ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ : ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ :

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ : ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ : ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ : ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΔΗΜΟΙ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ (ΑΘΗΝΑ, ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ, ΒΥΡΩΝΑΣ, ΕΛΕΥΣΙΝΑ) ΜΑΚΡΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΑΘΗΝΑ 2011

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 7 ABSTRACT... 8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 9 1. ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ... 13 1.1 ΟΡΙΣΜΟΣ - ΕΝΝΟΙΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ... 13 1.2. ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ - ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ... 15 1.3 ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΙΜΑ ΥΛΙΚΑ... 15 1.3.1 Χαρτί... 16 1.3.2. Γυαλί... 17 1.3.3. Σιδηρούχα μέταλλα... 18 1.3.4. Αλουμίνιο... 19 1.3.5. Πλαστικά... 20 1.3.6. Ζυμώσιμο κλάσμα... 22 1.4. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΥΛΙΚΩΝ... 23 1.4.1. Ηλεκτρικές & Ηλεκτρονικές Συσκευές:... 24 1.4.2. Συσκευασίες:... 25 1.4.3. Μπαταρίες:... 25 1.4.4. Ορυκτέλαια:... 27 1.4.5. Λάστιχα:... 27 1.4.6. Οχήματα:... 29 1.4.7. Συσσωρευτές:... 30 1.4.8. Απόβλητα Κατασκευών & Κατεδαφίσεων:... 30 1.4.9. Φάρμακα:... 32 1.4.10 Διαχείριση Τηγανέλαιου... 33 1.5 ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΟΓΗ ΣΤΗΝ ΠΗΓΗ... 34 1.5.1. Μέθοδοι Διαλογής στην πηγή:... 34 1.6 ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕ ΛΟΙΠΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ... 38 1.6.1 Μηχανική Ανακύκλωση... 38 1.6.2. Βιολογικές Μέθοδοι Επεξεργασίας... 38 1.6.3. Μονάδες Μηχανικής και Βιολογικής Επεξεργασίας... 39 1.7 ΆΛΛΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ... 40 1.7.1. Θερμικές Μέθοδοι Επεξεργασίας... 40 1.7.2. Υγειονομική Ταφή... 41 2. ΘΕΣΜΙΚΟ - ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΗΝ Ε.Ε. ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 42 2.1. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ... 42 2.2 ΘΕΣΜΙΚΟ - ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΗΝ Ε.Ε... 45 2.2.1. Οδηγία-πλαίσιο για τα στερεά απόβλητα 2006/12... 45 2.2.2. Η νέα Οδηγία - πλαίσιο 2008/98 για τα στερεά απόβλητα... 46 2.2.3. Οδηγία για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασιών 94/62... 48 2.2.4 Οδηγίες για τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού... 48 2.2.5 Λοιπές Κοινοτικές Οδηγίες... 49 2

2.3 ΕΘΝΙΚΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ... 50 2.3.1. Κ.Υ.Α. 509/2727/2003 «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης - Ε.Σ.Δ.Α.»... 50 2.3.2. Εναρμόνιση εθνικού δικαίου με τις Οδηγίες για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασιών - Ν.2939/2001... 51 2.3.3. Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης... 52 2.3.4 Μεταφορά της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα στο εθνικό δίκαιο... 58 3. ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ... 61 3.1. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΟΔΗΓΙΩΝ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ - ΣΧΕΔΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΣ... 61 3.2 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ... 62 3.2.1 Διαλογή στην Πηγή... 63 3.2.2 Επεξεργασία σύμμεικτων απορριμμάτων... 63 3.2.3 Συλλογή ειδικών αποβλήτων στους εξυπηρετούμενους δήμους... 65 3.2.4 Εκτροπή Βιοαποδομησίμων:... 68 3.3 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ... 68 3.4 ΟΦΕΛΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ... 70 3.4.1 Περιβαλλοντικά Οφέλη Ανακύκλωσης... 70 3.4.2 Άλλα σημαντικά οφέλη... 71 4. ΈΡΕΥΝΑ... 72 4.1 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΈΡΕΥΝΑΣ... 72 4.1.1 Γενικά Στοιχεία / Είδος & Ποσότητα Ανακυκλώσιμων Απορριμμάτων... 72 Συγκεντρωτικά Στοιχεία και για τους 4 δήμους - Συνολική Εικόνα... 77 4.1.2 Χρηματοδότηση ανακύκλωσης... 78 4.1.3 Τελική Διαχείριση Ανακυκλώσιμων Απορριμμάτων - Διαχείριση Μη Ανακυκλώσιμων Απορριμμάτων... 79 4.1.4 Κάδοι Ανακύκλωσης / Συχνότητα Δρομολογίων Απορριμματοφόρων... 80 4.1.5 Συνδυασμός ανακύκλωσης με άλλα περιβαλλοντικά προγράμματα... 81 4.1.6 Προβλήματα / Ελλείψεις που προκύπτουν σχετικά με την ανακύκλωση... 83 4.1.7 Μελλοντικά Σχέδια... 84 4.1.8 Απασχόληση... 85 4.1.9 Κοινά προβλήματα - προτάσεις / επισημάνσεις των υπό εξέταση δήμων:... 85 4.1.10 Οικονομικές, Κοινωνικές και Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις... 86 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ... 88 5.1 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 88 5.2 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ... 92 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι (ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ)... 93 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ (ΠΙΝΑΚΑΣ)... 94 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 95 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ... 101 3

