Αθηνών Θεσσαλονίκης Αττική Οδός Δήμος Μαραθώνα Σύνδεση με Αθήνα Σύνδεση με Αθηνών Θεσσαλονίκης Σύνδεση με Ραφήνα Αττική Οδός 01 03 02 01 02 Οικιστική επέκταση σε προστατευόμενες ζώνες: Η περίπτωση του Μαραθώνα Χωροταξικός Σχεδιασμός Δήμος Μαραθώνα Διδακτική Ομάδα: Σ. Αυγερινού Κολώνια, Α. Τουφεγγοπούλου Σπουδαστές: Αρνέλλου Δάφνη, Γεωργιάδου Ιωάννα, Λιάκος Αθανάσιος Ακαδημαϊκό έτος: 2010 2011
Περιεχόμενα σελ. 2 Ένταξη της περιοχής μελέτης στο ευρύτερο περιβάλλον σελ. 3 oγεωγραφική θέση σελ. 4 oχρήσεις γης σελ. 5 oδημογραφικά χαρακτηριστικά σελ. 6 oδίκτυα μεταφοράς σελ. 7 Αναγνώριση της ταυτότητας της περιοχής σελ.9 oιστορική εξέλιξη σελ.10 oδημογραφικά στοιχεία σελ. 11 oοικονομικά στοιχεία σελ. 13 oφυσικό περιβάλλον σελ. 14 oσημεία υπερτοπικού ενδιαφέροντος σελ. 15 oθεσμικό πλαίσιο σελ. 18 oοικισμοί σελ. 19 Περιεχόμενα Προβλήματα σελ. 20 oστις χρήσεις γης και την ποιότητα του δομημένου χώρου σελ. 21 oστις εξυπηρετήσεις σελ. 24 oστοφυσικόπεριβάλλον σελ. 25 Ανάλυση SWOT και σενάρια ανάπτυξης σελ. 26 oπίνακας ανάλυσης SWOT σελ. 27 oσενάρια ανάπτυξης και τοποθέτηση θέματος σελ. 28 oαπαισιόδοξο σενάριο σελ. 29 oαισιόδοξο σενάριο σελ. 32 oανάλυση της πρότασης επέμβασης σελ. 35 oεφικτό σενάριο Πρόταση σελ. 36 Συμπεράσματα σελ. 42 2
Ένταξη της περιοχής μελέτης στο ευρύτερο περιβάλλον Γεωγραφική θέση Χρήσεις γης Δημογραφικά χαρακτηριστικά Δίκτυα μεταφοράς 3
Ο δήμος Μαραθώνα ανήκει στην Περιφέρεια Αττικής, στη Νομαρχία Ανατολικής Αττικής και στη Χωροταξική ενότητα της Βορείου Αττικής. Καταλαμβάνει μία συνολική έκταση 135.000 στρεμμάτων στα Βορειοανατολικά παράλια της Αττικής. Είναι αρκετά κοντά στην Αθήνα μιας και απέχει από αυτήν 42 χλμ. Βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο, αφού έχει πρόσβαση στην Εθνική οδό Αθηνών-Θεσσαλονίκης, στην Αττική Οδό, στο λιμάνι της Ραφήνας και στην Εύβοια μέσω θαλάσσης. Περικλείει τους οικισμούς Μαραθώνα, Αγ. Παντελεήμονα, Άνω Σούλι, Αύρα, Βόθωνα, Βρανά, Κάτω Σούλι και Σχοινιά. Πρόκειται για ένα αγροτικού χαρακτήρα δήμο, που στηρίζει το μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας του στους τομείς της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Παρά το γεγονός ότι έχει μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης, φαίνεται να βρίσκεται σε μια καθοδική πορεία και αντιμετωπίζει πολλές ελλείψεις σε όλους σχεδόν τους τομείς. Είναι ένας δήμος που συνδιάζει ορεινούς όγκους με παραθαλάσσιες εκτάσεις, ενώ φιλοξενεί πλήθος σημείων υπερτοπικής σημασίας. Συγκεντρώνει κατοίκους διαφορετικών κοινωνικών και οικονομικών στρωμάτων, με αποτέλεσμα οι οικισμοί του δήμου να είναι μικροί, διάσπαρτοι στο χώρο, χωρίς σημαντική επικοινωνία μεταξύ τους. Τα διοικητικά όρια του Δήμου Μαραθώνα καθορίζονται, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καποδίστριας του 2001,βόρεια από τις κοινότητες Γραμματικού και Βαρνάβα, ανατολικά από την ακτογραμμή, νότια από το δήμο της Νέας Μάκρης και δυτικά από την Πεντέλη και τη Λίμνη Μαραθώνα. Τα όρια αυτά διαφοροποιούνται σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης του 2010 μιας και προβλέπεται να γίνει συνένωση των Δήμων Μαραθώνα και Νέας Μάκρης καθώς και των Κοινοτήτων Βαρνάβα και Γραμματικού. Ο νέος διευρυμένος δήμος Μαραθώνα θα έχει στα βορειοδυτικά του σύνορα το Δήμο Ωροπού, στα δυτικά το Δήμο Διονύσου και στα νότια το Δήμο Ραφήνας-Πικερμίου. Ο διευρυμένος δήμος μάλλον θα οξύνει το διαχωρισμό των κοινωνικών ομάδων και την αποξένωση τους, παρά θα αποτελέσει μέτρο εξομάλυνσης των διαφορών τους. Γεωγραφική θέση Η γεωγραφική θέση του Δήμου Μαραθώνα ΗθέσητουΔήμουΜαραθώναστη Βορειοανατολική Αττική Ο νέος διευρυμένος Δήμος Μαραθώνα σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης 2010 4
Αρχαιολογικοί χώροι Οικισμοί εντός σχεδίου ή υπό ένταξη Οικισμοί εκτός σχεδίου Προστατευόμενες δασικές εκτάσεις Πάρκο Σχοινιά Πευκοδάσος Σχοινιά Προστατευόμενες εκτάσεις υδάτινων όγκων Κωπηλατοδρόμι ο Εκτάσεις ανάπτυξης ύπιου τουρισμού Εκτάσεις ανάπτυξης παραθεριστικής κατοικίας Αγροτικές εκτάσεις (καλλιέργιες και βοσκότοποι) Χρήσεις γης Το Εθνικό Πάρκο Σχινιά (13,84 τ. χλμ.) βασίζεται σε μία ευαίσθητη υδατική ισορροπία. Τα ολυμπιακά έργα που πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια του Αθήνα 2004 έδωσαν σημαντική ώθηση ανάπτυξης ακόμα και ως περιοχής πρώτης κατοικίας. Ενώ, σημαντικές πιέσεις φαίνεται να ασκούνται από οικοδομικούς συνεταιρισμούς για αύξηση του Σ.Δ. και του ύψους των κτιρίων. 5
Δημογραφικά χαρακτηριστικά Παρά το γεγονός ότι το φυσικό περιβάλλον και η γεωγραφική θέση αποτελεί κίνητρο για προσέλκυση νέων κατοίκων, ο πληθυσμός τελικά φαίνεται να βαίνει μειούμενος στο διάστημα 1991-2001, σημειώνοντας μία μείωση της τάξης του 32%. Ωστόσο, η μετατροπή της παραθεριστικής κατοικίας σε μόνιμη λειτουργεί σαν μια ένεση ανανέωσης γιατην περιοχή. Καθώς γίνεται αντιληπτό από το γράφημα που ακολουθεί, το μεγαλύτερο μέρος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού απασχολείται στον πρωτογενή τομέα παραγωγής παροχή υπηρεσιών (όπως γεωργία, κτηνοτροφία), ακολουθεί ο δευτερογενής μεταποίηση (όπως χειροτεχνία, βιοτεχνία μεταποίηση) και τέλος ο τριτογενής(όπως εμπόριο, υγεία, εκπαίδευση, μεταφορές, τουρισμός). Κατηγορία Πρωτογενής 1,298 Δευτερογενής 1.258 Τριτογενής 777 Ασαφής ή ανεπαρκής δήλωση επαγγέλματος Πλήθος απασχολούμενων 58 «Νέοι» απασχολούμενοι 103 Δε δήλωσαν επάγγελμα 192 Σύνολο 3.686 6
Συγκοινωνίες Δίκτυα μεταφοράς Η σύνδεση του Μαραθώνα με το κέντρο της Αθήνας γίνεται με δρομολόγια του ΚΤΕΛ Αττικής. Συνολικά, γίνονται 24 δρομολόγια τις καθημερινές, 23 το Σάββατο και 22 την Κυριακή από Αθήνα. Ένα 40% των δρομολογίων φτάνουν στο Μαραθώνα μέσω της Παραλιακής Οδού, και ένα 5% μέσω Ραφήνας. Τα δρομολόγια πραγματοποιούνται κατά μέσο όρο ανά 45 λεπτά μεταξύ των οικισμών και τρεις φορές τη μέρα για την Αθήνα. Μάλιστα, το 2009 εγκαινιάστηκε δια-δημοτική λεωφορεική γραμμή η οποία συνδέει τους δήμους Μαραθώνα και Αγίου Στεφάνου μέσω της Λεωφόρου Λίμνης Μαραθώνος. Μία άλλη σημαντική Λεωφόρος για τον Μαραθώνα είναι η Λεωφόρος Σουλίου μέσο της οποίας ο Μαραθώνας έχει πρόσβαση στην προβλήτα της Αγίας Μαρίνας, η οποία συνδέει μέσω θαλάσσης την περιοχή με την Εύβοια. Εξάλλου, η εγγύτητα του Μαραθώνα με το Λιμάνι της Ραφήνας εξυπηρετεί την ταχεία πρόσβαση των κατοίκων σε επιβατηγά πλοία προς Αιγαίο Πέλαγος. Όσον αφορά τα μέσα μαζική μεταφορά σταθερής τροχιάς αξίζει να σημειωθεί η προοπτική ο Προαστιακός Σιδηρόδρομος να εξυπηρετήσει τη Ραφήνα στο μέλλον. Η επέκταση αυτή, που βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο, θα συνδεθεί στον κύριο κορμό του σιδηροδρομικού δικτύου με κόμβο μεταξύ των σταθμών Δουκίσσης Πλακεντίας και Παλλήνης. Η δε χάραξη της σιδηροδρομικής γραμμής ακολουθεί σε όλοτομήκοςτηςτηχάραξητηςαττικήςοδού. Οι μετακινήσεις μεταξύ των οικισμών αλλά και για την Αθήνα και τις γύρω περιοχές πραγματοποιούνται λοιπόν μόνο με λεωφορεία του ΚΤΕΛ τα δρομολόγια των οποίων είναι αραιά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι κάτοικοι να αναγκάζονται να χρησιμοποιούν Ι.Χ. ή ταξί, γεγονός που συντελεί στην απομόνωση τους, στην αύξηση του κόστους μετακινήσεων αλλά και στην αύξηση του κινδύνου ατυχημάτων. Σύνδεση με την Αθήνα (δρομολόγια Κ.Τ.Ε.Λ.) H δια δημοτική λεωφορειακή γραμμή Μαραθώνα Αγίου Στεφάνου Αγίας Μαρίνας σύνδεση μέσω θαλάσσης με Εύβοια 7
