κογραφία πο παριστάνει ναν γεωργ ν ργώνει τ χωράφι του µ να βόδι. Ο τίτ ο χει στοιχειοθετηθε µ κεφα α α µεσαιωνικ τ ν 24 στιγµ ν. Τ πισθόφυ ο πίση κοσµε ται µ τ κεφά ι µι γε άδα κα κάτω δεξι ναγράφεται τιµ πώ ηση το βιβ ίου, πο ταν µόνο 150 δρχ. ( Β άχο πιθυµο σε τ βιβ ία του ν ε ναι προσιτ στ ε ρ κοινό). Εξίσου ντυπωσια-

FÐlippoc BlĹqoc: énac Ćnagennhsiakäc tupogrĺfoc 51 <O kìkkinoc trĺgoc toü Kÿsta ParorÐth, ánäc xeqasmènou ĆristeroÜ suggrafèa toü Mesopolèmou poì eúqe perĺsei stÿn ĆfĹneia mèqri nă tän xanabreø å FÐlippoc BlĹqoc (êkdosh toü 1978, 22 cm 14,5cm). Tä biä tĺc kurřc KerkÔrac toü KwnstantÐnou Jeotìkh, ánäc megĺlou kerkuraðou suggrafèa toü åpoðou tä êrgo êfere xană stäfàcåfðlippocblĺqoc.tä biblðo eúnai stoiqeiojethmèno stä qèri {mà ĄplĂ tàn 16 }ĆpätŸn GewrgÐa PapagewrgÐou. Prosèxte toìc tìnouc stèc lèxeic toü tðtlou. Stä kĺtw mèroc toü âxÿfullou (ĆllĂ kaè stän kolofÿna) ĆnagrĹfetai íti tä biblðo eúnai {êgdosh (sic) toü tupografeðou fikeðmenafl} (1982, 21 cm 15,3cm).

52 B. H. Trizÿnhc Tä tèloc tĺc mikrĺc mac pìlhc toü Dhmătrh Qatzĺ sà ĆnatÔpwsh toü 1987 (21,2cm 14,7cm). Stä mèso toü âxÿfullou ĆnagrĹfontai íloi oé tðtloi tàn perieqìmenwn dihghmĺtwn. <O FÐlippoc BlĹqoc Ćfièrwse polô qrìno stÿn êkdosh tàn êrgwn toü korufaðou éllhna pezogrĺfou, xekinÿntac tä 1977 mà Tä diplä biblðo. MetĂ tä kleðsimo tàn {Keimènwn}, tă biblða toü Qatzĺ âpanakuklofìrhsan eîtuqàc kaè pĺli sà Łristh monotupikÿ stoiqeiojesða Ćpä tèc âkdìseic {Tä Rodakiì}. Litä âxÿfullo giă tÿn poihtikÿ sullogÿ tĺc Kikĺc DhmoulŘ Tä teleutaøo sàma mou (1981, 20 cm 13,1cm). <H shmerinÿ Ćkadhmaðkìc, tĺc åpoðac tă Poiămata kukloforoün Ćpä tèc âkdìseic {^Ikaroc}, łtan kaè aîtÿ pelĺtissa toü FÐlippou BlĹqou.

FÐlippoc BlĹqoc: énac Ćnagennhsiakäc tupogrĺfoc 53 OÉ kolofànec Ćpä Tä teleutaøo sàma mou tĺc Kikĺc DhmoulŘ (âpĺnw, êkdosh 1981) kaè å >AkĹjistoc deøpnoc toümiqĺlhgkanř(kĺtw,êkdosh 1985).

54 B. H. Trizÿnhc OÉ kolofànec Ćpä tă biblða toü >HlÐa Q. Papadhmhtrakìpoulou >Odontìkrema mà qlwrofôllh (âpĺnw, êkdosh 1984) kaè <O g e n i k äc Ćrqeiojèthc (kĺtw, êkdosh 1989).

