ΕΝΟΤΗΤΑ 1 KΕΙ ΕΝΟ Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τῆς μὲν διανοητικῆς τῆς δὲ θικῆς, ἡ μὲν διανοητικὴ ἔχει καὶ τὴν γ νεσιν καὶ τὴν αὔξησιν, τὸ πλεῖον ἐκ διδασκαλ ας δι περ ἐμπειρ ας δεῖται καὶ χρ νου, ἡ δ θικὴ ἐξ ἔθους περιγ νεται, ὅθεν καὶ τοὔνομα ἔσχηκε μικρὸν παρεκκλῖνον ἀπὸ τοῦ ἔθους. ἐξ οὗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδεμ α τῶν θικῶν ἀρετῶν φ σει ἡμῖν ἐγγ νεται οὐθὲν γὰρ τῶν φ σει ντων ἄλλως ἐθ ζεται, οἷον ὁ λ θος φ σει κ τω φερ μενος οὐκ ἂν ἐθισθε η ἄνω φ ρεσθαι, οὐδ ἂν αὐτὸν ἐθ ζῃ τις μυρι κις ἄνω Ὶιπτῶν, οὐδὲ τὸ πῦρ κ τω, οὐδ ἄλλο οὐδὲν τῶν ἄλλως πεφυκ των ἄλλως ἂν ἐθισθε η. αἱ ἀρετα ἄρα ἐγγ νονται ἡμῖν, οὔτ φ σει οὔτε παρὰ φ σιν ἀλλὰ πεφυκ σι μὲν ἡμῖν δ ξασθαι αὐτ ς, τελειουμ νοις δὲ διὰ τοῦ ἔθους. Επειδ λοιπ ν η αρετ ε ναι δ ο ειδ ν, η διανοητικ και η ηθικ, η διανοητικ χρωστ ει και την γ νεση και την α ξηση της κατ κ ριο λ γο στη διδασκαλ α, γι' αυτ χει αν γκη απ την εμπειρ α και το χρ νο, εν η ηθικ γεννι ται απ τον εθισμ, απ' που χει π ρει και το νομα της που παρουσι ζει μικρ διαφορ απ τη λ ξη «θος». Απ αυτ γ νεται φανερ τι καμι απ τις ηθικ ς αρετ ς δεν υπ ρχει μ σα μας εκ φ σεως - γιατ τ ποτε απ' αυτ που ε ναι τσι απ τη φ ση τους δε μπορε ν' αποκτ σει με εθισμ μιαν λλη ιδι τητα, πως, για παρ δειγμα, η π τρα που π φτει προς τα κ τω απ τη φ ση της δεν μπορε να συνηθ σει να κινε ται προς τα π νω, ο τε και αν κ ποιος προσπαθ σει να τη συνηθ σει ρ χνοντας την προς τα π νω χιλι δες φορ ς, ο τε η φωτι προς τα κ τω, ο τε τ ποτε λλο απ τα πρ γματα που γεννιο νται απ τη φ ση με μια ορισμ νη ιδι τητα μπορε να συνηθ σει σε κ τι διαφορετικ. Επομ νως, οι αρετ ς δε γεννιο νται μ σα μας ο τε εκ φ σεως ο τε αντ θετα με τη φ ση, αλλ χουμε απ τη φ ση την ιδι τητα να τις δεχτο με, και τελειοποιο μαστε σ αυτ ς με τον εθισμ. www.prooptikh.com
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Ἔτι ὅσα μὲν φ σει ἡμῖν παραγ νεται, τὰς δυν μεις το των πρ τερον κομιζ μεθα, ὕστερον δὲ τὰς ἐνεργε ας ἀποδ δομεν (ὅπερ ἐπὶ τῶν αἰσθ σεων δῆλον οὐ γὰρ ἐλ βομεν τὰς αἰσθ σεις ἐκ τοῦ πολλ κις ἰδεῖν ἢ πολλ κις ἀκοῦσαι ἀλλ ἀν παλιν ἔχοντες ἐχρησ μεθα, οὐ χρησ μενοι ἔσχομεν) τὰς δ ἀρετὰς λαμβ νομεν ἐνεργ σαντες πρ τερον, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν γὰρ δεῖ μαθ ντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθ νομεν, οἷον οἰκοδ μοι γ νονται οἰκοδομοῦντες καὶ κιθαρ ζοντες κιθαριστα οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν δ καια πρ ττοντες δ καιοι