Οι βασικές Οδικές Αρτηρίες είναι οι ακόλουθες: Λεωφόρος Μαραθώνος: Η κύρια οδική αρτηρία που ενώνει το Μαραθώνα με την Αθήνα, ξεκινώντας από τον κόμβο Σταυρού Αγίας Παρασκευής. Λεωφόρος Σχινιά: Χαράχτηκε την περίοδο προετοιμασίας των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, με τη χωροθέτηση του Κωπηλατοδρομίου στην περιοχή του Σχινιά. Εξυπηρετεί τους επισκέπτες της παραλίας αλλά και του δάσους και βοηθάει στην περιφρούρηση του. Λεωφόρος Λίμνης Μαραθώνος:Η αρτηρία που συνδέει το Μαραθώνα με τον Άγιο Στέφανο και τα Βόρεια Προάστια της Αθήνας και διασχίζει το Πεντελικό Όρος. Λεωφόρος Σουλίου:Συνδέει το κέντρο του Μαραθώνα με περιφερειακούς οικισμούς (Κάτω Σούλι, Παντέικα, οικισμός Αύρα) και καταλήγει στην Αγία Μαρίνα. Δίκτυα μεταφοράς Η Κατάσταση του τοπικού οδικού δικτύου Οι κύριοι οδικοί άξονες της περιοχής βρίσκονται σε άσχημη κατάσταση και πολλοί δευτερεύοντες δρόμοι δεν έχουν ασφαλτωθεί με αποτέλεσμα πολλές φορές η διέλευση των οχημάτων να είναι όχι μόνο χρονοβόρα αλλά και επικίνδυνη. Επιπλέον, το υφιστάμενο οδικό δίκτυο έχει κατασκευασθεί χωρίς επικλήσεις με αποτέλεσμα τα όμβρια ύδατα να μην απορρέουν, δυσχεραίνοντας τη χρήση των οδών αυτών. Σημαντικότερο πρόβλημα αποτελεί ακόμα η κακή ορατότητα σε αρκετές διασταυρώσεις της περιοχής ως αποτέλεσμα της αυθαίρετης δόμησης, αφού τα πολεοδομικά όρια των οικοπέδων έχουν καταπατηθεί σε βάρος του δρόμου. 8
Αναγνώριση της ταυτότητας της περιοχής Ιστορική εξέλιξη Δημογραφικά στοιχεία Οικονομικά στοιχεία Φυσικό περιβάλλον Σημεία υπερτοπικού ενδιαφέροντος Θεσμικό πλαίσιο Οικισμοί 9
Ιστορική εξέλιξη H πόλη πήρε την ονομασία της από τον τοπικό ήρωα Μάραθο. Αργότερα ιδρύθηκαν στην περιοχή και οι πόλεις Προβάλινθος, Οινόη και Τρικόρυθος οι οποίες μαζί με το Μαραθώνα αποτέλεσαν την Τετράπολη της Αττικής. Ο Μαραθώνας έγινε γνωστός από τη μάχη που έγινε εκεί το Σεπτέμβριο του 490 π.χ. μεταξύ Αθηναίων και Περσών. Κατά την ύστερη βυζαντινή περίοδο και μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα η περιοχή γνώρισε την εγκατάλειψη και χρησιμοποιήθηκε σαν βοσκοτόπι από νομάδες Αρβανιτών κτηνοτρόφων, οι οποίοι αργότερα εποίκισαν ολόκληρη την Ανατολική Αττική (και τον Μαραθώνα) στα τέλη του 13ου αιώνα. Σ αυτούς προστέθηκαν μέτοικοι που εργάσθηκαν στα μεταλλεία σιδήρου του Γραμματικού, αγρότες από τη Θεσσαλία, πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και Σαρακατσάνοι, δημιουργώντας ένα πολιτιστικό και πολιτισμικό μωσαϊκό. Εκτός από τον Μαραθώνα δημιουργήθηκαν και αρκετοί άλλοι οικισμοί, οι κάτοικοι των οποίων καλλιεργούσαν στον κάμπο ελιές, αμπέλια, σιτηρά, καθώς και πολλά κηπευτικά, όπως την περίφημη ντομάτα Μαραθώνος, ενώ η έλευση των προσφύγων εμπλούτισε τις καλλιέργειες με ρύζι, καπνό και βαμβάκι. Παράλληλα, αναπτύχθηκε σημαντικά και η κτηνοτροφία στις πλαγιές των λόφων γύρω από τον Μαραθώνα -και μάλιστα διατηρήθηκε μέχρι την πρόσφατη ιστορία της περιοχής. Ενδεικτικό είναι το γεγονός πως στα τέλη της δεκαετίας του 1960 υπήρχαν δύο τυροκομεία που διαχειρίζονταν 8 τόνους γάλα καθημερινά. Το ιστορικό της μάχης Στην μάχη του Μαραθώνα oι Αθηναίοι πολέμησαν με επικεφαλή το Μιλτιάδη και οι Πέρσες με επικεφαλείς το Δάτη και τον Αρταφέρνη και νίκησαν οι Αθηναίοι.Οι περσικές δυνάμεις που έφταναν τις 60.000 άντρες, αφού κατέστρεψαν την Ερέτρια, αποβιβάστηκαν στον κόλπο του Μαραθώνα. Οι Αθηναίοι έστειλαν 10.000 άντρες και οι Πλαταιείς 1,000. Ο Μιλτιάδης είχε παρατάξει τους οπλίτες του σε πλάτος ίσο με το πλάτος της περσικής δύναμης και ενίσχυσε περισσότερο τα δυο άκρα της αθηναϊκής παράταξης. Όταν οι Πέρσες άρχισαν την επίθεση, το κέντρο της δικής τους παράταξης, ως πιο ισχυρό, ανάγκασε τους Αθηναίους να υποχωρήσουν. Οι Πέρσες όμως προελαύνοντας βρέθηκαν ξαφνικά περικυκλωμένοι από τις δύο ισχυρές πτέρυγες της αθηναϊκής παράταξης. Ακολούθησε πανικός και oι γραμμές των Περσών διαλύθηκαν, γιατί οι οπλίτες τους έσπευδαν να καταφύγουν στα περσικά πλοία. Στη μάχη αυτή, στην οποία συμπολέμησαν με τους Αθηναίους πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία και οι δούλοι τους, έπεσαν πάνω από 6.000 Πέρσες και 192 μονάχα Έλληνες. 10
Δημογραφικά στοιχεία ΔΗΜΟΣ, ΟΙΚΙΣΜΟΙ 1991 2001 91 01 Δήμος Μαραθώνα 12.979 8.882 31,57 Δ.Δ. Μαραθώνα 12.979 8.882 31,57 Μαραθών, ο 5.453 4.399 19,33 Άγιος Παντελεήμων,ο 3.289 1.489 54,73 Άνω Σούλιον,το 219 188 14,16 Αύρα,η 537 235 56,24 Βόθων,ο 257 207 19,46 Βρανάς,ο 1.293 731 43,46 Κάτω Σούλιον,το 1.427 1.477 3,50 Σχινιάς,ο 504 156 69,05 Καθώς γίνεται αντιληπτό από τον πίνακα ο Δήμος Μαραθώνα φαίνεται να έχει μία μείωση του συνολικού του πληθυσμού της τάξεως περίπου του 32%. Η τάση αυτή παρατηρείται σε όλους τους οικισμούς με μοναδική εξαίρεση τον οικισμό Κάτω Σουλίου που παρουσιάζει μία οριακή αύξηση (3,5%). Πρώτος σε ποσοστιαία δημογραφική μείωση είναι ο οικισμός του Σχινιά όπου οι επτά στους δέκα κατοίκους φαίνεται να τον έχουν εγκαταλείψει σε διάστημα μόνο μίας δεκαετίας. Αυτά τα δημογραφικά δεδομένα ενισχύουν την άποψη εκείνη που υποστηρίζει ότι μία σειρά από προβλήματα, όπως χαμηλού επιπέδου εξυπηρετήσεις (τα οποία θα αναλυθούν σε επόμενο στάδιο της παρούσης εργασίας), οδηγούν τους κατοίκους στην αναζήτηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης και τελικά στην απομάκρυνση τους από την περιοχή. 11
Δημογραφικά στοιχεία Οικισμοί 731 207 235 188 1.477 Πληθυσμός ανά οικισμό το 2001 1.489 156 Πλήθος κατοικιών 4.399 Μαραθών Άγιος Παντελεήμων Άνω Σούλιον Αύρα Βόθων Βρανάς Κάτω Σούλιον Σχινιάς Εκτίμηση πλήθους παραθεριστών κατά οικισμό 3.5 άτομα/κατοικία Μαραθώνας 641 2.244 Αγ.Παντελεήμων 1.189 4.162 Άνω Σούλι 13 46 Βόθων 28 98 Αύρα 150 525 Βρανάς 131 459 Κάτω Σούλι Άγιος 498 1.743 Γεώργιος Σχοινιάς (δικαστικών υπαλλήλων) 336 176 Σύνολο 2.986 10.451 Το κυκλικό διάγραμμα παρουσιάζει τον τρόπο κατανομής του πληθυσμού του Δήμου Μαραθώνα ανάμεσα στους διάφορους οικισμούς. Πρώτος σε πληθυσμό είναι όπως είναι φυσικό ο Μαραθώνας που συγκεντρώνει το ήμισυ του συνολικού πληθυσμού ή ο ένας στους δύο κατοίκους του Δήμου. Ακολουθούν με ίδιο σχεδόν αριθμό κατοίκων ο Άγιος Παντελεήμονας και ο Σχινιάς. Ενδιαφέρον έχει ότι το αποτέλεσμα αυτό προέκυψε μετά από μία δραματική μείωση του πληθυσμού του πρώτου (άνω του 50%) και με μία οριακή αύξηση του δεύτερου. Ακολουθούνται από τον οικισμό του Βρανά ο οποίος έπεσε την περίοδο το 2001 στους 731 έναντι των 1293 κατοίκων που αριθμούσε το 1991. Τέλος οι υπόλοιποι τέσσερεις οικισμοί κυμαίνονται μεταξύ περίπου 150 και 200 κατοίκων. Μία άλλη δημογραφική παράμετρος την οποία πρέπει να λάβει υπόψη του ο μελετητής είναι και ο αυξημένος αριθμός παραθεριστών. Οι άνθρωποι αυτοί συνιστούν ένα είδος μη μόνιμου πληθυσμού που μπορεί όμως να έχει σημαντικές επιδράσεις στην λειτουργία και την ίδια την χωροταξική ανάπτυξη της περιοχής. Καθώς καταδεικνύει ο πίνακας που ακολουθεί ο εκτιμώμενος αριθμός των παραθεριστών ισοδυναμεί με 3,5 φορές τον μόνιμο πληθυσμό, ένα νούμερο ιδιαίτερα υψηλό. Έτσι διαπιστώνεται ένα είδος «εποχικότητας» σύμφωνα με την οποία θα υπάρχουν χρονικές περίοδοι με αυξημένες απαιτήσεις σε εξυπηρετήσεις (πχ κυκλοφοριακή συμφόρηση) και άλλες με πολύ χαμηλές. Το γεγονός αυτό εντείνει τα υπάρχοντα προβλήματα. 12