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΕ ΑΕΚΚ ΑΗΗΕ ΑΛΕ ΑΣΑ BE ΔΕ ΕΔΟΕ ΑΕ ΕΔΣΑΠ ΕΕ ΕΕΑΑ ΕΕΔΣΑ ΕΕΣΔΑ ΕΚ ΕΛΛ.Α.Δ.Α. ΕΛΤΕΠΕ ΑΕ ΕΜΑΚ ΕΟΕΔΣΑΠ ΕΠΕ ΕΣΔΑ ΕΣΔΚΝΑ ΕΣΠΑ ΚΔΑΥ ΚΕΠΕΔ ΑΕ ΚΥΑ ΜΒΕ ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ ΟΕΔΑ ΟΣΔΑ Ανώνυμη Εταιρεία Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού Απόβλητα Λιπαντικών Ελαίων Αστικά Στερεά Απόβλητα Βελτιωτικό Εδάφους Δημοτική Επιχείρηση Εναλλακτική Διαχείριση Οχημάτων Ελλάδας ΑΕ Εναλλακτική Διαχείριση Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων Ευρωπαϊκή Ένωση Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης Ελληνική Εταιρεία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Ειδικά Εθνικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ελληνική Αρχιτεκτονική Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης Ελληνική Τεχνολογία Περιβάλλοντος ΑΕ Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίησης Εθνικός Οργανισμός Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών & άλλων Προιόντων Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων Ενιαίος Σύνδεσμος Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών Κέντρο Εναλλακτικής Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ΑΕ Κοινή Υπουργική Απόφαση Μηχανική Βιολογική Επεξεργασία Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διάθεσης Απορριμμάτων Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Απορριμμάτων 4

ΟΤΑ Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης ΟΤΚΖ Οχήματα Τέλους Κύκλου Ζωής ΠΔ Προεδρικό Διάταγμα ΠΕΣΔΑ Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων ΠΟΠ Πληρώνω Όσο Πετάω ΣΔΑ Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων ΣΣΕΔ Συστήματα Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης ΣΥΔΕΣΥΣ ΑΕ Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσσωρευτών ΑΕ ΤΑ Τοπική Αυτοδιοίκηση ΥΑ Υπουργική Απόφαση ΥΠΕΚΑ Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής ΥΠΕΧΩΔΕ Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων ΦΟΔΣΑ Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ΧΥΤ Χώρος Υγειονομικής Ταφής ΧΥΤΑ Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων ΧΥΤΥ Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων PAYT Pay As You Throw PET Polyethylene Terephthalate ( Πολυεστέρας Τερεφθαλικού Πολυαιθυλενίου) PVC Polyvinyl Chloride ( Πολυβινυλοχλωρίδιο ή κοινώς βινύλιο) RDF Refuse Derived Fuels (Απορριμματογενή Καύσιμα) SRF Solid Recovered Fuel (Στερεό Ανακτηθέν Καύσιμο) 5

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή της εργασίας μου κ. Αγησίλαο Οικονόμου, για την καθοδήγησή του και την πολύτιμη συμβολή του σε κάθε φάση της δημιουργίας της. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τα στελέχη των δήμων Αθηναίων, Περιστερίου, Βύρωνα και Ελευσίνας, για την παροχή των απαραίτητων για την ολοκλήρωση της εργασίας, στοιχείων. 6

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα εργασία γίνεται μια προσπάθεια ανάλυσης της ανακύκλωσης ως μεθόδου διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων εστιάζοντας στην εφαρμογή της σε τοπικό επίπεδο. Για το λόγο αυτό παρουσιάζονται τα είδη των ανακυκλώσιμων υλικών, οι μέθοδοι επεξεργασίας των απορριμμάτων μέσω της ανακύκλωσης, η νομοθεσία και η εφαρμογή της ανακύκλωσης σε τοπικό επίπεδο με ιδιαίτερη έμφαση στην περιγραφή της κατάστασης στην Αττική. Ιδιαίτερα σημαντικό κεφάλαιο αποτελεί η μελέτη των δήμων Αθηναίων, Περιστερίου, Βύρωνα και Ελευσίνας που πραγματοποιήθηκε μέσω σχετικής έρευνας. Η εργασία ολοκληρώνεται με τη διεξαγωγή συμπερασμάτων και τη διατύπωση προτάσεων μέσω των οποίων είναι δυνατή η βελτίωση της διαδικασίας εφαρμογής της ανακύκλωσης στους συγκεκριμένους δήμους. 7

ABSTRACT With the present study an effort is made in order to analyze recycling as a method of management of municipal solid waste by focusing on implementation at local level. For this reason the types of recyclable materials, methods of managing waste through recycling, legislation and implementation of recycling at local level with particular emphasis on describing the situation in Attica, are presented. A particularly important chapter is the study of the municipalities of Athens, Peristeri, Byrona and Elefsina, made through specific research. The study is accomplished by carrying out conclusions and proposals through which it is possible to improve the implementation process of recycling in these municipalities. 8

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η διαχείριση των απορριμμάτων αποτελεί ένα από τα πλέον σύνθετα και δύσκολα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η χώρα μας, όπως και κάθε σύγχρονη κοινωνία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση με σύνθημα Ευρώπη κοινωνία της ανακύκλωσης μπαίνει πλέον σε εντελώς νέα και διαφορετική στρατηγική για τη διαχείριση των αποβλήτων. Καθώς λοιπόν η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στόχο τη μείωση και αξιοποίηση των αποβλήτων, η προώθηση της ανακύκλωσης είναι επιβεβλημένη. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην οποία ανήκει η αρμοδιότητα της διαχείρισης των απορριμμάτων οφείλει να προσαρμόσει την πολιτική της στις νέες μεθόδους, να τηρήσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας για την εφαρμογή της εναλλακτικής διαχείρισης των απορριμμάτων και να αναλάβει ενεργό ρόλο στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού στις νέες συνθήκες. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση ως ο εγγύτερος στον πολίτη βαθμός Διοίκησης, οφείλει και προσπαθεί να το κάνει, να καλλιεργήσει στην κοινωνία συνείδηση φιλική προς το περιβάλλον και να προωθήσει την ανακύκλωση. Η ανακύκλωση του χαρτιού, του γυαλιού, του αλουμινίου, του πλαστικού καθώς και η εναλλακτική διαχείριση και ανακύκλωση ειδικών κατηγοριών αποβλήτων είναι προφανές ότι αν εφαρμοστούν αυστηρά μπορούν να μειώσουν σημαντικά τα στερεά απορρίμματα συμβάλλοντας στην προστασία του φυσικού και αστικού περιβάλλοντος και στη βιώσιμη αειφόρο ανάπτυξη. Σκοπός - Στόχος της εργασίας Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η όσο το δυνατόν πληρέστερη καταγραφή και ανάλυση της ανακύκλωσης ως μεθόδου διαχείρισης των Α.Σ.Α. με έμφαση στην εφαρμογή της σε δήμους της Αττικής. Ειδικότερα στόχος της εργασίας είναι η αποτύπωση της κατάστασης εφαρμογής της ανακύκλωσης από τους δήμους Αθηναίων, Περιστερίου, Βύρωνα και Ελευσίνας που αποτελούν και τη μελέτη περίπτωσης της εργασίας. 9