γιν μεθα, τὰ δὲ σ φρονα σ φρονες, τὰ δ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι. Ακ μη για σα υπ ρχουν σε μας εκ φ σεως, πρ τα αποκτο με τις δυνατ τητες αυτ ν, και στερα προχωρο με στις αντ στοιχες εν ργειες (πρ γμα που ε ναι φανερ στις αισθ σεις γιατ δεν αποκτ σαμε τις αισθ σεις, επειδ ε δαμε πολλ ς φορ ς ακο σαμε πολλ ς φορ ς, αλλ αντ θετα χοντας τες κ ναμε χρ ση τους, δεν τις αποκτ σαμε χοντας κ νει και ξανακ νει χρ ση τους) αποκτ με μως τις αρετ ς, αφο πρ τα τις εξασκ σουμε, πως ακριβ ς (συμβα νει) και με τις λλες τ χνες γιατ σα πρ πει να κ νουμε, αφο τα μ θουμε, τα μαθα νουμε κ νοντας τα για παρ δειγμα, (κ ποιοι) γ νονται οικοδ μοι χτ ζοντας σπ τια και κιθαριστ ς πα ζοντας κιθ ρα - τσι λοιπ ν και ταν κ νουμε δ καιες πρ ξεις γιν μαστε δ καιοι, και ( ταν κ νουμε) συνετ ς πρ ξεις (γιν μαστε) συνετο, και γεννα οι ( ταν κ νουμε) γεννα ες πρ ξεις.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3 ΚΕΙ ΕΝΟ Μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γιν μενον ἐν ταῖς π λεσιν οἱ γὰρ νομοθ ται τοὺς πολ τας ἐθ ζοντες ποιοῦσιν ἀγαθο ς, καὶ τὸ μὲν βο λημα παντὸς νομοθ του τοῦτ ἐστ ν, ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ ποιοῦσιν μαρτ νουσιν, καὶ διαφ ρει το τῳ πολιτε α πολιτε ας ἀγαθὴ φα λης. Ἔτι ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ διὰ τῶν αὐτῶν καὶ γ νεται πᾶσα ἀρετὴ καὶ φθε ρεται, ὁμο ως δὲ καὶ τ χνη οἱ γὰρ κιθαριστα γ νονται καὶ οἱ ἀγαθοὶ καὶ κακοὶ ἐκ τοῦ κιθαρ ζειν. ἀν λογον δὲ καὶ οἰκοδ μοι καὶ οἱ λοιποὶ π ντες ἐκ μὲν γὰρ τοῦ εὖ οἰκοδομεῖν ἀγαθοὶ οἰκοδ μοι ἔσονται, ἐκ δὲ τοῦ κακῶς κακο. εἰ γὰρ μὴ οὕτως εἶχεν, οὐδὲν ἂν ἔδει τοῦ διδ ξοντος, ἀλλὰ π ντες ἂν ἐγ νοντο ἀγαθοὶ ἢ κακο. Και αυτ το επιβεβαι νει κι εκε νο που συμβα νει στις π λεις οι νομοθ τες δηλαδ κ νουν τους πολ τες καλο ς με το να τους συνηθ ζουν (σε καλ ς πρ ξεις), και η επιδ ωξη κ θε νομοθ τη ε ναι αυτ, εν σοι δεν τα καταφ ρνουν σ αυτ, δεν πετυχα νουν αυτ που επιδι κουν, και σ' αυτ (το σημε ο) διαφ ρει το καλ πολ τευμα απ το λιγ τερο καλ. Ακ μη για τους διους λ γους και με τα δια μ σα κ θε αρετ και γεννι ται και καταστρ φεται και το διο συμβα νει με κ θε τ χνη γιατ οι κιθαριστ ς γ νονται και καλο και κακο απ το πα ξιμο της κιθ ρας. Και με αν λογο τρ πο (γ νονται) και οι οικοδ μοι και λοι οι υπ λοιποι δηλαδ με το να χτ ζουν σωστ θα γ νουν καλο οικοδ μοι, εν με το να χτ ζουν σχημα κακο. Γιατ, αν τα πρ γματα δεν ταν τσι, καθ λου δε θα χρειαζ ταν ο δ σκαλος, αλλ λοι θα ταν καλο κακο εκ γενετ ς.