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΥΝΟΛΟ % ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΣ ΕΝΕΡΓΟΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΑΝΕΡΓΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΣ ΜΗ ΕΝΕΡΓΟΙ ΣΥΝΟΛΟ % ΣΥΝΟΛΟ % ΣΥΝΟΛΟ % Δήμος Μαραθώνα 4.160 51,72 3.749 90,12 411 9,88 3.884 48,28 Σύμφωναμεταστοιχείατουπίνακα, το ποσοστό των ανέργων στο σύνολο του οικονομικά ενεργού πληθυσμού του Δήμου Μαραθώνα ανέρχεται στο 10,96 %. Το ποσοστό αυτό φαίνεται να είναι μεγαλύτερο από το 10,2 % και το 10,4 % που είχε δώσει για την ίδια περίοδο η Eurostat για το σύνολο της Ελλάδας και της Αττικής, αντίστοιχα. Αυτό θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως μία υστέρηση στον τομέα των ευκαιριών απασχόλησης των κατοίκων του Μαραθώνα έναντι των κατοίκων κάποιων άλλων περιοχών της Αττικής αλλά και της Ελλάδος. Κλάδος δραστηριότητας Νέος Δήμος Μαραθώνα Μαραθώνας Νέα Μάκρη Βαρνάβας Γραμματικό Οικονομικά στοιχεία Γεωργία, κτηνοτροφία, θήρα, δασοκομία. 1.509 1.087 198 129 95 Αλιεία. 24 2 21 0 1 Ορυχεία και λατομεία. 25 6 9 3 7 Μεταποιητικές βιομηχανίες. 1.008 303 565 89 51 Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου και νερού. 117 65 28 0 24 Κατασκευές. 1.304 386 727 107 84 Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή αυτοκινήτων, οχημάτων, μοτοσυκλετών και ειδών ατομικής και οικιακής χρήσης. 1.895 568 1.160 100 67 Ξενοδοχεία και εστιατόρια. 773 230 481 29 33 Μεταφορές, αποθήκευση και επικοινωνίες. 628 178 353 45 52 Ενδιάμεσοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί. 324 61 231 21 11 Διαχείριση ακίνητης περιουσίας, εκμισθώσεις και επιχειρηματικές δραστηριότητες. Δημόσια διοίκηση καιάμυνα, υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση. 683 176 435 31 41 799 216 486 52 45 Εκπαίδευση. 518 130 344 21 23 Υγεία και κοινωνική μέριμνα. 433 98 310 14 11 Δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών υπέρ του κοινωνικού ή ατομικού χαρακτήρα. 341 107 202 15 17 Ιδιωτικά νοικοκυριά που απασχολούν οικιακό προσωπικό. 165 40 111 10 4 Ετερόδικοι οργανισμοί και όργανα. 2 0 2 0 0 13
Φυσικό περιβάλλον Το φυσικό περιβάλλον περιλαμβάνει: Δάση Ακτές Εθνικό Πάρκο Σχοινιά (ΦΕΚ 395//2000) Λίμνη του Μαραθώνα Πεντελικό όρος (ΦΕΚ 755Δ/88 και 253Δ/89) ΖΩΝΗ Α1: Υγροτοπική Περιοχή Προστασίας της Φύσης ΖΩΝΗ Α2: Λοφώδης Περιοχή στη Χερσόνησο Κυνοσούρας Λόφος ρακονέρας. Περιοχή Προστασίας της Φύσης. ΖΩΝΗ Α3: Περιοχή άσους Χαλεπίου Πεύκης και κουκουναριάς. Περιοχή Προστασίας της Φύσης. ΖΩΝΗ Α4: Περιοχή Μακαρίας Πηγής. Περιοχή Προστασίας της Φύσης. ΖΩΝΗ Α5: Θαλάσσια Περιοχή Όρμου Μαραθώνα. ΖΩΝΗ Β1: Περιοχή Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. ΖΩΝΗ Β2: Περιοχή Αναψυχής, Τουρισμού & Κατοικίας. ΖΩΝΗ Β3: Περιοχή παραλίας όρμου Μαραθώνα. ΖΩΝΗ Γ: Περιοχή ελεγχόμενης γεωργικής χρήσης. Το εθνικό πάρκο του Σχοινιά περιλαμβάνει τον υδροβιότοπο, το λόφο της Δρακονέρας, τη χερσόνησο Κυνοσούρας, το δάσος Χαλεπίου Πεύκης, τη Μακαρία πηγή, τις αθλητικές εγκαταστάσεις, την παραλία του Σχοινιά, καθώς και κάποιες ελεγχόμενες γεωργικές εκτάσεις. Αποτελεί σημαντικό φυσικό και οικονομικό πόρο υπερτοπικής σημασίας καθώς κάθε χρόνο προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες με σκοπό την αναψυχή (απόλαυση ακτών, κολύμπι, θαλάσσια σπορ στη συντριπτική τους πλειοψηφία), την παρατήρηση πτηνών και την απόλαυση τοπίου. Το δάσος Χαλεπείου Πεύκης του Σχοινιά είναι ένα από τα 3 μεγαλύτερα που έχουν απομείνει στην Ευρώπη και ένα από τα τρία σημαντικότερα δάση Κουκουναριάς στην Ελλάδα. Ανήκει κατά το 1/3 στο Μπενάκιο ίδρυμα και κατά τα 2/3 στον συνεταιρισμό των δικαστών και των εισαγγελέων. Καταλαμβάνει την παραλιακή ζώνη μήκους 3χλμ. και πλάτους 450 μ. Το 2000 ιδρύθηκε φορέας για την προστασία του δάσους, τόσο από εμπρησμούς και λαθροτομία, όσο και από τα απορρίματα και τα λήματα των οικισμών που το περιβάλλουν. Επιπλέον καταβάλλεται μία προσπάθια περιορισμού της όχλησης, ιδιαίτερα τουσ καλοκαιρινούς μήνες, καθότι είναι περίοδος αναπαραγωγής των περισσότερων ειδών που φιλοξενεί το δάσος. Ο υδροβιότοπος του Σχοινιά πλαισιώνεται από τους οικισμούς των δικαστικών υπαλλήλων και των δικαστών και εισαγγελέων, το ολυμπιακό κωπηλατοδρόμιο, το πευκοδάσος του Σχοινιά, από γεωργικές εκτασεις και το λόφο της Δρακονέρας. Αποτελείται κυρίως από ελλώδεις περιοχές, και φυλοξενεί 139 είδη ζώων και 273 είδη πτηνών. Είναι άμεσα συνδεδεμένος με το κωπηλατοδρόμιο καθότι λόγω μιας ελαφριάς κλίσης του χώρου του κωπηλατοδρομίου, διοχετέυεται μέσω αυτού νερό στον υδροβιότοπο. Η οικιστική επέκταση πάνω στην προστατευόμενη περιοχή του υδροβιότοπου με μπαζώματα, αποτελεί ένα από τα κυριότερα προβλήματα καθώς πέρα από το γεγονός ότι μειώνει την έκταση του, το φως κατά τις βραδινές ώρες αλλά και η όχληση αποπροσανατολίζουν και εμποδίζουν την παραμονή των ειδών που φιλοξενεί. Η Χερσόνησος Κυνοσούρα φέρει το τυπικό μεσογειακό οικοσύστημα και έχει διατηρήσει τη φυσικότητά της με ελάχιστη επίδραση από τον άνθρωπο. Η παραλία του Σχοινιά είναι μία από τις μεγαλύτερες της Αττικής. Λόγω της μεγάλης οικολογικής αξίας της περιοχής, η περιοχή του σήμερα χαρακτηρίζεται εθνικό πάρκο και ανήκει στο δίκτυο Natura 2000. Η παραλία του Σχινιά είναι δημοφιλής για καλοκαιρινά μπάνια.στο δυτικότερο άκρο της παραλίας του Σχινιά τοποθετείται το μέρος που διεξήχθη η μάχη του Μαραθώνα, ενώ κοντά σε αυτή την περιοχή βρίσκεται ο τύμβος του Μαραθώνα. Το Πεντελικό όρος με ύψος 1.109m βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της πεδιάδας του Μαραθώνα. Χαρακτηρίζεται για τα λευκά και σκληρά του πετρώματα,όπως το περίφημο Πεντελικό μάρμαρο, αλλά και τα πλούσια πευκοδάση που τον περιβάλλουν σε χαμηλότερο υψόμετρο. Εκεί βρίσκεται η Ιερά Μονή Πεντέλης, που ιδρύθηκε το 1576. Την εποχή της τουρκοκρατίας αποτέλεσε πνευματικό κέντρο του ελληνισμού, ενώ φιλοξενεί σχολή και βιβλιοθήκη. Στην Πεντέλη ιδρύθηκε το 1937 αστεροσκοπείο, ενώ ένα ακόμη από τα σπουδαιότερα μνημεία της νεότερης ιστορίας του αποτελεί το περίφημο Καστέλλο της Ροδοδάφνης στο οποίο διέμενει η Δούκισσα της Πλακεντίας. ΗτεχνητήΛίμνητουΜαραθώναείναι μία τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε με σκοπό τη συγκέντρωση νερού για την ύδρευση της Αθήνας. Σχηματίσθηκε από την ανέγερση ενός φράγματος στη συμβολή των χειμάρρων Χαράδρου και Βαρνάβα και σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων από το Μαραθώνα. Ήταν το κυριότερο απόθεμα νερού για την ύδρευση της Αθήνας από το 1931 μέχρι το 1959. Ηέκτασητης λίμνης είναι 2,45 τετρ.χιλιόμετρα και το μέγιστο βάθος της είναι 54 μέτρα. 14