Υπόθεση Εργασίας Η υπόθεση εργασίας όπως προέκυψε από τη θεωρητική ανάλυση που διεξήχθη στα πλαίσια της εργασίας, είναι η εξής: Οι Ο.Τ.Α. συμβάλλουν ως ένα βαθμό στην προώθηση της ανακύκλωσης σε τοπικό επίπεδο και στην ολοκλήρωσή του απαιτείται η ενεργός συμμετοχή των πολιτών. Σύμφωνα με την παραπάνω υπόθεση εργασίας, οι βασικές παράμετροι που διερευνώνται στην παρούσα εργασία είναι οι μέθοδοι ανακύκλωσης των απορριμμάτων, ο βαθμός εφαρμογής τους από τους Ο.Τ.Α. καθώς και ζητήματα που προκύπτουν κατά την εφαρμογή (οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, προβλήματα - ελλείψεις και λοιπές σχετικές με την ανακύκλωση δράσεις των Ο.Τ.Α.). Οι παράμετροι αυτοί, διερευνώνται μέσω συγκεκριμένης μελέτης περίπτωσης, η οποία αφορά τους δήμους Αθηναίων, Περιστερίου, Βύρωνα και Ελευσίνας. Μέσα - Μεθοδολογία Η εργασία αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος αφορά τη θεωρητική προσέγγιση του θέματος, η συγγραφή του οποίου πραγματοποιήθηκε έπειτα από τη συλλογή πληροφοριών και στοιχείων από σχετικά βιβλία, μελέτες και δικτυακούς τόπους. Το δεύτερο μέρος της εργασίας περιλαμβάνει την έρευνα και την ανάλυση των αποτελεσμάτων αυτής. Η έρευνα είχε τη μορφή της μελέτης περιπτώσεων και πραγματοποιήθηκε μέσω συνεντεύξεων με τους πλέον αρμόδιους για την εφαρμογή της ανακύκλωσης, σε επιλεγμένους δήμους της Αττικής. Οι δήμοι της Αττικής που επελέγησαν ήταν οι κάτωθι: Αθηναίων Περιστερίου Βύρωνα Ελευσίνας Τα κριτήρια επιλογής των παραπάνω δήμων αφορούσαν κυρίως στα εξής: Σύμφωνα με τα προσωρινά αποτελέσματα του μόνιμου πληθυσμού της απογραφής του 2011, ο δήμος Αθηναίων είναι ο μεγαλύτερος πληθυσμιακά δήμος της χώρας και κατ επέκταση και της Αττικής με 655.780 κατοίκους. Ομοίως ο δήμος Περιστερίου είναι ο τρίτος μεγαλύτερος δήμος της Αττικής μετά τον Πειραιά με 138.920 κατοίκους. Το κριτήριο του μεγέθους του 10