ΕΝΟΤΗΤΑ 4 οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν ἔχει πρ ττοντες γὰρ τὰ ἐν τοῖς συναλλ γμασι τοῖς πρὸς τοὺς ἀνθρ πους γιν μεθα οἳ μὲν δ καιοι οἳ δὲ ἄδικοι, πρ ττοντες δὲ τὰ ἐν τοῖς δεινοῖς καὶ ἐθιζ μενοι φοβεῖσθαι ἢ θαρρεῖν οἳ μὲν ἀνδρεῖοι οἳ δὲ δειλο. ὁμο ως δὲ ἔχει καὶ τὰ περὶ τὰς ἐπιθυμ ας καὶ τὰ περὶ τὰς ργ ς οἳ μὲν γὰρ γ νονται σ φρονες καὶ πρᾶοι, οἳ δ ἀκ λαστοι καὶ ργ λοι, οἳ μὲν ἐκ τοῦ ἀναστρ φεσθαι ἐν αὐτοῖς οὑτωσὶ, οἳ δὲ ἐκ τοῦ οὑτωσ. καὶ δὴ νὶ λ γῳ αἱ ξεις γ νονται ἐκ τῶν ὁμο ων ἐνεργειῶν. διὸ δεῖ ἀποδιδ ναι ποιὰς τὰς ἐνεργε ας αἱ γὰρ ξεις ἀκολουθοῦσιν κατὰ τὰς το των διαφορὰς. οὐ μικρὸν οὖν διαφ ρει τὸ ἐθ ζεσθαι οὕτως ἢ οὕτως εὐθὺς ἐκ ν ων, ἀλλὰ π μπολυ, μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν. MEΤΑΦΡΑΣΗ Έτσι λοιπ ν συμβα νει και με τις αρετ ς γιατ κ νοντας σα συμβα νουν στη συναλλαγ μας με τους λλους ανθρ πους λλοι γιν μαστε δ καιοι και λλοι δικοι, κ νοντας μως σα χουν μ σα τους το στοιχε ο του φ βου και συνηθ ζοντας να φοβ μαστε να ε μαστε θαρραλ οι λλοι γιν μαστε ανδρε οι και λλοι δειλο. Το διο ακριβ ς συμβα νει και με τις επιθυμ ες και με την οργ λλοι δηλαδ γ νονται συνετο και πιοι, και λλοι ακρατε ς και οξ θυμοι, οι πρ τοι με το να συμπεριφ ρονται σ' αυτ ς τις περιστ σεις μ' αυτ ν το συγκεκριμ νο τρ πο, και οι λλοι με τον αντ θετο τρ πο. Και μ' να λ γο λοιπ ν τα μ νιμα στοιχε α του χαρακτ ρα μας διαμορφ νονται απ τις μοιες εν ργειες. Γι' αυτ πρ πει να προσδ δουμε μιαν ορισμ νη ποι τητα στις εν ργειες μας γιατ τα μ νιμα στοιχε α του χαρακτ ρα μας ακολουθο ν αν λογα με τις διαφορ ς αυτ ν (των ενεργει ν). Δεν χει λοιπ ν μικρ σημασ α το να αποκτ με συν θειες με τον να τον λλο τρ πο απ την πιο μικρ ηλικ α, αλλ π ρα πολ μεγ λη, μ λλον, τη μ γιστη.