Σημεία υπερτοπικού χαρακτήρα Ιστορικά μνημεία Ο αρχαιολογικός χώρος Μάνδρα Γριάς : Στη θέση Μάνδρα της Γριάς (περιοχή Οινόης) υπάρχει περίβολος με ερείπια διάφορων κτισμάτων που ανήκαν στην έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού. Επιπλέον στην περιοχή συναντούμε και το ιερό του Απόλλωνος Πυθίου της Οινόης, που χρονολογείται στην εποχή του Ηρώδη του Αττικού. Από εκεί ξεκινούσε η επίσημη αντιπροσωπέία για τους Δελφούς. Πρόκειται για ένα μεγάλο οικοδόμημα αποτελούμενο από ορθογώνιο περιστύλιο διαστάσεων 13,6x17,3 μ. Το πρωτοελλαδικό νεκροταφείο στο Τσέπι: Στη θέση Τσέπι, στους πρόποδες του βουνού Κοτρώνι, βρίσκεται εκτεταμένο νεκροταφείο της πρώιμης εποχής του Χαλκού(3200-2000 π.χ.). Χρησιμοποιούταν από τους κατοίκους των νησιών των Κυκλάδων που είχαν εγκατασταθεί στην ανατολική Αττική για εμπορικούς λόγους. Περιλαμβάνει μια συστάδα από 3 ταφικούς τύμβους. Οι προϊστορικοί τάφοι στην κοιλάδα του Βρανά: Στην κοιλάδα του Βρανά, βρίσκεται νεκροταφείο με επτά ταφικούς τύμβους της μεσοελλαδικής εποχής(2000-1600π.χ.), με πεταλόσχημο τάφο στο κέντρο και λίθινο μανδύα περιμετρικά, που περιείχαν τάφους με μεμονωμένες ταφές, καθώς και ο δεύτερος μεγαλύτερος σε μέγεθος τύμβος του δήμου, μετά από αυτόν των Μαραθωνομάχων, που περιέχει τα οστά των νεκρών Πλαταιέων, με ύψος 3μ και διάμετρο 30μ. Μυκηναϊκός θολωτός τάφος στο Βρανά: Βρίσκεται σε απόσταση 400μαπό το μεσοελλαδικό νεκροταφείο του Βρανά. Έχει ύψος 7,20μ και είναι αναστηλωμένος και στεγασμένος. Στο εσωτερικό του έχουν βρεθεί ένας τάφος με σκελετούς αλόγων, χρυσά αγγεία και κύπελα. Χρονολογείται στο 1450-1380 πχ. Ο αρχαιολογικός χώρος Ραμνούντα: Ο καλύτερα διατηρημένος αρχαίος δήμος της Αττικής. Βρίσκεται στα όρια του δήμου Μαραθώνα με το δήμο Γραμματικού. Περιλαμβάνει δύο ιερά, της θεάς Νέμεσης και του θεού Αμφιαράου, συνδεδεμένα με τους δύο μεγαλύτερους γλύπτες της εποχής, Φειδία και Αγοράκριτο. Σώζονται επίσης το παραθαλάσσιο φρούριο,οχυρό της Αθήνας για μεγάλες χρονικές περιόδους, ταφικά μνημεία και κατοικίες. Ήταν ο δήμος της Ατλαντίδος φυλής. Το ιερό Αιγυπτίων θεών στο έλος Μπρεξίζα: Βρίσκεται στα όρια του Μαραθώνα με το δήμο της Ν.Μάκρης, δίπλα στη θάλασσα, στο έλος της Μπρεξίζας, 1500μ από τον τύμβο των Αθηναίων. Ο πιο σημαντικός από τους δευτερεύοντες αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής, περιλαμβάνει μεγάλο ιερό των Αιγυπτίων θεών Ίσιδος, Όσιρι και Σαράπιδος με μνημειακό πρόπυλο και ναό. Στην ανατολική πλευρά του περιβόλου του βρέθηκε συγκρότημα ρωμαϊκού λουτρού που τοποθετείται στο 2ο αιώναμ.χ την εποχή του Ηρώδη του Αττικού. Η Παναγιά Μεσοσπορίτισσα: Βρίσκεται στα ΝΔ του έλους του Σχοινιά. Γιορτάζεται στις 21 Νοεμβρίου. Από πλευράς τεχνοτροπίας, ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η οροφή του ναού που αποτελείται από λεπτούς ξύλινους κορμούς. Ο Μεσαιωνικός πύργος στην περιοχή Οινόη: Λέγεται ότι ήταν εξοχική κατοικία της οικογένειας Δελαρός και χτίστηκε περίπου το 1250μ.Χ απότον Όθωνα Δελαρός, ιδρυτή του ελληνικού κλάδου του ομώνυμου οίκου ευγενών της Βουργουνδίας. Εκεί διέμενε και η δούκισσα της Πλακεντίας. Αντίγραφο του Θησαυρού των Αθηναίων: Βρίσκεται στη βάση του φράγματος της λίμνης και είναι το αντίγραφο του θησαυρού των Αθηναίων στους Δελφούς, από πεντελικό μάρμαρο. Οικοδομήθηκε σε ανάμνηση της απόκρουσης του περσικού κινδύνου στη μάχη του Μαραθώνα το 490π.Χ. Ο θησαυρός των Αθηναίων είναι από τα πιο εντυπωσιακά μνημεία του τεμένους του Απόλλωνα, που οικοδομήθηκε από την αθηναϊκή δημοκρατία στα τέλη του 6ου ή στις αρχές του 5ου π.χ. αιώνα. Αποτελούσε ένα είδος θησαυροφυλακίου της Αθήνας, όπου φυλάσσονταν τρόπαια από σημαντικές πολεμικές νίκες της πόλης και αντικείμενα που είχαν αφιερωθεί στο ιερό. Το σπήλαιο του Πανός: 3χλμ. δυτικά του Μαραθώνα, στην πλαγιά της Ακροπόλεως της Οινόης, σε υψόμετρο 118μ. Εκεί η Αθηναίοι τίμησαν το θεό Πάνα για τη βοήθειά του στη μάχη του Μαραθώνα.Είναι το πιο παλιό κ ατοικημένο σημείο της Αττικής. Η ζωή εκεί μέσα αρχίζει από το 4000 π.χ. Ανακαλήφθηκε το 1958. Το σπήλαιο έχει δύο εισόδους και το κοίλωμα του έχει μήκος 75μ. Και πλάτος 15μ. Μέσα στο σπήλαιο σχηματίζονατι 5 μεγάλες αίθουσες με σταλακτίτες και σταλαγμίτες σε αποχρώσεις του λευκού, του κόκκινου και του γαλάζιου χρώματος. Το σπήλαιο ερευνήθηκε μερικώς το 1958 και από τότε παραμένει κλειστό. Λέγεται ότι φιλοξενούσε δωμάτια και λουτρά. ΟτύμβοςτουΜαραθώνα: Ο Τύμβος των Μαραθωνομάχων ύψους 9 μ. και διαμέτρου 50 μ., σκεπάζει τα οστά των 192 Αθηναίων που έπεσαν στη μάχη του Μαραθώνα. Η ανασκαφική έρευνα έχει φέρει στο φως το αποτεφρωμένα οστά και ίχνη του νεκρόδειπνου μέσα στον τύμβο. Σύμφωνα με τα έθιμα, οι νικητές περισυνέλεξαν τους νεκρούς από το πεδίο της μάχης, τους έθεσαν στην πυρά και παρακάθησαν σε δείπνο για να τιμήσουν την ανδρεία τους. Κάθε χρόνο οι έφηβοι Αθηναίοι κατ εθεταν στεφάνια και προσέφεραν θυσίες στη μνήμη των νεκρών Μαραθωνομάχων. 15
Σημεία υπερτοπικού χαρακτήρα Σύγχρονες εγκαταστάσεις φυσικό περιβάλλον Το Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα: Ανακαινισμένο το 2004, φιλοξενεί ενδιαφέροντα εκθέματα από όλους τους αρχαιολογικούς χώρους του Μαραθώνα. Απέχει 5 χλμ από το κέντρο του και βρίσκεται δίπλα στο χώρο ανασκαφών του Βρανά, κοντά στο πρωτοελλαδικό νεκροταφείο στο Τσέπι. Κατασκευάστηκε με δαπάνη του φιλάρχαιου Ευγένιου Παναγόπουλου και εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο του 1975. Είναι ανοιχτό από τις 8:30 έως τις 15:00 καθημερινά εκτός από Δευτέρα και με το ίδιο εισητήριο οι επισκέπτες μπορούν να εισέλθουν σε όλους τους αρχαιολογικούς χώρους, την ίδια μέρα. Το εισητήριο κοστίζει ελάχιστα και για τους φοιτητές και μαθητές του εξωτερικού είναι δωρεάν. Το ολυμπιακό κωπηλατοδρόμιο: Αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες Ολυμπιακές Εγκαταστάσεις. Τοποθετήθηκε στο χώρο του παλιού Αεροδρομίου της βάσης του ΝΑΤΟ που προϋπήρχε στην περιοχή. Φιλοξένησε τους αγώνες Κωπηλασίας και Κανόε-Καγιάκ κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 2004, ενώ μέχρι σήμερα διατηρεί τις ίδιες χρήσεις που είχαν επιτραπεί κατά την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων. Διαθέτει την πιο εξελιγμένη υποδομή διεθνών προδιαγραφών για τη διεξαγωγή των αθλημάτων κωπηλασίας Κανόε/Καγιάκ. Περιλαμβάνει κτίριο εξυπηρέτησης αθλητών, κουζίνα, χώρο εστίασης αθλητών, χώρο συγκέντρωσης ομάδων, ζύγισης αθλητών, ιατρείο, φυσιοθεραπεία, massage, έλεγχο αντιτόπινγκ, 32 δωμάτια ξεκούρασης αθλητών και θέσεις στάθμευσης. Η τεχνιτή λίμνη και το φράγμα του Μαραθώνα: Δημιουργήθηκαν με σκοπό τη συγκέντρωση νερού για την ύδρευση της Αθήνας το 1931. Μακαρία πηγή: Η αρχαία πηγή που αναβλύζει δίπλα στο δρόμο Μπέη-Κάτω