πληθυσμού ενός δήμου είναι από τα πιο σημαντικά καθώς όσο περισσότεροι είναι οι κάτοικοι αναπόφευκτα τόσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα των απορριμμάτων που παράγεται και κατ επέκταση η ανάγκη εφαρμογής προγραμμάτων ανακύκλωσης. Ο δήμος Βύρωνα ανήκει μεταξύ των Ο.Τ.Α. της Αττικής που όχι μόνο δεν συνεργάζεται με την Ε.Ε.Α.Α. (σύστημα μπλε κάδων), αλλά διαθέτει και δικό του σύστημα διαλογής στην πηγή, γεγονός που προξένησε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για περαιτέρω μελέτη της περίπτωσης του στο θέμα της ανακύκλωσης. Παράλληλα για το δήμο Ελευσίνας παρατηρήσαμε ότι υπάρχει πληθώρα ενημερωτικού υλικού (άρθρα εφημερίδων, διαδίκτυο) που τον χαρακτηρίζει ως πρότυπο δήμο στον τομέα της ανακύκλωσης, παρατήρηση η οποία μας παρακίνησε να τον συμπεριλάβουμε μεταξύ των δήμων της έρευνας μας. Οι συνεντεύξεις ελήφθησαν από άτομα τα οποία ήταν τα πλέον υπεύθυνα να μας ενημερώσουν για την κατάσταση της ανακύκλωσης στο δήμο τους, καθώς η θέση που κατείχαν τους επέτρεπε να γνωρίζουν τα σχετικά με τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της ανακύκλωσης θέματα. Συγκεκριμένα στο δήμο Αθηναίων πραγματοποιήθηκε συνέντευξη με τον Αντιδήμαρχο Καθαριότητας & Περιβάλλοντος, ενώ κάποια στοιχεία δόθηκαν και από το γραφείο της Διεύθυνσης Καθαριότητας. Στο δήμο Περιστερίου συνέντευξη πραγματοποιήθηκε με τον Διευθυντή Καθαριότητας, στο δήμο Βύρωνα με τον Υπεύθυνο για την Ανακύκλωση που ανήκε και αυτός στο Τμήμα Καθαριότητας και τέλος στο δήμο Ελευσίνας η συνέντευξη δόθηκε από υπάλληλο του Γραφείου Περιβάλλοντος του δήμου που ήταν αρμόδιος και πλήρως καταρτισμένος για το ζήτημα της ανακύκλωσης στο δήμο. Για την επιτυχία και την αποτελεσματικότητα των παραπάνω συνεντεύξεων καταρτίστηκε σχετικό ερωτηματολόγιο που εξυπηρετούσε τον στόχο της έρευνάς μας, δηλαδή την αποτύπωση της κατάστασης εφαρμογής της ανακύκλωσης στους συγκεκριμένους δήμους. Διάρθρωση εργασίας Η εργασία διαρθρώνεται σε πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο αρχικά προσδιορίζονται ορισμένες βασικές έννοιες. Ειδικότερα προσδιορίζονται οι έννοιες της ανακύκλωσης και των αστικών απορριμμάτων. Εν συνεχεία περιγράφεται η σύνδεση της ανακύκλωσης με την προστασία του περιβάλλοντος και συμβολή της στη λεγόμενη πράσινη ανάπτυξη. Επόμενη ενότητα του πρώτου κεφαλαίου είναι αυτή που αφορά στις κατηγορίες των ανακυκλώσιμων υλικών στην οποία περιγράφονται τόσο τα είδη όσο και οι τρόποι διαχείρισης αυτών. Επιπλέον στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζονται αναλυτικά οι μέθοδοι διαλογής στην πηγή καθώς και οι μέθοδοι επεξεργασίας απορριμμάτων στις οποίες εμπλέκεται η ανακύκλωση. 11

Στο τέλος του κεφαλαίου παρουσιάζονται συνοπτικά άλλες μέθοδοι επεξεργασίας απορριμμάτων εκτός ανακύκλωσης. Το δεύτερο κεφάλαιο αφορά στο θεσμικό - νομικό πλαίσιο για την ανακύκλωση στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα. Αρχικά περιγράφονται οι αρχές και πολιτικές της Ε.Ε. για τη διαχείριση των απορριμμάτων και την ανακύκλωση, ενώ στην συνέχεια γίνεται αναφορά στο θεσμικό - νομικό πλαίσιο για την ανακύκλωση στην Ε.Ε. και πώς αυτό ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία. Στο κεφάλαιο αυτό διαφαίνεται και ο ρόλος των Ο.Τ.Α. ως αρμοδίων φορέων για τη διαχείριση των Α.Σ.Α.. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται μια προσπάθεια περιγραφής του τρόπου εφαρμογής της ανακύκλωσης σε τοπικό επίπεδο. Παρουσιάζεται ο θεσμός των ΠΕ.Σ.Δ.Α., ενώ γίνεται εκτενής αναφορά στην εφαρμογή της ανακύκλωσης στην Αττική με στοιχεία που αφορούν στη διαλογή στην πηγή, την επεξεργασία των σύμμεικτων απορριμμάτων, τη συλλογή ειδικών αποβλήτων στους εξυπηρετούμενους δήμους και την εκτροπή των βιοαποδομήσιμων. Στο τέλος του κεφαλαίου περιγράφεται η σημασία της ανακύκλωσης για την τοπική αυτοδιοίκηση και τα οφέλη αυτής. Το τέταρτο κεφάλαιο αφορά στην αποτύπωση της εικόνας εφαρμογής της ανακύκλωσης στους δήμους Αθηναίων, Περιστερίου, Βύρωνα και Ελευσίνας, όπως προέκυψε από τα αποτελέσματα της έρευνας, η οποία διεξήχθη μέσω της διαδικασίας των συνεντεύξεων προς τα αρμόδια για την ανακύκλωση στελέχη των εξεταζόμενων δήμων, τα οποία και περιγράφονται αναλυτικά. Τέλος η εργασία ολοκληρώνεται με το πέμπτο κεφάλαιο όπου ανακεφαλαιώνονται τα συμπεράσματα που προέκυψαν αφενός από θεωρητική προσέγγιση του θέματος και αφετέρου από την επιτόπια έρευνα στους δήμους Αθηναίων, Περιστερίου, Βύρωνα και Ελευσίνας. Στη συνέχεια παρατίθενται ορισμένες προτάσεις για τη βελτίωση της εφαρμογής της ανακύκλωσης στους υπό εξέταση δήμους. 12

1. ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Εισαγωγή Σε αυτό το κεφάλαιο αρχικά γίνεται μια προσπάθεια εννοιολογικού προσδιορισμού ορισμένων όρων. Στη συνέχεια παρουσιάζεται συνοπτικά η σχέση της ανακύκλωσης με την προστασία του περιβάλλοντος και την πράσινη ανάπτυξη. Για την προσέγγιση του σημαντικού ζητήματος της ανακύκλωσης και της επίδρασής του στο περιβάλλον κρίθηκε απαραίτητη η παρουσίαση όλων των κατηγοριών ανακυκλώσιμων υλικών, της σχέσης μεταξύ ανακύκλωσης και διαλογής στην πηγή καθώς και του συνδυασμού της ανακύκλωσης με λοιπές μεθόδους επεξεργασίας απορριμμάτων. Στο τέλος του κεφαλαίου γίνεται αναφορά σε άλλες μεθόδους επεξεργασίας των απορριμμάτων. 1.1 Ορισμός - έννοια ανακύκλωσης Με τον όρο ανακύκλωση αναφερόμαστε σε : οιαδήποτε εργασία ανάκτησης με την οποία τα απόβλητα μετατρέπονται εκ νέου σε προϊόντα, υλικά ή ουσίες που προορίζονται είτε να εξυπηρετήσουν και πάλι τον αρχικό τους σκοπό είτε άλλους σκοπούς. Περιλαμβάνει την επανεπεξεργασία οργανικών υλικών αλλά όχι την ανάκτηση ενέργειας και την επανεπεξεργασία σε υλικά που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ως καύσιμα ή σε εργασίες επίχωσης (άρθρο 3) (Οδηγία 2008/98/ΕΚ). Πριν προχωρήσουμε σε περαιτέρω περιγραφή και ανάλυση της έννοιας της ανακύκλωσης είναι πολύ σημαντικό να προσδιορίσουμε εννοιολογικά τον όρο αστικά απορρίμματα. Ως αστικά απορρίμματα θεωρούνται όλα τα απόβλητα που προκύπτουν ως κατάλοιπα από την καθημερινή ζωή του ανθρώπου και τα οποία λόγω της φύσης ή της σύστασής τους μπορούν να συλλεχθούν, να μεταφερθούν και να διατεθούν με συνήθεις τρόπους (Καλδέλλης και Κονδύλη, 2005 Β σελ. 8). Τα αστικά απορρίμματα χωρίζονται ως εξής: Οικιακά : θεωρούνται τα κατάλοιπα κάθε είδους τα οποία συλλέγονται σε πλαστικές ή χάρτινες σακούλες όπως υπολείμματα τροφών, χαρτιά κλπ. Ως δημοτικά στερεά απόβλητα χαρακτηρίζονται ετερογενείς συλλογές οικιακών αποβλήτων, η φύση των οποίων διαφέρει ανά περιοχή. 13

Εμπορικά: είναι αυτά που τοποθετούνται σε διαφόρων μεγεθών δοχεία ή σάκους ή ακόμα και σε μεγάλους υποδοχείς (containers) ενώ η συλλογή και η διάθεσή τους είναι όμοια με αυτή των οικιακών απορριμμάτων. Ογκώδη: είναι αντικείμενα εγκαταλελειμμένα σε δημόσιους χώρους ή τοποθετημένα σε καθορισμένες θέσεις. Επικίνδυνα: ως επικίνδυνα νοούνται όλα τα απορρίμματα που περιέχουν ουσίες ή υλικά σε συγκεντρώσεις που τα καθιστούν επικίνδυνα για την υγεία και το περιβάλλον. Ειδικά : είναι τα απορρίμματα που χρήζουν ειδικού τρόπου συλλογής, μεταφοράς και διάθεσης και σε αυτά περιλαμβάνονται μεταξύ των άλλων όλα τα αδρανή και τα κατάλοιπα δημοσίων έργων και τα μολυσματικά απορρίμματα των νοσοκομείων (Καλδέλλης και Κονδύλη, 2005 Β ). Η μέση ποιοτική σύσταση των αστικών απορριμμάτων στην Ελλάδα απεικονίζεται στο παρακάτω διάγραμμα: Διάγραμμα 1 : Μέση ποιοτική σύσταση αστικών αποβλήτων Πηγή: http://www.eedsa.gr/contents.aspx?catid=95 (τελευταία επίσκεψη 11/09/2011) 14

1.2. Ανακύκλωση - Προστασία του Περιβάλλοντος & Πράσινη Ανάπτυξη Η ανακύκλωση περιγράφεται ως η διαδικασία της συστηματικής συλλογής, διαλογής και επαναφοράς των χρήσιμων υλικών από τα απορρίμματα στον κοινωνικό και οικονομικό κύκλο ζωής (http://www.anakyklosi.com.gr/site.php?&file=pages.xml&catid=27, τελευταία επίσκεψη 01/09/2011). Παράλληλα αποτελεί μια εκ των πολιτικών για την προστασία του περιβάλλοντος και κατέχει εξέχουσα θέση μεταξύ των συζητήσεων για τη λεγόμενη πράσινη ανάπτυξη. Η ανάπτυξη είναι πράσινη όταν στηρίζεται στην ενιαία και αδιαίρετη τριάδα των βασικών της πυλώνων: της οικονομικής ανάπτυξης, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της προστασίας του περιβάλλοντος. (Αρβανίτης, 2011). Η σχέση των μεθόδων διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων (Α.Σ.Α.) με την πράσινη ανάπτυξη, αφορά στον προσδιορισμό της επίδρασης της κάθε μεθόδου στην οικονομική ανάπτυξη, στην κοινωνική δικαιοσύνη και στην προστασία περιβάλλοντος (στο καθέν α χωριστά καθώς και στο σύνολο των τριών). Η ανακύκλωση έχει πολλές θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις κυρίως ως προς την αποφυγή των επιπτώσεων που θα είχαν τα ανακυκλωμένα Α.Σ.Α. ως απορρίμματα, αλλά και αποφυγή των επιπτώσεων που θα είχαν τα νέα προϊόντα, που δεν αξιοποιούν τα ανακυκλώσιμα υλικά των ΑΣΑ. Τις επιπτώσεις αυτές σε συνδυασμό και με πολλές άλλες θα δούμε αναλυτικά σε επόμενο κεφάλαιο. Ωστόσο είναι σημαντικό να αναφερθεί πώς όταν τα οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη της ανακύκλωσης κατανέμονται με τρόπο κοινωνικά δίκαιο επιτυγχάνεται η λεγόμενη πράσινη ανάπτυξη. 1.3 Ανακυκλώσιμα Υλικά Ανακυκλώσιμα υλικά στα απορρίμματα Tα απορρίμματα που μπορούν να ανακυκλώνονται περιλαμβάνουν κυρίως (http://aix.meng.auth.gr/lhtee/education/swm3.pdf, τελευταία επίσκεψη 09/09/2011) : 1. Xαρτιά, χαρτόνια. 2. Γυαλιά. 3. PVC και άλλα πλαστικά. 4. Mέταλλα όπως σίδηρος, αλουμίνιο, ψευδάργυρος κ.λπ. 15