ENOTHTA 5 ΚΕΙ ΕΝΟ Σημεῖον δὲ δεῖ ποιεῖσθαι τῶν ξεων τὴν ἐπιγινομ νην ἡδονὴν ἢ λ πην τοῖς ἔργοις ὁ μὲν γὰρ ἀπεχ μενος τῶν σωματικῶν ἡδονῶν καὶ αὐτῡ το τῳ χα ρων σ φρων, ὁ δ ἀχθ μενος ἀκ λαστος, καὶ ὁ μὲν ὑπομ νων τὰ δεινὰ καὶ χα ρων ἢ μὴ λυπο μεν ς γε ἀνδρεῖος, ὁ δὲ λυπο μενος δειλ ς. ἡ γὰρ θικὴ ἀρετ ἐστὶν περὶ ἡδονὰς καὶ λ πας διὰ μὲν γὰρ τὴν ἡδονὴν τὰ φαῦλα πρ ττομεν, διὰ δὲ τὴν λ πην τῶν καλῶν ἀπεχ μεθα. διὸ δεῖ ὡς ὁ Πλ των φησ ν, ἦχθα εὐθὺς ἐκ ν ων πως, ὥστε χα ρειν τε καὶ λυπεῖσθαι οἷς δεῖ ἡ γὰρ ρθὴ παιδε α αὕτη ἐστ ν. Πρ πει λοιπ ν να θεωρο με (αποδεικτικ ) σημ δι τι χουν πια διαμορφωθε οι «ξεις» την ευχαρ στηση δυσαρ σκεια που συνοδε ει τις πρ ξεις μας - αυτ ς δηλαδ που απ χει απ τις σωματικ ς ηδον ς και χα ρεται γι' αυτ ε ναι συνετ ς, εν αυτ ς που δυσανασχετε ε ναι ακρατ ς, και αυτ ς που υπομ νει τα δειν και χα ρεται τουλ χιστον δε δυσαρεστε ται ε ναι ανδρε ος, ποιος μως δυσαρεστε ται ε ναι δειλ ς. Γιατ η ηθικ αρετ σχετ ζεται με την ευχαρ στηση και τη δυσαρ σκεια γιατ εξαιτ ας της ευχαρ στησης κ νουμε τα τιποτ νια πρ γματα, εν εξαιτ ας της λ πης απ χουμε απ τα ωρα α πρ γματα. Γι αυτ πρ πει πως λ ει ο Πλ τωνας, να χουμε π ρει δη απ μικρο εκε νη την αγωγ που θα μας κ νει να ευχαριστι μαστε και να δυσανασχετο με μ αυτ που πρ πει γιατ αυτ ε ναι η σωστ παιδε α.
ΕΝΟΤΗΤΑ 6 Δεῖ δὲ μὴ μ νον οὕτως εἰπεῖν, ὅτι ξις, ἀλλὰ καὶ πο α τις. Ὶητ ον οὖν ὅτι πᾶσα ἀρετ, οὗ ἂν ᾖ ἀρετ, αὐτ τε εὖ ἔχον ἀποτελεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ εὖ ἀποδ δωσιν, οἷον ἡ τοῦ φθαλμοῦ ἀρετὴ τ ν τε φθαλμὸν σπουδαῖον ποιεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ τ γὰρ τοῦ φθαλμοῦ ἀρετ εὖ ὁρῶμεν. ὁμο ως ἡ τοῦ ππου ἀρετὴ ππον τε σπουδαῖον ποιεῖ καὶ ἀγαθὸν δραμεῖν καὶ ἐνεγκεῖν τὸν ἐπιβ την καὶ μεῖναι τοὺς πολεμ ους. εἰ δὴ τοῦτ ἐπὶ π ντων οὕτως ἔχει, καὶ ἡ τοῦ ἀνθρ που ἀρετὴ εἴη ἂν ἡ ξις ἀφ ἧς ἀγαθὸς ἄνθρωπος γ νεται καὶ ἀφ ἧς εὖ τὸ αυτοῦ ἔργον ἀποδ σει. Πῶς δὲ τοῦτ ἔσται, ὧδ ἔσται φανερ ν, ἐὰν θεωρ σωμεν πο α τ ς ἐστιν ἡ φ σις αὐτῆς. MEΤΑΦΡΑΣΗ Δεν πρ πει λοιπ ν να το πο με μ νο τσι, τι η αρετ ε ναι «ξη», αλλ και τι λογ ς ξη ε ναι. Πρ πει λοιπ ν να πο με τι κ θε αρετ, ποιου πρ γματος ε ναι αρετ, και το διο το πρ γμα το κ νει να φτ σει στην πιο τ λεια κατ σταση του και το βοηθ να εκτελ σει με το σωστ τρ πο το ργο του, πως για παρ δειγμα η αρετ του ματιο και το μ τι το κ νει αξι λογο και το ργο του - γιατ βλ πουμε καλ με την αρετ του ματιο. Παρ μοια η αρετ του αλ γου κ νει το λογο αξι λογο και ικαν να τρ χει και να κουβαλ ει τον αναβ τη και να αντιμετωπ ζει τους εχθρο ς. Αν λοιπ ν αυτ συμβα νει τσι σε λα τα πρ γματα, (τ τε) και η αρετ του ανθρ που θα μπορο σε να ε ναι «ξη», με την οπο α ο νθρωπος γ νεται καλ ς και με την οπο α θα εκτελε καλ το ργο του. Και π ς θα γ νει αυτ, θα γ νει φανερ απ το εξ ς, αν δηλαδ προσπαθ σουμε να δο με ποια ε ναι η ιδια τερη φ ση της.
