ΜΕΡΤΖΙΟΥ Ε. ΕΚΘΕΣΗ Ανασκόπηση Λειτουργίας θυροφράγματος Κούλας και Διαχείρισης στάθμης λίμνης Μικρής Πρέσπας έτους 2013 Ιανουάριος 2014 Αγ. Γερμανός, Πρέσπα
Εισαγωγή Η παρούσα έκθεση ανασκόπησης της λειτουργίας του θυροφράγματος Κούλας και της ρύθμισης της στάθμης Μικρής Πρέσπας αφορά στο διάστημα από 1.1.2013-31.12.2013. Συντάχθηκε στα πλαίσια της από 8.1.2014 σύμβασης μεταξύ της Ε.Π.Π. και της Μελετήτριας Ε. Μέρτζιου. Ειδικότερα η έκθεση αναφέρεται στο σύνολο των χειρισμών του θυροφράγματος την προαναφερόμενη περίοδο, στον υπολογισμό της εκροής μέσω του θυροφράγματος Κούλας στη Μεγάλη Πρέσπα, στην παρουσίαση της μεταβολής της στάθμης της λίμνης Μικρής Πρέσπας και στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της διαχείρισης με βάση τους δείκτες του Σχεδίου-Οδηγού Αποκατάστασης και Διαχείρισης των Υγρών Λιβαδιών στη Λίμνη Μικρή Πρέσπα (2007-2012) που στη συνέχεια θα αναφέρεται και ως Σχέδιο-Οδηγός Διαχείρισης Μικρής Πρέσπας. Όλοι οι χειρισμοί του θυροφράγματος και οι μετρήσεις στάθμης στη Μικρή Πρέσπα το 2013 έγιναν είτε από το τεχνικό προσωπικό της Ε.Π.Π. είτε από το προσωπικό του Φ.Δ.Ε.Δ. Πρεσπών. Κάθε απόφαση χειρισμού λαμβανότανε από το Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πρεσπών. Οι εισηγήσεις για τους χειρισμούς των θυροφραγμάτων γινόταν από τον επιστημονικό συνεργάτη υδρολόγο μηχανικό Δρ Γεώργιο Παρισόπουλο. Χειρισμοί θυροφράγματος Οι χειρισμοί του θυροφράγματος που αποτελείται από 4 κατακόρυφα κινούμενες μεταλλικές ασπίδες (πόρτες), πλάτους 1m, 2m, 3m και 3m αντίστοιχα, αποσκοπούσαν στην επίτευξη διακύμανσης της στάθμης της λίμνης όπως αυτή ορίζεται στην ΚΥΑ 28651 (ΦΕΚ 302/Δ/23-7-2009) απόσπασμα της οποίας δίδεται στο Παράρτημα Α. Τα ειδικότερα όρια διακύμανσης της στάθμης κατά το 2013 ορίσθηκαν με Αποφάσεις του ΔΣ του Φορέα Διαχείρισης Ε.Δ. Πρεσπών όπως προσδιορίσθηκαν από την Επιτροπή Διαχείρισης Υγροτόπου Εθνικού Δρυμού Πρεσπών. Συγκεκριμένα στην 6 η συνεδρίαση Επιτροπής Διαχείρισης Υγροτόπου Εθνικού Δρυμού Πρεσπών, Άγιος Γερμανός 24/1/13 λήφθηκε η παρακάτω απόφαση Απόφαση 1 ΕΔΥ 2/20013
Η Επιτροπή εισηγείται να διατηρηθεί η στάθμη της λίμνης στο 854,35 (λόγω των θιγόμενων χωραφιών μέχρι το Μάιο του 2013) και μετά να κατέβει η στάθμη της λίμνης σταδιακά στο 854, 15 (στάθμη η οποία διασφαλίζει και την άρδευση των χωραφιών) μέχρι τις 15/7 έτσι ώστε να διευκολυνθεί η κοπή της βλάστησης στα υγρά λιβάδια. Η διαδικασία λήψης απόφασης για το άνοιγμα ή κλείσιμο των επί μέρους ασπίδων βασίζεται στις μετρήσεις στάθμης των προηγούμενων ημερών, στην ανάλυση του ρυθμού μεταβολής της στάθμης (ανοδικής ή καθοδικής) και στα μέσα υδρολογικά χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης περιόδου. Το 2013 η στάθμη της λίμνης ανήλθε σε υψόμετρο που απαιτούσε τον έλεγχό της μέσω των θυροφραγμάτων. Έγιναν συνολικά δώδεκα (12) χειρισμοί των θυροφράγματων που αναλύονται στη συνέχεια και συμπληρώθηκαν αντίστοιχα απογραφικά δελτία κάθε χειρισμού με λεπτομερή καταγραφή των στοιχείων. Τα απογραφικά δελτία δίδονται στο Παράρτημα Β. Διακύμανση στάθμης Μικρής Πρέσπας Τα στοιχεία της διακύμανσής της στάθμης κατά το 2013 παρουσιάζονται στα Σχήματα 1-4. Τα κύρια χαρακτηριστικά της διακύμανσης της στάθμης συνοψίζονται στον Πίνακα 1. Υπήρξε σημαντική εκροή (40.657.772 m 3 ) μέσω των 4 θυροφραγμάτων και η στάθμη της λίμνης Μικρής Πρέσπας διατηρήθηκε την περίοδο των χειρισμών κοντά στα επίπεδα της στάθμης που είχαν προσδιορισθεί. Την περίοδο από 25 Φεβρουαρίου έως 15 Ιουλίου (140 ημέρες) ο στάθμη ήταν υψηλότερα του στόχου επί 35 ημέρες (max 6 cm). Η αθροιστική ημερήσια απόκλιση ανήλθε σε 4,24 m και ο μέσος όρος της απόκλισης ανήλθε σε 3 cm. Δείκτης ικανοποίησης της στάθμης στόχου Ο βαθμός ικανοποίησης της στάθμης «στόχου» υπολογίσθηκε 1 με το δείκτη Ι που δίδεται από την εξίσωση 1. I i n = i= 1 = ( z z i n 2 max, i ) (1) 1 Parisopoulos G., Malakou M., Giamouri M., 2009. Evaluation of lake level control using objective indicators: The case of Micro Prespa., Journal of Hydrology, Vol. 367, p. 86 92.
όπου (z i -z max,i ) : η διαφορά της επιτευχθείσας στάθμης z i από τη στάθμη στόχο z max,i, n : ο αριθμός των μετρήσεων (ημερήσιες) που λαμβάνονται υπόψη. Ο δείκτης Ι την περίοδο 25/2 έως 15/7 έλαβε την τιμή 0,361. Δεν χρησιμοποιήθηκε η εξίσωση 2 καθώς δεν είχε καθορισθεί ο συντελεστής βαρύτητας w i I i n = i= 1 w = w ( z z i i n 2 max, i) (2) Γενικά χαρακτηριστικά Η στάθμη της λίμνης στο τέλος του 2013 ευρίσκεται σε υψόμετρο +853,82 m κοντά στον μέσο όρο +853,73 της 15ετίας. Κατά το πέρας του 2013 η στάθμη ευρίσκεται 6cm χαμηλότερα από την αρχή του ιδίου έτους. Πίνακας 1 : Χαρακτηριστικά στοιχεία διακύμανσης στάθμης Μικρής Πρέσπα το 2013 Περιγραφή παραμέτρου Τιμή Ημερομηνία Μέγιστη στάθμη λίμνης Μικρής Πρέσπας +854,41 m 5/4/2013 Ελάχιστη στάθμη λίμνης Μικρής Πρέσπας +853,74 m 4/11/2013 Διαφορά Μέγιστης και Ελάχιστης στάθμης 0,67 m Στάθμη αρχή έτους 2013 +853,88 m Στάθμη τέλος έτους 2013 +853,82 m Διαφορά στάθμης αρχής και τέλους έτους -0,06m Υπολογισμοί επιφανειακών εκροών Οι χειρισμοί των θυροφραγμάτων το 2013 ανήλθαν σε δώδεκα (από 3 Φεβρουαρίου έως 15 Ιουλίου). Η συνολική εκροή το 2013 υπολογίσθηκε 2 σε 40.657.772 m 3. Η