5. Ζυμώσιμο κλάσμα (οργανικά απόβλητα). 6. Oρυκτέλαια. 7. Bιομηχανικά απόβλητα. 8. Mεγάλα απορρίμματα όπως έπιπλα που γίνονται αντίκες, μεταχειρισμένα αυτοκίνητα, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και άλλες ηλεκτρικές-ηλεκτρονικές συσκευές, κ.λπ. Στη συνέχεια περιγράφονται τα πιο διαδεδομένα υλικά ανακύκλωσης: 1.3.1 Χαρτί Το κλάσμα αυτό είναι κατάλληλο για ανακύκλωση (προς παραγωγή χαρτοπολτού και νέων προϊόντων χάρτου), υπό την προϋπόθεση ότι δεν είναι έντονα ρυπασμένο και βρεγμένο. Ο προσανατολισμός του συνόλου της ελληνικής χαρτοβιομηχανίας στη χρήση ανακυκλωμένου χαρτιού καθιστά την ανακύκλωση χαρτιού αρκετά ελκυστική στη χώρα μας και ήδη υλοποιούνται αρκετά προγράμματα διαλογής στην πηγή και συλλογής, ορισμένα από τα οποία μπορούν να χαρακτηρισθούν και μακροχρόνια ( http://www.ecofokida.gr/node/40, τελευταία επίσκεψη, 11/09/2011). Στις βιομηχανίες το χαρτί αναμειγνύεται με νερό σχηματίζοντας το χαρτοπολτό. Στη συνέχεια διαχωρίζονται οι ίνες του χαρτιού, απομακρύνονται τα μέταλλα και οι διάφορες προσμίξεις. Στο μίγμα προσθέτονται χημικά για απομελάνωση και το τελικό προϊόν έχει χρώμα φαιό. Ο καθαρός πολτός μπορεί να μετατραπεί σε 100% προϊόν ανακυκλωμένου χαρτιού, ενώ μπορεί και να αναμιχθεί με ξυλοπολτό ή παρθένες ίνες για την παραγωγή χαρτιού και χαρτονιού που εν μέρει αποτελούνται από ανακυκλωμένες ίνες. Εάν το χαρτί είναι τσαλακωμένο δε συμφέρει να ανακυκλωθεί καθώς καταλαμβάνει πολύ όγκο, ενώ δεν πρέπει να ανακυκλώνεται ρυπασμένο, πλαστικοποιημένο ή κυρωμένο χαρτί, όπως επίσης ούτε χαρτοπετσέτες ή χαρτιά υγείας (ρυπασμένα και με ευαίσθητες ίνες). 16

Εικόνα 1 : Δυνατότητες διαχείρισης απορριπτόμενου χαρτιού Πηγή: http://aix.meng.auth.gr/lhtee/education/swm3.pdf (τελευταία επίσκεψη 09/09/2011) 1.3.2. Γυαλί Tο κέρδος εδώ, κατά κύριο λόγο, δεν είναι στην πρώτη ύλη αλλά στην εξοικονόμηση ενέργειας. Η ανακύκλωση του γυαλιού περιλαμβάνει μπουκάλια, γυάλινα δοχεία, τζάμια, πιάτα, θερμοανθεκτικά γυαλιά και κρύσταλλα( http://www.ecofokida.gr/node/40, τελευταία επίσκεψη, 11/09/2011). Τα τελικά προϊόντα της ανακύκλωσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε υαλοβάμβακες, fiberglass και σήματα στους δρόμους. Το γυαλί υποδιαιρείται σε κατηγορίες : λευκό, πράσινο και καφέ. Κατά τη συλλογή, το γυαλί θραύεται για να μειωθεί ο όγκος του και δημιουργείται το υαλόθραυσμα. Γυαλί καφέ χρώματος χρησιμοποιείται για μπουκάλια μπύρας και φαρμάκων, τα οποία είναι χημικά ευαίσθητα στο φως, ενώ γυαλί πράσινου χρώματος χρησιμοποιείται για μπουκάλια κρασιών και αναψυκτικών. Προβληματικά κατά την επεξεργασία είναι τα καπάκια, τα πώματα, τα μεταλλικά αντικείμενα και δακτυλίδια, τα κεραμικά, η σκόνη και οι πέτρες, τα οποία πιθανόν να καταστήσουν τα 17

προϊόντα τους ακατάλληλα για χρήση από τη βιομηχανία, επειδή μερικά από αυτά δεν τήκονται στον κλίβανο και δημιουργούν φυσαλίδες στο τελικό προϊόν. Εικόνα 2 : Δυνατότητες διαχείρισης γυαλιού Πηγή: http://aix.meng.auth.gr/lhtee/education/swm3.pdf (τελευταία επίσκεψη 09/09/2011) 1.3.3. Σιδηρούχα μέταλλα Τα σιδερένια κουτιά αποτελούνται από χάλυβα με λεπτή εσωτερική επικάλυψη κασσιτέρου για να αποφεύγεται το σκούριασμά του και για να προστατεύεται το περιεχόμενο του κουτιού ( http://www.ecofokida.gr/node/40, τελευταία επίσκεψη, 11/09/2011). Η επικάλυψη του κουτιού μπορεί να είναι και από χρώμιο. Ο κασσίτερος είναι υλικό μεγάλης αξίας, πολλαπλάσιας αυτής του χάλυβα, και αντιπροσωπεύει το 0,5-1% του συνολικού βάρους του κουτιού. Ως αποκασσιτεροποίηση ορίζεται η διαδικασία ανάκτησης του κασσιτέρου από τα 18