Σουλίου, στο βορειοανατολικό άκρο της πεδιάδας. Κάποτε από τα νερά της υδρευόταν η Αθήνα. Στη γερμανική κατοχή προστατευόταν από φρουρά και σώζεται ακόμη το μικρό οχυρό για το φρούριο του κατοχικού στρατού. Σήμερα τα νερά της εμπλουτίζουν το στοίβο του Ολυμπιακού Κωπηλατοδρομίου. Το εθνικό πάρκο του Σχοινιά: Περιλαμβάνει τον υδροβιότοπο και το πευκοδάσος του Σχοινιά. Η περιοχή έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα προστασίας NATURA 2000 και επομένως έχει διασφαλιστεί ένα πολύ αυστηρό καθεστώς προστασίας της. Η περιοχή περιλαμβάνει μια ποικιλία βιότοπων και υγροβιότοπων μοναδικών για την Αττική και σπάνιων για τον ελλαδικό χώρο. Το φαράγγι της Οινόης: Περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους με κρυστάλλινες πηγές και μικρές λιμνούλες. Εκεί βρίσκονται το σπήλαιο του Πανός, ο μεσαιωνικός πύργος της Οινόης, το αγρόκτημα του Ηρώδου του Αττικού και πολλά εκκλησάκια. Το μουσείο της ΕΥΔΑΠ: Βρίσκεται δίπλα στη λίμνη του Μαραθώνα, φιλοξενεί εκθέματα και ντοκουμέντα από την ανέγερση του φράγματος και τους παλαιότερους χρόνους λειτουργίας του. Το κτήμα Μπενάκη: Τοποθετείται βορειοδυτικά του ολυμπιακού κωπηλατοδρομίου, κοντά στη λεωφόρο Σουλίου,απέχει 4χλμ από το Μαραθώνα, έχει έκταση 2.500 στρέμματα και από το 1962 ανήκει στο Ίδρυμα του Μουσείου Μπενάκη. Συνέβαλε στην επιβίωση της περιοχής σε δύσκολες εποχές. Το στάδιο του Μαραθώνα: Βρίσκεται δίπλα στην αφετηρία του Μαραθώνιου δρόμου και είναι χτισμένο στη θέση του παλαιού σταδίου. Ολοκληρώθηκε πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Η αφετηρία του Μαραθώνιου δρόμου: Πρόκειται για υπερσύγχρονο Ολυμπιακό έργο το οποίο στεγάζει το βωμό που φιλοξενήθηκε η Ολυμπιακή φλόγα.η εκκίνηση του Μαραθώνιου αγωνίσματος δίνεται από εδώ και καταλήγει στο Παναθηναϊκό στάδιο. Το μουσείο Μαραθώνιου δρόμου: Βρίσκεται δίπλα στο σημείο αφετηρίας του Μαραθώνιου δρόμου, φιλοξενεί εκθέσεις φωτογραφίας, μετάλλια και προσωπικά αντικείμενα ολυμπιονικών, τις δάδες των ολυμπιακών αγώνων και αναμνηστικά. Έχει ανακυρηχθεί το καλύτερο στο είδος του από τη Διεθνή Ομοσπονδία Μαραθώνιων δρόμων. Στεγάζει μόνιμα την έκθεση «Ολυμπιακοί Μαραθώνιοι» καθώς και εκθέσεις για τους Ολυμπιονίκες, τιςγυναίκεςστομαραθώνιο, τους Μαραθώνιους πόλεων και τον εξοπλισμό του μαραθονοδρόμου. Φιλοξενεί συλλογές μεγάλων αθλητών μας και εκεί φυλάσσεται η φλόγα που άναψε για πρώτη φορά η φλόγα της τελετής που πραγματοποιήθηκε στον τύμβο το Νοέμβριο του 2007. Ο Μαραθώνιος δρόμος: Συγκεντρώνει αθλητές και επισκέπτες από όλο τον κόσμο και φέρνει την περιοχή του Μαραθώνα στο επίκεντρο μια φορά τον χρόνο. Η έναρξη της Μαραθώνιας Διαδρομής βρίσκεται στην είσοδο της πόλης του Μαραθώνα. Η διαδρομή έχει συνολικό μήκος 42,195 χιλιόμετρα και εχεί καθιερωθεί από το 1924. ΟΜαραθώνιοςέχειτιςρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, όταν ένας αγγελιοφόρος έτρεξε από το Μαραθώνα μέχρι την Αθήνα για να ανακοινώσει τη νίκη των Ελλήνων κατά των Περσών στη μάχη του Μαραθώνα. Ο Μαραθώνιος δρόμος έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα γιατί στον πρώτο σύγχρονο Μαραθώνιο των αγώνων του 1986, ο πρώτος χρυσός Ολυμπιονίκης ήταν ο Έλληνας Σπύρος Λούης. 16
Σημεία υπερτοπικού χαρακτήρα ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΣΧΟΙΝΙΑ 1. Τεχνητή λίμνη Μαραθώνα 2. Φράγματηςλίμνηςτου Μαραθώνα 3. Μουσείο ΕΥΔΑΠ 4. Αντίγραφο του Θησαυρού των Αθηναίων 5. Μεσαιωνικός πύργος της Οινόης 6. Το Πυθίο της Οινόης 7. Σπήλαιο του Πανός 8. Φαράγγι της Οινόης 9. Μουσείο Μαραθώνα 10. Μυκηναϊκοί θολωτοί τάφοι Μεσοελλαδικοί τύμβοι στην περιοχή του Βρανά 11. Τύμβος των Αθηναίων 12. Ιερό Αιγύπτιων θεών 13. Στάδιο Μαραθώνα 14. Αφετηρία Μαραθώνιου δρόμου Μουσείο Μαραθώνιου δρόμου 15. Τρόπαιο μάχης του Μαραθώνα - Παναγία Μεσοσπορίτισσα 16. Ολυμπιακό κωπηλατοδρόμιο 17. Μακαρία Πηγή 18. Κτήμα Μπενάκη 19. Χερσόνησος Κυνοσούρα 20. Αρχαιολογικός χώρος Ραμνούντος 21. Πρωτοελλαδικό νεκροταφείο στο Τσέπι 17
Θεσμικό πλαίσιο Θεσμικό πλαίσιο οικιστικών περιοχών ΓΠΣ (ΦΕΚ 412/92) με το ν.1337/83 για το χωριό του Μαραθώνα Ο πρώτος οικισμός ΦΕΚ 180/1953 Σεβδίκιοι Αναγνώριση οικισμών: των δικαστικών υπαλλήλων (ΦΕΚ 109/Δ/1968) των δικαστών και εισαγγελέων (ΦΕΚ 84/Δ/1970) Μαραθώνα (ΦΕΚ 542/Δ/1977) Άνω Σουλίου (ΦΕΚ 87/Δ/1978) Βόθωνος (Καλετζίου) (ΦΕΚ 64/Δ/1978) στηθέσηκλο(σταυροκοράκι) (ΦΕΚ 171/Δ/1980) Καθορισμός περιοχών Β κατοικίας σε τμήμα της παραλιακής περιοχής (Π.Δ/γμα ΦΕΚ 456Δ/85 και ΦΕΚ 556Δ/88) Θεσμικό πλαίσιο περιοχών προστασίας Καθορισμός ζωνών προστασίας του όρους Πεντέλης (755Δ/88 και 253Δ/89) Δ/γμα Σχοινιά Μαραθώνα Υγειονομική διάταξη για την προστασία της Λίμνης του Μαραθώνα Θεσμικό πλαίσιο λοιπών ζωνών 707/79 Εκτός σχεδίου δόμηση (538Δ/78 και 270Δ/85) Νόμος για το σχεδιασμό και την ανάπτυξη περιοχών Ολυμπιακών έργων Ολυμπιακού κέντρου κωπηλασίας και κανό καγιάκ (Ν.2730/99 / ΦΕΚ 130Α/99) Ολυμπιακό έργο Μαραθώνιας διαδρομής (139Α/99) Όπως παρατηρούμε από το χάρτη η συγκέντρωση μεγάλου πλυθησμού στους οικισμούς, ιδιαιτέρως σε αυτούς που συνορεύουν με δασικές εκτάσεις, προστατευόμενους υδάτινους όγκους, αρχαιολογικούς χώρους και το εθνικό πάρκο, καθώς και η μετατροπή της παραθεριστικής κατοικίας σε Α κατοικία απειλούν διαρκώς τις προστατευόμενες περιοχές, μειώνοντας όλο και περισσότερο την αρχική τους έκταση και υποβαθμίζοντας την ποιότητα τους. Εδώ αντιλαμβάνεται κανείς το σοβαρό πρόβλημα της έλλειψης πολεοδομικού σχεδιασμού και της αδυναμίας εφαρμογής του. Χάρτης χρήσεων γης όπως ορίζονται από το ρυθμιστικό σχέδιο του οργανισμού προστασίας του περιβάλλοντος Η ζώνη που έχει κριθεί προστατευόμενη και περιλαμβάνει την περιοχή του πάρκου του Σχοινιά φαίνεται να προκαλεί τις περισσότερες διενέξεις μεταξύ των κατοίκων των περιμετρικών οικισμών, του δήμου και των ομάδων προστασίας του περιβάλλοντος. Στις ενστάσεις κατοίκων ή περιβαλλοντικώνομάδωνγιατην καταπάτηση των ορίων του πάρκου και την αυθαίρετη δόμηση, ο δήμος απαντά ότι η περιοχή αυτή κακώς έχει κριθεί προστατευόμενη ενώ θα έπρεπε να αποτελεί γεωργική γη που να ανοίκει στο συνοικισμό του Κάτω Σουλίου,(ενός οικισμού που βρίσκεται εκτός σχεδίου) και επομένως δεν παρεμβαίνουν σε περιπτώσεις παράνομης καταπάτησης της προστατευόμενης ζώνης. Στην περιοχή έχουν δημιουργηθεί κτήματα και θερμοκήπια παρότι δεν προβλέπεται από το πολεοδομικό σχέδιο, αλλά έχει απαγορευτεί η οικοδόμηση κατοικίας στους πρόσφυγες που κατοικούν κυρίως εκεί. Παρόλα αυτά στη ζώνη αυτή απαγορεύεται από το ΓΠΣ(Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο) κάθε είδους δραστηριότητα και εγκαταστάσεις που αφορούν την αξιοποίηση του πάρκου για παρατήρηση και τουρισμό. Σημαντικό ζήτημα έχει προκείψει και με τις περιοχές ανάπτυξης παραθεριστικών κατοικιών που μετατρέπονται με την πάροδο του χρόνου σε μόνιμες κατοικίες. Οι σημαντικές ελλείψεις υποδομών δυσκολεύουν την ζωή των κατοίκων. Ωστόσο η αυθαίρετη δόμηση και μετατροπή των παραθεριστικών κατοικιών σε μόνιμες χωρίς να προβλέπεται από το ΓΠΣ δυσκολεύει το έργο του δήμου, που δεν μπορεί να προβλέπει αποχετευτικό δίκτυο,δίκτυο ύδρευσης, οδικό δίκτυο, κλπ για κάθε αυθαίρετη κατοικία που χτίζεται εκτός του εγκεκριμένου σχεδίου. Επιπλέον οι αυθαίρετη δόμηση σε βάρος δασικών εκτάσεων κυρίως στους γύρω δήμους, προκαλεί συγκρούσεις μεταξύ των κατοίκων που ζητούν ίση μεταχείρηση με τους υπόλοιπους δημους, της περιβαλλοντικής υπηρεσίας και του δήμου. 18