ΕΝΟΤΗΤΑ 7 ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῡ ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ ἔλαττον τὸ δ ἴσον, καὶ ταῦτα ἢ κατ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς λ γω δὲ τοῦ μὲν πρ γματος μ σον τὸ ἴσον ἀπ χον ἀφ κατ ρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μ τε πλεον ζει μ τε ἐλλε πει τοῦτο δ οὐχ ν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν. οἷον εἰ τὰ δ κα πολλὰ τὰ δὲ δ ο λ γα, τὰ ξ μ σα λαμβ νουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα ἴσῳ γὰρ ὑπερ χει τε καὶ ὑπερ χεται τοῦτο δὲ μ σον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογ αν. τὸ δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτ ον γὰρ εἴ τῳ δ κα μναῖ φαγεῖν πολὺ δ ο δὲ λ γον, ὁ ἀλε πτης οὐ προστ ξει ξ μνᾶς ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο πολὺ τῡ ληψομ νῳ ἢ λ γον Μ λωνι μὲν γὰρ λ γον, τῡ δὲ ἀρχομ νῳ τῶν γυμνασ ων πολ. ὁμο ως ἐπὶ δρ μου καὶ π λης. οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστ μων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φε γει, τὸ δὲ μ σον ζητεῖ καὶ τοῦθ αἱρεῖται, μ σον δὲ οὐ τὸ τοῦ πρ γματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς. Σε καθετ λοιπ ν που παρουσι ζει συν χεια και που μπορε να διαιρεθε ε ναι δυνατ να π ρουμε να κομμ τι μεγαλ τερο απ το λλο, να κομμ τι μικρ τερο απ το λλο, να κομμ τι σο με το λλο, και μ λιστα ε τε σε σχ ση με το διο το πρ γμα ε τε σε σχ ση με μας Ονομ ζω λοιπ ν μ σο σε σχ ση με το πρ γμα αυτ που απ χει εξ σου απ καθ να απ τα δ ο κρα του, το οπο ο ακριβ ς ε ναι να και το διο για λους, εν σε σχ ση με μας αυτ που ο τε ε ναι π ρα πολ ο τε ε ναι πολ λ γο κι αυτ δεν ε ναι να, ο τε το διο για λους. Για παρ δειγμα, αν τα δ κα ε ναι πολλ και τα δ ο λ γα, μ σο σε σχ ση με το πρ γμα θεωρο ν το ξι, γιατ αυτ υπερ χει και υπερ χεται κατ τον διο αριθμ μον δων κι αυτ ε ναι το μ σο σ μφωνα με τις διδασκαλ ες της αριθμητικ ς. Το μ σο μως σε σχ ση με μας δεν πρ πει να νοηθε με αυτ τον τρ πο - γιατ, αν για κ ποιον ε ναι πολ το να φ ει δ κα «μερ δες» και λ γο το να φ ει δ ο ο προπονητ ς δε θα ορ σει ξι «μερ δες», γιατ και αυτ η ποσ τητα τροφ ς σως ε ναι πολλ γι αυτ ν που θα τη λ βει(φ ει) λ γη πρ γματι, για τον Μ λωνα ε ναι λ γη η ποσ τητα, γι' αυτ ν μως που αρχ ζει τις ασκ σεις γυμναστικ ς πολλ. Το διο συμβα νει στο τρ ξιμο και στην π λη. Έτσι λοιπ ν κ θε ειδικ ς αποφε γει β βαια την υπερβολ και την λλειψη, και ψ χνει να βρει το μ σο και επιλ γει αυτ, χι δηλαδ το μ σον απ καθαρ ποσοτικ ποψη αλλ το μ σον σε σχ ση με εμ ς.