κουτιά. Προηγουμένως, τα κουτιά ισοπεδώνονται ή θραύονται και μεταφέρονται σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας. Mε τη χρήση μαγνητικού διαχωριστή επιτυγχάνεται ο διαχωρισμός των αλουμινένιων από τα σιδερένια κουτιά, τα οποία αφού θραυτούν και δεματοποιηθούν μεταφέρονται στην αντίστοιχη βιομηχανία. Εικόνα 3 : Δυνατότητες διαχείρισης σιδηρούχων μετάλλων Πηγή: http://aix.meng.auth.gr/lhtee/education/swm3.pdf (τελευταία επίσκεψη 09/09/2011) 1.3.4. Αλουμίνιο Eίναι από τις πιο εμπορεύσιμες περιπτώσεις. Tο σημαντικό κέρδος εδώ από την ανακύκλωση, όπως και στο γυαλί, δεν είναι στην πρώτη ύλη (εφόσον αργίλιο υπάρχει άφθονο στο στερεό φλοιό της γης) αλλά στην εξοικονόμηση ενέργειας Η ανακύκλωση του αλουμινίου αφορά κυρίως στα κουτιά αναψυκτικών και μπύρας, ενώ ορισμένα άλλα είδη αλουμινίου που θα 19

μπορούσαν να ανακυκλωθούν είναι υδρορροές, πλαίσια παραθύρων, έπιπλα κήπων και εξαρτήματα αυτοκινήτων. Κατά την ανακύκλωσή τους, τα κουτιά αλουμινίου πρέπει να διαχωρίζονται από τα σιδηρούχα και τα διμεταλλικά (μαγνητικός διαχωρισμός) ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι τα κουτιά του αλουμινίου μπορούν να ανακυκλωθούν άπειρες φορές ( http://www.ecofokida.gr/node/40, τελευταία επίσκεψη, 11/09/2011). Εικόνα 4 : Δυνατότητες διαχείρισης μη σιδηρούχων μετάλλων Πηγή: http://aix.meng.auth.gr/lhtee/education/swm3.pdf (τελευταία επίσκεψη 09/09/2011) 1.3.5. Πλαστικά H ανακύκλωση πλαστικών είναι γενικά δύσκολη και πολλές φορές οικονομικά ασύμφορη. Aπό περιβαλλοντική άποψη είναι σημαντική γιατί πολλά πλαστικά που περιέχουν χλώριο 20

(π.χ. πολυβινυλοχλωρίδιο) όταν καίγονται παράγουν πολύ τοξικές ενώσεις (διοξίνες και φύρανες) και γιατί τα πιο πολλά πλαστικά διασπώνται δύσκολα. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των πλαστικών, είναι η σχέση βάρους: όγκου που φτάνει και μέχρι 1:3. Υπάρχουν πολλά προβλήματα με τα πλαστικά από την άποψη της δυνατότητας ανακύκλωσής τους. Αυτά οφείλονται στο ότι: (α) υπάρχουν πολλές ποιότητες και τύποι πλαστικών με διαφορετικές φυσικές ιδιότητες και χημική σύσταση, (β) είναι αρκετά δύσκολο να αναγνωρισθούν εύκολα, ακόμα και εάν φαίνονται ίδια (π.χ. πλαστικά μπουκάλια), (γ) υπάρχουν σε αυτά πολλές προσμίξεις. Λόγω της χαρακτηριστικής σχέσης όγκου:βάρους, τα πλαστικά μπουκάλια θραύονται και δεματοποιούνται για την οικονομικότερη μεταφορά τους στη βιομηχανία, όπου κατά την επεξεργασία τους απομακρύνονται οι προσμίξεις (ετικέτες, κατάλοιπα και σκόνη). ( http://www.ecofokida.gr/node/40, τελευταία επίσκεψη, 11/09/2011). Εικόνα 5 : Δυνατότητες διαχείρισης των πλαστικών απορριμμάτων Πηγή: http://aix.meng.auth.gr/lhtee/education/swm3.pdf (τελευταία επίσκεψη 09/09/2011) 21

1.3.6. Ζυμώσιμο κλάσμα Εδώ περιλαμβάνονται τα απορρίμματα κουζίνας και τα απορρίμματα κήπων. Χαρακτηριστικό αυτής της κατηγορίας είναι η μεγάλη περιεκτικότητα σε βιοαποικοδομήσιμη οργανική ύλη και σε υγρασία, κάτι που καθιστά το κλάσμα αυτό ιδιαίτερα κατάλληλο για αερόβια ή αναερόβια ζύμωση (κομποστοποίηση) προς παραγωγή βελτιωτικού εδάφους (Β.Ε.) - κομπόστ (http://aix.meng.auth.gr/lhtee/education/swm3.pdf, τελευταία επίσκεψη 09/09/2011). Υπογραμμίζεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό της απαντούμενης στα απορρίμματα υγρασίας προέρχεται από τα ζυμώσιμα (εξαιρουμένω ν βέβαια διαφόρων εξωγενών παραγόντων όπως π.χ. βροχή). Στα απορρίμματα κήπων συμπεριλαμβάνονται τα φύλλα των δέντρων, τα κουρέματα από το γρασίδι, οι θάμνοι και τα κλαδιά των δένδρων. Η αξιοποίηση του ζυμώσιμου κλάσματος μπορεί να γίνει με την παραγωγή λιπάσματος (Β.Ε. κομπόστ), οι ιδιότητες και τα πλεονεκτήματα της χρήσης του οποίου είναι τα εξής: (α) βελτιώνει την ικανότητα του εδάφους για τη συγκράτηση του νερού και θρεπτικών ουσιών, (β) το χώμα καθίσταται ευκολότερα καλλιεργήσιμο, (γ) επιτυγχάνεται αύξηση των οργανικών συστατικών του χώματος. Διακρίσεις Κομποστοποίησης, (Παπαθεοχάρη, 2011) Οικιακή Κομποστοποίηση: σημαίνει κομποστοποίηση βιοαποδομήσιμων υλικών και χρήση του κομπόστ στους κήπους, που ανήκουν στο άτομο που κάνει κομποστοποίηση. Κοινοτική Κομποστοποίηση: αυτό σημαίνει κομποστοποίηση από μια ομάδα ανθρώπων σε μια περιοχή (γειτονιά, κή πο, σχολείο, δημοτικό χώρο κλπ) με σκοπό τη διαχείριση των δικών της αποβλήτων. Το κομπόστ χρησιμοποιείται στη συνέχεια από την κοινότητα. Δημοτική / Βιομηχανική Κομποστοποίηση: σημαίνει κομποστοποίηση βιοαποδομήσιμων υλικών από μια ευρύτερη περιοχή σε μια κεντρική μονάδα λιπασματοποίησης, στην οποία ιδιωτικές εταιρείες αναλαμβάνουν το έργο. Το κομπόστ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τις δικές τους ανάγκες ή να πωληθεί. Στην παρακάτω εικόνα περιγράφεται το σύστημα της οικιακής κομποστοποίησης: 22