μέγιστη παροχή υπερχείλισης που υπολογίσθηκε ήταν 697.678 m 3 /day ή 8.075 m 3 /sec. Τα στοιχεία των εκροών δίδονται στα σχήματα 4-7. Το 2013 είναι η έκτη χρονιά με εκροές προς τη Μεγάλη Πρέσπα από τη λειτουργία του θυροφράγματος το 2005 δηλαδή σε περίοδο εννέα ετών. 2 Parisopoulos G., Sapountzakis G., Georgiou P., Giamouri M., Malakou M., 2010, Development of rule curves for sluice gate operation and water level management in lake Micro Prespa, 4th Int. Scientific Conference BALWOIS : Water observation and information system for decision support, Ohrid, Republic of Macedonia, 25-29 May 2010 Parisopoulos G., Malakou M., Sapountzakis G., Giamouri M., 2009, Diagrams for assessing gates operation impact on the water level of Lake Micro Prespa, 6 th Hellenic Conf. of Hellenic Society of Agricultural Engineers, Thessaloniki, 8-10 October 2009
Σχήμα 1: Διακύμανση στάθμης Μικρής Πρέσπας την περίοδο 1997-2013
Σχήμα 2 : Διακύμανση στάθμης Μικρής Πρέσπας το 2013 και προσομοίωση της διακύμανσης χωρίς εκροές.
Σχήμα 3 : Διακύμανση στάθμης Μικρής Πρέσπας το 2013 και χειρισμοί θυροφράγματος (0000: Όλα τα θυροφράγματα κλειστά, 0100: Το δεύτερο θυρόφραγμα ανοικτό τα άλλα κλειστά, κ.ο.κ.)
Σχήμα 4: Απόκλιση (m) μετρηθείσας στάθμης Μικρής Πρέσπας από τη στάθμη στόχο το 2013
Σχήμα 5: Ημερήσια και αθροιστική εκροή από το θυρόφραγμα Κούλας το 2013
Εύρος ανοίγματος θυροφράγματος (m) 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 1ο Θυρόφραγμα 2ο Θυρόφραγμα 3ο Θυρόφραγμα 4ο Θυρόφραγμα Χειρισμοί θυροφραγμάτων 2013 Ελεύθερη υπερχείλιση 15-Ιουλ-12 17-Ιουν-13 13-Ιουν-13 27-Μαϊ-13 20-Μαϊ-13 30-Απρ-13 26-Απρ-13 19-Απρ-13 15-Μαρ-13 28-Φεβ-13 25-Φεβ-13 13-Φεβ-13 01-Ιαν-13 1ος 2ος 3ος 4ος 5ος 6ος 7ος 8ος 9ος 10ος 11ος 12ος 13ος 14ος 15ος 16ος 17ος 18ος 19ος 20ος Ημερομηνία χειρισμών Σχήμα 6: Χειρισμοί και εύρος ανοίγματος θυροφραγμάτων Κούλας το 2013
Σχήμα 7: Εκροές από τα θυροφράγματα της Μικρής Πρέσπας 2005-2013
Εκτίμηση Υπόγειων Απωλειών Λίμνης Μικρής Πρέσπας προς τη Μεγάλη Πρέσπα μέσω του Ισθμού της Κούλας το 2013 Με βάση τη διαφορά στάθμης μεταξύ των δύο λιμνών που μετρήθηκε το 2013 οι υπόγειες απώλειες μέσω του ισθμού υπολογίζονται 3 σε 19.068.384 m 3. Οι απώλειες ανά μήνα δίδονται αναλυτικά στον Πίνακα 2. Οι απώλειες αυτές αντιστοιχούν σε μια μεταβολή της στάθμης της λίμνης κατά 42 cm περίπου. Πίνακας 2. Υπολογισμός υπόγειων απωλειών μέσω Ισθμού Κούλας το έτος 2013 ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΣΤΑΘΜΗ ΜΙΚΡΗΣ ΠΡΕΣΠΑΣ (Μ.Ο.ΜΗΝΑ) ΣΤΑΘΜΗ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΡΕΣΠΑΣ (Μ.Ο. ΜΗΝΑ) ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΤΑΘΜΩΝ DH (m) ΠΑΡΟΧΗ Q (m 3 /s) ΟΓΚΟΣ V (m3) 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 850,16 844,17 5,99 0,6487 1.737.539,68 2 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 850,38 844,33 6,05 0,6552 1.585.023,55 3 MAΡΤΙΟΣ 850,54 844,58 5,96 0,6455 1.728.885,77 4 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 850,56 844,95 5,61 0,6078 1.575.409,82 5 ΜΑΙΟΣ 850,51 845,11 5,40 0,5852 1.567.346,11 6 ΙΟΥΝΙΟΣ 850,45 845,08 5,37 0,5819 1.508.411,81 7 ΙΟΥΛΙΟΣ 850,33 844,95 5,38 0,5830 1.561.576,84 8 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 850,15 844,80 5,35 0,5798 1.552.922,93 9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 850,01 844,64 5,37 0,5819 1.508.411,81 10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 849,96 844,53 5,43 0,5884 1.576.000,02 11 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 849,98 844,48 5,50 0,5960 1.544.702,40 12 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 850,02 844,43 5,59 0,6056 1.622.154,21 ΣΥΝΟΛΟ 19.068.384,96 * ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα υψόμετρα της Μικρής Πρέσπας δίδονται μετά από διόρθωση (-3,80 m) Εργασίες συντήρησης στο θυρόφραγμα της Κούλας το 2013 Με ευθύνη και δαπάνες του Φ.Δ.Ε.Δ. Πρεσπών έγιναν το φθινόπωρο του 2012 εργασίες συντήρησης των συρματοκιβωτίων (σαρζανέτ) κατάντη του θυροφράγματος. Κατά τα λοιπά η κατάσταση του έργου κρίνεται ως καλή και η λειτουργία του ικανοποιητική. 3 Γιαμούρη Μ., 2012, Διερεύνηση υπόγειων απωλειών λίμνης Μικρής Πρέσπας προς τη Μεγάλη Πρέσπα μέσω του ισθμού της Κούλας, Μεταπτυχιακή Διπλωματική εργασία, Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΕΥΧΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ, Αρ. Φύλλου 302, 23 Ιουλίου 2009 ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Αριθμ. 28651 Χαρακτηρισμός των λιμνών Μικρής και Μεγάλης Πρέσπας και της λεκάνης απορροής αυτών ως Εθνικού Πάρκου. ΟΙ ΥΠΟΥΡΓΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ.. Άρθρο 3 Την ευθύνη λειτουργίας του θυροφράγματος έχει ο Φορέας Διαχείρισης, ο οποίος συνεργάζεται γι αυτό το σκοπό με την αρμόδια Διεύθυνση Υδάτων της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Η λειτουργία αυτού του έργου γίνεται σύμφωνα με την εγκεκριμένη μελέτη διαχείρισης του θυροφράγματος, η οποία προσδιορίζει την επιθυμητή διακύμανση στάθμης μεταξύ 854,40 μ. και 854,80 μ., ούτως ώστε να εξασφαλίζεται η περιβαλλοντική διαχείριση των νερών της λίμνης.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΕΝΤΥΠΑ ΧΕΙΡΙΣΜΩΝ ΘΥΡΟΦΡΑΓΜΑΤΩΝ