2. Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ: Η ΘΕΣΜΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΣΕ ΔΙΕΘΝΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ 2.1 Προσδιοριστικοί παράγοντες των εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ Η εσωτερική ενοποιητική διαδικασία Η διεύρυνση της Ένωσης Η βούληση και τα συμφέροντα των κρατών μελών Ιδεολογικοί παράμετροι Το διεθνές περιβάλλον και οι διεθνείς εξελίξεις Νέα θέματα Η στάση άλλων χωρών
2.2 Το θεσμικό υπόβαθρο των εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ Συνθήκη για την ΕΕ Προοίμιο: ΚΕΠΠΑ και ΚΑΠ Άρθρο 3, παρ. 5 : Στόχοι εξωτερικής δράσης Άρθρο 5: Αρχές αναλογικότητας και επικουρικότητας Άρθρο 8: προνομιακές σχέσεις καλής γειτονίας με γειτονικές χώρες, ειδικές συμφωνίες Άρθρο 15, παρ.. 6: Αρμοδιότητες εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας στον εκλεγμένο Πρόεδρο του Συμβουλίου Άρθρο 16, παρ. 6: Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων διαμορφώνει εξωτερική δράση Άρθρο 18: Ύπατος εκπρόσωπος για ΚΕΠΠΑ, αντιπρόεδρος Επιτροπής, Πρόεδρος Συμβουλίου ΕΥ Άρθρα 21 και 22: Γενικές διατάξεις για εξωτερική δράσης της ΕΕ (αρχές, στόχοι, στρατηγικά συμφέροντα) Άρθρα 23-41: ΚΕΠΠΑ Άρθρα 42-47: Κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας Άρθρα 49-50: Προϋποθέσεις και διαδικασίες ένταξης νέων κρατών
Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άρθρο 3, e: Κοινή Εμπορική Πολιτική Άρθρο 3, παρ. 2: Περιπτώσεις αποκλειστικής αρμοδιότητας στη σύναψη διεθνών συμβάσεων Άρθρο 23: Διπλωματική προστασία σε τρίτες χώρες Άρθρα 31, 32, 33: Κοινό δασμολόγιο Άρθρα 63-66: Κίνηση κεφαλαίων με τρίτες χώρες Άρθρο 67, παρ. 2: Κοινή πολιτική σε θέματα ασύλου και μετανάστευσης, ελέγχουν των συνόρων Άρθρα 77-80: έλεγχοι στα σύνορα, μετανάστευση, λαθρομετανάστευση, αλληλεγγύη Άρθρο 138: Κοινές θέσεις, εκπροσώπηση σε διεθνείς οργανισμούς για διασφάλιση θέσης ευρώ Άρθρα 143-144: Παρέκκλιση λόγω αιφνίδιας επιδείνωσης του ισοζυγίου πληρωμών Άρθρο 166, παρ. : Συνεργασία με τρίτες χώρες σε θέματα επαγγελματικής εκπαίδευσης Άρθρο 167: Συνεργασία με τρίτες χώρες και ΣτΕ σε θέματα πολιτισμού Άρθρο 168: Συνεργασία με τρίτες χώρες σε θέματα δημόσιας υγείας Άρθρο 171: Συνεργασία με τρίτες χώρες για προώθηση δικτύων Άρθρο 180, 186: Συνεργασία με τρίτες χώρες και οργανισμούς για προώθηση τεχνολογικής ανάπτυξης Άρθρο 191: Προώθηση διεθνών μέτρων για περιβάλλον, συνεργασία-συμφωνίες με άλλες χώρες Άρθρο 194: Ενεργειακός εφοδιασμός, διασύνδεση δικτύων Άρθρο 196: Συνοχή εξωτερικής δράσης Άρθρα 198-203: Διασύνδεση υπερπόντιων χωρών και εδαφών και χωρών
Άρθρο 204: Ειδικό καθεστώς Γροιλανδίας Άρθρα 206-207: Κοινή Εμπορική Πολιτική Άρθρα 208-211: Συνεργασία για την ανάπτυξη Άρθρα 212-213: Οικονομική, χρηματοοικονομική και τεχνική συνεργασία με τρίτες (πλην αναπτυσσομένων) χωρών Άρθρο 214: Ανθρωπιστική βοήθεια Άρθρο 215: Κυρώσεις (περιοριστικά μέτρα) Άρθρο 216: Η ΕΕ υπογράφει διεθνείς συμφωνίες Άρθρο 217: Συμφωνίες σύνδεσης με χώρες ή οργανισμούς Άρθρο 218: διαδικασίες σύναψης και έγκρισης διεθνών συμφωνιών Άρθρο 219: Συναλλαγματική πολιτική Άρθρο 220: Συνεργασία με ΟΗΕ, ΟΑΣΕ, ΣτΕ, ΟΟΣΑ Άρθρο 221: Αντιπροσωπίες της ΕΕ σε τρίτες χώρες και στους διεθνείς οργανισμούς Άρθρο 222: Ρήτρα αλληλεγγύης (σε περίπτωση τρομοκρατικής επίθεσης ή καταστροφών) 2.3 Οι σημαντικότεροι θεσμοί (δρώντες) της ΕΕ στις εξωτερικές σχέσεις της Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Το Συμβούλιο της ΕΕ Ο Πρόεδρος Η Επιτροπή Το Κοινοβούλιο Η Τρόικα Ο ύπατος εκπρόσωπος Διπλωματικές αντιπροσωπείες Κ.α.