Εικόνα 6 : Σύστημα Οικιακής Κομποστοποίησης Πηγή: Λοϊζίδου 2007, σελ. 14 1.4. Ειδικές Περιπτώσεις Ανακύκλωσης Υλικών Οι προσπάθειες ανακύκλωσης του χαρτιού, του γυαλιού, του αλουμινίου, των σιδηρούχων μετάλλων και των πλαστικών είναι ευρέως γνωστές και διαδεδομένες πλέον. Στη συνέχεια θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε την πρόοδο, τις τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και τις προοπτικές μιας σειράς ιδιαίτερα σημαντικών κατηγοριών υλικών. Η ανακύκλωση των υλικών αυτών έχει καινοτομικά στοιχεία και ιδιαίτερα καλές προοπτικές τόσο στον ευρωπαϊκό όσο και στον ελληνικό χώρο και ως εκ τούτου είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Επιπλέον τα υλικά αυτά λόγω της σύστασής τους (πολλά από αυτά εμπεριέχουν επικίνδυνες ουσίες για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον) απαιτούν ειδική επεξεργασία, ενώ παράλληλα η ευρωπαϊκή νομοθεσία θέτει ποσοτικοποιημένους στόχους ως προς την ανακύκλωσή τους, τους οποίους οφείλουν να επιτύχουν τα κράτη - μέλη. Τα υλικά αυτά είναι : (http://www.ecorec.gr/econew/index.php?option=com_content&view=section&id=24&itemid =106&lang=el τελευταία επίσκεψη 09/09/2011 ) Ηλεκτρικές & ηλεκτρονικές συσκευές Συσκευασίες 23

Μπαταρίες Ορυκτέλαια Λάστιχα Οχήματα Συσσωρευτές Απόβλητα Κατασκευών & Κατεδαφίσεων Φάρμακα 1.4.1. Ηλεκτρικές & Ηλεκτρονικές Συσκευές: Με τον όρο ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές αναφερόμαστε σε: (http://www.electrocycle.gr/site/index.php?option=com_content&view=category&id=19&ite mid=91 τελευταία επίσκεψη 09/09/2011) : Μικρές οικιακές συσκευές (π.χ. ηλεκτρικές σκούπες, ηλεκτρικά σίδερα, φρυγανιέρες, καφετιέρες, συσκευές βουρτσίσματος δοντιών και ξυρίσματος κ.λπ.). Εξοπλισμός πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών (π.χ. όλα τα είδη υπολογιστ ών, εκτυπωτές, συσκευές τηλεομοιοτυπίας (φαξ), τηλεφωνικές συσκευές κ.λπ.). Καταναλωτικά είδη (π.χ. ενισχυτές ήχου, μουσικά όργανα). Φωτιστικά είδη (π.χ. λαμπτήρες φθορισμού μικρών διαστάσεων). Ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά εργαλεία (π.χ. τρυπάνια, πριόνια, ραπτομηχανές). Παιχνίδια, εξοπλισμός ψυχαγωγίας και αθλητισμού (π.χ. βιντεοπαιχνίδια). Ιατροτεχνολογικές συσκευές (π.χ. καρδιολογικός εξοπλισμός, συσκευές αιμοκάθαρσης). Όργανα παρακολούθησης και ελέγχου (π.χ. ανιχνευτές καπνού, συσκευές ζύγισης) Η επεξεργασία των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (Α.Η.Η.Ε.) γίνεται σε ειδικές μονάδες επεξεργασίας. Στις μονάδες αυτές, τα στάδια που ακολουθούνται είναι επιγραμματικά τα εξής: υποδοχή και ζύγιση των φορτίων, εκφόρτωση των Α.Η.Η.Ε. από τα φορτηγά, ταξινόμηση των Α.Η.Η.Ε. ανάλογα με το είδος της συσκευής, προσωρινή αποθήκευσή τους στους χώρους του εργοστασίου, αποσυναρμολόγηση και απορρύπανση των συσκευών, περαιτέρω μηχανική επεξεργασία, ανάκτηση κλασμάτων (μέταλλα, πλαστικό, γυαλί), αποθήκευση των επικίνδυνων υλικών και περαιτέρω διαχείρισή τους από κατάλληλα αδειοδοτημένες εταιρείες. Τα υπολείμματα της επεξεργασίας προωθούνται προς υγειονομική ταφή σε αδειοδοτημένους Χ.Υ.Τ.Α. / Χ.Υ.Τ.Υ. 24