FÐlippoc BlĹqoc: énac Ćnagennhsiakäc tupogrĺfoc 55 κ ε ναι κα κο οφώνα το βιβ ίου, πο ο ε ναι στοιχειοθετηµένο σ π κεφα α α τ ν 6 στιγµ ν µ µία δρία γι κόσµηµα. Τ ποιητικ τετράδια (24,6cm 17 cm) πο κυκ οφόρησαν π τ Κεί- µενα διακρίνονται πίση γι τ ν ψη α σθητική του. Στοιχειοθετηµένα στ χέρι π τ ν Νίκο Κοπάτο µ στοιχε α ειψία (π άγια) τ ν 16 στιγµ ν, α τ τ βιβ ία (>AkĹjistoc deøpnoc το Μιχά η Γκαν, In perpetuum το Εκτορα Κακναβάτου, κ..) ε ναι πο αυστικ σ ν µαθητικ τετράδια, ταυτόχρονα α στηρ δίνοντα τ ν α σθηση το πιαστου κα το νέκφραστου [4]. Ο Β άχο ξέδωσε α του τ βιβ ία στ π ρε πο υτονικό (µ τ ν βαρεία), κόµα κα µετ τ ν πίσηµη κατάργηση τ ν τόνων τ 1982. Ο Β άχο πίση νέγραφε σ α του τ βιβ ία το νθρώπου πο δού εψαν γι τ ν κδοσή του. Ο Μιχά η Μπορµπουδάκη [7] θυµ ται τι Β άχο κάποτε το ε πε: Μαέστρο, πρέπει στ ν κο οφώνα ν ναφέρουµε ου το συντε εστ γι τ συγκεκριµένο βιβ ίο. ιαφορετικ π ν µ περιποιηθο ν τ βιβ ία Ο Β άχο ταν µάστορα κα γι α τ δ ν ταν θιασώτη τ σύγχρονη τυπογραφικ τεχνο ογία. άτρευε τ ν τυπωµένη µορφιά, τ χνο πο φήνει στ χαρτ µήτρα πο φτιάχτηκε στ χέρι µηχανικ στ ν µονοτυπία κα στ ν ινοτυπία. Οµω σω σήµερα ν ε χε ναθεωρήσει τ πόψει του. Τ βιβ ίο πο κυκ οφόρησε τ 2002 γι τ ν Φί ιππο Β άχο κα τ Κείµενα στοιχειοποιήθηκε κα σε ιδοποιήθηκε σ σύγχρονου πο ογιστέ, γιατί, πω γράφει Γεωργία Παπαγεωργίου, καινούργια τεχνο ογία µπορε ν φτιάξει επίση σωστ καί, σω, ξίσου ρα α βιβ ία χάνεται βέβαια σχέση χαρτιο µε άνη πο δινε τ πίπεδο πιεστήριο, γιατ τ µο υβένια στοιχε α πίεζαν τ χαρτ κα ε σχωρο σαν µέσα του [1]. SunergĹtec kaè suneqistàc Σήµερα, η προσπάθεια του Β άχου γι τ ν κδοση βιβ ίων ψη α σθητικ συνεχίζεται π τ κδόσει Αγρα, ιαγώνιο (στ ν Θεσσα ονίκη), ιάττων, όµο, Ιδεόγραµµα, Στιγµή, Συνέχεια κα Τ Ροδακιό. Κάποιοι π α το το κδοτικο ο κου ξακο ουθο ν ν βγάζουν τ βιβ ία του στ ν µονοτυπία κα σ πίπεδο πιεστήριο (ο κδόσει Ιδεόγραµµα το Χρήστου άρρα διαθέτουν κα τ ν κατά η ο ξοπ ισµό). Κάποιοι οι χουν περάσει στ ν εκτρονικ στοιχειοθεσία κα στ ν κτύπωση offset. Ορισµένοι π α το το κδοτικο ο κου ξεπήδησαν κυριο εκτικ µέσα π τ κδόσει Κείµενα. Γι παράδειγµα, Στα ρο Πετσόπου ο µαθήτευσε κοντ στ ν Β άχο κα τ 1979 ξεκίνησε τ κδόσει Αγρα µ τ ν κυκ οφορία µία ποιητικ συ ογ το ιονύση Καψά η [9], στ ν τυπογραφικ τοι- µασία τ ποία συνέβα ε Φί ιππο Β άχο. Ο Νίκο Βοζίκη, πο δρυσε