Μόνο τρεις από τους οικισμούς είναι εντός σχεδίου, ο οικισμός των δικαστικών υπαλλήλων, των δικαστών και εισαγγελέων και αυτός των πολυτέκνων. Πιο συγκεκριμένα, στο συνεταιρισμό δικαστών-εισαγγελέων, κάθε οικόπεδο είναι ένα στρέμμα, με συντελεστή δόμησης 0,4. Πρόκειται για την πιο ακριβή περιοχή, ιδιαίτερα από την πλευρά του Ευβοϊκού κόλπου. Ο συναιτερισμός δικαστικών υπαλλήλων αποτελείται από 1000 οικόπεδα 750m 2 πάνω στο βάλτο, με συντελεστή δόμησης 0,5. Ο συναιτερισμός πολυτέκνων έχει 450 οικόπεδα των 450 m 2 και έχει συντελεστή δόμησης 0,4, ενώ έχει αμφιθεατρική οργάνωση. Ο οικισμός του Μαραθώνα και του Αγ. Παντελεήμονα είναι οι δύο οικισμοί που είναι υπό ένταξη στο σχέδιο. Τέλος, οι εκτός σχεδίου οικισμοί είναι αυτός των εφοριακών (Άνω Σχοινιάς), το Κάτω Σούλι, η Πάντειος Πολιτεία, ο οικισμός Αύρα, η Αγία Τριάδα, ο Άγιος Γεώργιος και ο Σχοινιάς. Πρόκειται για πυκνοδομημένους οικισμούς, εκτός από το Κάτω Σούλι που είναι αραιοδομημένο. Οι οικισμοί εντός σχεδίου έχουν πιο οργανωμένη δόμηση, με μεγάλα οικόπεδα ομοιόμορφα κομμένα, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους που η δόμηση είναι αυθαίρετη και δεν υπάρχει οργανωμένος ιστός. Οι οικισμοί που βρίσκονται υπό ένταξη στο σχέδιο, είναι οι μεγαλύτεροι και πιο πυκνοκατοικημένοι οικισμοί του δήμου. Οικισμοί Εντός Σχεδίου Υπό Ένταξη Εκτός Σχεδίου 19
Προβλήματα Στις χρήσεις γης και την ποιότητα του δομημένου χώρου Στις εξυπηρετήσεις Στο φυσικό περιβάλλον 20
Προβλήματα στις χρήσεις γης και την ποιότητα του δομημένου χώρου Λόγω έλλειψης εγκεκριμένου πολεοδομικού σχεδίου, η περιοχή έχει αναπτυχθεί άναρχα, χωρίς την πρόβλεψη υποδομών και βασικών σχεδιαστικών αρχών. Η ποιότητα του δομημένου χώρου, ιδιαίτερα στις περιοχές που βρίσκονται εκτός σχεδίου, δεν επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες των κατοίκων σε κοινοφελείς χώρους. Η άναρχη αυτή ανάπτυξη της περιοχής οδήγησε στα παρακάτω προβλήματα: Αυθαίρετη δόμηση σε βάρος προστατευόμενων περιοχών-καταπατήσεις γεωργικών και δασικών εκτάσεων Μετατροπή της παραθεριστικής κατοικίας σε μόνιμη, χωρίς να υπάρχει αντίστοιχος σχεδιασμός-μετατροπή αυθαίρετων κατοικιών σε μόνιμων και νομιμοποίηση τους Κατακερματισμός της γης, δεν έχουμε ενιαίο ιστό αλλά πολλούς μικρούς διάσπαρτους οικισμούς εκτός σχεδίου-δεν υπάρχει ένα κοινό κέντρο Πυκνή δόμηση στις περιοχές εκτός σχεδίου και αδιαφορία για την ύπαρξη ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων σε αυτούς Ανεπαρκές εμπόριο στο κέντρο των οικισμών, συγκέντρωσή του περιμετρικά της Λεωφόρου Μαραθώνος Ανάπτυξη οικισμών πάνω σε ελώδεις περιοχές (δυσκολίες στην κατασκευή των κτισμάτων αλλά και κίνδυνος για την υγεία των κατοίκων) Οι χρήσεις γης έχουν αναμειχθεί μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να ευνοούνται οι καταπατήσεις των προστατευόμενων ζωνών(αρχαιολογικών χώρων,περιοχών προστασίας του περιβάλλοντος) Δεν υπάρχει ένα οργανωμένο πολεοδομικό σχέδιο,εγκεκριμένο για την περιοχή που να ορίζει ζώνες και να περιορίζει την ανεξέλεγχτη επέκταση. 1. 2. 3. Περιοχές εκτός σχεδίου ποιότητα δομημένου χώρου Παρατηρούμε ότι οι περιοχές εκτός σχεδίου (Αγ.Γεώργιος, Κάτω Σούλι, Αύρα, Σχοινιάς, Πάντειος Πολιτεία) είναι αναπτυγμένες ανοργάνωτα, πυκνοκατοικημένες, χωρίς να προβλέπονται ελεύθεροιδημόσιοι χώροι, χωρίς κάποιο προκαθορισμένο σχεδιασμό, με ακατάλληλα διαμορφωμένους δρόμους για την περιοχή, κι αυτό γιατί έχουν δημιουργηθεί ουσιαστικά από πλήθος αυθαίρετων κατοικιών. Ωστόσο, ακόμη και οι οικισμοί που είναι υπό ένταξη (Αγ.Παντελεήμονας, Μαραθώνας) παρουσιάζουν πυκνή δόμηση, όχι ιδιαίτερα καλή οργάνωση του χώρου και δεν έχουν αναπτυχθεί με βάση κάποιο προκαθορισμένο σχεδιαστικό - πολεοδομικό πρόγραμμα. Αποτελούνται κατά το μεγαλύτερο μέρος από αυθαίρετες ουσιαστικά κατοικίες (μετά το 23) που επεκτάθηκαν κατά πολύ, δημιουργώντας τους δύο μεγαλύτερους οικισμούς του Μαραθώνα που συγκεντρώνουν και τον περισσότερο πληθυσμό. Πρέπει να σημειωθεί όμως η ύπαρξη ελεύθερων χώρων και μιας κάπως καλύτερης ποιότητας οδικού δικτύου στους οικισμούς αυτούς. Εδώ απεικονίζεται το κεντρικό κομμάτι μιας έκτασης που θεωρείται γεωργική, τόσο από το προτεινόμενο πολεοδομικό σχέδιο όσο και από το δήμο. Ωστόσο μπορούμε να διακρίνουμε ανάμεσα στις γεωργικές εκτάσεις πλήθος αυθαίρετων οικιών που έχουν δημιουργηθεί προφανώς από τους ιδιοκτήτες των εκτάσεων, οι οποίοι αν επεκταθούν περαιτέρω θα θεωρηθούν αργότερα ως ένας άτυπος οικισμός. Κι εδώ δεν υπάρχει κάποια οργάνωση ούτε στο σχεδιασμό αλλά ούτε και στην διαμόρφωση της περιοχής. Ελεύθερος-δημόσιος χώρος δεν προβλέπεται και οι δρόμοι δεν είναι κατάλληλοι για κατοικημένη περιοχή. 21
Προβλήματα στις χρήσεις γης και την ποιότητα του δομημένου χώρου Παρατηρούμε ότι μικροί, διάσπαρτοι οικισμοί έχουν αναπτυχθεί ανάμεσα σε αρχαιολογικούς χώρους, γεωργικές εκτάσεις και ζώνες προστασίας του περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα να προεκτείνονται σε βάρος αυτών κατασκευάζοντας αυθαίρετες κατοικίες εντός των ορίων τους. Δεν υπάρχει ένας εννιαίος οικισμός με πολεοδομικό σχέδιο που να ορίζει τα σύνορά του και να εξασφαλίζει τις προστατευόμενες ζώνες ως έχουν. Ανάπτυξη οικισμών πάνω σε ελώδεις περιοχές (δυσκολίες στην κατασκευή των κτισμάτων αλλά και κίνδυνος για την υγεία των κατοίκων) 22
Προβλήματα στις χρήσεις γης και την ποιότητα του δομημένου χώρου Λεωφόρος Μαραθώνος 3 1 Συγκέντρωση εμπορίου στην περιοχή (τοπικού και υπερτοπικού) Στην πρώτη εικόνα έχουμε τους οικισμούς εκτός σχεδίου (Άνω Σούλι, Κάτω Σούλι, Πάντειος Πολιτεία, Αύρα, Αγ.Γεώργιος, Σχοινιάς), ενώ στη δεύετρη τους υπό ένταξη οικισμούς (Μαραθώνας, Αγ.Παντελεήμονας). Οι αυθαίρετες και οι παραθεριστικές κατοικίες που μετατρέπονται σε μόνιμες, νομιμοποιούνται χωρίς να υπάρχει αντίστοιχος πολεοδομικός σχεδιασμός, 2 6 4 5 Οικισμός Μαραθώνα Οικισμός Καλεντζίου Οικισμός Βρανά Κατακερματισμός της γης, δεν έχουμε ενιαίο ιστό αλλά πολλούς μικρούς διάσπαρτους οικισμούς εκτός σχεδίου Οικισμός Άνω Σούλι Αυθαίρετη δόμηση σε βάρος προστατευόμενων περιοχώνκαταπατήσεις γεωργικών και δασικών εκτάσεων Οι αυθαίρετοι οικισμοί : 1. Ανω Σούλι 2. Κάτω Σούλι 3. Πάντειος Πολιτεία 4. Αύρα 5. Αγιος Γεώργιος 6. Σχοινιάς Έχουν χτιστεί σε βάρος περιοχών που είτε θεωρούνται προστατευόμενες ως περιοχές φυσικού κάλλους, είτε θεωρούνται γεωργικές εκτάσεις Συνεταιρισμός Πολυτέκνων Οικισμός Κάτω Σούλι Οικισμός Αγ.Παντελεήμονα Γεωργικές εκτάσεις Πάρκο Σχοινιά Δάσος Πεντέλης Συνεταιρισμός Δικαστικών Υπαλλήλων Οικισμός Αυρα Συνεταιρισμός Δικαστών και Εισαγγελέων 23