ΕΝΟΤΗΤΑ 8 Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστ μη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ μ σον βλ πουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰ θασιν ἐπιλ γειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε προσθεῖναι, ὡς τῆς μὲν ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλε ψεως φθειρο σης τὸ εὖ, τῆς δὲ μεσ τητος σῳζο σης, οἱ δ ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡς λ γομεν, πρὸς τοῦτο βλ ποντες ἐργ ζονται) ἡ δ ἀρετὴ ἐστὶν ἀκριβεστ ρα καὶ ἀμε νων π σης τ χνης ὥσπερ καὶ ἡ φ σις, τοῦ μ σου ἂν εἴη στοχαστικ. λ γω δὲ τὴν θικ ν αὕτη γ ρ ἐστι περὶ π θη καὶ πρ ξεις, ἐν δὲ το τοις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μ σον. Αν λοιπ ν κ θε τ χνη εκπληρ νει το ργο της σωστ με αυτ ν τον τρ πο, αποβλ ποντας δηλαδ προς το μ σον και κατευθ νοντας τα ργα της σ' αυτ (γι' αυτ συνηθ ζουν να προσθ τουν στο τ λος για τα ολοκληρωμ να ργα τι δεν ε ναι δυνατ ο τε να αφαιρ σουν ο τε να προσθ σουν τ ποτε, γιατ η υπερβολ και η λλειψη φθε ρουν την τελει τητα, εν η μεσ τητα τη διασ ζει και οι ικανο τεχν τες, πως λ με, εργ ζονται αποβλ ποντας σ' αυτ ), και αν η αρετ ε ναι ακριβ στερη και αν τερη απ κ θε τ χνη πως ακριβ ς και η φ ση, θα χει για στ χο της το μ σον. Εννο, β βαια, την ηθικ αρετ γιατ αυτ αναφ ρεται στα συναισθ ματα και τις πρ ξεις, και σ' αυτ υπ ρχει η υπερβολ και η λλειψη και το μ σον.
ΕΝΟΤΗΤΑ 9 οἷον ἔστι καὶ φοβηθῆναι καὶ θαρρῆσαι καὶ ἐπιθυμῆσαι καὶ ργισθῆναι καὶ ἐλεῆσαι καὶ ὅλως ἡσθῆναι καὶ λυπηθῆναι καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον, καὶ ἀμφ τερα οὐκ εὖ τὸ δ ὅτε δεῖ καὶ ἐφ οἷς (δεῖ) καὶ πρὸς οὓς (δεῖ) καὶ οὗ νεκα (δεῖ) καὶ ὡς δεῖ, μ σον τε καὶ ἄριστον, ὅπερ ἐστὶ τῆς ἀρετῆς. ὁμο ως δὲ καὶ περὶ τὰς πρ ξεις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μ σον. ἡ δ ἀρετὴ περὶ π θη καὶ πρ ξεις ἐστ ν, ἐν οἷς ἡ μὲν ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις μαρτ νεται και ψ γεται, τὸ δὲ μ σον ἐπαινεῖται καὶ κατορθοῦται ταῦτα δ ἄμφω τῆς ἀρετῆς. μεσ της τις ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετ, στοχαστικ γε οὖσα τοῦ μ σου. Για παρ δειγμα, ε ναι δυνατ κανε ς και να φοβηθε και να δε ξει θ ρρος και να επιθυμ σει και να οργιστε και να ευσπλαχνιστε, και γενικ να νι σει ευχαρ στηση και λ πη και σε μεγαλ τερο και σε μικρ τερο βαθμ, και τα δ ο αυτ δεν ε ναι καλ το να τα αισθ νεται μως κανε ς λα αυτ τη στιγμ που πρ πει και σε σχ ση με τα πρ γματα που πρ πει και σε σχ ση με τους ανθρ πους που πρ πει και για το λ γο που πρ πει και με τον τρ πο που πρ πει, αυτ ε ναι και το μ σον και το ριστο, το οπο ο (το ριστον) ε ναι γν ρισμα της αρετ ς. Παρ μοια και στις πρ ξεις υπ ρχει υπερβολ και λλειψη και το μ σον. Η αρετ λοιπ ν αναφ ρεται στα συναισθ ματα και στις πρ ξεις, στις οπο ες η υπερβολ και η λλειψη αποτελο ν λ θος και κατακρ νονται, εν το μ σον επαινε ται και ε ναι το σωστ και τα δ ο αυτ χουν σχ ση με την αρετ. Επομ νως η αρετ ε ναι μια μεσ τητα, αφο β βαια στοχε ει στο μ σον.