56 B. H. Trizÿnhc τ κδόσει ιάττων, κα Α µί ιο Κα ιακάτσο, πο διευθύνει τ κδόσει Στιγµή, ταν φί οι κα συνεργάτε το Φί ιππου Β άχου. Κατ τ φαινόµενα, µάστορα τυπογράφο Νίκο Κοπάτο ξακο ουθε ν σχο ε ται µ τ ν τυπογραφία ( πιµε ήθηκε κα τ ν κθεση γι τ Κείµενα ) κα συντρόφισσα το Φί ιππου Β άχου, Γεωργία Παπαγεωργίου ξακο ουθε ν σχο ε ται µ τ ν πιµέ εια νέων κδόσεων (τ νοµά τη ναγράφεται στ ν συγκεντρωτικ κδοση τ ν PoihmĹtwn τ Κικ ηµου π τ κδόσει Ικαρο ). Μ πρωτοβου ία ν ου ραστ το ραίου κα το βιβ ίου, το Νίκου Γιανναδάκη, πο κι α τ δ ν ζε πιά, τ τυπογραφικ ικ τ ν Κειµένων συγκεντρώθηκε κα φυ άγεται µουσειακ ε δο στ ν Βικε αία Βιβ ιοθήκη το Ηρακ είου Κρήτη. Μερικ βιβ ία τ ν Κειµένων ξακο ουθο ν ν κυκ οφορο ν στ µπόριο. Ο συγγραφέα τούτου το ρθρου βρ κε βιβ ία π τ κδόσει Κείµενα σ γνωστ βιβ ιοπω ε ο τ Αθήνα, πο δέχεται κα παραγγε ίε on-line. Α α πά ι βιβ ία τ ν Κειµένων κυκ οφορο ν σ φωτοτυπικ νατυπώσει π τρίτου κδότε. Τ βιβ ία το Η. Χ. Παπαδηµητρακόπου ου πο βγ καν π τ Κείµενα κυκ οφορο ν σ φωτοτυπικ νατύπωση π τ κδόσει Νεφέ η. Τ GamotrĹgouda κα τ QwriĹtika brwmìloga, πο ε χε συ έξει διο Φί- ιππο Β άχο, κυκ οφορο ν σ φωτοτυπικ νατύπωση π τ κδόσει Γαβριη ίδη. Οσοι νέοι ε στε πίδοξοι τυπογράφοι στω κα ρασιτέχνε ναζητ στε τ βιβ ία πο βγ καν π τ Κείµενα. Αναζητ στε κα τ βιβ ία πο βγάζουν ο πίγονοι τ ν Κειµένων. Ετσι giă nă deøte tð shmaðnei TupografÐa! ShmeÐwsh: Ο χαρακτηρισµ ναγεννησιακ γι τ ν Φί ιππο Β άχο φεί- εται στ ν ποιητ Τίτο Πατρίκιο [10]. BibliografÐa [1] Κ. Μιτσοτάκη, Γ. Παπαγεωργίου, KeÐmena 1969`1989: MiĂ stigmÿ stÿn tupografða, Εκδόσει Καστανιώτη, Αθήνα 2002, 161 σε. [2] Π. Μάρκαρη, Η σεµνότητα κα ρνηση, κποµπ Tä trðto bĺma, ΕΡΤ, Γ Πρόγραµµα, 15 Απρι ίου 1989. (Κα στ περιοδικ Exit, Κέρκυρα, Μάρτιο 1999: http://oasis.fortunecity.com/bondi/216/ afieromata/vlahos/vlframe.html.) [3] Μ. Παπαγιαννίδου, Ο Μπέρτο τ Μπρ χτ στ ν Ε άδα, φ. Tä Bĺma, Αθήνα, 18 Οκτωβρίου 1998.

FÐlippoc BlĹqoc: énac Ćnagennhsiakäc tupogrĺfoc 57 [4] Ν. Ι. Χουρδάκη, Περ τ α σθητικ το Τυπογραφείου Κείµενα, Nèo >EpÐpedo, Νο. 20-21, σε. 22 23 (1995). [5] Π. Μαντα ο, Τ Κείµενα (πο ) µένουν..., φ. >EleujerotupÐa, Αθήνα, 16 Οκτωβρίου 2002. [6] Σ. Πετσόπου ο, Στ πατάρι τ δο Μαυροµιχά η, φ. Prÿth, Αθήνα, 17 Μαρτίου 1989. (Κα στ περιοδικ Exit, Κέρκυρα, Μάρτιο 1999: http://oasis.fortunecity.com/bondi/216/afieromata/ vlahos/vlframe.html.) [7] Μ. Μπορµπουδάκη, Μία συνέντευξη στ ν Νίκο Χουρδάκη, Nèo >EpÐpedo, Νο. 20-21, σε. 18 20 (1995). [8] Α µ. Κα ιακάτσο, Σχέδιο διάρρηξη, Exit, Κέρκυρα, Μάρτιο 1999: http://oasis.fortunecity.com/bondi/216/afieromata/vlahos/ vlframe.html. [9]. Καψά η, Mà miă trelÿ sodeiĺ, Αγρα, Αθήνα 1979. [10] Τ. Πατρίκιο, Ενα ναγεννησιακό νθρωπο, κποµπ Tä trðto bĺma, ΕΡΤ, Γ Πρόγραµµα, 15 Απρι ίου 1989. (Κα στ περιοδικ Exit, Κέρκυρα, Μάρτιο 1999: http://oasis.fortunecity.com/bondi/216/ afieromata/vlahos/vlframe.html.)