Το οδικό δίκτυο και οι συνδέσεις γενικά στην περιοχή είναι προβληματικές. Υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις που κάνουν τις κινήσεις από και προς, αλλά και μέσα στο δήμο, δύσκολες. Οι συνδετήριες λειτουργίες είναι υποβαθμισμένες, δεν εξυπηρετείται από κάποιο μέσο σταθερής τροχιάς, ενώ δεν υπάρχουν οι οδικοί άξονες που θα συνδέουν τους δήμους. Δεν υπάρχει εύκολη σύνδεση των παραλιακών με τους ορεινούς οικισμούς, όπως επίσης ούτε μεταξύ των αρχαιολογικών χώρων, των χώρων υπερτοπικού ενδιαφέροντος και του Αεροδρομίου. Δεν υπάρχει οδικό δίκτυο που να περιλαμβάνει χώρο οδοστρώματος με άσφαλτο, αλλά και χώρο για πεζούς, ποδήλατα κλπ. όπως ούτε και οδική σήμανση και φωτισμός στο δρόμο. Χάρτης οικιστικού και οδικού δικτύου δήμου Μαραθώνα Προβλήματα στις εξυπηρετήσεις Ένα άλλο πρόβλημα στο πλαίσιο των εξυπηρετήσεων είναι το ανεπαρκές εμπόριο στο κέντρο των οικισμών, αντιθέτως με τη λεωφόρο Μαραθώνα. Αυτό κάνει τους κατοίκους να αναζητούν λύσεις στους γειτονικούς δήμους, με τους οποίους όπως προαναφέρθηκε δεν υπάρχει και η καλύτερη σύνδεση. Η έλλειψη δημοτικής συγκοινωνίας και δημόσιων χώρων συγκέντρωσης στους εκτός σχεδίου οικισμούς, είναι δύο ακόμη προβλήματα που αντιμετωπίζει ο δήμος του Μαραθώνα. Ανεκμετάλλευτοι παραμένουν οι αρχαιολογικοί χώροι, οι οποίοι πέρα από το γεγονός ότι δε συντηρούνται και δεν έχουν αξιοποιηθεί καταλλήλως προς όφελος του δήμου, είναι δύσκολα προσβάσιμοι αφού το οδικό δίκτυο δεν διαθέτει την απαραίτητη σήμανση προκειμένου ο επισκέπτης να ενημερώνεται για τη θέση τους. Σημαντικό θέμα είναι και η μη αξιοποίηση του Ολυμπιακού κωπηλατοδρομίου, το οποίο δεσπόζει στην περιοχή επηρεάζοντας την ριζικά, αλλά χρησιμοποιείται μερικώς, κάποιες ώρες και από πολύ λίγο κόσμο, πράγμα το οποίο είναι πρόβλημα για την περιοχή γιατί θα μπορούσε να είναι κέντρο έλξης πολλών αθλητικών και μη δραστηριοτήτων, παραμένει όμως ανεκμετάλλευτο και κλειστό. Το σημαντικότερο πρόβλημα ωστόσο της περιοχής, είναι το ελλειπές σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης, το οποίο οδηγεί τόσο στη μόλυνση των υδάτων της θάλασσας και του βιότοπου όσο και σε πλυμμήρες που καταστρέφουν τις καλλιέργιες. 24
Προβλήματα στο φυσικό περιβάλλον Το σημαντικότερο πρόβλημα αποτέλεί η εκτός σχεδίου δόμηση.οι οικισμοί που είναι εκτός σχεδίου αναπτύσσονται ανεξέλεγχτα προς οποιαδήποτε κατεύθυνση σε βάρος προστατευόμενων περιοχών φυσικού κάλους, αλλά και γεωργικών εκτάσεων, αφού δεν υπάρχει οργανωμένο πολεοδομικό σχέδιο του δήμου που να υποδεικνύει περιοχές κατάλληλες για δόμηση. Επιπλέον δεν υπάρχει μία ενδιάμεση ζώνη μεταξύ του βιότοπου και των περιοχών ανάπτυξης των οικισμών με αποτέλεσμα οι οικισμοί να περιβάλλουν ασφυκτικά τις ζώνες προστασίας και να δημιουργούν ένα τοπίο αλλοιωμένο. Σημαντικό ωστόσο είναι και το γεγονός ότι οι κάτοικοι αντιλαμβάνονται τις προστατευόμενες περιοχές σαν κενούς χώρους, αφού οι κρατικοί φορείς δεν έχουν φροντίσει να τους αξιοποιήσουν και να τους αναδείξουν ώστε να αποτελέσουν λειτουργικό κομμάτι του δήμου. Έτσι οι κάτοικοι οδηγούνται στην καταπάτηση τους αφού δεν αντιλαμβάνονται το ρόλο τους. Το Πεντελικό όρος αντιμετωπίζει συχνά πυρκαγιές με αποτέλεσμα να καταστρέφεται ο φυσικός του πλούτος και να τρέπονται σε φυγή τα διάφορα είδη ζώων που φυλοξενεί. Μετά την κατασκευή του φράγματος της λίμνης, οι δύο χείμαρροι Χάραδρος και Βαρνάβας που συνέβαλλαν πάνω από τον οικισμό του Μαραθώνα και διέτρεχαν όλη την πεδιάδα, έχουν αποξηραθεί και στην προστατευόμενη περιοχή τους έχουν εξαπλωθεί αυθαίρετες κατοικίες και γεωργικές εκτάσεις. Επιπλέον στην κοίτη του ποταμού που εκτείνεται κατά μήκος της πεδιάδας και καταλήγει στην θάλασσα συγκεντρώνονται λήματα από τις αποχετεύσεις των κατοικιών, τα οποία μολύνουν τα νερά και δημιουργούν δυσάρεστη οσμή. Στην προστατευόμενη περιοχή του εθνικού πάρκου του Σχοινιά παρατηρούνται διαφόρων ειδών παραβάσεις. Αρχικά, ενώ απαγορεύεται η δόμηση έχουν οικοδομηθεί αυθαίρετες κατοικίες κοντά στη θάλασσα, μέσα στα όρια της προστατευόμενης ζώνης. Εν συνεχεία, μέσα στα όρια του πάρκου, κατά μήκος της παραλίας έχουν συγκεντρωθεί πολλές αυθαίρετες ταβέρνες και άλλα παραλιακά μαγαζιά,που όχι μόνο δημιουργούν τρομερή όχληση και τρέπουν τα ζώα του βιότοπου σε φυγή, αλλά τον καταστρέφουν με το πλήθος απορριμάτων που αφήνουν σε αυτόν. Επιπλέον παρά την απαγόρευση της ελεύθερης κατασκήνωσης στο εσωτερικού του πάρκου, παρατηρούνται πολλοί παραβάτες, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια του. Το πάρκο διαθέτει οργανωμένο σύστημα πυρόσβεσης, που έχει εγκατασταθεί από το 2004 λόγω της επικυνδυνότητας της περιοχής για πυρκαγιά, το οποίο όμως δεν εχει τεθεί σε λειτουργία από τότε. Ο υδροβιότοπος στο πάρκο του Σχοινιά αντιμετωπίζει καταπατήσεις από αυθαίρετα που χτίζονται στην προέκταση των οικισμών των δοικαστικών υπαλλήλων και του Αγ.Γεωργίου. Επιπλέον χαρακτηρίζεται από μια ευαίσθητη και διαταραγμένη ισορροπία μεταξύ γλυκού επιφανειακού, θαλάσσιου και υπόγειου νερού, οι μεταβολές του οποίου προκαλλούν και αλλαγές στα είδη που φιλοξενεί. Στο παρελθόν έχουν σημειωθεί διακοπές στην παροχέτευση ύδατος από το γειτονικό κωπηλατοδρόμιο προς το έλος, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την αποξήρανση του για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Τέλος, σοβαρό πρόβλημα προκαλείται και με τη μόλυνση των υδάτων από τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούν στις καλλιέργιες. Το πευκοδάσος του Σχοινιά ανήκει σε μία προστατευμένη ζώνη στην οποία απαγορεύεται η είσοδος στους κατοίκους και στους παραθεριστές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι κάτοικοι να μην έχουν μία άμεση σχέση με το φυσικό περιβάλλον της και να την αντιμετωπίζουν σαν μία κενή ζώνη, κατάλληλη για καταπάτηση και οικιστική έπέκταση, κυρίως από τα καταστήματα (ταβέρνες,εστιατόρια,κλπ) που βρίσκονται στην παραλία του Σχοινιά. Επιπλέον οι κάτοικοι αγνοόντας τη νομοθεσία περνούν μέσα από την προστατευόμενη περιοχή για να φτάσουν στην επίσης προστατευόμενη καθαρή παραλία μπροστά της, δημιουργόντας όχληση και μόλύνοντας με απορρίματα το χώρο που φιλοξενεί πολλά διαφορετικά είδη ζώων και πτηνών. Η παραλία του Σχοινιά αλλοιώνεται κυρίως κατά τους θερινούς μήνες, όπου οι παραθεριστές δημιουργούν όχληση και μολύνουν την ακτή με τα απορρίματά τους. Επιπλέον οι περιοχή ενδείκνειται για θαλάσσια αθλήματα γεγονός που μπορεί να προξενεί προβληματα στην πανίδα της περιοχής. Το δίκτυο της αποχέτευσης είναι σχεδόν ανύπαρκτο με αποτέλεσμα τα λήματα να καταλήγουν λόγω της κλίσης του εδάφους στον υδροβιότοπο, στα υπόγεια νερά και στην παραλία, προκαλώντας μεγάλες εστίες μόλυνσης και βλάπτοντας τα εκατοντάδες είδη που φιλοξενούν. Επιπλέον αλλοιώνουν και την εικόνα της θάλασσας. Η προστατευόμενη έκταση της χερσονήσου Κυνοσούρα έχει κατορθωθεί να μείνει σχεδόν αναλοίωτη από τον άνθρωπο, αφού δεν υπάρχει άμεση πρόσβαση λόγω της έλλειψης δρόμων και δεν έχει καταπατηθεί από κατοίκους της περιοχής. 25