2.4 Η μετεξέλιξη της πολιτικής των εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ από την ίδρυση της ΕΟΚ μέχρι σήμερα Η Ευρώπη ως soft power (1957-1993) Έμφαση στην εξωτερική οικονομική πολιτική (εμπορική, συμφωνίες σύνδεσης, συμμετοχή σε διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς, διεύρυνση, αναπτυξιακή συνεργασία), όμως με πολιτική επιρροή Ανυπαρξία κοινής εξωτερικής πολιτικής παρά την ΕΑΕ (1954) και την καθιέρωση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνεργασίας το 1970 Λόγοι για ΕΠΣ: οικονομική παρουσία, κάμψη των ΗΠΑ, επικείμενη διεύρυνση με ΗΒ Φιλόδοξοι στόχοι για ενσωμάτωση στη Συνθήκη (1987) της ΕΠΣ (σχέδιο Γκένσερ και Κολόμπο) δεν απέδωσαν Η απόκτηση εξωτερικής πολιτικής ταυτότητας 1993 : Δημιουργία της ΚΕΠΠΑ Λόγοι: γερμανική ενοποίηση, διαφορετικοί στόχοι Γαλλίας και ΗΒ, απόσυρση ΗΠΑ από Ευρώπη, Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση: η διαμάχη, συστατικό στοιχείο της Ένωσης Άμστερνταμ 1997: αναβάθμιση διάστασης ασφάλειας και άμυνας, αρμόδιο το Συμβούλιο με ομοφωνία ΕΠΑΑ: ρόλο έπαιξαν Μπλερ και κρίση στη Γιουγκοσλαβία Απόκτηση εξωτερικής διάστασης σε νέα πεδία (π.χ. περιβάλλον, ενέργεια, ανάπτυξη, μετανάστευση, εξωτερικά σύνορα, έρευνα, πολιτισμός και εκπαίδευση)
2.5 Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ΕΕ ως διεθνούς παράγοντα; Πληθυσμός, μεγαλύτερη οικονομική δύναμη, πρώτη σε αναπτυξιακή βοήθεια, στρατιωτικό δυναμικό, ισόρροπες σχέσεις με τρίτες χώρες, ζήτηση για αναβάθμιση της διεθνούς της παρουσίας Κυριαρχία εξωτερικής οικονομικής πολιτικής έναντι πολιτικής ασφάλειας και άμυνας Soft power hard power Ισχυρός πόλος στη διεθνή οικονομική διπλωματία, αδύνατος στην πολιτική διπλωματία Τάσεις για interpollarisation Διαφορετικές ταχύτητες στις εξωτερικές σχέσεις Παίκτης χωρίς ταυτότητα και στρατηγική; Ετερογένεια κρατών μελών και λήψη αποφάσεων 2.6 Τα κυριότερα μέσα Στις εξωτερικές οικονομικές σχέσεις: Τα μέσα της ΚΕΠ, διάφορες συμφωνίες, διεύρυνση, ΓΔΠ, αυτόνομες προτιμήσεις, χρηματοδοτήσεις, τομεακές συνεργασίες, συμμετοχή σε διεθνείς διαπραγματεύσεις, κ.α. Στις εξωτερικές πολιτικές σχέσεις: αποστολή στρατιωτικών, αστυνομικών και άλλων δυνάμεων, εκπρόσωποι, διαμεσολάβηση κ.α. Μικτά μέσα: κυρώσεις, ανθρωπιστική βοήθεια, conditionality, νέο μέσο γειτνίασης κ.α.
Maximilien de Bethune Herzog von Sully, 1962, Memoires ou Oeconomies royales d Estat, Grand Dessin, ένωση χριστιανικών κρατών και κρατιδίων με υπερεθνική δομή για αντιμετώπιση τούρκων William Penn, essay toward the present and futute Peace of Europe, σχέδιο για ένωση Ευρώπης (με Ρωσία και Τουρκία). Immanuel Kant, Schrift zum ewigen Frieden, 1795, Ομοσπονδιακή οργάνωση της Ευρώπης από ρεπουμπλικανικές χώρες,. Victor Hugo, 1849,Διεθνή διάσκεψη ειρήνης, «Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» Richard Nikolaus Graf von Coudenhove-Kalergi, 1924, Πανευρωπαϊκό Μανιφέστο, τόνιζε τους κινδύνους για την Ευρώπη όπως ένας νέος πόλεμος, την κατάκτηση από την Ρωσία, και την οικονομική καταστροφή της Ευρώπης με την προοπτική να επιβιώσει ως αποικία των ΗΠΑ. Η απάντηση στις προκλήσεις είναι: Πανευρώπη,ένωση δημοκρατικών χωρών ευρώπης (πολιτική και οικονομική) για αποφυγή νέου πολέμου, αμυντική ένωση για να αποφευχθεί η κατάκτηση της απόμ τους ρώσους, πανευρωπαϊκή τελωνιακή ένωση για αποφυγή οικονομικής καταστροφή. Πανευρωπαϊκή ενωση!925, το SPD στο πρόγραμμα τους της Χαϊδελβέργης ζήτησαν τις «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» Churchill, 19.11.1946 σε ομιλία του στο Παενπιστήμιο της Ζυρίχης πρότεινε τη δημιουργία των ΗΠΕ στο πρότυπο των ΗΠΑ. 1948, ίδρυση Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης (συμφωνία Βρυξελλών), 1950 ένταξη στο ΝΑΤΟ, 1954 προσχώρηση Γερμανίας (συμφωνία Παρισίων), Το σχέδιο Pleven (1950) για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ένωσης, υπογραφή 1952 και η απόρριψη του τελικά από τη γαλλική εθνοσυνέλευση (1954).