ΕΝΟΤΗΤΑ 10 Ἔτι τὸ μὲν μαρτ νειν πολλαχῶς ἔστιν (τὸ γὰρ κακὸν τοῦ ἀπε ρου, ὡς οἱ Πυθαγ ρειοι εἴκαζον, τὸ δ ἀγαθὸν τοῦ πεπερασμ νου), τὸ δὲ κατορθοῦν μοναχῶς (διὸ καὶ τὸ μὲν Ὶᾴδιον τὸ δὲ χαλεπ ν, Ὶᾴδιον μὲν τὸ ἀποτυχεῖν τοῦ σκοποῦ, χαλεπὸν δὲ τὸ ἐπιτυχεῖν) καὶ διὰ ταῦτ οὖν τῆς μὲν κακ ας ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις, τῆς δ ἀρετῆς ἡ μεσ της ἐσθλοὶ μὲν γὰρ πλῶς, παντοδαπῶς δὲ κακο. ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ξις προαιρετικ, ἐν μεσ τητι οὖσα τ πρὸς ἡμᾶς, ὡρισμ νῃ λ γῳ καὶ ᾧ ἂν ὁρ σειεν ὁ φρ νιμος. μεσ της δὲ δ ο κακιῶν, τῆς μὲν καθ ὑπερβολὴν τῆς δὲ κατ ἔλλειψιν καὶ ἔτι τῡ τὰς μὲν ἐλλε πειν τὰς δ ὑπερβ λλειν τοῦ δ οντος ἔν τε τοῖς π θεσι καὶ ἐν ταῖς πρ ξεσι, τὴν δ ἀρετὴν καὶ εὑρ σκειν καὶ αἱρεῖσθαι τὸ μ σον. Επιπλ ον το λ θος μπορε να γ νει με πολλο ς τρ πους (γιατ το κακ και το πειρο π νε μαζ πως δ δασκαν οι Πυθαγ ρειοι, εν το καλ π ει με το πεπερασμ νο), το σωστ μως μπορε να γ νει με ναν μ νο τρ πο (γι' αυτ και το να ε ναι ε κολο, εν το λλο δ σκολο, ε ναι ε κολο, πρ γματι, να αποτ χει κανε ς στο σκοπ του, και δ σκολο να τον πετ χει) και γι' αυτο ς τους λ γους λοιπ ν η υπερβολ και η λλειψη ε ναι γνωρ σματα της κακ ας, εν η μεσ τητα (ε ναι γν ρισμα) της αρετ ς γιατ καλο θα μπορο σαμε να γ νουμε μ' ναν μ νο τρ πο, κακο μως με πολλο ς τρ πους. Επομ νως, η αρετ ε ναι συν θεια που επιλ γεται ελε θερα απ το τομο, που βρ σκεται στη μεσ τητα «σε σχ ση με μας», η οπο α καθορ ζεται απ τη λογικ και συγκεκριμ να, κατ τη γν μη μου, με τη λογικ που καθορ ζει ο φρ νιμος νθρωπος. Η μεσ τητα μως ε ναι μεταξ δ ο κακι ν, που η μια βρ σκεται απ την πλευρ της υπερβολ ς και η λλη απ την πλευρ της λλειψης και ακ μη (ε ναι μεσ τητα) επειδ λλες (κακ ες) υπολε πονται κι λλες πλεον ζουν σε σχ ση μ αυτ που πρ πει και στα συναισθ ματα και στις πρ ξεις, εν η αρετ βρ σκει και προτιμ το μ σον.