Ανάλυση SWOT και σενάρια ανάπτυξης Πίνακας ανάλυσης SWOT Σενάρια ανάπτυξης και τοποθέτηση θέματος Απαισιόδοξο σενάριο Αισιόδοξο σενάριο Ανάλυση της πρότασης επέμβασης Εφικτό σενάριο Πρόταση 26
Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Ευκαιρίες Απειλές Ένταξη στον ευρύτερο χώρο Συνδέσεις Γεωγραφική θέση κοντά στο αεροδρόμιο των Σπάτων, την Εθνική Οδό Αθηνών-Λαμίας και την Αττική Οδό Κοντά στο λιμάνι της Ράφήνας Γεωμορφολογία που περιλαμβάνει ορεινούς όγκους με δασικές εκτάσεις και μεγάλη ακτογραμμή με φυσικές παραλίες Έλλειψη σύνδεσης με μέσα σταθερής τροχιάς Υποβάθμιση των συνδετήριων λεωφόρων Έλλειψη άμεσης σύνδεσης με το αεροδρόμιο των Σπάτων Έλλειψη σχεδιασμού για οδικούς άξονες που θα συνδέουν τους Δήμους της περιοχής Έλλειψη σχεδιασμού σύνδεσης των παραλιακών με τους ορεινούς οικισμούς Δυνατότητα σύνδεσης με αεροδρόμιο, Εθνική Οδό, Αττική Οδό και το λιμάνι της Ραφήνας Η φυσική ομορφιά της περιοχής μπορεί να αξιοποιηθεί στον τομέα του τουρισμού και να αποφέρει έσοδα στην περιοχή Αποκοπή εντελώς της περιοχής από το ευρύτερο περιβάλλον, όπως επίσης και των οικισμών μεταξύ τους «Εξαναγκασμός» των κατοίκων να αφήσουν την περιοχή για να ευκολυνθούν στη μεταφορά στο χώρο που εργάζονται, ή να ασχοληθούν αποκλειστικά με τις ευκαιρίες που δίνει ο Δήμος Δημογραφικά χαρακτηριστικά Παραγωγική δομή ΠολλέςθέσειςεργασίαςστοΔήμο και την ευρύτερη περιοχή Υπάρχει σταθερός πληθυσμός, αλλά και μια μεγάλη μάζα παραθεριστικού πληθυσμού Αύξηση του πληθυσμού (νέες οικογένειες, μετανάστευση κλπ) χωρίς παράλληλη ανάπτυξη των υποδομών Μεγάλο ποσοστό παραθεριστών Ευκαιρίες για απασχόληση στην περιοχή, έτσι πολλοί κάτοικοι θα μπορούν να δουλεύουν κοντά στο σπίτι τους, χωρίς να χρειάζονται να πηγαινοέρχονται σε άλλες περιοχές Η ύπαρξη σταθερού πληθυσμού βοηθά στην καλύτερη οργάνωση της κοινωνίας, όπως επίσης ασκεί πιέσεις για ένταξη στο σχέδιο των εκτός σχεδίου οικισμών Τα έσοδα που φέρνει ο παραθεριστικός πληθυσμός μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε υποδομές για τους μόνιμους κατοίκους Δημιουργίες εστιών φτώχειας στις οποίες ζουν κυρίως οι μετανάστες, χωρίς τις κατάλληλες υποδομές για να υποστηριχθούν Αύξηση της ανεργίας Το μεγάλο ποσοστό των παραθεριστών δημιουργεί μεγάλο αριθμό θέσεων εργασίας μόνο για τους καλοκαιρινούς μήνες, ανοίγοντας έτσι κι άλλο τη ψαλίδα μεταξύ κατοίκων και ορεινών/παραθαλάσσιων οικισμών Οικιστικό δίκτυο Μετατροπή της β κατοικίας σε κύρια Οι οικισμοί εκτός σχεδίου βρίσκονται κοντά μεταξύ τους Αυθαίρετη δόμηση Δημιουργία οικισμών κοντά σε ελώδεις περιοχές με κουνούπια Μετατροπή της παραθεριστικής κατοικίας σε μόνιμη, χωρίς το σχετικό σχεδιασμό Πυκνή δόμηση με μικρά οικόπεδα και πολύ λίγους ελεύθερους χώρους για κοινόχρηστες λειτουργίες Υπερτοπικά κέντρα χωρίς πρόβλεψη για πρόσβαση και ένταξη στον ιστό Η μετατροπή της β κατοικίας σε κύρια μπορεί να βοηθήσει στη μελλοντική άμβλυνση των αντιθέσεων μεταξύ χειμώνα και καλοκαιριού στην περιοχή Δυνατότητα σύνδεσης των οικισμών εκτός σχεδίου όταν αυτοί ενταχτούν Η συνεχής δόμηση χωρίς σχεδιασμό θα εντείνει τα προβλήματα των οικισμών, αφού θα τους σπρώχνει και σε περιοχές είτε που πρέπει να προστατευθούν και να μην πειραχθούν, είτε που είναι επικίνδυνοι για τη δημόσια υγεία (ελώδεις περιοχές) Η δόμηση χωρίς συντελεστές θα δημιουργήσει χώρους πυκνοκατοικημένους και ασφυκτικούς Πίνακας ανάλυσης SWOT Φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι Τεχνική και κοινωνική υποδομή Θεσμικό πλαίσιο Ύπαρξη φυσικού περιβάλλοντος που αναβαθμίζει αισθητικά την περιοχή Παραλίες και ορεινές περιοχές που προσελκύουν επισκέπτες από την Αθήνα Ύπαρξη περιοχών Natura Ύπαρξη υδροβιότοπου και λίμνης Μαραθώνα με υπερτοπική σημασία Ύπαρξη αρχαιολογικών χώρων διεθνούς σημασίας Περιοχή πλούσια σε αρχαιολογικά ευρήματα και ιστορικές τοποθεσίες Ύπαρξη χώρου για θεατρικές παραστάσεις (παλιό Δημαρχείο) Ολυμπιακές εγκαταστάσεις Μουσεία που προσελκύουν επισκέπτες Δημοτικό πρόγραμμα «βοήθεια στο σπίτι» για τους κατοίκους των απομονωμένων περιοχών και τους ηλικιωμένους Επαρκείς χώροι στάθμευσης Ύπαρξη ευρύτερου σχεδιασμού (ΡΣΑ, ΓΠΣ κλπ) Προστατευόμενες περιοχές NATURA και Εθνικοί Δρυμοί Ύπαρξη θεσμοθετημένου σχεδίου προστασίας για το πάρκο του Σχοινιά Υποβάθμιση του δασικού πλούτου και του τοπίου Μόλυνση εδάφους και υπεδάφους Πίεση στον υδροβιότοπο από τις περιοχές κατοικίας/τουρισμού Προβλήματα στο σύστημα αυτόματης πυρόσβεσης του Πάρκου Σχοινιά Περιβαλλοντικά προβλήματα στις παραλίες Αλμύρανση υπόγειων υδάτων Έλλειψη ανάδειξης και ενιαίου σχεδιασμού/σύνδεσης αρχαιολογικών και άλλων υπερτοπικών σημείων Οριακή η επάρκεια του σχολείου και του ιατρείου λόγω αύξησης του πληθυσμού Ανάγκη για κατασκευή πολιτιστικών κέντρων και κέντρων απασχόλησης των κατοίκων Έλλειψη δημόσιων χώρων συγκέντρωσης και αθλητικών εγκαταστάσεων Έλλειψη δημοτικής συγκοινωνίας που να εξυπηρετεί τους πιο απομακρυσμένους οικισμούς Έλλειψη σωστού οδικού δικτύου, όπως και της σήμανσης και του φωτισμού στους δρόμους Ανεπαρκής ύδρευση και αποχέτευση Ελλείψεις στο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων Ανύπαρκτο σύστημα ανακύκλωσης Μη αξιοποίηση Ολυμπιακών εγκαταστάσεων Μη αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης Έλλειψη αποτελεσματικού θεσμικού πλαισίου προστασίας των καμένων εκτάσεων Ελλιπής τήρηση του θεσμικού πλαισίου προστασίας του Πάρκου του Σχοινιά Ελλιπές σχέδιο προστασίας των αρχαιολογικών χώρων της περιοχής Έλλειψη σχεδιασμού που να οδηγεί σε ενιαία οικιστικά σύνολα και όχι σε ασυνέχειες Αν και υπάρχει Σχέδιο, υπήρξαν πολλές ενστάσεις που εμπόδισαν την εφαρμογή του Εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος για αναβάθμιση περιοχής Δημιουργία πόλων έλξης τόσο φυσικής ομορφιάς όσο και αρχαιολογικής σημασίας Εκμετάλλευση κοινόχρηστων κτιρίων για κάποιες δημόσιες υπηρεσίες που λείπουν, όπως και για δημιουργία περισσότερων χώρων συγκέντρωσης για τους κατοίκους Δυνατότητα υδροδότησης από τις εγκαταστάσεις ΣΥΔΑΠ Μαραθώνα που βρίσκονται αρκετά κοντά Μέσω του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου μπορούν να αναδειχτούν οι προστατευόμενες περιοχές Το κατάλληλο Σχέδιο θα αναδιαμορφώσει και θα δώσει ανάσα στην περιοχή, ενοποιώντας την Δημιουργία μη αντιστρέψιμων προβλημάτων στο φυσικό τοπίο και τη γεωμορφολογία της περιοχής Σταδιακή υποβάθμιση και εγκατάλειψη των αρχαιολογικών χώρων και των λοιπών υπερτοπικών σημείων της περιοχής Ανάγκη των κατοίκων να στραφούν στην ευρύτερη περιοχή για την εξυπηρέτηση τους και την αναψυχή Ανάγκη να μετακομίσουν σε άλλες πόλεις που θα εξυπηρετούν τις ανάγκες τους Οριστική εγκατάλειψη των Ολυμπιακών εγκαταστάσεων, μη αξιοποιώντας ένα τεράστιο έργο Η αυθαίρετη δόμηση θα οδηγήσει σε ανάπτυξη των οικισμών με λάθος τρόπους Υποβάθμιση, ακόμα και καταστροφή φυσικών πόρων της περιοχής που θα έπρεπε να προστατεύονται Υποβάθμιση των αρχαιολογικών χώρων Περαιτέρω απομόνωση των οικισμών 27